Poeta de guerra

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Siegfried Sassoon, poeta de guerra británico famoso pola súa obra escrita durante a Primeira guerra mundial.

Un poeta de guerra ou poeta bélico é un poeta que participa nunha guerra e escribe sobre as súas experiencias, ou tamén un non combatente que escribe poemas sobre a guerra. O termo máis frecuente en inglés (war poet)[1] aplícase aos que serviron durante a Primeira guerra mundial, pero tamén se pode aplicar a calquera poeta que escribe sobre a guerra, desde a Ilíada de Homero, á guerra civil española, a guerra de Crimea, ou calquera outra. Os xeitos de abordar o tema tamén son múltiples, desde a exaltación á tristeza, o horror ou a miseria; dos cantos de vitoria, ás sátiras contra o inimigo, incitacións á vinganza etc. Un mesmo autor pode cambiar o seu enfoque, como por exemplo Siegfred Sassoon pasou dun romanticismo patriótico a plasmar nos seus poemas a desolación e o desastre da guerra nun ton pacifista.[2]

Epopeas, cantares de xesta, poemas e poetas de guerra[editar | editar a fonte]

Anverso. Tableta de arxila. Historia de Gilgamesh e Aga. Período Babilónico Antigo, 2003-1595 a.C. Do sur de Iraq. Museo Sulaymaniyah, Kurdistán iraquí.

Literatura sumeria[editar | editar a fonte]

Himnos de Enheduanna[editar | editar a fonte]

Enheduanna, (en sumerio 𒂗𒃶𒌌𒀭𒈾)[3] é a poeta máis antiga da que se coñece o seu nome (incluíndo homes e mulleres)[4] e viviu no século XXIII a. C.[5]. Era unha sacerdotisa das deusas Inanna e Nanna.[6]

Entre as contribucións de Enheduanna á literatura sumeria está unha colección de himnos coñecidos como Himnos do templo sumerio, e neles incluíu varios versos bélicos[7] que serían á súa vez os primeiros versos contra a guerra[8]:

Es sangue correndo por unha montaña

Espírito de odio, cobiza e xenreira,

gobernante do ceo e da terra!

A epopea de Gilgamesh[editar | editar a fonte]

A Epopea de Gilgamesh é un poema épico acadio sobre as peripecias do rei Gilgamesh (tamén transcrito como Gilgameš). Está baseada en cinco poemas independentes sumerios, que constitúen a obra épica

escrita máis antiga da historia. Ao comezo do poema, os deuses crean a Enkidu, un salvaxe destinado a enfrontarse ao despótico rei de Uruk, pero cando ambos entran en combate, no canto de darse morte fanse amigos. Xuntos matan o xigante Humbaba e Gilgamesh rexeita o amor da deusa Inanna.

O tema principal do poema xira en torno ás relacións seres divinos - seres humanos e os conceptos da mortalidade e a inmortalidade.

Pergamiño dos Salmos.

O Vello Testamento[editar | editar a fonte]

No Antigo Testamento (AT) na Biblia hai moitas referencias a conflitos armados, batallas etc. e algúns dos textos foron escritos orixinalmente en verso. Hai referencias bélicas en libros do AT, desde o Xénese e o Éxodo aos libros do Pentateuco, como o Levítico ou o Deuteronomio.[9][10]

Profesores como Ernst H. Wendland da Universidade de Wisconsin ou Lynell M. Zogbo de UCLA sinalaron as dificultades para traducir libros do AT como o Éxodo en poesía.[11]

Moitos Salmos son de temática bélica, atribuídos ao rei David, que reinou entre c. –1010 e o –970.[12] Tanto os seus versos como a súa historia, contada no Libro I de Samuel, inspiraron outras obras literarias como a Davidiad do renacemento, alén de múltiples estatuas, teatro, filmes etc. Moitos outros episodios do AT foron con posterioridade versionados, parafraseados e serviron de inspiración para obras posteriores, en prosa ou en verso.

Rei David nas escaleiras da fachada do Obradoiro (Catedral de Santiago de Compostela). Procede da fachada románica do mestre Mateu (s. XIII).

A Guerra de Troia[editar | editar a fonte]

A Ilíada[editar | editar a fonte]

A Ilíada e a Odisea son epopeas atribuídas a Homero, datadas en torno ao século VIII a. C.[13]

A Ilíada está ambientada durante o asedio de dez anos da polis de Troia, gobernada polo rei Príamo e os seus fillos Heitor e Paris, por un exército masivo dunha coalición de estados gregos dirixida por Agamenón de Micenas. Aínda que abrangue só unhas semanas no último ano da guerra, a Ilíada alude a moitas lendas gregas sobre o cerco, o recrutamento de guerreiros, a causa da guerra etc. Ademais, os deuses gregos non só asistían á guerra senón que interviñan nela (véxase Deus ex máchina).

Após Homero, obras de Quintus de Esmirna, Virxilio ou Lesques trataron o mesmo tema.[14]

Osmar Schindler - David und Goliath. 1888.
Detalle dunha ánfora ática de figuras negras, con escena da Ilíada cara 540-520 a. C., atribuída ao pintor Hattat.

Literatura da República e o Imperio Romano[editar | editar a fonte]

A literatura latina na República e o Imperio comprende o período arcaico e o clásico entre o 100 a.C. e a Alta Idade Media. Parte da temática dos autores romanos era bélica, por referencias ou determinada por experiencias da súa época. Plauto era un comediógrafo que viviu nas guerras médicas e púnicas, autor de obras de temática bélica coma O Anfitrión. Os seus textos foron divulgados despois en verso, incluíndo ás veces resumos con acrósticos. Polo seu enfoque da historia como mito, influíu en autores como Ramón Cabanillas en O Mariscal, ou Álvaro Cunqueiro, tradutor dalgunhas das súas obras ao galego.[15]

Horacio tamén viviu entre guerras, civís e estranxeiras, e aínda que os seus poemas foron maiormente satíricos ou amorosos, fai mencións a fazañas bélicas nas súas Odas.

Ovidio ofrece unha épica diferente á dos seus predecesores, unha historia cronolóxica do cosmos desde a creación até os seus días, e incorpora mitos e lendas sobre transformacións sobrenaturais propias das tradicións grega e romana; na Tristia fai mención á Batalla de Teutoburgo, tamén mencionada na Astronomica de Manilius, e por Séneca. No s. XVII o poeta F. G. Klopstock escribiu Hermanns Schlacht e Hermann und die Fürsten sobre Arminio. Tácito, quen é a fonte máis exacta acerca de Arminio, presentouno como un nobre bárbaro.

O s. XIX foi testemuña da resurrección de antigos pobos e líderes guerreiros usados como símbolos nacionalistas: os franceses recorreron a Vercinxetórix, os belgas a Ambiórix, os holandeses a Xulio Civil, os británicos a Boadicea, os portugueses ao lusitano Viriato, os galegos ao Monte Medulio, os casteláns á resistencia de Numancia... A diferenza é que todos eles foron derrotados polos romanos, porén Arminio venceunos. A pesar de que Xermania era unha rexión ampla e non unha unidade étnica ou política, durante o nazismo foi glorificado como heroe alemán; despois da derrota na Segunda guerra mundial, estivo moito menos presente na literatura.

O arxentino Jorge Luis Borges menciona a batalla no relato "Deutsches Requiem" en El Aleph (1949).

Persia pre-islámica[editar | editar a fonte]

Ayadgar-i Zariran[editar | editar a fonte]

Batalla entre Nowzar e Afrasiab do Shahnameh de Shah Tahmasp, Folio 10.

Ayadgar-i Zariran é un poema preservado por sacerdotes zoroastrianos. Con 346 versos, un conto da morte en batalla do heroe Zarer (< Avéstico Zairivairi) e a posterior vinganza. Aínda que é parte da tradición étnica iraniana, as obras dos xograres extendéronse polo Irán islámico e foron tan coñecidas polos persas musulmáns como o foran cos seus antepasados. O perdido Libro dos Reis, do século V, e quizais unha viva tradición oral do nordeste de Irán, serviron de base para un poema do s. X, a versión do Memorial de Zarer de Daqiqi, incorporado por Ferdowsi no Shahnameh. En 2009, estas adaptacións convertéronse na base da obra teatral Yādegār-e Zarirān.[16]

Shahnameh[editar | editar a fonte]

O Shahnameh de Ferdowsi do século XI reconta o pasado mítico, e en certa medida histórico, do Imperio Aqueménida desde a creación do mundo á conquista musulmá do s. VII. É unha das maiores epopeas creadas por un único poeta, e a épica nacional do Grande Irán.[17]

Segundo o profesor Dick Davis, o lamento sobre a conquista musulmá pola corte poética de Iazdeguerd III segue a ser icónico da cultura iraniana e aínda se cita como unha crítica aos líderes políticos cando se considera que gobernan mal.[18]

Cao Cao recita no estilo de canción curta mentres se enfronta á lúa nacente no monte Nanping. Da serie de xilografía ukiyo-e de Os cen aspectos da lúa de Yoshitoshi.

A antiga China[editar | editar a fonte]

A poesía chinesa ten diversas formas e temáticas, en ocasións poemas de guerra. Os yue fu (樂府) son poemas cantados da literatura chinesa, desenvolvidos no período Han desde o século II a. C. até a Idade Media.

Unha das pezas célebres de Cao Cao, escrita no antigo estilo de liña de catro caracteres, é "Aínda que a tartaruga vive moito" (龜雖壽). É unha parte dun poema de catro partes titulado Pasos pola Porta Ilustre (步出夏門行). Foi escrito durante a Batalla da Montaña do Lobo Branco no ano 207. Di: Aínda que a tartaruga bendicida con poderes máxicos vive longamente, os seus días teñen o seu período de tempo / Aínda que as serpes aladas andan sobre a néboa, vólvense po e cinzas ao final / Un vello cabalo de guerra pode estar estabulado e aínda ten gañas de galopar mil li / E un home de corazón nobre aínda que avanzado en anos nunca abandona as súas orgullosas aspiracións / A duración da vida do home, sexa longa ou curta non depende só do Ceo / O que come ben e se mantén alegre pode vivir unha gran vellez / E así, con alegría no corazón eu tarareo esta canción.

A maior colección de yue fu é a Yue fu shiji ('Colección de cancións musicais'), composta no s. XII por Guo Maoqian. A temática era moi diversa, e algúns dos poemas eran bélicos. Durante a dinastía Song foi composto o poema Man Jiang Hong (滿江紅), un conxunto de versos escritos nun dos momentos máis duros das guerras Jin-Song, con liñas bélicas tan crúas como "Alí celebraremos con carne de bárbaro e beberemos o sangue dos Xiongnu".

Guerras entre galeses e saxóns[editar | editar a fonte]

A espada Excalibur na pedra, ilustración de Howard Pyle (1903).

Rei Artur[editar | editar a fonte]

A Materia de Bretaña sobre o rei Artur e os cabaleiros da mesa redonda na busca do Santo Graal é unha das temáticas que máis obras produciu na literatura universal. Xunto coa Materia de Francia (que refere as lendas de Carlomagno) e a Materia de Roma (da mitoloxía clásica), foi un dos grandes ciclos da literatura medieval. O poeta do século XII Jean Bodel creou o nome segundo as liñas do seu poema épico Chanson de Saisnes.

Séculos despois, na Idade Moderna, a materia seguiu a inspirar obras como a de Thomas Gwynn Jones[19] Ymadawiad Arthur, con frecuentes referencias á mitoloxía galesa do Mabigonion.[20]

O poema épico The fall of Arthur, que J. R. R. Tolkien deixou inacabado, retrata o rei Artur como un galés que loitou contra os anglos e saxóns que invadían as illas Británicas.

A materia da Bretaña na literatura galega[editar | editar a fonte]

Consérvanse varios textos en prosa da literatura galego-portuguesa sobre o mago Merlín, Tristán e Isolda ou a busca do Graal, como a Demanda do Santo Graal de fins do XIV, e lais e referencias noutras cantigas.

Merlín ilustrado na Crónica de Nuremberg (1493).

Na literatura galega contemporánea o ciclo artúrico tamén aparece en obras como Na noite estrelecida de Ramón Cabanillas, Merlín e familia de Álvaro Cunqueiro, Galván en Saor de Darío Xohán Cabana ou Morgana en Esmelle de Begoña Caamaño, entre outras.

A Batalla de Catraeth[editar | editar a fonte]

A obra fundacional da poesía galesa, Y Gododdin, conta como Mynyddog Mwynfawr, rei de Gododdin no Yr Hen Ogledd, convocou guerreiros de todo Gales a un longo banquete na sala do hidromel da Din Eidyn (hoxe castelo de Edimburgo), no ano 600. Despois de asistir á misa, Mynyddog levounos de campaña contra os anglosaxóns, culminando na batalla de Catraeth (Catterick). Tras días de loita, el e case todos os seus guerreiros foron asasinados.

O manuscrito contén estrofas sen conexión con Y Gododdin, consideradas interpolacións. Unha delas en particular compara un dos caídos co rei Artur, e podería ser a referencia máis antiga ao personaxe. Aneirin, autor do poema, tamén estaba presente na batalla. Foi dos poucos sobreviventes e ficou preso até o seu rescate pagado por Llywarch Hen.

Y Gododdin sobreviviu só nun manuscrito, o Libro de Aneirin do s. XIII.

A Batalla de Brunanburh[editar | editar a fonte]

Librada en 937 entre o exército de Æthelstan, rei anglosaxón de Inglaterra, xunto ao seu irmán Edmund, e un exército dirixido por Olaf Guthfrithson, rei hiberno-nórdico de Dublín, Constantino II de Escocia, e Owain ap Dyfnwal, rei galés de Strathclyde. A batalla resultou nunha esmagadora vitoria de Æthelstan.

Segundo a Saga de Egil de Snorri Sturluson, o antiheroe islandés, berserker e poeta Egill Skallagrímsson loitou como mercenario para Æthelstan e dise que compuxo unha drápa na honra do rei, que se cita na saga. A batalla tamén é conmemorada por un poema homónimo en inglés antigo na Crónica Anglosaxoa, traducido ao inglés en 1880 en métrica de troqueo e dáctilo por Alfred Tennyson.

Beowulf[editar | editar a fonte]

Primeiro folio de Beowulf, escrito principalmente no dialecto saxón occidental do inglés antigo.

Epopea que se estima da primeira metade do s. VI. A acción que narra sitúase nos séculos V-VI. A primeira parte narra como Beowulf acode en axuda dos xutos, que sufrían os ataques do xigante Grendel, e tras matar a este, enfróntase á súa nai; na segunda parte xa é rei dos gautas e pelexa até a morte cun dragón. A súa importancia é equiparábel á do Cantar dos Nibelungos, do Cantar de Mío Cid, do Cantar de Roldán ou do Lebor Gabála Érenn.

Foi traducido ao galego e publicado polo selo Rinoceronte Editora no ano 2010.[21]

Conquista de Armenia[editar | editar a fonte]

A epopea Sasna Tsrer ou Sasuntsi Davit transcorre na invasión de Armenia polo Califato de Bagdad (c. 670), e céntrase na resistencia de catro xeracións da mesma familia.[22]

Foi recollido da tradición oral por Fr. Garegin Srvandztiants, un monxe da igrexa armenia en 1873 e publicado en Constantinopla. Seis décadas máis tarde, Manuk Abeghian recompilou case cincuenta variantes da épica en tres volumes con máis de 2.500 páxinas publicados en Iereván, na Armenia Soviética entre 1936 e 1951.

Selo postal da URSS, de 1968 CPA 3672. Monumento a David de Sassoun en Ereván (Yervand Kochar, 1959) e montes Ararat.

En 1964 Leon Zaven Surmelian, poeta sobrevivente do xenocidio armenio, traduciu a epopea ao inglés co título de Daredevils of Sassoun.[23]

Era dos viquingos[editar | editar a fonte]

Páxina orixinal de pergamiño Gesta Danorum. Páxina 1, fronte, do Fragmento de Angers. Agora situado na Biblioteca Real de Copenhague, atopado no libro de Helle Stangerup Saxo, 2004.

As sagas nórdicas acostuman ser relatos bastante realistas de acontecementos medievais. A mencionada do escaldo Egil conta como Eiríkr e Gunnhildr derrotados polo Rei Haakon foron obrigados a fuxir para o reino de Northumbria na Inglaterra saxoa; pero algunha como a Saga de Grettir está protagonizada por personaxes ficticios. Galiza, co nome de Galizuland[24] ou Jakobusland, aparece en moitas sagas nórdicas como a de Ragnar Lodbrok, a Heimskringle, a Saga Knýtlinga, a das Orcadas (Saga Orkneyinga), a Saga de San Olaf ou a Gesta Danorum.[25]

A batalla de Ethandun[editar | editar a fonte]

O poema de G. K. Chesterton The Ballad of the White Horse, de 1911, conta a historia da batalla de Ethandun, na que un exército do Reino de Wessex liderados por Alfredo o Grande derrotou o Grande exército pagán liderado polo rei Guthrum de Anglia Oriental en 878.

A Batalla de Maldon[editar | editar a fonte]

Do poema en inglés antigo The Battle of Maldon sobrevive un fragmento que celebra esa batalla. O 11 de agosto de 991 Byrhtnoth, Ealdorman do Reino de Essex morreu na cabeza da súa tropas en loita contra a tripulación dun barco viquingo.

J. R. R. Tolkien en 1953 compuxo The Homecoming of Beorhtnoth sobre a mesma batalla.

Rei Brian Boru[editar | editar a fonte]

O manuscrito de Bruxelas do Cogad Gáedel re Gallaib, escrito por Mícheál Ó Cléirigh, contén poemas irlandeses únicos e conta as guerras entre os clans e os invasores nórdicos, relatando os ataques do rei Ivar de Limerick, o éxodo polo río Sionainn, a captura de Mathgamain ou a celebración de Brian Boru como Gran Rei de Irlanda.[26]

Facsímile do folio 53 do Libro de Leinster, agora na biblioteca do Trinity College Dublin.

Lebor Gabála Érenn[editar | editar a fonte]

Son unha voluminosa colección de relatos en prosa e poéticos, que conta unha versión mitolóxica da orixe e historia do pobo irlandés desde a creación do mundo até a Idade Media. Estes rexistros son unha mestura de mito, lenda, historia, folclore, historiografía cristiá, por razóns políticas moitas veces distorsionadas e ás veces, froitos da pura ficción. No esquema histórico proposto por T. F. O'Rahilly, que os reis de Irlanda descendesen dos fillos de Míl é unha ficción feita para proporcionar lexitimidade aos goidélicos, que invadiron Irlanda no século I a.C. ou II a.C., dándolles a mesma orixe antiga que a xente indíxena que dominaron. Con todo, foi argumentado que a historia é unha invención moi posterior de historiadores irlandeses medievais, inspirada polo seu coñecemento dos Sete libros de historia contra os Pagáns, escrito a principios do século V por Paulo Orosio, clérigo da Gallaecia.[27]

Após a Fuga dos Condes, os irlandeses considereron a Compostela "a verdadeira capital do pobo irlandés no exilio"[28]. Trouxeron de volta ao noroeste da Península as historias de Breogán e os milesianos, sendo, séculos despois, no Rexurdimento, o tema do himno galego composto por Pascual Veiga coa letra de Eduardo Pondal.

Invasión normanda de Irlanda[editar | editar a fonte]

The Song of Dermot and the Earl é unha crónica anónima en verso anglo-normanda escrita a principios do s. XIII en Inglaterra. Conta a invasión de Irlanda por Diarmait Mac Murchada, o deposto rei de Leinster, e Strongbow en 1170, as guerras con Haskulf Thorgilsson, o último rei hiberno-nórdico de Dublín, e Ruaidrí Ua Conchobair, o último Gran Rei de Irlanda, e a posterior visita a Irlanda do rei Henrique II en 1172.

A expulsión do Khan Batyga. Ilustración de Iván Bilibin para a épica Изгнание хана Батыги Эскиз иллюстрации к сборнику былин для книги Н.В. Водовозова «Слово о стольном Киеве и о русских богатырях», 1941.

A crónica sobreviviu só nun manuscrito descuberto no s. XVII no Lambeth Palace en Londres.[29] O manuscrito non leva ningún título, pero foi comunmente alcumado así desde que Goddard Henry Orpen publicou unha edición diplomática en 1892.

Rus de Kíiv[editar | editar a fonte]

Слово о пълкѹ Игоревѣ (A campaña de Igor), epopea eslava, describe a incursión das tropas do knez Ígor Svyatoslavich en Nóvgorod contra os polovtsianos, nómades turcos pagáns do sur do Don, durante a eclipse solar do 1 de maio de 1185; interpretada na Rus como mal agoiro e unha mensaxe do Deus cristián,[30] o knez pronunciou un discurso aos guerreiros e disipou os seus medos.[31]

O poema relata a derrota de Ígor (só se salvaron quince guerreiros da Rus) polos cumanos na invasión de represalia contra Kíiv. O knez e o seu fillo foron prisioneiros persoais do khan Konchak; tiñan certa liberdade e practicaban cetrería. Aínda que eran vixiados polos captores, escaparon cara á cristiandade coa axuda dun garda, para alegría da Rus. O poema remata aí, pero a historia seguiu: un fillo seu, Vladimir III, casou con Svoboda, filla do khan, e regresou anos despois; ela foi bautizada e casaron en eslavo eclesiástico antigo. Menciónanse outras figuras históricas, como o skald Boyan, Vsevolod III, o knez de Hálych... Aínda que baseado na poesía bélica no paganismo eslavo, o autor apela aos príncipes cristiáns que se unan contra os saqueos, asasinatos e escravitude dos túrquicos da estepa.

Manuscrito do século XIV da Chanson de Roland.

Desde o descubrimento no s. XVIII nun manuscrito e a publicación The Lay de 1800 por Aleksei Musin-Pushkin, a miúdo comparada co Cantar de Roldán e o Nibelungenlied, inspirou arte, música e poesía. Knyaz Igor de Borodin é para rusos, belarusos e ucraínos unha épica nacional. Como os personaxes principais proviñan da actual Ucraína, The Lay tivo grande influencia nesa literatura. Taras Shevchenko utilizouno como base para poemas seus, igual que poetas posteriores como Shashkevych e Bogdan Lepky. The Lay tamén captou a imaxinación da intelectualidade durante a Idade de Ouro da poesía rusa. O romántico Vasily Zhukovsky publicou unha tradución ao ruso moderno en 1819. Alexander Pushkin planeaba traducir a epopea cando morreu en 1837 por feridas recibidas nun duelo, e deixou notas que usou Nikolay Zabolotsky estando preso no gulag de Qarağandı.

En 1904, o austríaco Rainer Maria Rilke traduciu The Lay ao alemán; Nabokov, entre outros, traduciuno ao inglés[32], e foi levado ao medidor dactílico orixinal polos canadenses Constantine Andrushyshen e Watson Kirkconnell.[33]

Batalla de Roncevaux en 778. Morte de Roland Grandes Chroniques de France, iluminado por Jean Fouquet, Tours, arredor de 1455-1460 París, BnF, departamento de Manuscritos, francés 6465, fol. 113 (Quinto Libro de Carlomagno). Batalla, ao fondo á esquerda: Ao regreso da expedición, a retagarda do exército de Carlomagno, dirixida por Roland, é atacada polos sarracenos no val de Roncesvales. Morte de Roland: o sobriño de Carlomagno, Roland, conde de Marche de Bretagne, xace na herba. Xunto a el, o seu irmán Baudouin lamenta antes de levar o olifante de Roland e a espada Durandal para levar ao emperador.

O Cantar de Roldán[editar | editar a fonte]

Roldán (tamén Roland, Hrōþiland, Errolan ou Rotllà) foi un comandante histórico dos francos. Morreu na batalla de Roncesvales en agosto de 778. A súa vida foi tema literario, notabelmente na materia de Francia. Segundo as mencións, era sobriño de Carlomagno, porén discútese a súa veracidade histórica.[34] Aparece na Vita Karoli Magni, de Eginard, escrita medio século despois da súa morte, e en textos moi posteriores.

O Cantar de Roldán, de finais do s. XI ou principios do s. XII, narra os feitos ficcionados da batalla de Roncesvales do s. VIII. Na realidade, debeu ser un enfrontamento entre vascóns e a retagarda das forzas de Carlomagno baixo o mando de Roldán, prefecto da Marca da Bretaña. Segundo as crónicas do s. IX, tería sido unha emboscada no desfiladeiro de Valcarlos, na vertente norpirenaica. A Vita Karoli, di que o rei Carlos (aínda non emperador) se aliou a uns caudillos musulmáns nas loitas internas de Al-Andalus. Logo de tomar e saquear Pamplona e cercar Zaragoza por mor dun ataque dos saxóns e un amotinamento en Aquitania, regresa a Francia tras levantar o asedio. En vinganza polo saqueo, a retagarda é atacada por montañeses vasco-navarros. O cantar fai varias referencias a Galiza.[35]

O cantar de Mio Cid[editar | editar a fonte]

Reprodución dunha páxina do manuscrito Cantar de Mío Cid conservado na Biblioteca Nacional de España.

Os romances medievais, como a Jura de Santa Gadea, son poemas de tradición oral, algúns saídos de obras previas cantadas que os xograres recitaban en vilas ou castelos.

O Cantar de Mio Cid (1201-1207) incorpora feitos relativos ao personaxe histórico de Rodrigo Díaz de Vivar, O Cid, e as relacións entre os reinos medievais da Península Ibérica.

O manuscrito que se conserva data do s. XIV, e antes e despois hai outros textos sobre a súa figura e os feitos que se relatan no Cantar. Historia Roderici (c. 1110, en latín) é a primeira crónica que se conserva sobre O Cid. As crónicas árabes de Ibn Alcama (1116) e Ibn Bassam (1109) tamén informan sobre el, nun ton claramente contrario á súa persoa. O poema anónimo Mocedades de Rodrigo é do s. XIV e consérvanse máis de 200 romances anónimos sobre o personaxe histórico que datan do século XV e XVI. En 1618 Guillén de Castro escribiu Las mocedades del Cid, na que se baseou Pierre Corneille para escribir Le Cid en 1636. De 1657 é El honrador de su padre de Juan Bautista Diamante. Co romanticismo produciuse un interese pola súa figura, e traducíronse ou versionáronse historias sobre o Cid ao inglés, alemán ou francés. Máis tarde Zorrilla escribiu Leyenda del Cid (1882) e Eduardo Marquina o drama Las hijas del Cid (1908).

A conquista eduardiana de Gales[editar | editar a fonte]

Após a conquista do rei Eduardo e a morte do príncipe Llywelyn ap Gruffydd (Llewellyn o Último), durante unha insurrección en 1282, o galés Gruffudd ab yr Ynad Coch escribiu nunha elexía:

Non ves o camiño do vento e da choiva?
Non ves os carballos abalados?
Fría o meu corazón nun peito temeroso
Para o rei, a porta de carballo de Aberffraw

Ilustración de 1857 para o poema do húngaro János Arany A walesi bárdok ("os bardos de Gales").

A balada de 1857 do húngaro János Arany A walesi bárdok ("os bardos de Gales") conta a lenda de tres bardos convocados ante Eduardo I para cantar as súas loas no castelo de Montgomery. Os bardos non só se negan a cantar eloxios, senón que lle din que o pobo galés nunca esquecerá as atrocidades que cometeu, nin aos que perderon a vida resistindo a conquista. Tras prometeren que non vivirá ningún bardo galés que cante as súas loanzas, o furioso rei ordena que queimen na fogueira a todos os bardos de Gales. A balada relata que 500 deles foron arrestados e todos se negaron a salvar as súas vidas louvando ao rei inglés. De volta en Londres, o rei é atormentado por pesadelos nos que os 500 bardos seguen cantando os crimes contra o seu país e o odio eterno do pobo galés cara a el.

O poema de Arany superou a censura afirmando que era a tradución dunha balada medieval; porén, é un ataque velado contra o emperador Francisco Xosé pola derrota da Revolución húngara do 48.[36] A tradución ao inglés máis coñecida foi feita polo canadense Watson Kirkconnell.[37] En setembro de 2007, unha copia traducida por Peter Zollman, foi doada á Biblioteca Nacional de Gales en Aberystwyth.[38][39] Unha tradución recente foi realizada por Erika Papp Faber.

A cadeira Eisteddfod de 1982 foi para Gerallt Lloyd Owen polo awdl Cilmeri, que Hywel Teifi Edwards chamou único awdl do século XX, que coincide coa obra mestra de T. Gwynn Jones, Umadawiad Arthur ("O paso de Arthur"). Cilmeri reimaxina a morte de Llywelyn ap Gruffudd liderando un levantamento contra a invasión de Eduardo I. Representa o príncipe como un heroe tráxico e inviste a súa caída cunha angustia sen par desde que Gruffudd ab yr Ynad Coch escribiu o seu lamento polo príncipe xusto após a súa morte. Owen, segundo Edwards, encapsula na morte do príncipe a "batalla pola supervivencia nacional" do pobo galés.[40]

As "cantigas de guerra"[editar | editar a fonte]

Cantiga 181 das Cantigas de Santa María. Miniatura adicada á batalla de Marrakesh.

As Cantigas de Santa María foron escritas por Afonso X de León e Castela, só ou coa axuda de Airas Nunes.

Nos anos da era compostelá[41] a lingua do reino de Galiza figuraba entre as catro habilitadas para a práctica trobadoresca.[42] O propio Afonso Nono[a] elaborou as súas afamadas Cantigas noutra lingua distinta á que patrocinou en Castela, o galego-portugués, lingua que até o século XVI foi lingua de cultura non só nos reinos de Galiza e Portugal, senón no resto da Península.[43] Este predominio cultural (sempre a lingua foi compañeira do imperio),[44] resulta inexplicábel desde o paradigma historiográfico hispano[45][46], e só se pode entender aceptando a existencia dun reino galego que abranguía todo o noroeste peninsular,[47] ou como lingua de diplomacia e deferencia cara ao papado. Entre as diversas temáticas das Cantigas hai unha serie bélica nas que a Santa María é retratada como protectora nas batallas,[48] e que Carolina Michaëlis de Vasconcelos denomina "cantigas de guerra".[49][50]

Noutras cantigas da lírica galego-portuguesa medieval, de aparencia bélica, o vocabulario guerreiro é empregado como metáfora en cantigas de amor, como causa inevitábel da ausencia do amigo, ou como metáfora da obscenidade en cantigas de escarnio e maldizer.[51]

A canción dos Nibelungos[editar | editar a fonte]

Miniatura da Canción dos Nibelungos. Hildebrand loita contra o rei Gibica en Der Rosengarten zu Worms (o xardín de rosas de Worm).

En alemán, Nibelungenlied, é un cantar de xesta de orixe xermánica da idade media escrito arredor do século XIII. Este cantar reúne moitas das lendas existentes sobre os pobos xermánicos, mesturadas con feitos históricos e crenzas mitolóxicas que, pola profundidade do seu contido, complexidade e variedade de personaxes se converteu na epopea nacional alemá. O manuscrito da Canción, que se conserva na Biblioteca Estatal de Baviera, foi inscrito no Programa Memoria do Mundo da UNESCO en 2009 como recoñecemento da súa significación histórica.[52] No s. XIX fixéronse varias versións en teatro e ópera, como Der Ring des Nibelungen, un ciclo de catro óperas épicas compostas entre 1848 e 1874 polo alemán Richard Wagner. A Saga Völsunga das sagas lendarias islandesas trata de variacións sobre os mesmos temas e personaxes.[53]

As guerras de independencia de Escocia[editar | editar a fonte]

En 1375, o makar (poeta da corte) John Barbour fixo o poema The Brus, que conta os feitos de Robert the Bruce, que dirixiu aos escoceses nas súas guerras de independencia contra os reis Eduardo I e Eduardo II de Inglaterra e que finalmente se converteu en rei de Escocia.

Ao redor de 1488, o makar Blind Harry escribiu The Wallace, sobre a vida e a morte do emblemático nacionalista escocés Sir William Wallace. Os acontecementos das guerras de independencia son un tema habitual nos versos do escocés Robert Burns.

Escoitando a terra antes da batalla de Kulikovo.

A batalla de Kulikovo[editar | editar a fonte]

O poema do s. XV Zadonschina, que se basea na mesma tradición da poesía bélica eslava que O conto de Igor, foi composto para glorificar a vitoria de Dmitri Donskoi, gran duque de Moscova sobre Mamai e os mongois da Horda de Ouro no Batalla de Kulikovo ao longo do río Don o 8 de setembro de 1380. O poema pervive en seis manuscritos medievais. Crese que o autor de Zadonshchina foi un tal Sofonii (en ruso: Софоний) de Riazán. O seu nome como autor do texto aparece mencionado en dúas copias manuscritas que se conservan. Sofonii probabelmente foi un dos cortesáns de Vladimir o Temerario, curmán do gran príncipe Dmitri Donskoi, o heroe do poema.

A Guerra da Liga de Cambrai[editar | editar a fonte]

Rei James (Xaime ou Xacobe) IV de Escocia.

Na batalla de Flodden, o 9 de setembro de 1513, un exército inglés liderado polo conde de Surrey derrotou e matou a Xacobe IV de Escocia, e é considerada o final da Idade Media nas Illas Británicas. Aínda que o rei Xacobe estaba casado con Margarida Tudor, irmá de Henrique VIII, o abrigo rasgado e manchado de sangue do rei escocés foi enviado como trofeo de guerra ao seu cuñado Henrique, que entón invadía Francia, pola súa esposa Catarina de Aragón.

A batalla segue sendo unha das terribles derrotas de Escocia. A perda non só de el'Rei, senón tamén dunha gran parte dos nobres, comuneiros e príncipes da Igrexa. O fillo do rei, dun ano de idade, Xacobe V, foi coroado apenas tres semanas tras da morte do seu pai, e a súa infancia estivo cargada de convulsións políticas.

De lonxe, o poema de guerra máis famoso sobre a batalla é o poema en scots "As Flores do Bosque" de Lady Jean Elliot.

Segundo a lenda, Lady Jean viaxaba unha noite, na década de 1750, cando o seu irmán Gilbert supostamente apostou por dúas luvas que a súa irmá non era quen de escribir unha balada sobre a batalla de Flodden Field. Cando o irmán viu o poema rematado, soubo "que perdera a súa aposta e Escocia gañara unha balada inmortal".

A cruz conmemorativa de Flodden, que foi erixida en 1910.

En 1755, Lady Jean publicou a letra de forma anónima e ao principio pensouse que "The Flowers of the Forest" era unha antiga balada. Porén, Robert Burns sospeitaba que se trataba dunha imitación, e xunto con Ramsay e Walter Scott identificaron a autora.

Na canción "The Green Fields of France", que denuncia a desfeita de toda unha xeración de mozos nas trincheiras da Primeira guerra mundial, Eric Bogle tamén garda o costume de tocar a balada de Lady Jean coa gaita das Highland nos funerais militares británicos e da Commonwealth. Ironicamente, "The Flowers of the Forest" é unha canción contra a guerra tanto como calquera outra de Eric Bogle, Bob Dylan ou Joan Baez.

Aínda que o rei Xacobe IV é considerado como o monarca escocés máis popular e eficaz dos Estuardo, The Flowers of the Forest considérao persoalmente responsábel da Guerra da Liga de Cambrai e da matanza resultante de miles de escoceses en Flodden. A canción, en scots coñecida como The Floo'ers o' the Forest (are a' wede away), describe graficamente a soidade das escocesas despois da batalla, sen homes vivos cos que namorar. As letras tamén describen a dor das viúvas e os 'bairns' (fillos), que ficaron sen pai.

A canción lamenta a matanza en Flodden dos famosos arqueiros do bosque Ettrick, Selkirkshire, cuxos antepasados foron chamados "Flores do bosque" tras caer loitando baixo sir William Wallace e John Stewart na batalla de Falkirk en 1298.[54] Os arqueiros formaron a garda persoal do rei Xacobe IV e, do mesmo xeito que os seus antepasados en Falkirk, os seus cadáveres foron atopados arredor do seu señor caído.[55]

O asedio de Szigetvár de 1566[editar | editar a fonte]

Miniatura otomá que mostra o asedio á fortaleza de Szigetvár.

En Szigetvár, un exército de 2300 húngaros e croatas ao servizo dos Habsburgo, co Ban Nikola Zrinski de Croacia ao mando, defendeu a fortaleza contra o enorme exército do sultán Sulelimán. Ao pouco de morrer este na súa tenda, a batalla concluíu. O gran visir do Imperio, o paxá serbio converso Sokollu Mehmed, executou en segredo ás testemuñas da morte do sultán e ocultouno para evitar que a moral do exército caese. O 7 de setembro de 1566, uns esgotados 600 húngaro-croatas abriron as portas do castelo e saíron nun feroz ataque con sabres contra o campamento turco. No contraataque, Zrinski foi derribado por disparos e unha frecha na cara. Dise que morreu sorrindo pola sorpresa que deixara. Cando os xanízaros entraron, unha mecha lenta provocou a explosión do almacén de pólvora. A fortaleza e máis de 3.000 soldados turcos foron esnaquizados, alén dos máis de 20.000 que caeran no asedio.

O gran visir reclamou a vitoria pero a campaña que planeaba capturar Viena rematou coa morte do sultán, e o exército retirouse a Belgrado, onde Selim II, fillo de Suleimán, foi nomeado novo sultán. Zrinski foi aclamado como heroe na cristiandade e segue a ser heroe nacional de Croacia e Hungría; o cardeal Richelieu, ministro de Lois XIII, chamou ao asedio "a batalla que salvou á civilización".[56]

Busto de Brne Karnarutić no seu Zadar natal.

O primeiro poema sobre o asedio, Vazetje Sigeta grada, foi composto en croata por Brne Karnarutić de Zadar, publicado en Venecia en 1584. Sábese que Karnarutić baseouse en boa medida nas memorias do criado de Zrinski, Franjo Črnko.[57] O poema inspirou a Judita de Marko Marulić.[58]

En 1651, Miklós Zrínyi, bisneto de Zrinski, publicou Szigeti Veszedelem. Tomando de modelo a Ilíada e a Gerusalemme Liberata de Tasso, abre o seu poema cunha invocación á musa (a Virxe María), presenta personaxes da mitoloxía grega, como Cupido, e o ban é varias veces comparado con Héctor.

Segundo Britannica, The Siege of Sziget é o primeiro poema épico húngaro e "unha das principais obras" desa literatura.[59] Aínda que o Paradise Lost de John Milton adoita ser acreditado como o rexurdimento da poesía épica, foi publicado en 1667, dezaseis anos despois de Szigeti Veszedelem.

A épica de Zrinyí conclúe con Zrinski matando ao sultán e despois abatido por xanízaros. Porén, a maioría de historiadores aceptan as fontes turcas que afirman que o sultán morreu por causas naturais antes do asalto final e que a súa morte se mantivo en segredo para evitar que rompese a moral do exército.

Retrato de Miklós Zrínyi por Jan Thomas van Ieperen, Pazo de Lobkowicz, Praga.

A primeira tradución ao croata foi feita por Petar Zrinski, irmán do autor, titulada Opsida Sigecka. O único exemplar que se conserva está na Biblioteca Central de Zagreb.[60] Traduciuse ao alemán e italiano a finais do s. XIX. En 1944 publicouse en Budapest unha nova tradución ao alemán por Árpád Guilleaume, combatente na Segunda guerra mundial a favor dos nazis e a obra foi posteriormente prohibida na Hungría Socialista.

Outro poeta-militar croata, Pavao Ritter (16521713), escribiu sobre a batalla. O seu poema Odiljenje sigetsko ('A despedida de Sziget'), de 1684, lembra o acontecemento sen rencor. O último dos catro cantos consiste en epitafios para os guerreiros croatas e turcos que morreron durante o asedio, con igual respecto a ambos.

A batalla de Lepanto[editar | editar a fonte]

Batalla de Lepanto, segundo autor descoñecido.

O novelista e poeta Miguel de Cervantes serviu en combate durante a batalla de Lepanto en 1571 e máis tarde volveu contar as súas experiencias en forma de soneto e obra dramática.

O primeiro, porén, en compor un poema sobre Lepanto foi o humanista Juan Latino: aos poucos meses da batalla compuxo en hexámetros os cantos do Austriadis Carmen (1572). En hexámetros latinos tamén escribiu un poema curto Francisco Pacheco e consérvase inédita a epopea escrita en Guatemala por Francisco de Pedrosa Austriaca sive Naumachia (1580). En catalán imprimiuse La singular i admirable victòria que per la gràcia de N. S. D. obtingué el Sereníssim senyor don Joan d'Àustria de la potentíssima armada turquesca, de Joan Pujol (Barcelona, 1574); o poeta portugués Jerónimo Corte-Real escribiu en castelán, Austríaca o Felicissima Victoria (Lisboa, 1578). Lope de Vega refiriuse a Lepanto en varias pasaxes da comedia La santa Liga, ademais dun soneto; Juan Rufo adicoulle a Austriada (1584); Xacobe VI de Escocia escribiu The Lepanto (1585) e moitos poetas do Século de Ouro tamén trataron o tema.

GK Chesterton volveu contar a historia da mesma batalla no seu poema Lepanto, escrito en 1911 e publicado en 1915.

Jorge Luís Borges, o seu tradutor ao castelán, escribiu:

"Creo [...] que Lepanto es una de las páginas de hoy que las generaciones del futuro no dejarán morir. Una parte de vanidad suele incomodar en las odas heroicas; esta celebración inglesa de una victoria de los tercios de España y de la artillería de Italia no corre ese peligro. Su música, su felicidad, su mitología, son admirables [...] Conmueve físicamente, como la cercanía del mar."

Os Lusíadas[editar | editar a fonte]

Os Lusíadas é unha das grandes epopeas renacentistas escrita en portugués por Luís de Camões, publicada en 1572, tres anos despois do seu regreso de Oriente. Componse de dez cantos con estrofas en oitavas decasílabas. Segundo a lenda, os portugueses descenden de Luso, fillo de Baco, que conquistou polas armas un territorio que despois sería Lusitania (Portugal).[61] A palabra «lusíadas» foi creada polo humanista André de Resende. Ese nome colectivo indica que o suxeito do poema non é un home concreto, senón o pobo portugués. O tema sobre o que se artella é a primeira expedición de Vasco da Gama, aínda que o propósito do autor é cantar a gloria do imperio. No relato da viaxe insírese o pasado da patria, que ocupa máis dun terzo da obra, e as xestas do navegante representan unha anécdota na historia do país. Así, menciona a Afonso VI, rei de Galiza, León e Castela, na propia historia de Portugal, sendo a Espanha referida un concepto xeográfico (a Península Ibérica) mais do que político (as referencias a Al-Andalus tamén se insertan nesa Espanha xeográfica, o mauro hispano), e feitos moi anteriores á unión ibérica da dinastía filipina.[62]

Páxina de Os Lusíadas. Canto primeiro.

«Um Rei, por nome Afonso, foi na Espanha,

Que fez aos Sarracenos tanta guerra,

Que, por armas sanguinas, força e manha,

A muitos fez perder a vida e a terra.

Voando deste Rei a fama estranha

Do Herculano Calpe à Cáspia Serra,

Muitos, pera na guerra esclarecer-se,

Vinham a ele e à morte oferecer-se.

[Afonso VI de Leão e I de Castela]

O poema comeza cando xa os navegantes se atopan no océano Índico, despois refírense as aventuras anteriores, dende a desembocadura do Texo, ao longo das Canarias, Cabo Verde, a costa de África, Mombasa, Calcuta -a maior das cidades da costa de Malabar, na India- e polo camiño sofren numerosos avatares como a epidemia de escorbuto, treboadas, emboscadas etc. até que conseguen fuxir de volta a Lisboa. No seu regreso, Venus condúceos -como premio ás súas fatigas- a unha illa paradisíaca. No poema, os elementos fabulosos de corte clásico mestúranse cos episodios históricos, bélicos, amorosos e mitolóxicos. No Canto III conta, por boca de Vasco da Gama, a historia da nobre galega Inés de Castro, raíña póstuma de Portugal, amada por quen sería rei D. Pedro I de Portugal, de quen tivo catro fillos. Foi executada por orde do pai deste, o rei D. Afonso IV, porén cando o rei se estaba a arrepentir, Dona Inés foi morta por dous asasinos que fuxiron a Castela.[63] O rei Pedro fixo vestir o cadáver de Inés e ser coroada no trono.

Ademais da aparición da deusa Venus, os mariñeiros caen en brazos das nereidas (deidades do mar), semellantes ás sereas de Ulises; aparece tamén unha ninfa que profetiza a historia futura das Indias Orientais (a profecía é tamén outro elemento da epopea clásica); e Xúpiter alude aos navegantes portugueses como descubridores de novos mundos, igual ca Ulises e Eneas.

Os levantamentos xacobitas[editar | editar a fonte]

Poesía da poeta escocesa Sìleas na Ceapaich (tamén coñecida como Cicely Macdonald de Keppoch, Silis de Keppoch, Sìleas MacDonnell ou Sìleas Nic Dhòmhnail na Ceapaich).

Revolta de 1715[editar | editar a fonte]

En Là Sliabh an t-Siorraim, Sìleas na Ceapaich, a filla do 15º xefe do clan MacDonald de Keppoch, canta a alegría pola chegada do príncipe James Francis (O vello pretendente, fillo de Xacobe II), a Batalla de Sheriffmuir, o estado de inquedanza entre a batalla e o final do levantamento xacobita de 1715. Sìleas tamén é coñecida polo seu elegante lamento en Alasdair a Gleanna Garadh, que remite á poesía mitolóxica atribuída a Amergin Glúingel.

Revolta xacobita de 1745[editar | editar a fonte]

Charles Stuart, icona romántica; de A History of Scotland for Boys and Girls de HE Marshall, publicado en 1906.

Na literatura gaélica escocesa, o maior poeta bélico dos levantamentos é Alasdair Mac Mhaighstir, tacksman do Clan Donald. Cancións xacobitas escritas por el, como Òran Nuadh, Òran nam Fineachan Gaidhealach ou Òran do'n Phrionnsa, son testemuño da apaixonada lealdade aos Estuardo. Segundo o historiador J. MacKenzie, estes poemas foron enviados a Aeneas MacDonald, o irmán do tacksman de Ardmolich, banqueiro en París. Aeneas leulle os poemas traducidos en voz alta ao Bonnie Prince Charlie e iso xogou un papel importante para convencelo de ir a Escocia e iniciar o levantamento.[64] Alasdair serviu como titor de gaélico do príncipe e como capitán dos homes de Clanranald desde o levantamento do estandarte en Glenfinnan até a derrota final na batalla de Culloden.

Outros poemas sobre o levantamento foron escritos tanto en gaélico como en inglés por John Roy Stewart, coronel do rexemento de Edimburgo e confidente próximo de Carlos Estuardo.

O poema Mo Ghile Mear, composto por Seán Clárach Mac Domhnaill, un bardo do condado de Cork, é un lamento pola derrota en Culloden. É un soliloquio do Reino de Irlanda, a quen Seán Clárach personifica, segundo as regras do Aisling, como unha muller do Alén (remitindo á deusa Ériu, símbolo de Éire) que lamenta o seu estado e descríbese como unha viúva aflixida pola derrota e o exilio do seu lexítimo rei. Desde que foi popularizado por Sean Ó Riada, converteuse nunha das cancións irlandesas máis populares xamais escritas, gravada por The Chieftains, Sting, Órla Fallon, e moitos outros.

A canción Mo rùn geal òg ('O meu fermoso amor novo'), coñecida tamén como Cumha do dh'Uilleam Siseal ('O lamento por William Chisholm') foi composta por Christina Fergusson para o seu marido, W. Chisholm, ferreiro, abandeirado do xefe do clan Chisholm e morto en combate en Culloden. Fergusson posibelmente de Ross-shire,[65] escribiu o poema que reprocha ao Bonnie Prince a perda do seu marido na loita pola súa causa, que a deixou desolada.[66] A canción foi gravada por Flora MacNeil, Karen Matheson e Julie Fowlis.

Sir Walter Scott, Carolina Nairne, Agnes Maxwell MacLeod, Allan Cunningham e William Hamilton escribiron poemas en inglés sobre o levantamento. Porén, aínda que a clase alta británica e o mundo literario romantizaban o levantamento e os clans escoceses, a supresión da cultura escocesa das Highlands, que comezara despois da derrota do levantamento, continuou por case dous séculos.[67]

Antes de servir nos Seaforth Highlanders no Raj Británico e durante a caída de Francia en 1940, o poeta Aonghas Caimbeul asistiu á Cross School na Illa de Lewis. Máis tarde lembrou: "Sen contar as historias do barón alemán Münchhausen, nunca me atopei con nada tan deshonesto, mentiroso e impreciso como a historia de Escocia tal como se ensinaba naqueles días".[68]

Aínda así, un gran número de escoceses continuou a alistarse nas forzas armadas británicas. Por tal motivo, o crítico literario Wilson MacLeod escribiu que, na literatura escocesa post-Culloden, poetas anticolonialistas como Duncan Livingstone "deben considerarse voces illadas. A gran maioría dos versos gaélicos, a partir do século XVIII, eran pro-británicos e pro-imperio, con poetas como Aonghas Moireasdan e Dòmhnall MacAoidh, que afirmaban con entusiasmo a razón xustificativa da expansión imperial, que era unha misión civilizadora máis que un proceso de conquista e expropiación. Pola contra, non hai probas de que os poetas gaélicos visen unha conexión entre a súa propia historia difícil e a experiencia dos colonizados noutras partes do mundo." [69]

Revolución Americana[editar | editar a fonte]

A casa máis antiga da cidade de Boston, construída en 1660, foi comprada por Paul Revere en 1770. O poema conmemora o aviso deste aos Patriots.

O poema Paul Revere's Ride de Henry Wadsworth Longfellow (1860) ficciona o esforzo do prateiro de Boston Paul Revere para advertir aos Patriots dun inminente ataque británico na véspera das batallas de Lexington e Concord en abril de 1775. Publicouse no The Atlantic Monthly en xaneiro de 1861 e máis tarde na escolma de 1863 Tales of a Wayside Inn.

Concord Hymn de Ralph Waldo Emerson de 1837 rende homenaxe á milicia Patriot en Concord mencionando "o tiro que se escoitou arredor do mundo", frase que despois se aplicou ao asasinato de Saraxevo.

David Humphreys escribiu Addressed to my Friends at Yale College, on my leaving them to join the Army, o primeiro soneto da poesía estadounidense en 1776, antes de abandonar Yale para ser como coronel do Exército Continental na Guerra de Independencia.

Entre os poetas gaélicos máis antigos de América do Norte dos que sabemos algo, está Iain MacMhurchaidh do clan Macrae, nado en Kintail e emigrado ao condado de Moore en Carolina do Norte, arredor de 1774, loitou como leal na Revolución, e compuxo poesía até a súa morte arredor de 1780.[70] Dise que loitou ás ordes de Patrick Ferguson na batalla de King's Mountain o 7 de outubro de 1780. Aínda que esa batalla foi tradicionalmente caracterizada como un "enfrontamento entre montañeses leais e revolucionarios escoceses e irlandeses", en realidade houbo gaels por ambos os bandos. Segundo unha fonte, MacMhuirchaidh "nun renacemento da inmunidade diplomática dos bardos celtas", camiñou entre os exércitos opostos na batalla e, tentando converter aos seus compañeiros gaels entre a milicia Patriot e os Overmountain Men, cantou a canción Nam faighte làmh-an-uachdar air luchd nan còta ruadha ('Aínda que se gañase a vantaxe contra os capas vermellas'). No poema, chamou a revolución contra o rei Xurxo 'tan antinatural como a falta de respecto ao seu pai terrenal ou celestial' e ameazou con que os patriotas que non se sometesen á monarquía británica recibirían o mesmo trato que os xacobitas, reais ou sospeitosos, tras a batalla de Culloden,[71] aínda chamada nas Highlands Bliadhna nan Creach ("O ano do saqueo").[72]

Ben puido ser en represalia por ese poema que, segundo se di, MacMhurchaidh sufriu unha morte horrenda a mans dos patriotas.[73]

En 1783, o ano que viu o fin da revolución americana e o comezo das Highland Clearances en Inverness-shire, Cionneach MacCionnich (17581837), poeta do clan MacKenzie nado en Castle Leather, Inverness,[74] compuxo o único poema gaélico que se conserva da época con estandarte patriota, en lugar do leal: Cumha an Tuaiscirt ("O Lamento do Norte"). Nel, MacCionnich burla dos xefes dos clans por se teren convertido en propietarios ausentes, tanto por alugar e desaloxar en masa aos seus membros do clan en favor das ovellas (a Highlands Clearance), como por "gastar a súa riqueza inútilmente", en Londres. Acusa ao rei Xurxo de tiranía e de facer naufragar o barco do Estado (alegoría de Platón). MacCionnich tamén sostén que a verdade está do lado de George Washington e do Exército Continental e que os gaélicos farían ben en emigrar antes de que o rei e os terratenentes tomasen o que lles quedase.[75]

Ali Paxá[editar | editar a fonte]

A principios do século XIX, o musulmán albanés Haxhi Shehreti compuxo o poema épico Alipashiad. A obra está inspirada en Alí Paxá, gobernador do Paxalik de Ioannina na Grecia do Imperio Otomán, que describe a súa vida e campañas militares. O poema está escrito en grego demótico, que Shehreti consideraba unha lingua máis prestixiosa que o turco ou o albanés. O Alipashiad é única na poesía grega por ter sido escrita desde un punto de vista islámico. Ademais de describir as aventuras de Ali, o poema describe Ioannina, un centro da cultura grega naquela época, así como as actividades dos mercenarios (armatoles) e revolucionarios (klephts) aos que tivo que facer fronte.[76] Con todo, após a súa morte en 1822 mentres dirixía un levantamento contra o sultán Mahmud II, Ali Paxá converteuse, na literatura occidental, na personificación dun "déspota oriental".

Guerra da independencia grega[editar | editar a fonte]

Ymnos Eis Tin Eleftherian. 1825.

A guerra de Independencia grega desencadeouse entre 1821 e 1830 e resultou na independencia do pobo grego despois de máis de catro séculos de goberno otomán. O levantamento e os seus predecesores tamén foron temas de poesía bélica.

Lord Byron, que fuxira de Inglaterra antes de que os seus acredores iniciaran un proceso xudicial e xusto despois da ruptura do seu matrimonio con Lady Byron, é o máis famoso destes poetas. Byron uniuse aos rebeldes gregos e glorificou a súa causa en moitos dos seus poemas, que seguían a ser moi lidos. En 1824, Byron morreu aos 36 anos dunha febre contraída despois do primeiro e segundo asedio de Missolonghi. Até hoxe, o pobo grego vénérao como un heroe nacional.

Aínda que foi estrangulado na torre Nebojša en Belgrado por orde do sultán Selim III en 1798 mentres planeaba un levantamento grego coa axuda de Napoleón, os versos de Rigas Feraios (17571798) dalgún xeito inspiraron a guerra da independencia, que segue sendo un motivo importante da literatura grega. Nos seus poemas, Feraios instou ao pobo a abandonar as cidades cara ás montañas e a loitar alí. As últimas palabras de Feraios foron: "Sementei unha rica semente; chega a hora en que o meu país recolla os froitos gloriosos".

Dionysios Solomos (17981857) escribiu o Imnos is tin Eleftherian, que hoxe é o himno nacional grego, en 1823, só dous anos despois de que os gregos se levantasen contra o Imperio. Tamén é o himno nacional de Chipre desde 1966. Solomos é considerado o poeta nacional de Grecia.

Até o día de hoxe, o 25 de marzo membros da diáspora grega cantan moitas cancións en todo o mundo para celebrar a independencia e mostrar respecto polas vidas que se perderon.

Revolucións alemás de 1848–49[editar | editar a fonte]

Georg Herwegh, que escribiu durante as revolucións alemás de 1848 e 49, é un exemplo de poeta bélico alemán do século XIX.[77] [78]

Revolución húngara de 1848[editar | editar a fonte]

Sándor Petőfi lendo Nemzeti dal o 15 de marzo de 1848.

A revolución húngara de 1848 inspirouse, en gran parte, na poesía de Sándor Petőfi, considerado o poeta nacional de Hungría.

O levantamento comezou o 15 de marzo, cando Petőfi leu o poema Nemzeti Dal nas escaleiras do Museo Nacional de Budapest. Iso desencadeou unha multitudinaria manifestación que obrigou aos representantes do Emperador a aceptar o fin da censura e a liberación dos presos políticos.

A revolución derivou na guerra civil entre un goberno republicano dirixido por Lajos Kossuth e os monárquicos húngaros, moitos deles minorías étnicas, que se mantiveron leais aos Habsburgo. En resposta, o tsar Nicolao I, que fora criado con historias da Revolución Francesa e do Reino do Terror, ordenou ao Exército Imperial Ruso que entrase en Hungría e se aliase cos monárquicos. Malia os esforzos do xeneral Józef Bem para mantelo fóra de perigo, Petőfi insistiu en entrar en combate contra os monárquicos e os aliados rusos. Pénsase que Petőfi morreu en combate durante a batalla de Segesvár o 31 de xullo de 1849 ou posteriormente nunha colonia penal zarista preto de Barguzin, en Siberia. No momento da súa presunta morte, Petőfi tiña só 26 anos.

A pesar da derrota do levantamento, a poesía e a nostalxia de Petőfi pola Revolución de 1848 convertéronse nunha parte importante da identidade nacional de Hungría.

Estatua de Sándor Petőfi, Budapest, Hungría.

Segundo Reg Gadney, a revolución húngara de 1956 comezou o 23 de outubro, cando 20.000 estudantes se manifestaron arredor da estatua de Sándor Petőfi na beira de Pest do río Danubio. Durante o encontro, Nemzeti Dal foi recitado alí por Imre Sinkovics, un novo actor do Teatro Nacional de Budapest. A continuación, os manifestantes leron unha lista de demandas ao Goberno comunista de Hungría, depositaron coroas de flores ao pé da estatua e cruzaron o Danubio até Buda, onde a manifestación continuou ante a estatua do xeneral Józef Bem.[79]

A manifestación estendeuse pola cidade, derivou nun alzamento nacional temporalmente exitoso e foi sufocado coa intervención do exército vermello.

Guerra de Crimea[editar | editar a fonte]

Probabelmente o poema de guerra máis famoso do século XIX sexa The Charge of the Light Brigade de Tennyson, que supostamente escribiu en só uns minutos despois de ler un relato da batalla en The Times. Inmediatamente fíxose moi popular, chegando mesmo ás tropas en Crimea, onde foi distribuído en forma de folleto.[80]

O poema de Rudyard Kipling The Last of the Light Brigade, escrito uns corenta anos despois do poema de Tennyson, en 1891, céntrase nas terríbeis dificultades ás que se enfrontaron na vellez os veteranos da guerra de Crimea, como exemplifican os cabaleiros da Brigada Lixeira, nun intento de avergoñar ao público británico para que ofreza axuda financeira. Varias liñas do poema son citadas ao azar polo Sr. Ramsay en To The Lighthouse de Virginia Woolf.

A guerra civil americana[editar | editar a fonte]

Selo conmemorativo do poeta estadounidense Walt Whitman en 1940.

Cando comezaba a guerra civil estadounidense, o poeta Walt Whitman publicou o seu poema Beat! Beat! Drums! como convocatoria patriótica para o Norte.[81] Whitman foi voluntario durante un tempo como enfermeiro nos hospitais do exército,[82] e a súa colección Drum-Taps (1865) trata as súas experiencias durante a guerra. O novelista Herman Melville tamén escribiu moitos poemas sobre a guerra que apoian ao bando da Unión.

Monumento a Fr. Abram J. Ryan

O 18 de xullo de 1863, o Die Minnesota-Staats-Zeitung, un xornal publicado por e para os Forty-Eighters de fala alemá de Minnesota, publicou An die Helden des Ersten Minnesota Regiments ("Aos heroes do primeiro rexemento de Minnesota"), poema de GA Erdman de Hastings en homenaxe aos soldados e á súa carga desde Cemetery Ridge na batalla de Gettysburg.[83] Tamén durante nesa guerra, Edward Thomas, un poeta en galés de Ohio cuxo nome bardo era Awenydd, alistouse no Rexemento de Cabalería de Minnesota. Durante o seu servizo, Thomas escribiu poemas como Pryddest ar Wir Fawredd, que logo gañou a Coroa Bárdica nun Eisteddfod celebrado en Pensilvania.[84]

No bando confederado, Abram Ryan, un sacerdote católico e capelán militar do Exército Confederado eloxiou ao Sur derrotado en poemas como The Conquered Banner e The Sword of Lee, ás veces é referido como 'O Poeta Laureado do Sur'.

Guerra Bóer[editar | editar a fonte]

Rudyard Kipling escribiu poesía apoiando a causa británica na guerra dos bóers,[85] incluíndo o coñecido Lichtenberg, sobre a morte dun combatente en terra estranxeira.[86] Swinburne, Thomas Hardy e outros escribiron tamén poemas relacionados coa guerra dos bóers. Os poemas de Hardy inclúen Drummer Hodge e The Man He Killed. Swinburne doou regularmente traballo aos xornais para espertar o espírito, desde 'Transvaal', coa infame frase de peche, 'Strike, England, and strike home', a 'The Turning of the Tide'". [87]

"The Man He Killed", un poema do inglés Thomas Hardy, tal como apareceu en Time's Laughingstocks and Other Verses. Orixinalmente escrito en 1902. Londres: MacMillan and Co., (reimpreso en 1909 -1910), páxina 186.

"But ranged as infantry,

And staring face to face,

I shot at him as he at me,

And killed him in his place.

"I shot him dead because —

Because he was my foe,

Just so: my foe of course he was;

That's clear enough; although

"He thought he'd 'list, perhaps,

Off-hand like – just as I –

Was out of work – had sold his traps –

No other reason why.

"Yes; quaint and curious war is!

You shoot a fellow down

You'd treat if met where any bar is,

Or help to half-a-crown."

Durante a última fase da guerra no antigo Estado Libre de Orange, o pobo afrikáner de Winburg mofábase dos rexementos escoceses do exército británico cunha parodia da balada xacobita Bonnie Dundee, que xeralmente se cantaba en inglés. A parodia celebraba a guerra de guerrillas do líder do Comando Boer Christiaan De Wet.
Representación de soldados británicos nun campo preto do río Orange, Suráfrica.
Then away to the hills, to the veld, to the rocks
Ere we own a usurper we'll crouch with the fox
And tremble false Jingoes amidst all your glee
Ye have not seen the last of my Mausers and me!
Despois para os outeiros, para o veld, para as rochas
Antes de termos un usurpador agacharémonos co raposo
E tremede falsos Jingos entre a vosa alegría
Non vistes o último dos meus Mausers e a min! [88]

Primeira guerra mundial[editar | editar a fonte]

Nun artigo de 2020 para a St Austin Review sobre o poeta estadounidense John Allan Wyeth, Dana Gioia escribe: "A Primeira guerra mundial cambiou a literatura europea para sempre. O horror da guerra mecanizada moderna e a matanza de dezanove millóns de mozos e civís inocentes traumatizaron a imaxinación europea. Para os poetas, a escala de violencia sen precedentes aniquilou as tradicións clásicas da literatura de guerra: heroísmo individual, gloria militar e liderado virtuoso. Os escritores loitaron por un novo modismo acorde coa súa experiencia persoal apocalíptica.

"A poesía británica foi especialmente transformada polo trauma da guerra de trincheiras e o masacre indiscriminado. Os 'poetas da guerra' constitúen unha presenza imperativa na literatura británica moderna con escritores significativos como Wilfred Owen, Robert Graves, Siegfried Sassoon, David Jones, Ivor Gurney, Rupert Brooke, Edward Thomas e Isaac Rosenberg. O seu traballo, que combinaba un realismo cru e unha amarga ironía cunha sensación de tráxica futilidade, alterou a historia da literatura inglesa. Cohortes semellantes de poetas de guerra ocupan posicións importantes noutras literaturas europeas. A literatura francesa conta con Charles Péguy, Guillaume Apollinaire e Blaise Cendrars (que perdeu o brazo dereito na batalla de Champaña). A poesía italiana ten a Eugenio Montale, Giuseppe Ungaretti e Gabriele D'Annunzio. A poesía alemá ten a Georg Trakl, August Stramm e Gottfried Benn. Estes superviventes marcados remodelaron a sensibilidade do verso moderno. A Gran Guerra tamén cambiou a literatura doutro xeito brutal; matou a incontables escritores novos." [89]

Serbia[editar | editar a fonte]

Os poetas serbios da Primeira guerra mundial inclúen a Milutin Bojić, Vladislav Petković Dis, Miloš Crnjanski, Dušan Vasiljev, Ljubomir Micić, Proka Jovkić, Rastko Petrović, Stanislav Vinaver, Branislav Milosavljević, Milosav Stanimiroć, Vladimir Jelić e outros.[90]

Austria-Hungría[editar | editar a fonte]

Soldados austrohúngaros descansando nunha trincheira.

Tamén houbo poetas bélicos do Imperio Austrohúngaro.

Géza Gyóni, húngaro socialista e antimilitarista, servira no exército antes do estalido da guerra en 1914. En resposta, escribira o grande poema pacifista Cézar, én nem megyek ("César, non vou ir").[91] Porén, ao revelar a investigación a implicación do coronel serbio Dragutin Dimitrijević no asasinato de Saraxevo, Gyóni aceptou as acusacións imperiais de "un complot contra nós" e a necesidade da "guerra defensiva". Algúns intelectuais húngaros consideraron que a guerra proporcionaba unha excelente oportunidade de pagar aos Romanov o papel de Nicolao I na derrota da Revolución de 1848.[92]

Gyóni volveu alistarse e escribía poesía que enviaba desde a fronte. Segundo P. Sherwood, "os primeiros poemas, aínda exaltados, na fronte polaca lembran as cancións das marchas do poeta húngaro Bálint Balassi do s. XVI, escritas na campaña contra os turcos".[93] Durante o asedio de Przemyśl, Gyóni escribiu poemas para animar aos defensores da cidade e publicáronse baixo o título Lengyel mezőkön, tábortúz melett. Unha copia chegou a Budapest en avión, fazaña infrecuente naqueles tempos.[94]

O político húngaro Jenő Rákosi, usou a popularidade de Gyóni para configuralo como un valente soldado, fronte a Endre Ady, que era pacifista.[94] Mentres, a poesía de Gyóni daba un xiro cada vez máis depresivo.

Segundo Erika Papp Faber, "A súa inclinación polo socialismo e a actitude antimilitarista foron, por un breve tempo, suspendidas, xa que se viu atrapado no fervor patriótico xeral ao estalar a guerra mundial. Pero unha vez que experimentou os horrores de guerra de primeira man, pronto perdeu as nocións románticas e volveu ás posicións máis radicais da súa mocidade, como se evidencia nos seus volumes posteriores".[95]

Nun dos poemas desa época, Csak egy éjszakára (Por só unha noite), fai un chamamento para que os aproveitadores da guerra e os patriotas de sofá fosen pasar só unha noite nas trincheiras, e converteuse poema antibélico cuxa súa popularidade aínda perdura. Aínda se ensina nas escolas húngaras.

Gyóni foi capturado polo Exército Imperial Ruso despois da rendición de Przemyśl; escribiu o poema Magyar bárd sorsa (O destino dun bardo húngaro) en catividade.

Prisioneiros de guerra austrohúngaros en Rusia, 1915; foto de Prokudin-Gorskii.
Nekem magyar bárd sorsát mérték:
Úgy hordom végig a világon
Véres keresztes magyarságom,
Mint zarándok a Krisztus képét.

O meu destino é o dun bardo húngaro'

Para levar polo mundo

O meu ensangrentado e cruzado maxiarismo

Como un peregrino cunha imaxe de Cristo.[93]

Despois de dous anos detido dous en condicións atroces, morreu nun campo de prisioneiros de guerra en Krasnoyarsk, Siberia, en xuño de 1917. O seu derradeiro poemario publicouse postumamente en 1919.

Georg Trakl, (1887-1914).

Georg Trakl, poeta expresionista de Salzburgo, alistouse no exército austrohúngaro como médico en 1914. Presenciou a Batalla de Gródek, no Reino de Galicia e Lodomeria, onde os austrohúngaros sufriron unha cruenta derrota a mans dos rusos. Após a batalla, Trakl quedou ao mando dun hospital de campaña con soldados feridos e colapsouse mentalmente pola tensión. Unha noite, tras a batalla, Trakl correu a fóra e tentou dispararse para escapar dos berros dos feridos e moribundos. Impedíronlle facelo e foi enviado a un psiquiátrico. En novembro de 1914, morreu nun hospital militar de Cracovia por sobredose de cocaína. O batman de Trakl, a última persoa coa que falou o poeta, cría que a sobredose era un accidente, non un suicidio.[96] Georg Trakl é coñecido polo poema Grodek.

Franz Janowitz (18921917).

Franz Janowitz, poeta xudeu de Poděbrady, reino de Bohemia,[97] era voluntario do exército austrohúngaro en 1913. Co estalido da guerra, foi enviado de Bolzano á fronte oriental. Despois do combate na Galicia dos Cárpatos, o seu batallón estacionouse tras as liñas en Enns, Baixa Austria, onde escribiu poesía bélica en alemán. Resultou ferido no peito no asalto a Monte Rombon (Alpes Xulianos, actual Eslovenia), parte da contraofensiva austro-alemá da batalla de Caporetto.

En novembro de 1917, morreu a causa das feridas no próximo hospital de campo #1301 en Mittel-Breth. Dous anos despois publicouse en Múnic un volume dos poemas de guerra de Janowitz, Aus der Erde und anderen Dichtungen ("Fóra da terra e outros poemas"). A primeira colección completa dos seus poemas, con todo, saíu só en 1992.

Segundo J. Adler, "Franz Janowitz entra en conflito coa idea recibida dos poetas de guerra alemáns. Nin realista, nin irónico, nin propiamente expresionista (...) Obrigado á madurez pola guerra, a súa voz poética nunca perdeu certa nota infantil; de feito, nalgúns dos seus mellores poemas, a inxenuidade e a sabedoría conviven nun grao case paradoxal". [98]

Alemaña[editar | editar a fonte]

Desde 1931, a Neue Wache en Unter den Linden en Berlín é o monumento nacional de guerra de Alemaña. Desde a reunificación alemá, unha copia ampliada da escultura de Käthe Kollwitz Mother with her Dead Son situouse directamente baixo o óculo.

A pesar dos últimos esforzos do káiser Guillermo II e do tsar Nicolao II para evitar o estalido da Gran Guerra a través dos telegramas Willy-Nicky, o pobo alemán recibiu a crise internacional de agosto de 1914 con euforia patriótica. Centos de miles de persoas encheron as rúas de Berlín, cantando cancións patrióticas e aplaudindo ao embaixador austrohúngaro, o Kaiser, e aos seus representantes. Tan grande era o entusiasmo popular, que tanto o Kaiser como os políticos concluíron que se non ían á guerra, nunca sobrevivirían politicamente. Algunhas manifestacións contra a guerra foron organizadas por elementos do Partido Socialdemócrata de Alemaña, pero mesmo parte dese partido finalmente inclinouse ante a vontade popular e aceptou apoiar a guerra.[99] Aínda que os historiadores da poesía da primeira guerra mundial se centraron tradicionalmente nos poetas ingleses, houbo moitos poetas talentoses noutras linguas, como Rudolf G. Binding e Heinrich Mann.

Capitán August Stramm, (1874-1915).

August Stramm, que é considerado o primeiro dos expresionistas, foi chamado por J. Adler como un dos "poetas máis innovadores da guerra", quen di que tratou "a linguaxe como un material físico" e "perfeccionou a sintaxe até o esencial"; citando a súa afección por "formar novas palabras do vello", Adler escribiu que "o que James Joyce fixo a gran escala para o inglés, Stramm conseguiuno máis modestamente para o alemán".[100]

O verso experimental de Stramm e a súa grande influencia na poesía alemá fixo que se comparase con Ezra Pound, Apollinaire e TS Eliot.

Foi chamado a filas como oficial de reserva despois do estalido da guerra. A súa poesía bélica foi publicada por Herwarth Walden na revista literaria de vangarda Der Sturm e máis tarde na colección Tropfenblut ("Sangue chorreando"), en 1919.

En 1915 escribiu á súa muller dende Galicia que todo era indecibelmente espantoso. Rexeitou a escritura machista, común nese tempo en Alemaña; tampouco escribiu poemas abertamente contra a guerra. Segundo Patrick Bridgwater, parece extraordinario que o poema Feuertaufe ("Bautismo por lume") causase un escándalo na prensa alemá en 1915, "pois a súa única falla é a súa absoluta honestidade, o seu intento de transmitir a sensación de estar baixo o lume inimigo por primeira vez e a negativa implícita a finxir que o sentimento era de excitación heroica" [101]

Segundo J. Adler, "Aínda que as cartas testemuñan unha profunda confusión interna, Stramm era un oficial popular e un soldado valente".[102] A actuación de Stramm foi eloxiada servindo ao mando do xeneral August von Mackensen na ofensiva de Gorlice-Tarnów, que expulsou o exército imperial ruso da Galicia austríaca e da Polonia do Congreso para entrar na Gran Retirada de 1915. Polas súas accións foi altamente condecorado.

En agosto de 1915, Stramm foi enviado a casa no que sería o seu permiso final. A súa filla Inge lembrou máis tarde como lle fixo prometer ao seu irmán Helmuth, de dez anos, que "non se decepcionaría nunca". A familia sabería máis tarde que durante o permiso, Stramm levaba no peto unha carta que só precisaba refrendar para ser liberado de todo o servizo militar a petición do seu editor. Ao final, con todo, Stramm foi, segundo Patrick Bridgwater, "incapaz de aceptar a coartada dun deber superior cara á literatura", e deixou a carta sen asinar.[103]

Segundo P. Bridgwater, "parece ter atopado no inferno da guerra total ao redor de Brest-Litovsk en 1915 a sensación de harmonía que buscara durante tanto tempo". Unhas semanas antes da súa morte, Stramm escribira a Herwarth Walden: "Singularmente, a vida e a morte son un... Ambos son un... A batalla e a noite e a morte e o ruiseñor son todos un!" .[101]

O 1 de setembro de 1915, pouco despois de regresar á súa unidade, o capitán Stramm recibiu un disparo na cabeza durante un brutal combate corpo a corpo contra os soldados rusos que se retiraran aos pantanos de Rokitno. O 2 de setembro foi enterrado con honores militares no cemiterio de Gorodec, no distrito de Kobryn da actual Belarús.

Cando estalou a guerra en 1914, Gerrit Engelke, un poeta obreiro de Hannover, estaba na neutral Dinamarca. Nun principio dubidou en volver, pero viuse obrigado por presións financeiras. Serviu en combate nas batallas de Langemarck, St. Mihiel, Somme, Dünaberg e Verdún. En 1916, recibiu a Cruz de Ferro por cruzar o río Yser a nado. Engelke foi ferido en 1917 e, durante a súa recuperación, comprometeuse cunha viúva de guerra, pero foi obrigado a volver ao combate en maio de 1918. Foi ferido de morte durante un asalto británico o 11 de outubro de 1918 e morreu ao día seguinte nun hospital de campaña británico. Escribira: "A maior tarefa á que nos enfrontamos despois da guerra será perdoar ao noso inimigo, que, despois de todo, foi o noso veciño na Terra desde a creación". [104]

Gerrit Engelke é coñecido polo seu poema contra a guerra An die Soldaten Des Grossen Krieges ("Aos soldados da Gran Guerra"), un poema en hexámetro dactílico inspirado nas odas de Hölderlin. Engelke insta aos soldados de todas as nacións combatientes a se uniren na irmandade universal.

Walter Flex.

Walter Flex, autor do poema Wildgänse rauschen durch die Nacht, era natural de Eisenach e asistiu á Universidade de Erlangen. Ao estalar a guerra, traballaba como titor particular dunha familia da nobreza alemá. A pesar dos débiles ligamentos da súa man dereita, Flex presentouse voluntario no Exército Imperial.

Resultou ferido de morte en Estonia durante a operación Albion e morreu a causa das súas feridas na illa de Saaremaa, en outubro de 1917. O seu epitafio é unha cita do seu poema de 1915, Preußischer Fahneneid ("O xuramento prusiano"). Debido ao idealismo de Flex sobre a Gran Guerra, á popularidade póstuma dos seus escritos e ao status icónico que foi asociado á súa morte durante a guerra, agora considérase a resposta de Alemaña aos poetas aliados Brooke e Alan Seeger.

Yvan Goll en 1927.

Yvan Goll, un poeta xudeu de Sankt Didel, no disputado territorio de Alsacia-Lorena, escribiu bilingüe en alemán e francés. Ao estalar a guerra en 1914, Goll fuxiu a Zúrich, na neutral Suíza, para evadir o recrutamento no Exército Imperial Alemán. Estando alí, escribiu moitos poemas contra a guerra, nos que buscaba promover un mellor entendemento entre Alemaña e Francia. O seu poema bélico máis famoso é Réquiem. Für die Gefallenen von Europa (Réquiem, polos mortos de Europa).

Stefan George en 1910.

Stefan George, un poeta alemán que fixera a súa aprendizaxe literaria cos poetas simbolistas franceses en París, aínda tiña moitos amigos en Francia e consideraba a Gran Guerra como desastrosa. No seu poema contra a guerra de 1916 Der Krieg ("A guerra"), George atacou os horrores aos que se enfrontaban os soldados de todas as nacións nas trincheiras. No poema, George declarou: "O antigo deus das batallas xa non existe".

Reinhard Johannes Sorge en licenza en Berlín, 1915.

Reinhard Sorge, o autor da obra expresionista Der Bettler, viu a chegada da guerra como un convertido idealista ao catolicismo. Pouco antes de ser ferido de morte por fragmentos de granadas na batalla do Somme, Sorge escribiu á súa esposa expresando a crenza de que o que el chamou, "a ofensiva anglo-francesa" ía conseguir superar as defensas alemás. Sorge morreu nun hospital de campaña de Ablaincourt en xullo de 1916. A muller de Sorge decatouse da súa morte cando unha carta, na que informaba ao marido de que a deixara embarazada durante o seu último permiso, lle foi devolta como non entregábel.

En 1920, publicou o poeta alemán Anton Schnack, a quen Patrick chamou como "un dos dous grandes sen ambigüidades", poetas alemáns da guerra e "o único poeta en lingua alemá cuxa obra se pode comparar coa de Wilfred Owen" a secuencia de sonetos Tier rang gewaltig mit Tier ("Besta loitou bravamente con besta"). [105]

Tamén segundo Bridgwater, "Os poemas de Tier gewaltig mit Tier seguen un curso aparentemente cronolóxico que suxire que Schnack serviu primeiro en Francia e despois en Italia. Trazan o curso da guerra, tal e como a viviu el, desde a partida cara á fronte, pasando por innumerables experiencias ás que poucos poetas alemáns, a excepción de Stramm, fixeron xustiza en máis que poemas illados, até a retirada e o bordo da derrota."[106]

As esculturas de Käthe Kollwitz dos pais entristecidos vixian dende os anos 30 no cemiterio de guerra alemán de Vladslo, preto de Diksmuide, en Bélxica. O cemiterio alberga os restos de 25.644 soldados alemáns que morreron durante a Gran Guerra.

Os 60 sonetos que compoñen Tier rang gewaltig mit Tier, "están dominados por temas da noite e da morte". Aínda que o seu esquema de rima ABBA-CDDC-EFG-EFG é típico da forma do soneto, Schnack tamén escribe na longa liña en ritmos libres desenvolvidos en Alemaña por Ernst Stadler,[107] quen á súa vez se inspirou no verso libre experimental de Walt Whitman.

Patrick Bridgwater, que, en 1985, chamou a Tier rang gewaltig mit Tier, "sen dúbida a mellor colección individual producida por un poeta de guerra alemán en 1914–18" engade, con todo, que Anton Schnack, "é até a data practicamente descoñecido mesmo en Alemaña".[105]

Francia[editar | editar a fonte]

Entre os poetas franceses da primeira guerra mundial destacan Guillaume Apollinaire, Adrien Bertrand, Yvan Goll e Charles Péguy.

Blaise Cendrars vestiu o uniforme da Lexión Estranxeira Francesa en 1916, pouco despois da amputación do brazo dereito.

En 1914, Blaise Cendrars, un poeta suízo francófono de La Chaux-de-Fonds, Neuchâtel, vivía en París e xogaba un papel importante na poesía modernista. Cando comezou, Cedrars e o escritor italiano Ricciotto Canudo fixeron un chamamento a outros artistas e escritores estranxeiros para se incorporaren ao exército francés. Foi enviado á primeira liña no Somme onde desde mediados de decembro de 1914 a febreiro de 1915 estivo nas trincheiras de Frise (La Grenouillère e Bois de la Vache). Durante a segunda batalla de Champaña en setembro de 1915, Cendrars perdeu o brazo dereito e foi dado de baixa do exército francés. Cendrars describiu máis tarde as súas experiencias bélicas nos libros La Main coupée ("A man cortada") e J'ai tué ("Eu matei"), e é o tema do seu poema Orión en Travel Notes:

"It is my star
It is in the shape of a hand
It is my hand gone up to the sky..."
Louis Pergaud (1882-1915).

O simbolista francés Louis Pergaud considerouse pacifista e, ao estalar a guerra en 1914, intentou en balde rexistrarse como obxector de conciencia. Pola contra, foi recrutado no exército francés e enviado ás trincheiras da fronte occidental .

O 7 de abril de 1915, o rexemento de Pergaud atacou as trincheiras do exército imperial alemán preto de Fresnes-en-Woëvre, resultando ferido ao quedar atrapado nun arame de espiño. Horas despois, os soldados alemáns rescataron os soldados franceses feridos e leváronos a un hospital de campaña detrás das liñas alemás. O 8 de abril de 1915, Pergaud e moitos outros prisioneiros de guerra morreron por fogo amigo, cando un bombardeo de artillaría francesa destruíu o hospital.

Jean de La Ville de Mirmont (18861914).

Jean de La Ville de Mirmont, poeta hugonote de Bordeos, estaba encantado polo estalido da guerra. Segundo Ian Higgins, "Aínda que non era apto para o servizo activo, presentouse voluntario e despois de ser rexeitado repetidamente que finalmente conseguiu alistarse". [108]

En 1914, foi chamado á fronte co grao de sarxento do 57 Rexemento de Infantaría.

Segundo Ian Higgins, "Suxeriuse que aquí estaba por fin a gran aventura que estaba desexando. Certamente, o preludio da guerra lle "interesaba" e tiña ganas de presenciar e, se é posible, participar nunha guerra que probablemente ía "prenderlle lume a toda Europa". As súas Lettres de guerre desenvólvense de xeito conmovedor dende o entusiasmo inicial pola defensa da civilización e a convicción de que o inimigo era todo o pobo alemán, a través dunha crecente irritación polo lavado de cerebro machista e a flagrancia do que hoxe se chamaría a "desinformación" que se vendeu polos franceses. prensa (moito máis censurada que a británica, dixo), a unha eventual admiración, na fronte, polo heroísmo e a humanidade que moitas veces amosa o inimigo."[108]

O 28 de novembro foi enterrado vivo por unha explosión dunha mina terrestre en Verneuil, preto do Chemin des Dames. O sarxento La Ville aínda estaba vivo cando os seus compañeiros o sacaron, pero a explosión rompéralle a columna vertebral e morreu pouco despois.[108]

Tumba de Yann-Be Kalloc'h (18871917), cemiterio de Groix .

O poeta e activista bretón Yann-Ber Kalloc'h, un antigo seminarista católico da illa de Groix preto de Lorient, era máis coñecido polo seu nome bardo de Bleimor.

Aínda que adoitaba dicir: "Non son nin un pouco francés",[109] Kalloc'h alistouse no exército francés co inicio da guerra en 1914.

Segundo Ian Higgins, "Cando chegou a guerra, como tantos outros, viuno como unha defensa da civilización e o cristianismo, e inmediatamente presentouse voluntario para a fronte. 'Só Irlanda e Bretaña', escribe nun poema, 'aínda axudan a Cristo a levar a cruz: na loita por revitalizar o cristianismo, os pobos celtas están no furgón". Ademais, loitando por Francia, viu a guerra como a gran oportunidade de afirmar a identidade nacional da Bretaña e resucitar a súa lingua e cultura".[109]

Yann-Ber Kalloc'h, que empuñaba un machado de mariñeiro que antes se usaba na Mariña francesa para abordar barcos inimigos e, segundo se informa, era un terrible inimigo no combate corpo a corpo. O seu lema era "Por Deus e Bretaña". Morreu en combate o 10 de abril de 1917, cando un proxectíl alemán aterrou preto da súa caseta en Cerizy, Aisne.[110]

A última achega de Kalloc'h á literatura bretoa é a colección de poesía Ar en Deulin, que se publicou postumamente.

Rusia[editar | editar a fonte]

Nikolay Gumilyov, Anna Akhmatova e o seu fillo Lev Gumilev, en 1913

Rusia tamén produciu poetas bélicos significativos na Primeira guerra mundial, incluíndo Alexander Blok, Ilya Ehrenburg e Nikolay Semenovich Tikhonov (que publicou o libro Orda (A Horda) en 1922).[111]

O poeta acmeista Nikolay Gumilyov serviu no Exército Imperial Ruso durante a primeira guerra mundial. Viu combates en Prusia Oriental, na fronte de Macedonia e coa Forza Expedicionaria Rusa en Francia. Tamén foi condecorado dúas veces coa Cruz de San Xurxo. Os poemas de guerra de Gumilyov foron reunidos na colección The Quiver (1916).

A esposa de Gumilyov, a poetisa Anna Akhmatova, comezou a escribir poemas durante a primeira guerra mundial que expresaban o sufrimento colectivo do pobo ruso cando os homes eran chamados e as mulleres das súas vidas despediron deles, e continuaría ese traballo tempo despois.

Imperio Británico e Commonwealth[editar | editar a fonte]

Australia[editar | editar a fonte]

León Gellert (18941977).

Leon Gellert, un australiano de orixe húngara, naceu en Walkerville, un suburbio de Adelaida, Australia Meridional. Alistouse poucas semanas despois de empezar a guerra e embarcou para o Cairo o 22 de outubro de 1914. Desembarcou en ANZAC Cove, durante a Campaña de Gallipoli o 25 de abril de 1915,[112] foi ferido e repatriado por non estar en condicións médicas en xuño de 1916.

Durante os períodos de inactividade saciou o seu apetito por escribir poesía. Songs of a Campaign (1917) foi o seu primeiro libro de versos publicado, revisado por The Bulletin. Angus &amp; Robertson pronto publicaron unha nova edición, ilustrada por Norman Lindsay. O seu segundo, The Isle of San (1919), ilustrado tamén por Lindsay, non tivo tan boa acollida.

John O'Donnell naceu en Tuam, condado de Galway, en 1890, e serviu na Forza Imperial Australiana durante a primeira guerra mundial. Chegou a Gallipoli o 25 de abril de 1915 e despois loitou na ofensiva do Somme. En 1918 foi inválido de volta a Australia, tempo durante o cal escribiu os seus últimos poemas.

Canadá[editar | editar a fonte]

O tenente coronel John McCrae (1872–1918)

John McCrae, un poeta e cirurxián escocés-canadense de Ontario, xa servira na Artillaría lixeira canadense durante a segunda guerra bóer. En 1914, McCrae uniuse á Forza Expedicionaria Canadense e foi nomeado oficial médico e maior da 1ª Brigada CFA (Artillaría de Campo Canadense).[113] Atendeu os feridos na segunda batalla de Ypres en 1915, desde un búnker escavado na parte traseira do dique ao longo da canle de Yser a unhas 2 millas ao norte de Ypres.[114] O tenente Alexis Helmer[115] morreu na batalla e o seu enterro inspirou o poema In Flanders Fields, escrito en maio de 1915, publicado na revista Punch. Os versos convertéronse rapidamente nun dos poemas máis populares da guerra, empregados en múltiples campañas de recadación de fondos e traducidos con frecuencia (unha versión latina comeza In agro belgico...). Tamén se publicou amplamente nos Estados Unidos, cuxo goberno estaba contemplando unirse á guerra.

Desde o 1 de xuño de 1915, McCrae recibiu a orde de afastarse da artillaría para establecer o hospital xeral canadense número 3 en Dannes-Camiers, preto de Boulogne-sur-Mer, ao norte de Francia, en contra da súa vontade,

O 28 de xaneiro de 1918, McCrae morreu de pneumonía cunha "meninxite por pneumococo extensa"[116] no Hospital Xeral Británico de Wimereux, Francia. Foi enterrado ao día seguinte na sección da Commonwealth War Graves Commission,[117] só un par de quilómetros costa arriba de Boulogne, con honores militares.[118]

Robert W. Service (18741958).

Robert W. Service, un poeta inglés-canadense de Preston, Lancashire, que fora alcumado "o Kipling canadense", vivía en París cando estalou a primeira guerra mundial. Tentou alistarse, pero foi rexeitado por ser maior de 41 anos e "por varices". Service foi correspondente de guerra do Toronto Star, pero "foi arrestado e case executado nun brote de histeria espía en Dunkerque". Despois "traballou como padiola e condutor no Corpo de Ambulancias da Cruz Vermella Americana, até que a súa saúde quebrou". Robert W. Service recibiu tres medallas polo seu servizo de guerra.[119]

Mentres se recuperaba en París, Service escribiu Rhymes of a Red-Cross Man, publicado en Toronto en 1916. O libro estaba dedicado á memoria do "irmán, tenente Albert Service, infantería canadense, morto en acción, Francia, agosto de 1916".[120]

En 1924, Alasdair MacÌosaig de St. Andrew's Channel, Cabo Bretón, Nova Escocia, compuxo en gaélico canadense unha homenaxe aos soldados do corpo canadense dos Nova Scotia Highlanders. O poema eloxiou a valentía dos caídos gaels canadenses, ao tempo que lamentaba a ausencia das súas familias e aldeas, e prometendo, a pesar de que o káiser Guillermo II conseguira eludir o procesamento ao recibir asilo político nos neutrais Países Baixos, que algún día sería xulgado e enforcado. O poema publicouse por primeira vez no xornal The Casket con sede en Antigonish en febreiro de 1924.[121]

Inglaterra[editar | editar a fonte]

Thomas Hardy (18401928) escribiu unha serie de poemas bélicos significativos que se relacionan coas guerras napoleónicas, as guerras dos bóers e a primeira guerra mundial, incluíndo "Drummer Hodge" ou "In Time of 'The Breaking of Nations'. A súa obra tivo unha fonda influencia noutros poetas de guerra como Rupert Brooke e Siegfried Sassoon.[122] Hardy nestes poemas adoita utilizar o punto de vista dos soldados comúns e a súa fala coloquial. [123] Un tema dos Wessex Poems (1898) é a longa sombra que as guerras napoleónicas proxectaron no século XIX, como se ve, por exemplo, en "The Sergeant's Song" e "Leipzig".[124]

Ao comezo da guerra como moitos outros escritores, Ruydyard Kipling escribiu panfletos e poemas que apoiaban con entusiasmo os obxectivos da guerra británica de restaurar Bélxica, ocupada por Alemaña, xunto con declaracións máis xeneralizadas de que Gran Bretaña defendía "a causa do ben".[125]

Wilfred Owen.

Por primeira vez, un número substancial de poetas británicos importantes foron soldados, escribindo sobre as súas experiencias de guerra. Varios deles morreron no campo de batalla, os máis famosos Edward Thomas, Isaac Rosenberg, Wilfred Owen e Charles Sorley. Outros, incluídos Robert Graves,[126] Ivor Gurney e Siegfried Sassoon, sobreviviron pero quedaron marcados polas súas experiencias, e isto quedou reflectido na súa poesía. Robert H. Ross describe aos "poetas de guerra" británicos como poetas xeorxianos.[127] Moitos poemas de guerra británicos foron publicados nos xornais e despois recollidos en antoloxías. Varias delas foron publicadas durante a guerra e foron moi populares, aínda que o ton da poesía cambiou a medida que avanzaba a guerra. Unha das antoloxías bélicas, The Muse in Arms, publicouse en 1917, e varias foron publicadas nos anos posteriores á guerra.

A epopea de David Jones sobre a primeira guerra mundial In Parenthesis publicouse por primeira vez en Inglaterra en 1937 e está baseado na propia experiencia de Jones como soldado de infantaría. Narra as experiencias do soldado inglés John Ball nun rexemento mixto inglés-galés, comezando coa súa saída de Inglaterra e rematando sete meses despois co asalto a Mametz Wood no Somme. A obra emprega unha mestura de verso lírico e prosa, é moi alusiva e os tons van desde o formal até o argot coloquial e militar de Cockney. O poema gañou o premio Hawthornden e a admiración de escritores como WB Yeats e TS Eliot.[128]

En novembro de 1985, no Poet's Corner inaugurouse un memorial de lousa que conmemoraba a 16 poetas da Gran Guerra: Richard Aldington, Laurence Binyon, Edmund Blunden, Rupert Brooke, Wilfrid Gibson, Robert Graves, Julian Grenfell, Ivor Gurney, David Nichols Jones, Robert Nichols Jones, Wilfred Owen, Herbert Read, Isaac Rosenberg, Siegfried Sassoon, Charles Sorley e Edward Thomas.[129]

Durante gran parte da guerra, GK Chesterton apoiou oImperio Británico contra a Alemaña Imperial. Porén, ao final da guerra, Chesterton cantaba a mesma melodía que os poetas antibélicos Siegfried Sassoon e Wilfred Owen.

Irlanda[editar | editar a fonte]

Gran Cruz sobre a Pedra do Recordo, con coroas de conmemoración, Irish National War Memorial Gardens, Dublín.

O feito de que 49.400 soldados irlandeses no exército británico desen a súa vida loitando na Gran Guerra segue sendo controvertido en Irlanda. Isto débese a que o Alzamento de Pascua de 1916 tivo lugar durante a guerra e a guerra de independencia irlandesa comezou só uns meses despois do Armisticio do 11 de novembro. Por este motivo, o republicanismo irlandés considerou tradicionalmente os irlandeses que serven no exército británico como traidores. Esta visión fíxose aínda máis frecuente despois de 1949, cando Irlanda votou para se converter nunha República e abandonar a Commonwealth. Por esta razón, os poetas bélicos de Irlanda non foron ben vistos durante moito tempo.[130]

Thomas M. Kettle Memorial, St. Stephen's Green, Dublín, Irlanda

Un deles foi Tom Kettle, antigo membro dos paramilitares Óglaigh na hÉireann e deputado do Partido Parlamentario Irlandés. A pesar da súa indignación pola violación de Bélxica, Kettle foi moi crítico coa guerra ao principio. Comparando a clase dos terratenentes anglo-irlandeses cos aristocráticos grandes propietarios dominantes de xeito similar no Reino de Prusia, Kettle escribiu: "Inglaterra vai loitar pola liberdade en Europa e polo Junkerdom en Irlanda".[131]

Máis tarde, cando serviu como tenente cos Royal Dublin Fusiliers na fronte occidental, Kettle soubo do levantamento de Pascua de 1916. Despois de coñecer tamén as execucións de Roger Casement e de dezaseis dos outros líderes do levantamento, incluídos cada un dos asinantes da Proclamación da República de Irlanda, Kettle escribiu: "Estes homes pasarán á historia como heroes e mártires e eu pasarei, se caio, como un maldito oficial británico". [132]

Poucos meses despois, en setembro de 1916, o tenente Kettle recibiu un disparo no peito durante a batalla de Ginchy, na que a 16ª División (irlandesa) capturou e mantivo con éxito a vila francesa do mesmo nome, que o Exército Imperial Alemán viña utilizando como posto de observación de artillaría durante a ofensiva do Somme. Nunca se atopou o corpo de Kettle.

GK Chesterton escribiu máis tarde: "Thomas Michael Kettle foi quizais o maior exemplo desa grandeza de espírito que foi tan mal recompensado a ambos os dous lados da canle (...) Era un enxeño, un erudito, un orador, un home ambicioso en todas as artes da paz; e caeu loitando contra os bárbaros porque era un europeo demasiado bo para usar aos bárbaros contra Inglaterra, como Inglaterra cen anos antes utilizou aos bárbaros contra Irlanda" [133]

O poema máis coñecido de Kettle é un soneto, To My Daughter Betty, the Gift of God (Á miña filla Betty, regalo de Deus) escrito e enviado por correo á súa familia poucos días antes de ser morto en combate.[134]

Francis Ledwidge en uniforme

Cando Francis Ledwidge, membro dos voluntarios irlandeses en Slane, no condado de Meath, soubo do estalido da guerra, decidiu non alistarse no exército británico. En resposta, os Voluntarios Nacionais unionistas someteron a Ledwidge a un xuízo espectáculo, durante o cal o acusaron de covardía e de ser pro-alemán.[130] Pouco despois, Ledwidge alistouse nos Royal Inniskilling Fusiliers. A pesar das súas crenzas xemelgas no socialismo e no republicanismo irlandés, Ledwidge escribiu máis tarde: "Entrei no exército británico porque a cousa estaba entre Irlanda e un inimigo común á nosa civilización e non quería que dixese que nos defendeu mentres non facíamos nada na casa senón aprobar resolucións". [135]

Ledwidge publicou tres volumes de poesía entre 1916 e 1918, mentres servía no Landing at Suvla Bay, na fronte macedonia e na fronte occidental [130]

Do mesmo xeito que Kettle, Ledwidge tamén quedou profundamente emocionado polas execucións que seguiron ao levantamento de Pascua de 1916 e eloxiou aos 17 líderes republicanos executados nos seus poemas O'Connell Street, Lament for Thomas MacDonagh, Lament for the Poets of 1916 e no poema de Aisling Os Reis Mortos.

Durante unha gran tormenta de choiva na madrugada do 31 de xullo de 1917, o batallón de Ledwidge estaba colocando táboas de madeira de faia no chan pantanoso preto da aldea de Boezinge, Bélxica, en preparación para unha inminente ofensiva aliada que se coñecería como a Batalla de Passchendaele.

Memorial a Francis Ledwidge no lugar onde morreu

Pouco despois de que os Fusileiros, que estaban empados ata a pel, puidesen facer unha pequena pausa e recibirté quente, un proxectí de artillaría de longo alcance alemán aterrou xunto a Ledwidge, quen morreu ao instante.[136]

Foi enterrado en Carrefour-de-Rose, e máis tarde volveu ser enterrado no cemiterio militar de Artillery Wood, preto de Boezinge, Bélxica. Un monumento a el, rematado pola bandeira irlandesa, está agora no lugar da súa morte.[137] Unha taboíña de pedra en honra a Francis Ledwidge tamén se atopa no Parque da Paz da Illa de Irlanda, preto de Messines, Bélxica.

O primeiro poema de guerra de William Butler Yeats foi escrito o 6 de febreiro de 1915, en resposta a unha solicitude de Henry James dun poema político sobre a primeira guerra mundial.[138] Yeats cambiou o título do poema de "To a friend who has asked me to sign his manifesto to the neutral nations" (A un amigo que me pediu que asinase o seu manifesto para as nacións neutrais) a "A Reason for Keeping Silent" (Unha razón para seguir en silencio) antes de envialo por carta a James o 20 de agosto de 1915. [139] Cando foi posteriormente reimpreso, o título cambiouse a On being asked for a War Poem.[140]

Sopwith Camel no Royal Air Force Museum

O poema de guerra máis famoso de Yeats é An Irish Airman Foresees His Death, un soliloquio do maior Robert Gregory, un as de voo nacionalista irlandés amigo seu, e fillo do anglo-irlandés Sir William Henry Gregory e a patroa de Yeats, Lady Gregory.

O maior Gregory, que se alistara nos Connaught Rangers a pesar da avanzada idade e ter tres fillos, trasladouse ao Royal Flying Corps en 1916, onde se lle atribuíu oito vitorias.[141] Os seus compañeiros irlandeses Mick Mannock e George McElroy foron moito máis coñecidos, pero Gregory foi o primeiro piloto irlandés en acadar o status de as de voo no RFC. A Terceira República Francesa fíxoo cabaleiro da Legion d'Honneur en 1917, e foi condecorado cunha Cruz Militar por "conspicua galantería e devoción ao deber".[142]

Robert Gregory morreu en combate o 23 de xaneiro de 1918, cando o seu Sopwith Camel se estrelou preto de Padua, Italia. En 2017, Geoffrey O'Byrne White, director da Irish Aviation Authority e parente do maior Gregory e antigo piloto do Irish Air Corps, dixo que cría que o seu parente quedara incapacitado a grande altitude pola gripe.[143]

William Butler Yeats fotografado en 1923.

Ao comezo do poema de Yeats, o maj. Gregory predí a súa morte inminente nunha loita aérea. Declara que non odia aos alemáns contra os que loita nin ama aos británicos polos que loita. Comenta que os seus compatriotas son os pobres inquilinos católicos irlandeses da propiedade da súa nai en Kiltartan, no condado de Galway, que non lamentarán a súa morte e que o seu pasamento non axudará a mellorar as súas vidas. Comenta que se inscribiu para loitar non pola lei, o deber, os discursos dos políticos ou as multitudes animadoras, senón por "un impulso solitario de deleite".

Querendo mostrar moderación ao publicar un poema político durante o apoxeo da Gran Guerra, Yeats rexeitou a publicación de An Irish Airman Foresees His Death até despois do armisticio de 1918.[144]

Torre redonda irlandesa simbólica no Parque da Paz da Illa de Irlanda, preto do campo de batalla da primeira guerra mundial en Messines Ridge, Bélxica.

The Second Coming é un poema escrito por Yeats en 1919,[145] ao comezo da guerra de independencia de Irlanda, que seguiu ao Levantamento de Pascua de 1916, pero antes de que David Lloyd George e Winston Churchill enviasen os Black and Tans a Irlanda.[146] O poema utiliza imaxes cristiás sobre o Apocalipse, o Anticristo e a Segunda Vinda para alegorizar o estado de Europa durante o período de entreguerras.[147]

Escocia[editar | editar a fonte]

Scottish National War Memorial, Edimburgo.

Ao comezar a guerra unha multitude de mozos foi alistarse nas forzas armadas. Os soldados alemáns bautizaron aos rexementos escoceses con saias "Die Damen aus der Hölle" ("As damas do inferno").[148] Nas súas memorias de 1996, o explorador Clive Cussler revelou que seu pai serviu no exército alemán e adoitaba dicirlle "cando escoitamos a gaita das damas do inferno rezumamos suor fría e sabíamos que moitos de nós non iríamos a casa en Nadal." [149] A pesar da súa eficacia, os escoceses sufriron terribles perdas nas batallas, incluíndo moitos escritores en inglés, scots e gaélico.

Charles Hamilton Sorley

En 1914, o poeta Charles Sorley, natural de Aberdeen, vivía na Alemaña Imperial e asistía á Universidade de Jena. Máis tarde lembrou que os seus primeiros sentimentos patrióticos foron cara a Alemaña. Despois de ser internado brevemente como estranxeiro inimigo en Tréveris e ordenado a abandonar o país, alistouse no Rexemento de Suffolk como tenente. Foi asasinado por un francotirador alemán durante a batalla de Loos en 1915 e os seus poemas e cartas foron publicados postumamente. Robert Graves describiu a Charles Sorley en Goodbye to All That como "un dos tres poetas importantes mortos durante a guerra" (ademais de Isaac Rosenberg e Wilfred Owen) Sorley cría que alemáns e británicos estaban igualmente cegos á humanidade do outro e a súa poesía contra a guerra contrasta directamente co idealismo romántico que aparece nos poemas de Rupert Brooke, Walter Flex e Alan Seeger.

O tenente John Munro, poeta en gaélico natural da illa de Lewis, servía cos Seaforth Highlanders e morreu en combate na ofensiva de primavera de 1918. Munro, baixo o pseudónimo Iain Rothach, foi considerado pola crítica un dos principais poetas de guerra. Por desgraza, só tres dos seus poemas sobreviviron: Ar Tir ("A Nosa Terra"), Ar Gaisgich a Thuit sna Blàir ("Os nosos heroes caídos na batalla") e Air sgàth nan sonn ("Polo ben dos guerreiros").[150] Derick Thomson, profesor de Estudos Celtas en Glasgow, chamoulle "a primeira voz forte do novo verso gaélico". Ronald Black escribiu que os tres poemas de Munro deixan "os seus pensamentos sobre os caídos en versos libres torturados e cheos de alternancia nas rimas; faltaban corenta anos para que o verso libre se estendese en gaélico".[151]

O cabo Pàdraig Moireasdan, un bardo e seanchaidh gaélico escocés de North Uist, serviu na campaña de Gallipoli, na fronte macedonia e na occidental. Nos anos posteriores adoraba contar como alimentou a innumerables soldados aliados famentos en Tesalónica facendo un quern (un muíño de man). O cabo Moireasdan compuxo moitos poemas e cancións durante a guerra, como Òran don Chogadh ("Canción para a guerra"), que escribiu mentres servía en Gallipoli.[152]

Memorial Thiepval, Francia

En 1969, a editorial Gairm de Glasgow publicou a poesía de Dòmhnall Ruadh Chorùna, finado dous anos antes en North Uist. Segundo Black, é o máis destacado poeta gaélico das trincheiras.[151] A diferenza de Wilfred Owen ou Siegfried Sassoon, Ruadh cría que loitaba nunha guerra xusta contra un inimigo terríbel. Segundo J. Macpherson, "Despois da guerra, volveu á súa casa en Chorùna (aldea de North Uist chamada así polas historias da batalla de Elviña na Coruña galega[153]), pero aínda que agradecido de estar vivo (...) estaba desilusionado. A terra que lles prometeran estaba tan en poder dos terratenentes como nunca".[154]

En Caochladh Suigheachadh na Duthcha ("Días cambiados"), lembrou a pobreza da súa mocidade e como os compañeiros gaels frustraron os obxectivos do Kaiser cun inmenso custo de vidas. Os potentados anglo-escoceses das Highlands e as Illas quedaron na casa enriquecéndonse, despois da guerra non había traballo e os gaels foron á diáspora.[155]

En 1995, unha edición ampliada e bilingüe da poesía de Dòmhnall RuadH comezou a ser usada para ensinar gaélico en Escocia. En 2016, a cantante folk Julie Fowlis interpretou a canción de amor e guerra de Ruadh An Eala Bhàn ("O cisne branco") no Memorial Thiepval no centenario do Somme ao que asistiron cinco membros da familia real británica.

Gales[editar | editar a fonte]

Ao comezar a guerra, a gran maioría dos galeses estaba en contra de involucrarse. O alistamento voluntario mantívose baixo até que o recrutamento foi promulgado para garantir unha subministración constante á fronte.[156] Nas capelas inconformistas houbo un enfrontamento entre os pacifistas e os que apoiaban o servizo militar.[157]

Estatua de Hedd Wyn na súa aldea natal de Trawsfynydd.

O poeta de guerra en galés máis coñecido é Ellis Humphrey Evans, de nome bárdico Hedd Wyn. Nado na aldea de Trawsfynydd, escribiu escribiu poemas bélicos despois de 1914. Hedd Wyn era un pacifista e negouse a alistarse, sentindo que nunca podería matar a ninguén[158], pero foi á guerra aos 29 anos para librar ao seu irmán máis novo. Na guerra compuxo algúns dos seus poemas máis destacados, como Plant Trawsfynydd ("Os fillos de Trawsfynydd"), Y Blotyn Du ("O punto negro"), Nid â'n Ango ("Non será esquecido") ou Rhyfel ("Guerra").

En febreiro de 1917, recibiu adestramento en Liverpool e en xuño uniuse aos Royal Welch Fusiliers en Francia. A súa chegada deprimiuno, como se reflicte na súa cita: "tempo pesado, alma pesada, corazón pesado. Unha trindade incómoda, non é?" Con todo, alí rematou o seu awdl Yr Arwr ("O heroe"), a súa presentación ao Eisteddfod, e asinouno 'Fleur de Lis'. Na batalla de Passchendaele, o 31 de xullo de 1917, resultou ferido de morte por metralla alemá.[159]

Unhas semanas despois, o seu awdl Yr Arwr ("O heroe"), foi premiado postumamente coa Cátedra no Eisteddfod ante as bágoas do público.

Cemiterio de Boezinge, Bélxica. Despois de presentar unha petición á Comisión Imperial de Sepulturas de Guerra, a súa lápida recibiu as palabras adicionais Y Prifardd Hedd Wyn (O bardo xefe, Hedd Wyn").[160]
O arquidruida Cynan (centro) no National Eisteddfod de Aberdare, 1956.

Albert Evans-Jones, nado en Pwllheli e graduado no University College of North Wales en Bangor, prestou servizo médico militar en Salónica. Escribiu poemas que conmocionaron á poboación galesa coas súas descricións gráficas dos horrores das trincheiras e os seus ataques salvaxes contra o ultranacionalismo de guerra.

Estados Unidos[editar | editar a fonte]

Monumento ao Batallón Perdido, Bosque de Argonne, Francia.

Os Estados Unidos só entraron na guerra en maio de 1917. Nese momento, o masacre mecanizado en masa no Somme, Verdún e Passchendaele, xa tivera lugar. Cando un gran número de soldados estadounidenses chegou a Francia, enfrontouse a un Exército Imperial moribundo, esgotado e desangrado por tres anos de guerra. O pobo alemán estaba esfameado polo bloqueo aliado, a piques de derrocar a Monarquía e de padecer a pandemia de gripe. Os norteamericanos gañaron a campaña Meuse-Argonne, axudaron a evitar unha paz negociada coas potencias centrais e as súas perdas foron moito menores que as das nacións combatentes que perderon toda unha xeración de mozos. Por isto, a Primeira guerra mundial está case esquecida nos Estados Unidos. Porén, a literatura estadounidense non comeza e remata coa novela bélica de Ernest Hemingway A Farewell to Arms, tamén houbo poetas bélicos estadounidenses.

Alan Seeger co seu uniforme da Lexión Estranxeira francesa

Alan Seeger, tío do músico Pete Seeger, alistouse na Lexión Estranxeira francesa mentres os EEUU aínda eran neutrais e converteuse no primeiro poeta estadounidense da Gran Guerra. Os poemas de Seeger, que instaban apaixonadamente ao pobo americano a unirse á causa aliada, foron moi difundidos.

Seeger morreu en combate o 4 de xullo de 1916, durante o ataque do exército francés durante a batalla do Somme.[161]

Unha estatua de Alan Seeger encabeza o Monumento aos Voluntarios Americanos, Place des États-Unis, París.

Segundo Jacqueline Kennedy, o poema de Seeger I Have a Rendezvous with Death, era un dos favoritos do seu marido, o presidente John F. Kennedy, quen a miúdo lle pedía que llo recitase.[162]

Sgt. Joyce Kilmer, como membro do 69º Rexemento de Infantería de Loita, Exército dos Estados Unidos, c. 1918

Joyce Kilmer alistouse poucos días despois de que os Estados Unidos entrasen en guerra na división Rainbow irlando-estadounidense do "The Fighting 69th". Kilmer rexeitou os ascensos ofrecidos dicindo que preferiría ser un sarxento no 69th que un oficial noutro rexemento.[163]

Antes da súa marcha, Kilmer tiña un contrato para escribir un libro sobre a guerra, que nunca completou, pero fixo varios poemas bélicos como Rouge Bouquet, que conmemora ás vítimas dun bombardeo en marzo de 1918 contra as trincheiras estadounidenses no bosque de Rouge Bouquet, Baccarat. Vinte e un doughboys do Rexemento de Kilmer foron enterrados vivos polo aluvión.[164] O 30 de xullo Joyce Kilmer recibiu un disparo na cabeza dun francotirador alemán.[165] O seu funeral celebrouse na catedral de San Patricio en Nova York.[166] Segundo Dana Gioia, con todo, "Ningún dos versos bélicos de Kilmer se le na actualidade; a súa reputación sobrevive nos poemas escritos antes de que se alistase". [89]

En 1928, o poeta e veterano da guerra John Allan Wyeth publicou This Man's Army: A War in Fifty-Odd Sonnets.

Retrato de John Allan Wyeth

BJ Omanson di: "tiña máis de cincuenta sonetos e, lendo só algúns deles ao chou, indicaba que eran moi hábiles e inusualmente innovadores. O máis emocionante foi que estaban escritos, non nun ton elevado e formal, senón cunha voz fría, concisa e desapaixonada, aderezada con diálogos de soldados argoteiros, patois de aldeáns franceses e cheas de pequenos detalles da vida". [167]

No momento do seu alistamento, Wyeth era políglota e graduárase en Princeton, onde o seu círculo de amigos incluía a Edmund Wilson e F. Scott Fitzgerald.

O comezo da batalla de Amiens, en agosto de 1918, foi descrito polo xeneral E. Ludendorff como "Der Schwarzer Tag des deutschen Heeres" ("O día máis negro do exército alemán"). Un gran número de alemáns, cuxa vontade de seguir a loitar fora esnaquizada, rendéronse voluntariamente e os oficiais foron acusados de tentar prolongar innecesariamente a guerra. Porén, o rápido avance atopou un serio obstáculo: un cumio de 22 m de altura nun meandro do río Somme preto da aldea de Chipilly. Alí os alemáns lanzaron un devastador lume de metralladoras e artillaría que atrapou o Australian Corps en Le Hamel. A toma de Chipilly Ridge foi asignada a tres batallóns, incluíndo o de Wyeth.[168]

Durante o asalto, o cabo Jake Allex, un inmigrante serbio de Kosovo, tomou o mando do seu pelotón despois que todos os oficiais caeran mortos. O cabo Allex liderounos nun ataque contra un niño de metralladoras alemás e converteuse no segundo soldado en recibir a Medalla de Honra durante a guerra.[169]

Na súa colección de poesía de 1928, Wyeth describiu todas as fases da misión nos seus seis "sonetos de Chipilly Ridge".

Segundo Bradley J. Omanson, "O tenente Wyeth era un home culto, recentemente licenciado en idiomas e literatura en Princeton, e converteu as súas experiencias daquela noite nun ciclo e moi orixinal de seis sonetos vinculados: parte dun ciclo moito máis longo de máis de cincuenta sonetos que cubriu a totalidade do seu servizo na guerra. Pero é esta secuencia autónoma de seis sonetos en particular - que describe os tropezos dun soldado polo val metafórico da morte - a que afonda de xeito máis memorábel na natureza da guerra".[170]

Na tarde do 14 de setembro de 1918, mentres os homes da 33ª División dos Estados Unidos estaban estacionados en Fromereville preto de Verdún, Wyeth estaba a ducharse cun grupo de Doughboys discutidos cando escoitou o berro: "Air Raid!" Como todos os outros bañistas, Wyeth correu, espido e cuberto de xabón, á praza da aldea. Alí observou como un Fokker D VII, pilotado polo Unteroffizier Hans Heinrich Marwede desde o aeródromo de Jasta 67 en Marville, atacaba e prendía lume a tres globos de observación franceses.[171] O tenente. Wyeth describiu máis tarde a vitoria de Marwede no seu soneto Fromereville: War in Heaven.[172]

Aínda que This Man's Army de John Allan Wyeth foi moi eloxiado polos críticos literarios estadounidenses, o Crash da Bolsa de Valores de 1929 seguiu pronto á súa publicación e, co inicio da Gran Depresión, a poesía de Wyeth foi esquecida. Cando John Allan Wyeth morreu en Skillman, Nova Jersey, o 11 de maio de 1981, o seu obituario non fixo mención ao feito de que fora poeta.

Inspirada no famoso poema do poeta canadense John McCrae In Flanders Fields, a poeta estadounidense Moina Michael decidiu ao remate da guerra en 1918 levar unha papoula vermella durante todo o ano para honrar aos millóns de soldados que morreran na Gran Guerra. Tamén escribiu un poema en resposta chamado We Shall Keep the Faith.[173] Ela distribuíu papoulas de seda aos seus compañeiros e fixo campaña para que a Lexión Americana as adoptase como símbolo oficial de recordo. Na convención de 1920, a Lexión Americana adoptou formalmente a proposta de Michael de adoptar as amapolas Remembrance como símbolo nacional.[174]

Moina Michael nun selo postal dos Estados Unidos. Michael propuxo por primeira vez usar as papoulas como símbolo de lembranza.

A guerra civil rusa[editar | editar a fonte]

Durante a guerra civil, o poeta simbolista Vyacheslav Ivanov escribiu a secuencia de sonetos "Poemas para un tempo de problemas".

A poeta Marina Tsvetaeva, cuxo marido Serguéi Efron servía no exército anticomunista, escribiu o ciclo de versos Lebedinyi stan (O campamento dos cisnes), enxalzando os soldados do Movemento Branco. O ciclo de poemas é ao estilo dun diario ou xornal e comeza o día da abdicación do tsar Nicolao II en marzo de 1917 e remata a finais de 1920, cando os brancos foran completamente derrotados. Os 'cisnes' do título refírese ao exército branco. En 1922, Tsvetaeva tamén publicou un longo conto de fadas monárquico en verso, Tsar-devitsa.

Por outra banda, Osip Mandelstam escribiu moitos poemas enxalzando ao Exército Vermello e increpando aos brancos, aos que se referiu nun poema como "As follas murchas de outubro". Ao final, con todo, Mandelstam, que cría profundamente na tradición de que os poetas son a conciencia do pobo ruso, morreu no gulag en 1938, despois de ser detido por compoñer un epigrama que atacaba e burlaba de Stalin.

A guerra civil española[editar | editar a fonte]

Ruínas de Gernika, Euskadi, bombardeadas pola Luftwaffe en 1937

A guerra civil española produciu un importante volume de poesía, maiormente en inglés e castelán.[175] En outras linguas do Estado español a produción non só de poesía senón literaria en xeral foi moito menor, comezando unha persecución cara ao galego, catalán e éuscaro[176], que recentemente comezaran a recuperar presenza na Administración durante a II República, chegando a ser o catalán cooficial (denegado nun principio ese status para a lingua galega)[177][178] Houbo poetas de fala inglesa servindo na guerra por ambos os bandos. Entre os que loitaban cos republicanos como voluntarios nas Brigadas Internacionais estaban Clive Branson, John Cornford, Charles Donnelly, Alex McDade e Tom Wintringham.[179]

Entre os poetas en castelán destaca Miguel Hernández. Comunista desde os 26 anos, cando estalou a guerra alistouse no bando republicano. En plena guerra, conseguiu facer unha breve visita a Orihuela para casar. En decembro de 1937 nace o seu primeiro fillo, falecido poucos meses despois e ao que se lle dedica o poema Hijo de la luz y de la sombra e outros recollidos no Cancionero y romancero de ausencias. En xaneiro de 1939 nace o seu segundo fillo, Manuel Miguel, a quen dende o cárcere lle dedicou o poema Nanas de la cebolla e escribe un novo libro: Viento del pueblo. Parte dos seus poemas foron destruídos pola censura franquista, pero conserváronse dous exemplares que permitiron a reedición en 1981.[180] Foi preso en Portugal, e aínda que Pablo Neruda, que fora a España conmovido polo asasinato de Lorca[181], logrou unha breve liberación, foi de novo preso e condenado a morte.[182] O seu amigo de xuventude Luís A. Hernández, vicario de Orihuela logrou conmutar a pena pola cadea perpetua, pero o poeta finou de tuberculose na enfermería do cárcere. Escribiu:

"Cantando espero a la muerte, que hay ruiseñores que cantan encima de los fusiles y en medio de las batallas."

Dise que morreu cos ollos abertos e non llos daban fechado, e con tal motivo Vicente Aleixandre compúxolle un poema[183].

No bando nacional, o poeta en lingua inglesa máis famoso foi o surafricano Roy Campbell, que vivía en Toledo na data do golpe de Estado. Un momento arrepiante para el foi cando atopou os corpos dos monxes carmelitas de Toledo, dos que se fixera amigo, despois de que as forzas republicanas os someteran a execución sen xuízo. O verdugo dos monxes escribira con sangue: "Así golpea la Cheka". Campbell contouno no poema The Carmelites of Toledo. [184] Segundo o seu biógrafo e as súas fillas, Campbell foi etiquetado incorrectamente como fascista e deixado fóra de antoloxías de poesía e cursos universitarios.

Na literatura afrikáans, o mellor poeta da guerra civil española é o amigo íntimo de Campbell, Uys Krige, nado en Bontebokskloof, preto de Swellendam, na provincia do Cabo, e que fixo campaña nas filas republicanas.[185] Nas memorias de 1952 de Roy Campbell, Light on a Dark Horse, explica as simpatías de Uys Krige por este último, "un calvinista incurable".[186]

En 1937, Krige escribiu o poema en afrikaans, Lied van die fascistiese bomwerpers ("Himno dos bombardeiros fascistas").[187]

Krige lembrou máis tarde: "Só necesitaba unha ou dúas liñas, entón o poema escribiuse por si mesmo. A miña man case non podía seguir o ritmo. Non tiven que corrixir nada... iso poucas veces che pasa." [187] O poema condenaba os bombardeos dos pilotos alemáns pro-nacionalistas da Lexión Cóndor. Inspirado, segundo Jack Cope, pola súa hostilidade contra unha 'Igrexa pre-reforma corrupta', Lied van die fascistiese bomwerpers tamén lanza ataques contra o catolicismo romano. [188] Como ningunha revista afrikáans se atreveu a publicalo, ese poema apareceu no Forum, unha revista literaria de esquerdas publicada en inglés. O poema de Krige provocou condenas vehementes tanto dos nacionalistas afrikaners extremos como da Igrexa católica de Suráfrica, que "protestou con vehemencia" cualificou o poema de Krige de sacrílego. Krige respondeu preguntando se os católicos surafricanos aprobaban o desmantelamento por parte do bando nacional do que consideraba o goberno español legal ou o "terror branco" en curso.[189] :33–36

Malia o seu desacordo sobre a guerra en España, Campbell e Krige seguiron sendo amigos íntimos e, en anos posteriores, traballaron xuntos como activistas contra o goberno do Partido Nacional Supremacista Branco e a súa política de apartheid na súa Suráfrica natal.

Outros dos mellores poetas en castelán da guerra civil son Federico García Lorca, asasinado polos fascistas, e Antonio Machado. Este escribiu un poema para honrar ao xeneral comunista galego Enrique Líster,[190] e morreu refuxiado en Francia tras a derrota da República. Mentres, o seu irmán, Manuel Machado, dedicoulle un poema ao sabre de Franco[191].

O poeta chileno Pablo Neruda politizouse intensamente por primeira vez durante a guerra civil. Como resultado das súas experiencias en España, Neruda converteuse nun fervoroso comunista e mantívose durante o resto da súa vida. A política de esquerda dos seus amigos literarios foi un factor contribuínte, pero o catalizador máis importante foi o secuestro e execución de Lorca por parte dos soldados nacionais. Mediante os seus discursos e escritos, Neruda apoiou a II República Española, publicando en 1938 a colección España en el corazón. Perdeu o seu posto de cónsul chileno debido á súa negativa a permanecer politicamente neutral.[192]

Poesía en galego sobre a Guerra civil española[editar | editar a fonte]

En galego a maioría de escritores marcharon ao exilio desde onde seguiron a publicar. Por exemplo Florencio Delgado, homenaxeado no Día das Letras Galegas de 2022, publicou O soño do Guieiro e o Cancioneiro da Loita Galega en 1943, xa no seu exilio mexicano a través da revista Saudade como iniciativa do Partido Galeguista, sacando á luz esa antoloxía de poemas coa que querían homenaxear aos compañeiros caídos na guerra civil.

Os membros da Xeración do 36 e a Promoción de enlace foron marcados pola guerra; Aquilino Iglesia Alvariño personifica o paradoxo deses poetas: despois do servizo militar colaborou coa Editorial Nós, foi director de A Nosa Terra e voceiro do Partido Galeguista, mais cando estoupou a guerra, compuxo o poemario de signo fascista en castelán Contra el ángel y la noche.[193] Tras o exilio de Núñez Búa, Alvariño merca o colexio León XIII de Vilagarcía xunto a Xesús Garrido, e ofrece un posto de traballo a varios represaliados, como Francisco Lamas, amigo persoal de Lorca. Fóra das aulas o poeta participa en faladoiros con amigos como Charles Lessner, afillado de Marx, Mariví Villaverde e Ramón de Valenzuela, Manuel Pesqueira e Severino G. Lazán, propietario da pequena libraría Celta onde, aproveitando talvez as vellas máquinas do xornal agrarista que ocupara aquel mesmo local antes da guerra, imprimiuse Cómaros Verdes en 1947, considerado o primeiro poemario galego relevante tras o violento silencio imposto pola guerra. Participou co escrito sobre léxico Da fonte máis fonda, por engargo de Otero Pedrayo, no proxecto editorial impulsado por Castelao, pero os escritores do exilio decidiron non publicalo porque «Desde o seu punto de vista, fáltalle quentura patriótica», e máis que animar aos galegos a traballar polo país, a obra de Alvariño transmitía derrotismo.[194] Colaborou con Celso Emilio, autor de Longa noite de pedra, na colección Benito Soto e hoxe sabemos que foi un dos autores que máis traballou a prol da lingua galega no franquismo.[195] Na segunda metade dos anos 50 comeza a galeguización das Festas Minervais, premiando en 1957 a Silandeira Escuridade de Xosé Luís Franco e Tres cantigas de guerra de Méndez Ferrín.

Segunda guerra mundial[editar | editar a fonte]

Polonia[editar | editar a fonte]

O poeta antinazi Czesław Miłosz escribiu que antes da guerra, a poesía en Polonia non difería moito nos intereses da do resto de Europa. "Pódese dicir que o acontecido en Polonia foi o encontro dun poeta europeo co inferno do século XX, non o primeiro círculo do inferno, senón moito máis profundo. Esta situación é unha especie de laboratorio: permítenos examinar o que acontece coa poesía moderna en determinadas condicións históricas.[196] Despois de que o xeneral nazi Jürgen Stroop suprimise o levantamento do gueto de Varsovia en 1943, Miłosz escribiu o poema Campo dei Fiore. Nel, comparou a queima do gueto cos seus 60.000 habitantes á queima de Giordano Bruno pola Inquisición en 1600. Criticou os polacos por seguiren coas súas rutinas mentres ardía o gueto, e rematou instando aos lectores a indignarse e a se uniren á Resistencia.

Tamén en resposta ao levantamento, Hirsh Glick, que estivera no gueto de Vilna, escribiu o poema en yiddish Zog Nit Keynmol, no que instaba aos xudeus a tomar as armas contra a Alemaña nazi, en vez de morrer como seis millóns de cordeiros. A pesar do propio asasinato de Glick polas SS en 1944, Zog Nit Keynmol foi musicado e adoptado como un himno contra o Holocausto, e aínda se canta no Yom HaShoá.[197]

En 1974, Anna Świrszczyńska publicou os poemas Budowałam barykadę ("Construíndo a barricada"), sobre a súa experiencia como combatente e enfermeira durante o levantamento de 1944, no que a Armia Krajowa, baixo ordes do Goberno polaco no exilio en Londres, tentou liberar a capital de Polonia (Operación Tempestade) dos alemáns ocupantes antes de que o Exército Vermello puidese facelo, aínda que os soldados soviéticos esperaron a través do río Vístula. Os combatentes polacos foron masacrados pola Wehrmacht, a Luftwaffe e as Waffen SS e por orde de Hitler toda a cidade de Varsovia foi queimada.

Miłosz escribiu máis tarde sobre Świrszczyńska: "Durante sesenta e tres días foi testemuña e participou na batalla librada por unha cidade dun millón de habitantes contra tanques, avións e artillería pesada. A cidade foi destruída paulatinamente, rúa a rúa, e os que sobreviviron foron deportados. Moitos anos despois, ela tentou reconstruír esa traxedia nos seus poemas: a construción de barricadas, os hospitais dos sotos, as casas bombardeadas (...), a falta de municións, alimentos e vendas e as súas propias aventuras como enfermeira militar. Porén, estes seus intentos eran demasiado prolixos, demasiado patéticos e ela destruíu os seus manuscritos (...) Só trinta anos despois do evento acadou un estilo que a satisfacía. Curiosamente, era o estilo da miniatura que ela descubrira na súa mocidade, pero esta vez non aplicado a cadros. O seu libro Construíndo as barricadas consta de poemas moi breves, sen metro nin rima, cada un un microinforme sobre un único incidente ou situación".[198]

Sobre un poema de Świrszczyńska escribe Miłosz: "Contén toda unha forma de vida, nos sotos da cidade incesantemente bombardeada. Eses sotos estaban conectados por pasadizos a través dos muros formando unha cidade subterránea de catacumbas. Alí os movementos e hábitos aceptados en condicións normais reavaliáronse. O diñeiro significaba menos que a comida (...) É posible que neste poema nos conmova a analoxía coas condicións de paz, pois os homes e as mulleres adoitan estar unidos non polo afecto mutuo senón polo medo á soidade".[199]

Hungría[editar | editar a fonte]

Miklós Radnóti, c. 1930.

O poeta xudeu húngaro converso católico Miklós Radnóti foi unha voz crítica cos gobernos pro-nazis do almirante Miklós Horthy e do Partido da Cruz da Frecha.

Segundo o seu tradutor ao inglés, Frederick Turner, "Un día, un dos amigos de Radnóti viuno nas rúas de Budapest, e o poeta estaba murmurando algo así como: "Du-duh-du-duh-du-duh", e o seu amigo dixo 'Non entendes? ! Hitler está invadindo Polonia!' e supostamente Radnóti respondeu: "Si, pero isto é o único co que teño que loitar". Como a súa poesía deixa claro, Radnóti cría que o fascismo era a destrución da orde. Destruíu e vulgarizou a sociedade civil. "Era coma se quixeses crear un gato ideal e colleses o teu gato, o matases, lle quitases a carne, a puxeses nun molde e a presionases coa forma de gato".[200]

Radnóti foi recrutado nun batallón de traballos forzados polo Real Exército Húngaro. Nas minas de cobre da Iugoslavia ocupada, Radnóti continuou compoñendo poemas, que anotou nun caderniño. Nos últimos días da guerra, caeu enfermo durante unha marcha forzada desde Bor cara á Austria nazi.

En novembro de 1944, xunto con 21 prisioneiros enfermos e consumidos, Radnóti foi separado da marcha preto da cidade húngara de Győr. Foron levados nun carro por tres suboficiais, primeiro a un hospital da aldea, e despois a unha escola que albergaba refuxiados. Tanto o hospital como a escola, con todo, insistiron en que non tiñan sitio para os xudeus.

Os tres suboficiais levaron os 22 prisioneiros xudeus a un encoro preto de Abda, onde se viron obrigados a cavar a súa propia fosa común. A continuación, cada prisioneiro foi disparado na base do pescozo e enterrado. Despois do final da guerra, a fosa común foi exhumada e os últimos cinco poemas de Radnóti foron atopados no caderno sucio e manchado de sangue do seu peto. Miklós Radnóti foi enterrado de novo no cemiterio de Kerepesi en Budapest. Tras a morte da súa muller, en 2013, foi enterrada xunto a el.

Desde o seu asasinato, Radnóti foi amplamente recoñecido como un dos máis grandes poetas en lingua húngara do século XX.

Italia[editar | editar a fonte]

O poema Cefalonia de 2005, do poeta italiano Luigi Ballerini, trata do masacre da División Acqui de 1943, no que máis de 5.000 oficiais e soldados do Real Exército Italiano, entre eles o seu pai, foron fusilados sen xuízo na illa de Cefalonia na Grecia ocupada por soldados da Wehrmacht.[201] Despois de coñecer o exitoso golpe de estado do rei Víctor Manuel III contra o ditador Benito Mussolini e o armisticio italiano cos Aliados, a División Acqui optou por loitar contra os seus antigos aliados baixo as ordes do novo Goberno italiano. Na Grecia moderna, as vítimas italianas do masacre, un dos outros innumerables crimes de guerra da Wehrmacht non procesados, denomínanse "Os mártires de Cefalonia".

Unión Soviética[editar | editar a fonte]

Anna Akhmatova foi testemuña do sitio de Leningrado durante 900 días e leu os seus poemas pola radio para animar aos defensores da cidade. En 1940, comezou o seu Poema sen heroe, rematando un primeiro borrador en Tashkent, pero traballando en "O poema" durante vinte anos e considerándoo como a obra principal da súa vida, dedicándoo á "memoria do seu primeiro público". - os meus amigos e concidadáns que morreron en Leningrado durante o asedio". [202]

No poema de 1974 Noites prusianas, o disidente soviético Alexander Solzhenitsyn, antigo capitán do Exército Vermello e fillo dun ex-terratenente, describe crimes de guerra soviéticos en Prusia Oriental. O narrador, un oficial, aproba o saqueo e as violacións das súas tropas contra civís alemáns como vinganza polos crimes de guerra nazis na Unión Soviética. O poema describe a violación en grupo dunha muller polaca á que os soldados confundiran cunha alemá.[203] Segundo unha crítica para The New York Times, Solzhenitsyn escribiu o poema en tetrámetro trocaico, "en imitación e argumento co poema de guerra ruso máis famoso, Vasili Tyorkin de Aleksandr Tvardovsky".[204]

Serbia[editar | editar a fonte]

Entre os poetas serbios durante a guerra, o máis destacado é Desanka Maksimović. É coñecida por Krvava bajka ou "Un sanguento conto de fadas". O poema trata dun grupo de escolares na Iugoslavia ocupada que son vítimas do crime de guerra da Wehrmacht de 1941 coñecido como masacre de Kragujevac.[205]

Finlandia[editar | editar a fonte]

Yrjö Jylhä publicou un poemario en 1951 sobre a Guerra de Inverno, na que Finlandia loitaba contra Stalin e o Exército Vermello. O nome da colección era Kiirastuli ("Purgatorio"). Murai Karim. Aleksandr Artemov

Imperio Británico e Commonwealth[editar | editar a fonte]

Canadá[editar | editar a fonte]

Imaxe oficial da Royal Canadian Air Force do piloto oficial John Gillespie Magee, Jr.

Un dos poetas máis famosos da Primeira guerra mundial tanto na poesía canadense como estadounidense é John Gillespie Magee Jr., un piloto de caza estadounidense que se ofreceu para voar para a Real Forza Aérea do Canadá antes de que os Estados Unidos entrase na primeira guerra mundial. Gillespie escribiu o icónico e citado soneto High Flight, uns meses antes da súa morte nunha colisión accidental sobre Ruskington, Lincolnshire, o 11 de decembro de 1941. Publicado orixinalmente no Pittsburgh Post-Gazette, High Flight foi amplamente distribuído despois de que o piloto oficial Magee se convertese nun dos primeiros cidadáns estadounidenses despois de Pearl Harbor en morrer na Segunda guerra mundial.[206] Desde 1941, o soneto do piloto oficial Maher apareceu de forma destacada nos monumentos da aviación de todo o mundo, incluído o do desastre do transbordador espacial Challenger de 1986.

Inglaterra[editar | editar a fonte]

Na Segunda guerra mundial o papel de "poeta de guerra" estaba tan ben establecido na mente pública, e previuse que o estalido da guerra en 1939 produciría unha resposta literaria igual á da Primeira guerra mundial. The Times Literary Supplement chegou a formular a pregunta en 1940: "Onde están os poetas de guerra?". Alun Lewis e Keith Douglas son as opcións críticas estándar entre os poetas de guerra británicos desta época. En 1942, Henry Reed publicou unha colección de tres poemas sobre o adestramento da infantaría británica titulada Lessons of the War ; engadíronse tres máis despois da guerra.[207] Sidney Keyes foi outro poeta importante e prolífico da Segunda guerra mundial.[208]

Irlanda[editar | editar a fonte]

A pesar de ser un país da Commonwealth, Eamon De Valera, o Taoiseach de Irlanda, e o partido gobernante Fianna Fail optaron pola neutralidade na Segunda guerra mundial. Esa decisión foi chamada a segunda declaración de independencia irlandesa, indignou a Winston Churchill, quen a consideraba inmoral e ilegal. Aínda que De Valera virou discretamente a neutralidade irlandesa en favor dos aliados occidentais, as Administracións británica e estadounidense argallaron múltiples intrigas destinadas a debilitar a popularidade de De Valera e implicar a Irlanda na guerra. A pesar da neutralidade, os acontecementos e atrocidades desa guerra tamén inspiraron a poesía irlandesa:

Na súa colección de poesía de 1964 Lux aeterna, Eoghan Ó Tuairisc, poeta en gaélico de Ballinasloe, Galway, incluíu un longo poema inspirado nos bombardeos de Hiroshima e Nagasaki, titulado Aifeann na marbh ("Misa polos mortos"). O poema é unha imitación da Misa de Réquiem Católica Romana, "coa omisión significativa de 'Credo' e 'Gloria'.[209]

Segundo Louis De Paor, "Ao longo do poema, as glorias da civilización irlandesa e europea, da arte, a literatura, a ciencia, o comercio, a filosofía, a lingua e a relixión son interrogadas e consideradas incapaces de proporcionar unha resposta significativa ao aparentemente capacidade humana ilimitada de destrución. No mes de Lúnasa, o Deus celta pagán da luz, no día da festividade cristiá da Transfiguración, Dé Luain (luns) convértese en Lá an Luain (día do Xuízo Final), xa que a luz destrutiva da aniquilación atómica substitúe á luz natural do sol. O poema tamén se basea na primeira literatura irlandesa para articular a idea de Ó Tuairisc de que o poeta ten a responsabilidade de interceder na eterna loita entre o amor e a violencia a través do poder unificador, curativo e da imaxinación creativa. Aínda que todos son culpables da aniquilación de Hiroshima, o poeta, a palabra-sacerdote, ten unha particular carga de responsabilidade." [210]

Nova Zelandia[editar | editar a fonte]

Os poetas de guerra de Nova Zelandia inclúen a HW Gretton, cuxo poema Koru and Acanthus é unha obra notable no xénero. O seu diario de guerra, elaborado mentres servía co 2NZEF en Italia, é tamén un importante documento histórico-social.

Escocia[editar | editar a fonte]

Hamish Henderson, poeta escocés de Blairgowrie, Perthshire, serviu como oficial no Exército Británico durante a Campaña do Norte de África. Durante o seu servizo, recolleu a letra de "D-Day Dodgers", unha canción satírica coa melodía de Lili Marlene, atribuída ao sarxento Harry Pynn, que servira en Italia. Henderson tamén escribiu a letra de Farewell to Sicily de The 51st Division, sobre a melodía de gaitas "Farewell to the Creeks". O libro no que se recolleron, Ballads of World War II, publicouse "de xeito privado" para eludir a censura, pero aínda así gañou a prohibición de dez anos da radio da BBC. O libro de poemas de 1948 sobre as súas experiencias na guerra, Elegies for the Dead in Cyrenaica, recibiu o premio Somerset Maugham.[211]

O poeta gaélico escocés Duncan Livingstone, nativo da illa de Mull e criado en Pretoria desde 1903, publicou varios poemas en gaélico sobre a guerra, un relato da batalla do río da Prata e tamén unha imitación do lamento de Sìleas na Ceapaich de comezos do s. XVIII, Alasdair a Gleanna Garadh, en honra ao sobriño de Livingstone, o oficial piloto Alasdair Ferguson Bruce da Royal Air Force, que foi derrubado e asasinado durante unha misión sobre a Alemaña nazi en 1941.[212]

O poeta gaélico Sorley MacLean foi criado na Igrexa Presbiteriana Libre de Escocia, que máis tarde describiu como "o máis estrito do fundamentalismo calvinista" na illa de Raasay. Converteuse, ao estalar a Segunda guerra mundial, nun simpatizante comunista. Como poeta bélico escribiu sobre as súas experiencias co Royal Corps na campaña do Western Desert. O tempo de MacLean na liña de tiro rematou despois de ser ferido en El Alamein en 1941. O poema Glac a' Bhàis ("O val da morte") conta os seus pensamentos ao ver un soldado alemán morto no norte de África. O poema reflexiona sobre o papel que puido xogar o morto nas atrocidades nazis contra os xudeus e os comunistas alemáns. Conclúe, con todo, dicindo que a pesar de calquera cousa que puidese ter feito o alemán, non sentiu pracer coa súa morte en Ruweisat Ridge. MacLean foi descrito pola Scottish Poetry Library como "un dos principais poetas escoceses da era moderna".[213] Seamus Heaney, poeta norteirlandés gañador do Nobel de Literatura, atribuíu a MacLean ter salvado a poesía gaélica escocesa.

Tras o estalido da guerra en setembro de 1939, o poeta Dòmhnall Ruadh Chorùna compuxo o poema Òran dhan Dara Chogaidh. Nel instou aos gaélicos que ían loitar a non ter medo e que a vitoria sobre Adolf Hitler e a Alemaña nazi chegaría en outubro.[214]

Estados Unidos[editar | editar a fonte]

O masacre masivo e a futilidade da primeira guerra mundial estaban tan profundamente arraigadas no pobo norteamericano que os esforzos do presidente estadounidense Franklin D. Roosevelt por levar os EUA á guerra contra a Alemaña nazi foron moi impopulares.

O America First Committee, do que Charles Lindbergh era o portavoz, e o Partido Comunista dos Estados Unidos estaban organizando protestas contra as políticas exteriores de Roosevelt. A oposición á participación estadounidense na guerra desapareceu por completo despois de que a Mariña Imperial Xaponesa atacase Pearl Harbor o 7 de decembro de 1941.

A Segunda guerra mundial non se adoita considerar unha guerra de poetas, mais houbo nela tamén algúns poetas bélicos.

Nunha entrevista para o documental The Muse of Fire, o poeta laureado estadounidense Richard Wilbur comentou que había unha gran diferenza entre os poetas bélicos da primeira guerra mundial e aqueles, como el, que escribiron e serviron durante a segunda guerra mundial. Wilbur explicou que, a diferenza de Siegfried Sassoon e Wilfred Owen, os poetas estadounidenses da IIGM crían que estaban a loitar nunha guerra xusta e que a Alemaña nazi, a Italia fascista e o Xapón imperial eran inimigos terribles que debían ser enfrontados e destruídos. Engadiu que moitos poetas da Segunda guerra mundial, incluído el mesmo, sentían simpatía pola difícil situación dos obxectores de conciencia.

Despois de ser expulsado do adestramento de sinais e devolto ás filas por expresar simpatía polo Partido Comunista, Richard Wilbur foi enviado ao estranxeiro como un alistado e serviu no teatro europeo como operador de radio co 36º EE. División de Infantaría . Estivo en combate durante a Campaña de Italia na Batalla de Anzio, na Batalla de Monte Cassino e na Liberación de Roma. Finalmente foi ascendido aos rangos de sarxento.

A guerra do sarxento Wilbur continuou a través do Desembarco no sur de Francia e na invasión final da Alemaña nazi. Durante o seu servizo de guerra e durante as décadas seguintes, Richard Wilbur escribiu moitos poemas bélicos.

Un dos poemas bélicos máis coñecidos de Wilbur é Tywater, sobre a morte en combate do cabo Lloyd Tywater, un antigo vaqueiro de rodeo de Texas con talento para trucos de cordas, lanzamento de coitelos e tiros de andoriñas do ceo cunha pistola.

Outro famoso poema de guerra de Richard Wilbur é Primeira neve en Alsacia, que describe liricamente os horrores dun campo de batalla recente na Francia ocupada sendo cuberto pola fermosa vista da neve que acababa de caer.

Anthony Hecht, un poeta estadounidense de ascendencia xudía alemá, serviu no Teatro Europeo como GI coa 97ª División de Infantaría dos Estados Unidos. Hecht non só viu combate no peto do Ruhr e na Checoslovaquia ocupada, senón que tamén axudou a liberar o campo de concentración de Flossenbürg . Despois da liberación, Hecht entrevistou aos superviventes para reunir probas para o procesamento dos crimes de guerra nazis. Décadas máis tarde, Hecht buscou tratamento para o TEPT e utilizou as súas experiencias bélicas como tema de moitos dos seus poemas.

O poeta estadounidense Dunstan Thompson, natural de New London, Connecticut, comezou a publicar os seus poemas mentres servía como soldado no Teatro Europeo durante a Segunda guerra mundial. Os poemas de Thompson describen o servizo militar a través dos ollos dun homosexual, que se dedica a encontros casuales con soldados e mariñeiros no Blitzed Londres.[215]

Karl Shapiro, un escritor con estilo cun encomiable respecto polo seu oficio,[216] escribiu poesía no Pacific Theatre mentres serviu alí durante a Segunda guerra mundial. A súa colección V-Letter and Other Poems, escrita mentres Shapiro estaba destinado en Nova Guinea, foi galardoada co Premio Pulitzer de poesía en 1945, mentres Shapiro aínda estaba no exército. Shapiro foi poeta laureado estadounidense en 1946 e 1947. (Naquel momento este título era consultor en poesía da Biblioteca do Congreso, que foi cambiado polo Congreso en 1985 por Consultor laureado en poesía da Biblioteca do Congreso . Ademais, mentres servía no exército estadounidense, o poeta estadounidense Randall Jarrell publicou o seu segundo libro de poemas, Little Friend, Little Friend (1945) baseado nas súas experiencias bélicas. O libro inclúe un dos poemas bélicos máis coñecidos de Jarrell, "The Death of the Ball Turret Gunner". No seu libro de seguimento, Losses (1948), tamén se centrou na guerra. O poeta Robert Lowell afirmou publicamente que pensaba que Jarrell escribira "a mellor poesía en inglés sobre a Segunda guerra mundial".[217]

Romanía[editar | editar a fonte]

O poeta de orixe romanés Paul Celan escribiu poesía de guerra, incluíndo " Todesfuge " (traducido ao inglés como "Death Fugue", [218] e "Fugue of Death", [219] ) un poema alemán escrito probablemente por 1945 e publicado por primeira vez en 1948. Está "entre os poemas máis coñecidos e antoloxizados de Celan". [220] Considérase como unha "descrición maxistral do horror e da morte nun campo de concentración". [221] Celan naceu nunha familia xudía en Cernauti, Romanía ; os seus pais foron asasinados durante o Holocausto, e o propio Celan estivo un tempo prisioneiro nun campo de concentración .

Tristan Tzara foi un poeta, ensaísta e artista de vangarda romanés e francés, mellor por ser un dos fundadores e figuras centrais do movemento anti-establishment dadaísta . Durante a parte final da súa carreira, Tzara combinou a súa perspectiva humanista e antifascista cunha visión comunista, uníndose aos republicanos na Guerra Civil española e na Resistencia francesa durante a Segunda guerra mundial, e cumprindo un mandato na Asemblea Nacional . Tras pronunciarse a favor da liberalización na República Popular de Hungría pouco antes da Revolución de 1956, distanciouse do Partido Comunista Francés, do que xa era membro. En 1960, estivo entre os intelectuais que protestaron contra os crimes de guerra franceses na guerra de Alxeria.

Xapón[editar | editar a fonte]

Ryuichi Tamura (19231998) que serviu na Mariña Imperial Xaponesa durante a Segunda guerra mundial é un gran poeta bélico xaponés. Despois da guerra, "axudou a comezar unha revista de poesía, The Waste Land " e os poetas que contribuíron a ela foron "os Waste Land Poets". A obra destes escritores estivo especialmente influenciada por TS Eliot, Stephen Spender, C. Day-Lewis e WH Auden. O primeiro libro de poemas de Tamura, Catro mil días e noites foi publicado en 1956.[222]

Sadako Kurihara vivía en Hiroshima o 6 de agosto de 1945, e foi entón "cando a súa vida pasou de ser unha tendeira a converterse nunha das poetas máis controvertidas de Xapón. A súa primeira gran colección de poemas, Black Eggs, publicada en 1946", pero foi moi censurada polo Censor das Forzas de Ocupación Americana, por mor de como xestionou os horrores tras o lanzamento das bombas atómicas sobre o Xapón. Kurihara tamén "tomou posición sobre" os moitos crimes de guerra xaponeses cometidos durante a ocupación da China, "o maltrato aos coreanos no Xapón e a necesidade dunha prohibición mundial das armas nucleares".[222]

Xeneral Tadamichi Kuribayashi.

O xeneral Tadamichi Kuribayashi, o comandante xeral das forzas xaponesas durante a batalla de Iwo Jima, foi un poeta e antigo diplomático que fora destinado a Washington, DC, durante o período de entreguerras. Tras coñecer de primeira man o poder militar e industrial dos Estados Unidos, Kuribayashi opúxose á decisión do primeiro ministro Hideki Tojo de atacar Pearl Harbor, dicindo: "Estados Unidos é o último país do mundo que Xapón debería loitar". Finalmente decidiuse asignar a Kuribayashi á misión suicida de defender a Iwo Jima para silenciar as súas críticas á guerra.

O 17 de marzo de 1945, o Xeneral enviou a súa mensaxe de despedida á Xefatura Imperial acompañada de tres poemas tradicionais de morte en forma de waka . Ambos foron, segundo o historiador Kumiko Kakehashi, "unha sutil protesta contra o mando militar que tan casualmente enviou homes a morrer".[223]

Unable to complete this heavy task for our country
Arrows and bullets all spent, so sad we fall.

But unless I smite the enemy,
My body cannot rot in the field.
Yea, I shall be born again seven times
And grasp the sword in my hand.

When ugly weeds cover this island,
My sole thought shall be the Imperial Land.[224]

Guerras posteriores[editar | editar a fonte]

Guerra de Corea[editar | editar a fonte]

A guerra de Corea inspirou a poesía bélica de Rolando Hinojosa, un poeta mexicano-estadounidense de Mercedes, Texas, e de William Wantling,[225] poeta do Beat que agora se sabe que mentiu sobre o feito de que nunca serviu en combate. (Ver Valor roubado ).

O 28 de marzo de 1956, cando a BBC Scotland tocou unha gravación dun ceilidh en gaélico escocés dos soldados dos King's Own Cameron Highlanders durante a Guerra de Corea, Dòmhnall Ruadh Chorùna, que serviu no mesmo rexemento durante a Primeira guerra mundial, estaba escoitando. Máis tarde compuxo o poema Gillean Chorea ("Os rapaces en Corea"), no que declarou que a gravación devolvera a súa xuventude.[226]

Guerra Fría[editar | editar a fonte]

O 1 de novembro de 1952, os Estados Unidos detonaron con éxito "Ivy Mike", a primeira bomba de hidróxeno, na illa de Elugelab no atol de Enewetak, nas Illas Marshall, como parte da Operación Ivy. O 22 de novembro de 1955, a Unión Soviética seguiu o exemplo coas probas exitosas do RDS-37, que fora desenvolvido por Andrei Sakharov, Vitali Ginzburg e Iakov Zeldovich, no lugar de proba de Semipalatinsk, no nordeste de Casaquistán.

No seu poema Òran an H-Bomb ("A canción da bomba H"), o poeta Dòmhnall Ruadh Chorùna comentou como, despois dun ataque contra as trincheiras alemás durante a Primeira guerra mundial, os padioiros chegarían ao pór do sol a recoller os feridos. Pero agora, debido a armas como a bomba de hidróxeno, continuou, nada se aforraría, nin homes nin bestas, nin as praias nin as cimas das montañas. Só unha ou dúas bombas deste tipo serían suficientes, dixo, para acabar con todas as illas onde se fala gaélico e todo o que hai. Pero Dòmhnall instou aos seus oíntes a confiar en que Xesucristo, "que morreu na Cruz por amor á raza humana, nunca permitiría que unha destrución tan terrible caese sobre aqueles cuxos pecados redimía a través do seu sangue e das feridas das súas mans e do costado".[227]

Guerra de Vietnam[editar | editar a fonte]

A guerra de Vietnam tamén produciu poetas bélicos, entre eles o poeta armenio-estadounidense Michael Casey, cuxa obra Obscenities, escrita durante servizo na provincia de Quảng Ngãi de Vietnam do Sur gañou o premio Yale Younger Poets de 1972.

WD Ehrhart, un sarxento dos Marine Corps que gañou o Purple Heart na batalla de Huế durante a ofensiva de Tet, foi alcumado "o decano da poesía da guerra de Vietnam".

No auxe da guerra de Vietnam en 1967, o poeta estadounidense Richard Wilbur compuxo A Miltonic Sonnet for Mr. Johnson on His Refusal of Peter Hurd's Official Portrait . Nun caso claro de "críticas da dereita", Wilbur compara o presidente dos Estados Unidos, Lyndon Baines Johnson, con Thomas Jefferson e considera que o primeiro é moi carente. Comentando que Jefferson "tería chorado ao ver que as pequenas nacións temen / A imposición da nosa marca de gando" e que, no termo de Jefferson, "non se derramou sangue de exército", Wilbur insta ao presidente Johnson a considerar seriamente como a historia o xulgará a el e á súa Administración.

Rob Jacques, un veterano da Mariña dos Estados Unidos da época de Vietnam, explorou a tensión entre o amor e a violencia na guerra desde a perspectiva dos militares homosexuais na súa colección, War Poet, publicada por Sibling Rivalry Press.[228]

Yusef Komunyakaa, un poeta afroamericano de Bogalusa, Luisiana, serviu no exército dos Estados Unidos durante a guerra de Vietnam e desde entón utilizou as súas experiencias como fonte da súa poesía. Komunyakaa dixo que, tras o seu regreso aos Estados Unidos, considerou que o rexeitamento do pobo americano aos veteranos de Vietnam era tan doloroso como o racismo que experimentara mentres medraba no sur de América antes do Movemento polos Dereitos Civís.

Outro poeta da guerra de Vietnam é Bruce Weigl.[229]

Caitlín Maude, poeta, actriz e cantante sean-nós de Casla na Connemara Gaeltacht, compuxo o poema Amhrán grá Vietnam ("Canción de amor vietnamita"), que conta unha historia de amor e esperanza entre as loitas e as destrución causada por ambas partes.

War on terror[editar | editar a fonte]

Brian Turner, poeta da guerra de Iraq.

Máis recentemente, a guerra de Iraq produciu poetas bélicos, incluíndo Brian Turner, cuxa colección debut, Here, Bullet, está baseada na súa experiencia como xefe de equipo de infantaría co 3rd Stryker Brigade Combat Team desde novembro de 2003 ata novembro de 2004 en Iraq. O libro gañou numerosos premios, incluíndo o Beatrice Hawley Award de 2005, o Maine Literary Award in Poetry de 2006 e o Northern California Book Award in Poetry de 2006. [230] [231] O libro tamén foi a elección do editor no The New York Times e recibiu unha importante atención da prensa, incluíndo críticas e avisos en NPR e en The New Yorker, The Global and Mail e Library Journal. En The New Yorker, Dana Goodyear escribiu que: "Como poeta de guerra, [Brian Turner] esquiva a distinción clásica entre romance e ironía, optando no seu lugar polo surrealista".[232]

Erika Renee Land, poeta da guerra de Iraq.

Erika Renee Land é unha poeta de guerra estadounidense do século XXI, MacDowell Fellow en 2021, que serviu en Mosul (Iraq) de 2005 a 2006. Publicou dúas coleccións de poesía que relatan as súas experiencias como técnica de farmacia mentres axudaba aos esforzos da guerra contra o terrorismo. Tamén escribiu e representou unha obra de teatro dunha soa muller titulada PTSD and ME: A Journey told through poetry consistente nunha colección de monólogos poéticos e spoken word que deixa ao descuberto o horror e o humor da guerra. Antonio Miguel Utrera é un poeta supervivente dos atentados do 11-M de 2004, aos que dedicou os versos do poemario Los días jueves.[233]

Na cultura popular[editar | editar a fonte]

Música[editar | editar a fonte]

  • A ópera Nikola Šubić Zrinski de 1876 do compositor croata Ivan Zajc, está baseada no poema épico de Brne Karnarutić Vazetje Sigeta grada, sobre a batalla de Szigetvár .
  • A ópera Príncipe Igor de 1887, do compositor ruso Alexander Borodin, está baseada na campaña O conto da campaña de Igor ( Слово о пълкѹ Игоревѣ ).
  • O Festival Popular de Edimburgo Céilidh de 1951 levou a música tradicional escocesa a un gran escenario público por primeira vez. Durante o concerto interpretáronse dous poemas bélicos gaélicos do levantamento xacobita de 1745[234]
  • O compositor inglés Benjamin Britten incorporou oito dos poemas de guerra de Wilfred Owen ao War Requiem, encargado para a consagración da catedral de Coventry de maio de 1962.
  • Julie Fowlis gravou no seu álbum de 2009 Uam, a canción máis famosa do poeta bretón da Primeira guerra mundial Yann-Ber Kalloc'h, Me 'zo Ganet kreiz ar e mor ("Nacín no medio do mar"). A letra traduciuse por primeira vez desde o idioma bretón orixinal ao gaélico escocés. No álbum Allt de 2018, Fowlis interpreta o poema de guerra de Dòmhnall Ruadh Chorùna, Air an Somme ("A canción do Somme") con Éamonn Doorley, Zoë Conway e John McIntyre.
  • En 2012, o compositor neozelandés Richard Oswin musicou o poema The Last to Leave do poeta de guerra australiano Leon Gellert como parte da obra coral Three Gallipoli Settings.
  • O oratorio Alan Seeger: Instrument of Destiny do compositor estadounidense Patrick Zimmerli, musica os poemas, cartas e entradas do diario do poeta de guerra estadounidense Alan Seeger. O oratorio interpretouse por primeira vez en 2017 na catedral de San Xoán Divino da cidade de Nova York.

No cine[editar | editar a fonte]

  • A película The Fighting 69th (1940) conta a historia dos irlando-americanos Doughboys de Nova York que serviron na guerra; aparece o poeta Joyce Kilmer (Jeffrey Lynn). Tamén se mostra na pantalla o enterro en directo de 21 americanos Doughboys por un bombardeo de artillaría alemá no bosque Rouge-Bouquet, sobre o que Kilmer escribiu o seu poema de guerra máis famoso.
  • Ao comezo da película de 1990 Memphis Belle, dirixida por Michael Caton-Jones, o sarxento Daniel Daly (Eric Stoltz), un operador de radio irlandés-estadounidense da Forza Aérea do Exército dos Estados Unidos durante a Segunda guerra mundial, recita aos seus compañeiros da tripulación dun B-17 Flying Fortress un poema de William Butler Yeats.[235]
  • A película biográfica contra a guerra en galés de 1992, Hedd Wyn, representa ao poeta bélico Ellis Humphrey Evans ( Huw Garmon ) como un heroe tráxico, cunha aversión intensa ao xenticismo, o ultranacionalismo, o militarismo, a anglofilia e a xermanofobia que o rodean. A película tamén céntrase na procura de Evans do seu soño de toda a vida de gañar a Cátedra Bardic no National Eisteddfod of Wales e na súa batalla de tres anos contra a presión abafadora para "unirse" durante a Primeira guerra mundial. O impacto emocional da película aumenta cando a poesía amorosa e a poesía de guerra de Hedd Wyn realízanse en voz en off en momentos clave da película. Hedd Wyn gañou o premio de televisión da Royal Television Society ao mellor drama sinxelo. Tamén se converteu na primeira película británica en ser nomeada á mellor película en lingua estranxeira nos Premios da Academia.[236]
  • A película de 1995 do director Mel Gibson Braveheart, unha película biográfica do icónico líder nacionalista escocés Sir William Wallace, baseouse, segundo o seu guionista, Randall Wallace, no poema épico de Blind Harry do século XV The Wallace. No filme aparecen varias alusións a poemas de Robert Burns sobre as guerras de independencia de Escocia.
  • Na película dramática de 1995 Mr. Holland's Opus, dirixida por Stephen Herek, o profesor de ximnasia e adestrador de fútbol Bill Meister (Jay Thomas) le en voz alta In Flanders' Fields do tenente coronel John McCrae durante o funeral militar de Lou Russ (Terrence Howard), un antigo estudante que foi asasinado servindo no Corpo de Mariña dos Estados Unidos durante a guerra de Vietnam.
  • A película de 1997 Regeneration céntrase na institucionalización do poeta de guerra inglés Siegfried Sassoon (James Wilby) e do galés Wilfred Owen (Stuart Bunce) e no seu tratamento polo psiquiatra William Rivers (Jonathan Pryce) no Craiglockart War Hospital de Edimburgo durante a guerra mundial. A película céntrase especialmente no arco de personaxes do tenente Sassoon, quen, tras a súa carta aberta demandando unha paz negociada en The Times, foi declarado tolo e permanece confinado no hospital ata que se ofrece voluntario para volver ao servizo activo na fronte occidental .
  • A película de 2014 Testament of Youth conta a historia dos amantes e poetas de guerra Vera Brittain (Alicia Vikander) e Roland Leighton (Kit Harrington). Como en Hedd Wyn, Roland Leighton é representado como un heroe tráxico e a súa poesía amorosa e a súa poesía de guerra son recitadas en voz en off en momentos clave da película.
  • A obra teatral Death Comes for the War Poets de 2017, de Joseph Pearce, tece "un tapiz de versos" sobre as viaxes militares e espirituais de Siegfried Sassoon e Wilfred Owen[237]
  • A película biográfica de 2019 Tolkien céntrase nos primeiros anos da vida do novelista e poeta fantástico JRR Tolkien (Nicholas Hoult), o seu servizo no exército británico durante a Primeira guerra mundial e a súa estreita amizade co seu tamén poeta de guerra Geoffrey Bache Smith (Anthony Boyle). Pouco despois de que Tolkien se decatase da morte de Smith na Batalla do Somme, a última carta do verdadeiro Geoffrey Smith a Tolkien lese en voz alta en off. A película mostra entón como Tolkien editou a poesía do seu amigo caído para a súa publicación e escribiu o prólogo el mesmo.
  • A película biográfica Benediction de 2021, dirixida por Terence Davies, está protagonizada por Jack Lowden e Peter Capaldi como o poeta de guerra inglés Siegfried Sassoon en diferentes períodos da súa vida. Na mesma película, Wilfred Owen é interpretado por Matthew Tennyson.

Na televisión[editar | editar a fonte]

  • No especial de televisión de Peanuts de 1984 What Have We Learned, Charlie Brown?, In Flanders' Fields, do tenente coronel John McCrae, é lido en voz alta nun cemiterio da Primeira guerra mundial en Francia por Linus van Pelt (Jeremy Schoenberg).
  • A sitcom da BBC Blackadder Goes Forth de 1989, que se ambienta nas trincheiras da fronte occidental durante a Primeira guerra mundial, critica repetidamente o absurdo de "o barro, a morte, a poesía sen fin", e en particular dálle un golpe ao idealismo romántico atopado nos poemas bélicos de Rupert Brooke.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. Denominado "X" na correlación de monarcas seguida pola historiografía tradicional que inclúe fraudulentamente como "VIII" a Afonso I de Castela.
  1. "war poet noun" The Oxford Dictionary of English (edición revisada). Ed. Catherine Soanes & Angus Stevenson. Oxford University Press, 2005
  2. "Siegfried Sasson and the Horror of War". Ask an Academic (en inglés). 2018-03-06. Consultado o 2022-03-06. 
  3. Reallexikon der Assyriologie,v.2, B-E, 1938, p. 373
  4. Binkley, Roberta (2004). "Reading the Ancient Figure of Enheduanna". Rhetoric before and beyond the Greeks. SUNY Press. p. 47. ISBN 9780791460993. 
  5. Binkley, Roberta (1998). "Biography of Enheduanna, Priestess of Inanna". University of Pennsylvania Museum. Arquivado dende o orixinal o 12 de decembro de 2009. Consultado o 22 de decembro de 2018.  "ca. 2285-2250 B.C.E."
  6. Gods, Demons, and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary por Jeremy Black e Anthony Green (1992, ISBN 0-292-70794-0), páx. 134 (entrada "Nanna-Suen").
  7. Hallo e Van Dijk 1968 páx. 3.
  8. "Poemas de guerra poderosos que todos deberían leer". Poemas de guerra poderosos que todos deberían leer (en castelán). 2018-05-22. Consultado o 2022-03-08. 
  9. "Guerra" (PDF). multimediaarxe.com. Consultado o 11-3-2022. 
  10. "Versículos sobre Guerra". Bíblia Sagrada Online (en portugués). Consultado o 2022-03-11. 
  11. "biblia". mercaba.org. Consultado o 2022-03-08. 
  12. Carr, David M. & Conway, Colleen M., An Introduction to the Bible: Sacred Texts and Imperial Contexts, John Wiley & Sons (2010), p. 58
  13. Vidal-Naquet, Pierre. Le monde d'Homère (The World of Homer), Perrin (2000), p. 19
  14. Maciver, Calum (2012). Quintus Smyrnaeus' Posthomerica: Engaging Homer in Late Antiquity. Brill. pp. 17–18. 
  15. "Presencia de Catulo y Tibulo en la poesía gallega del siglo XX". webcache.googleusercontent.com. Consultado o 2022-03-09. 
  16. "جدیدترین اخبار ایران و جهان ; پایگاه خبری جام جم". jamejamonline.ir. Consultado o 2022-10-25. 
  17. Dabashi, Hamid (2012). The World of Persian Literary Humanism. ISBN 9780674067592. 
  18. "Shahnameh, National Epic of The Iranian People". Scribd (en inglés). Consultado o 2022-03-07. 
  19. Edwards (2016), The Eisteddfod, pages 50–51.
  20. Thomas, M. Wynn (2016-05-20). The Nations of Wales: 1890-1914 (en inglés). University of Wales Press. ISBN 978-1-78316-839-2. 
  21. rinoceronte.gal (ed.). "Beowulf en galego". Arquivado dende o orixinal o 07 de marzo de 2021. Consultado o 4 de decembro de 2020. 
  22. Toumanian, Hovhannes. David of Sassoun. Oshagan Publishers. pp. 7–8. 
  23. Leon Surmelian (1964), Daredevils of Sassoun: The Armenian National Epic, pages 13–14.
  24. Prose, ONP: Dictionary of Old Norse. "ONP: galizuland sb. n. place-name". ONP (en inglés). Consultado o 2022-03-04. 
  25. "Vikingos en Galicia" (PDF). Anuario Brigantino. Consultado o 4-3-2022. 
  26. James Henthorn Todd (1867), Cogadh Gaedhel re Gallaibh – The War of the Gaedhil with the Danes and Other Norsemen, p. cix.
  27. John Carey, "Did the Irish Come from Spain? The Legend of the Milesians", History Ireland (Autumn 2001) pp. 8-11.
  28. "Thomas White | Real Academia de la Historia". dbe.rah.es. Consultado o 2022-02-18. 
  29. Lambeth Palace, MS Carew 596
  30. "Slovo; Critics; isl". feb-web.ru (en ruso). 1986. Consultado o 30 de marzo de 2015. 
  31. "The examination of the text of The-Lay-of-Igor's-host". rusliterature.org. 2015. Consultado o 30 de marzo de 2015. 
  32. Serge Zenkovsky (1974), Medieval Russia's Epics, Chronicles, and Tales, Meridian Books. pp. 161–190.
  33. C.H. Andrushyshen and Watson Kirkconnell (1963), The Ukrainian Poets: 1189–1962, Publicado polo Ukrainian Canadian Committee da Universidade de Toronto. pp. 3–21.
  34. "El nombre de Roldán sólo aparece en unr grupo de manuscritos de la Vita Karoli, por lo que es discutido si pertenece a la redacción". 1library.co (en castelán). Consultado o 2022-03-09. 
  35. Banet, Henrique Harguindey (2013-06-11). La Galice: Dez séculos de olladas francesas. Univ Santiago de Compostela. ISBN 978-84-9887-402-0. 
  36. "The Bard of Wales" in the Hungarian Electronic Library Consultado no 11 de agosto de 2019.
  37. "A Walesi Bárdok / The Welsh Bards". kevin-moore.co.uk. Consultado o 2022-06-27. 
  38. "Strengthening-the-link-between-Wales-and-Hungary". WalesOnline. 7 de agosto de 2012. Consultado o 7 de agosto de 2012. 
  39. WalesOnline (2012-08-06). "Strengthening the link between Wales and Hungary". WalesOnline (en inglés). Consultado o 2022-06-27. 
  40. Edwards (2016), The Eisteddfod, pages 51–53.
  41. ".:: Cantigas Medievais Galego-Portuguesas ::.". cantigas.fcsh.unl.pt. Consultado o 2020-12-01. 
  42. Monteagudo, Henrique (1994). Aspectos sociolingüísticos do uso escrito do galego, o castelán e o latín na Galicia tardomedieval (ss. XIII-XV). Estudios galegos en homenaxe ó profesor Giuseppe Tavani (CILL Ramón Piñeiro). p. 173. 
  43. Hermida Gulías, Carme (1999). Para un mellor coñecemento do estado de opinión sobre o galego no século XVIII. Homenaxe ó profesor Camilo Flores (USC). p. 190. no ha mucho tiempo qualesquier Decidores ó Trobadores de estas partes, agora fuessen Castellanos, Andaluces ó de la Estremadura, todas sus obras componían en lengua Gallega 
  44. de Nebrija, Antonio. Gramática de la lengua castellana (en castelán). siempre la lengua fue compañera del imperio […] que juntamente comenzaron, crecieron y florecieron, y despues junta fue la caída de ambos 
  45. Sánchez-Albornoz, Claudio (1956). España, un enigma histórico (en castelán) 1. Quienes durante los siglos XII y XIII, en tierras castellanas se sintieron torturados por una vivacísima sensibilidad lírica escribieron en gallego. Nadie ha intentado aclararnos la misteriosa adopción de una lengua que no era la de un pueblo imperial, política o culturalmente, por los poetas de una Castilla con una tradición lírica remota 
  46. Tavani, Giuseppe (1986). A poesía lírica galego-portuguesa. Galaxia. p. 26. falta aínda por explica-lo motivo polo que a poesía lírica expresada por esta entidade socio-económica e superestrutural foi galega e, pola contra, non asturiana ou leonesa 
  47. López Carreira, Anselmo (2008). O reino medieval de Galicia. A Nosa Terra. pp. 393–394. 
  48. "A Virgem armada: O protagonismo bélico mariano - [PDF]". vdocuments.mx (en portugués). Consultado o 2022-12-18. 
  49. "Researchgate.net". A singularidade do discurso trobadoresco de Alfonso X. 
  50. Vasconcellos, Carolina Michaëlis de; Vieira, Yara Frateschi (2004). Glosas marginais ao cancioneiro medieval português (en portugués). Univ Santiago de Compostela. ISBN 978-972-616-223-0. 
  51. Freire, Alexandre Gaiferos Parrado (2005). "O léxico da guerra como metáfora do obsceno nas cantigas de escarnio e mal dizer galego-portuguesas". Actes del X Congrés Internacional de l'Associació Hispànica de Literatura Medieval: Alicante, 16-20 de septiembre de 2003, Vol. 3, 2005, ISBN 84-608-0305-8, págs. 1277-1287 (Institut Interuniversitari de Filologia Valenciana): 1277–1287. ISBN 978-84-608-0302-7. 
  52. "El Cantar de los Nibelungos, poema heroico de la Europa medieval | Organización de las Naciones Unidas para la Educación, la Ciencia y la Cultura". www.unesco.org (en castelán). Consultado o 2020-09-28. 
  53. Lauro Niehues Carrer. "AS NARRATIVAS NÓRDICAS: O SUBSTRATO HISTÓRICO E LENDÁRIO SEMELHANTE ENTRE A EDDA POÉTICA E A SAGA DOS VOLSUNGOS A PARTIR DO CICLO DE SIGURD" (en portugués). Consultado o 4 de setembro de 2021. as lendas e os personaxes históricos que fan parte deses escritos fálannos sobre as tradicións orais que circularan desde o século V na Xermania e así pararan na Islandia do século XIII 
  54. Lizars' Scottish Tourist: A Guide to the Picturesque Scenery, Antiquities ... 1847. p. 264. 
  55. Roth, Erik (2012). With a Bended Bow: Archery in Mediaeval and Renaissance Europe. p. 212. ISBN 978-0752463551. 
  56. "Exceedingly rare 1566 newsbook... Over 440 years old... - RareNewspapers.com". www.rarenewspapers.com. Consultado o 2022-06-18. 
  57. Sirotković, Jakov; Krleža, Miroslav (1990). Enciklopedija Jugoslavije (en croata). Jugoslavenski leksikografski zavod. ISBN 978-86-7053-024-9. 
  58. Lökös, István (1997-04-22). "A Contribution to the Hungarian Reception of Marulić’s Works". Colloquia Maruliana ... (en croata) 6: 156–166. ISSN 1332-3431. 
  59. "Miklós Zrínyi ; Hungarian statesman and poet ; Britannica". www.britannica.com (en inglés). Consultado o 2022-06-18. 
  60. "Matica hrvatska - knjige - Adrijanskoga mora Sirena & Obsida sigecka". www.matica.hr. Consultado o 2022-06-18. 
  61. "OS LUSÍADAS, O maior poema épico português - UNIVERSO LUSÓFONO - Podcast en iVoox". iVoox. Consultado o 2022-03-28. 
  62. centroeuropa (2018-05-29). "Portugal como parte de España en Os Lusíadas". Limpia por dentro (en castelán). Consultado o 2022-03-30. 
  63. Gomes, Lucas. "Os Lusíadas – Inês de Castro, de Luís Vaz de Camões". Passeiweb.com - Seu portal de estudos na Internet (en inglés). Consultado o 2022-03-30. 
  64. Campbell (1971), Highland Songs of the Forty-Five, p. 35, footnote No. 3.
  65. Sar-obair nam bard Gaelach: the beauties of Gaelic poetry and lives of the Highland bards. 1909. pp. 373–4. 
  66. John Stuart Blackie (1889). Scottish Song...: Its Wealth, Wisdom, and Social Significance (en English). W. Blackwood and sons. 
  67. Ronald Black (1999), An Tuil: Anthology of 20th Century Scottish Gaelic Verse, p. 787.
  68. Ronald Black (1999), An Tuil: Anthology of 20th century Scottish Gaelic Verse, pp. 757–759.
  69. MacLeod, Wilson, "Gaelic Poetry and the British Military Enterprise, 1756-1945." in Theo van Heijnsbergen and Carla Sassi, Within and Without Empire: Scotland Across the (Post)colonial Borderline, pp. 61-76. p. 75.
  70. Editado por Natasha Sumner e Aidan Doyle (2020), North American Gaels: Speech, Song, and Story in the Diaspora, McGill-Queen's University Press. Páx. 14.
  71. Michael Newton (2001), We're Indians Sure Enough: The Legacy of the Scottish Highlanders in the United States, Saorsa Media. Páxs. 142-143.
  72. Michael Newton (2001), We're Indians Sure Enough: The Legacy of the Scottish Highlanders in the United States, Saorsa Media. Páx 32.
  73. "Tha mi sgìth ‘n fhògar seo (I am weary of this exile)". The People's Voice (en inglés). 2018-02-08. Consultado o 2022-06-22. 
  74. Edited by Michael Newton (2015), Seanchaidh na Coille: Memory-Keeper of the Forest, Cape Breton University Press. Page 517.
  75. Editado por Michael Newton (2015), Seanchaidh na Coille: Memory-Keeper of the Forest, Cape Breton University Press. Páxs 52–59.
  76. Encyclopedia of Modern Greek Literature. 2004. p. 12. ISBN 978-0-313-30813-0. 
  77. Herwegh, Georg, The Columbia Encyclopedia (2008)
  78. The Times, Southern Germany, 29 de setembro de 1848
  79. Reg Gadney (1986), Cry Hungary! Uprising 1956, pp. 28–30.
  80. Alfred Lord Tennyson, Poems, editado por Hallam Lord Tennyson e anotado por Alfred Lord Tennyson (Londres: Macmillan, 1908), II, 369.
  81. Callow, 283
  82. Callow, 293
  83. A German Poem About the First Minnesota
  84. Editado en Revs. Thos. E. Hughes and David Edwards, and Messes. Hugh G. Roberts and Thomas Hughes (1895), History of the Welsh in Minnesota, Foreston, and Lime Springs, Ia., páx. 273.
  85. Carrington, C. E., (1955) The life of Rudyard Kipling, Doubleday & Co., Garden City, NY, p. 236
  86. Craig Raine (ed.), Kipling, Selected Poetry (Penguin, 1992), pp. 214–215
  87. Poetry of the Boer War, St Andrew's University
  88. Marq De Villiers (1988), White Tribe Dreaming: Apartheid's Bitter Roots as Witnessed by Eight Generations of an Afrikaner Family, p. 232.
  89. 89,0 89,1 Dana Gioia, John Allan Wyeth: Soldier Poet, St Austin Review, Marzo/Abril 2020. p. 4.
  90. Luković, Suzana. "VELIKI SRPSKI PESNICI U VELIKOM RATU Prešao je preko Albanije, radio kao srpski obaveštajac i ovekovečio sahrane srpskih mladića u BESMRTNOJ PESMI". Blic.rs (en serbio). Consultado o 2022-12-18. 
  91. Tim Cross (1988), The Lost Voices of World War I, p. 348.
  92. Tim Cross (1988), The Lost Voices of World War I, pp. 348–349.
  93. 93,0 93,1 Tim Cross (1988), The Lost Voices of World War I, p. 349.
  94. 94,0 94,1 Erika Papp Faber (2012), A Sampler of Hungarian Poetry, Romanika Kiadó, Budapest. p. 120.
  95. Erika Papp Faber (2012), A Sampler of Hungarian Poetry, Romanika Kiadó, Budapest. pp. 120–121.
  96. Tim Cross (1988), The Lost Voices of World War I, p. 118.
  97. Franz Janowitz at warpoets.org
  98. Tim Cross (1988), The Lost Voices of World War I, p. 109.
  99. Modris Eksteins (2000), Rites of Spring: The Great War and the Birth of the Modern Age, pp. 55–64.
  100. Tim Cross (1988), The Lost Voices of World War I, p. 124.
  101. 101,0 101,1 Patrick Bridgwater (1985), The German Poets of the First World War, Croom Helm Ltd. p. 42.
  102. Tim Cross (1988), The Lost Voices of World War I, pp. 126-127.
  103. Patrick Bridgwater (1985), The German Poets of the First World War, Croom Helm Ltd. p. 41.
  104. Tim Cross (1988), The Lost Voices of World War I, p. 81.
  105. 105,0 105,1 Patrick Bridgwater (1985), The German Poets of the First World War, p. 96.
  106. Patrick Bridgwater (1985), The German Poets of the First World War, p. 100.
  107. Patrick Bridgwater (1985), The German Poets of the First World War, p. 97.
  108. 108,0 108,1 108,2 Tim Cross (1989), The Lost Voices of World War I: An International Anthology of Writers, Poets, and Playwrights, p. 304.
  109. 109,0 109,1 Tim Cross (1988), p. 270.
  110. Tim Cross (1988), p. 271.
  111. R.R. Milner-Gulland in A.K. Thorlby (ed.), The Penguin Companion to Literature: European (Penguin, 1969), p. 762.
  112. "Leon Gellert". OldPoetry.com. Consultado o 3 de febreiro de 2022. 
  113. "A crown of life : the world of John McCrae". WorldCat.org. pp. 154–171. ISBN 1873376863. OCLC 39342779 (en inglés). Consultado o 2022-12-18. 
  114. Bonfire – The Chestnut Gentleman by Susan Raby-Dunne, 2012
  115. "Lieutenant Alexis Hannum Helmer ; War Casualty Details 1592956". CWGC (en inglés). Consultado o 2022-12-18. 
  116. Holt, pp. 54–62
  117. CWGC. "Lieutenant Colonel John McCrae ; War Casualty Details 84214". CWGC (en inglés). Consultado o 2022-12-18. 
  118. Busch, p. 75; Holt, p. 62. Prescott, p. 129.
  119. "Robert W. Service 1914-1918 Great War Medals" (en francés). Consultado o 2022-12-18. 
  120. "Extended [Biography] Arquivado 12 de maio de 2021 en Wayback Machine.," RobertWService.com, 21 de xullo de 2003, consultado o 4 de abril de 2011
  121. Michael Newton (2015), Seanchaidh na Coille (Memory-Keeper of the Forest): Anthology of Scottish Gaelic Literature of Canada, Cape Breton University Press. Pages 118-120, 536.
  122. Foundation, Poetry (2022-12-18). "Thomas Hardy". Poetry Foundation (en inglés). Consultado o 2022-12-18. 
  123. Foundation, Poetry (2022-12-18). "Thomas Hardy". Poetry Foundation (en inglés). Consultado o 2022-12-18. 
  124. Katherine Kearney Maynard, Thomas Hardy's Tragic Poetry: The Lyrics and The Dynasts. Iowa City: University of Iowa Press, 1991, pp. 8–12.
  125. Gilmour, David, The Long Recessional: The Imperial Life of Rudyard Kipling, Londres: Farrar, Straus and Giroux, 2002
  126. Richard Perceval Graves, ‘Graves, Robert von Ranke (1895–1985)’, Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004
  127. The Georgian Revolt, p. 166.
  128. Dilworth, Thomas. Reading David Jones. Cardiff: University of W Wales, 2008, p. 1; Dilworth, Thomas. The Shape of Meaning in the Poetry of David Jones. Toronto: University of Toronto Press, 1988; Eliot, T.S. "A note of introduction," In Parenthesis. By David Jones. Londres: Faber, 1961, vii.
  129. pixeltocode.uk, PixelToCode. "Poets of the First World War". Westminster Abbey (en inglés). Consultado o 2022-12-18. 
  130. 130,0 130,1 130,2 Eire's WWI War Poet: F.E. Ledwidge by Miriam O'Gara Kilmurry M.A., Publisher: Amazon (CreateSpace Independent Publishing Platform; Lrg edition 23 February 2016), ISBN 978-1523482979.
  131. Tim Cross (1988), p. 42.
  132. Tim Cross (1988), The Lost Voices of World War I, p. 41.
  133. Walking Like A Queen – Irish Impressions By G. K. Chesterton (2008 Tradibooks edition, France) p90.
  134. Jim Haughey, The First World War in Irish Poetry, Bucknell University Press, 2002, p. 102
  135. Alice Curtayne (1998), Francis Ledwidge: A Life of the Poet, p. 10.
  136. Alice Curtayne (1998), Francis Ledwidge: A Life of the Poet, p. 188.
  137. E. Longley, "Ledwidge, Francis Edward (1887–1917)" : Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, (2004), vol. 33, pp. 45–46.
  138. Jeffares, Alexander Norman.A Commentary on the Collected Poems of W.B. Yeats. Stanford University Press (1968) p. 189
  139. Yeats, William Butler. qtd. in A Commentary on the Collected Poems of W.B. Yeatsby Norman Alexander Jeffares. Stanford University Press (1968) p. 189
  140. Haughey, Jim. The First World War in Irish Poetry Bucknell University Press (2002) p. 162
  141. O poema "Represalias" de Yeats, referido a continuación, di 19, pero este número non é consistente con outras fontes. Véxase, por exemplo, Cross & Cockade (GB) (1973) Vol. 4 e (1974) Vol. 1
  142. Obituary
  143. Ray Burke, "Challenge to official accounts of Gregory death in WWI," 2 de xaneiro de 2018, RTÉ News Now, https://www.rte.ie/news/analysis-and-comment/2018/0101/930446-robert-gregory/
  144. Foster 2001 pp. 68–69
  145. Haughey, Jim (2002). The First World War in Irish Poetry. Bucknell University Press. p. 161. ISBN 9781611481518. 
  146. Deane, Seamus (1998). "Boredom and Apocalypse". Strange Country: Modernity and Nationhood in Irish Writing Since 1790. Clarendon lectures in English literature. Clarendon Press. p. 179. ISBN 9780198184904. 
  147. Albright, Daniel. "Quantum Poetics: Yeats's figures as reflections in Water", Cambridge University Press (1997), p. 35.
  148. Riguidel, Lugartenente (7 de xullo de 2010). Queens' Own Camerons History Made With History Book Presentation. Departamento de Defensa Nacional do Canadá. 
  149. Clive Cussler (1996),The Sea Hunters: True Adventures with Famous Shipwrecks, pp. 274–275.
  150. Ronald Black (1999), An Tuil: Anthology of 20th Century Scottish Gaelic Verse, Polygon. pp. 748–749.
  151. 151,0 151,1 Ronald Black (1999), An Tuil: Anthology of 20th Century Scottish Gaelic Verse, Polygon. p. xxiv.
  152. Ronald Black (1999), An Tuil: Anthology of 20th Century Scottish Gaelic Verse, Polygon. pp. 747–748.
  153. "Thread by @AtlanticaBeira on Thread Reader App". threadreaderapp.com. Consultado o 2022-03-27. 
  154. Domhnall Ruadh Choruna, Editado por Fred Macauley (1995), p. xvi.
  155. Domhnall Ruadh Choruna (1995), pp. 174–177.
  156. Alan Llwyd (2008), Out of the Fire of Hell; Welsh Experience of the Great War 1914–1918 in Prose and Verse, pp. xv–xxiv.
  157. "The First World War, pacifism, and the cracks in Wales' Nonconformism movement". Shipton, Martin (30 de decembro de 2014). 30 de decembro de 2014. Consultado o 15 de outubro de 2017. 
  158. Ivanic, Roz; Edwards, Richard; Barton, David; Martin-Jones, Marilyn; Fowler, Zoe; Hughes, Buddug; Mannion, Greg; Miller, Kate; Satchwell, Candice (2009-03-04). Improving Learning in College: Rethinking Literacies Across the Curriculum (en inglés). Routledge. ISBN 978-1-134-03147-4. 
  159. "UK-Wales". bbc.co.uk. 13 de febreiro de 2013. 
  160. "Casualty". cwgc.org. Consultado o 1 de marzo de 2010. 
  161. "Great War". pbs.org. 3 de xullo de 2018. Consultado o 7 de maio de 2019. 
  162. Seeger, Alan. "I Have a Rendezvous with Death" John F. Kennedy Presidential Library and Museum. Columbia Point, Boston, MA. Web. Consultado o 28 de xaneiro de 2014.
  163. Hillis, John. Joyce Kilmer: A Bio-Bibliography. Master of Science (Library Science) Thesis. Catholic University of America. (Washington, DC: 1962)
  164. World War I Diary of Joseph J. Jones Sr., published at website "One Jones Family" by Joseph J. Jones III. Retrieved 27 December 2006.
  165. "Joyce Kilmer cited for French War Cross" The New York Times 2 de xaneiro de 1919.
  166. "Mass for Joyce Kilmer. Memorial Service at St. Patrick's Cathedral, New York Tomorrow Morning." The New York Times. 13 de outubro de 1918.
  167. Omanson (2019), p. 109.
  168. B.J. Omanson (2019), Before the Clangor of the Gun: The First World War Poetry of John Allan Wyeth, Monongahela Press, Morgantown, West Virginia. pp. 37–38.
  169. "Page 432 Medal of Honor Recipients, 1863-2013". Fold3 (en inglés). Consultado o 2022-12-18. [Ligazón morta]
  170. Omanson (2019), pp. 36–49.
  171. Omanson (2019) Before the Clangor of the Gun, pp. 7–13.
  172. Wyeth (2008), p. 49.
  173. "GeorgiaInfo". georgiainfo.galileo.usg.edu. Consultado o 2022-12-18. 
  174. "Who, What, Why: Which countries wear poppies?". BBC News (en inglés). 2011-11-09. Consultado o 2022-12-18. 
  175. The Penguin Book of Spanish Civil War Verse, editado por Valentine Cunningham (Penguin, 1980); véxase tamén War Poets Association: Spanish War
  176. "Lenguas silenciadas a golpe de prohibición". www.publico.es. Consultado o 2022-04-07. 
  177. "Nacionalismos y educación en España." (PDF). gredos.usal.es (en castelán). 
  178. Czesław Miłosz (1983), The Witness of Poetry, Charles Eliot Norton Lectures, Harvard University Press. pp. 86–87.
  179. Poems from Spain Arquivado 20 de outubro de 2020 en Wayback Machine.: British and Irish International Brigaders of the Spanish Civil War in Verse, editado por Jim Jump. (Londres: Lawrence & Wishart, 2006)
  180. Moltó, Ezequiel (2014-05-11). "Otro escritor condenó como juez a Miguel Hernández". El País (en castelán). ISSN 1134-6582. Consultado o 2022-06-20. 
  181. "Pablo Neruda (1904-1973) - Memoria Chilena". Memoria Chilena: Portal (en castelán). Consultado o 2022-06-20. 
  182. "M. Hernández" (PDF). elconfidencial.com. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 19 de xaneiro de 2012. Consultado o 18 de decembro de 2022. 
  183. Casanova, Arcadio López (2011-11-28). La lengua en corazón tengo bañada: Aproximaciones a la vida y obra de Miguel Hernández (en castelán). Universitat de València. ISBN 978-84-370-8262-2. 
  184. Joseph Pearce (2001), Roy Campbell: Selected Poems, Saint Austin Press, pp. 48–50.
  185. Nasson, Bill, South Africa at War 1939-1945, Jacana Media, Auckland Park 2012, p.17
  186. Judith Lütge Coullie (2011), Remembering Roy Campbell: The Memoirs of his Daughters Anna and Tess, páx. 38, nota ao pé 76.
  187. 187,0 187,1 Cope (1983), The Adversary Within: Dissident Writers in Afrikaans, p. 33.
  188. Cope (1983), page 36.
  189. Cope, Jack, The Adversary Within, Dissident Writers in Afrikaans, David Philip, Cape Town 1982
  190. A Líster, jefe en los ejércitos del Ebro Arquivado 18 de decembro de 2022 en Wayback Machine., Antonio Machado, xuño de 1938.
  191. "Al sable del Caudillo (Manuel Machado) - Wikisource". es.wikisource.org (en castelán). Consultado o 2022-03-13. 
  192. Tarn (1975) p. 16
  193. "Letras 1986: Aquilino Iglesia Alvariño". Real Academia Galega. 
  194. "Un original de Iglesia Alvariño revela su rol en la creación del gallego culto". La Voz de Galicia (en castelán). 2021-07-30. Consultado o 2022-12-18. 
  195. Galega, Consello da Cultura. "Aquilino Iglesia Alvariño | Album de Galicia | Consello da Cultura Galega". CONSELLO DA CULTURA GALEGA. Consultado o 2022-12-18. 
  196. Czesław Miłosz (1983), The Witness of Poetry, Charles Eliot Norton Lectures, Harvard University Press. p. 79.
  197. ""Zog nit keyn mol", la canción inspirada en el levantamiento del gueto de Varsovia". Enlace Judío (en castelán). 2021-04-19. Consultado o 2022-03-13. 
  198. Czesław Miłosz (1983), The Witness of Poetry, Charles Eliot Norton Lectures, Harvard University Press. pp. 84–85.
  199. Czesław Miłosz (1983), The Witness of Poetry, Charles Eliot Norton Lectures, Harvard University Press. pp. 86–87.
  200. William Baer (2016), Thirteen on Form: Conversations with Poets, pp. 200–201.
  201. "Núm. 19 (2014): En record de Primo Levi. Per ricordare Primo Levi ; Quaderns d'Italià" (en catalán). 
  202. Martin (2007) p. 10
  203. Davies, Norman (1982) God's Playground. A History of Poland, Columbia University Press, Vol. II, ISBN 0-231-12819-3
  204. "Solz-prussian". The New York Times. 7 de agosto de 1977. Consultado o 18 de xuño de 2017. 
  205. "Desanka Maksimovic; Krvava-Bajka". Project Goethe. Consultado o 25 de xullo de 2019. 
  206. Armenti, Peter (2013-09-03). "John Gillespie Magee’s “High Flight” ; From the Catbird Seat: Poetry & Literature at the Library of Congress". blogs.loc.gov. Consultado o 2022-12-18. 
  207. Scott-Kilvert, ed. (1 de marzo de 1994). British Writers. Macmillan Publishers. pp. 422, 423. ISBN 978-0684166384. 
  208. "Sidney Keyes (1922 – 1943) – The War Poets Association" (en inglés). Consultado o 2022-12-18. 
  209. Louis De Paor (2016), Leabhar na hAthgabhála: Poems of Repossession: Irish-English Bilingual Edition. p. 164.
  210. Louis De Paor (2016), Leabhar na hAthgabhála: Poems of Repossession: Irish-English Bilingual Edition. pp. 164–165.
  211. "Dr. Hamish Henderson". 10 de marzo de 2002. Consultado o 23 de abril de 2021. 
  212. Ronald Black (1999), An Tuil: Anthology of 20th Century Scottish Gaelic Verse, p. 727.
  213. "Sorley Maclean". Scottishpoetrylibrary.org.uk. 
  214. Domhnall Ruadh Choruna, Editado por Fred Macauley (1995), pp. 100–101.
  215. Dana Gioia (2019), The Catholic Writer Today and Other Essays, Wiseblood Books. pp. 77–99.
  216. Scannell, Vernon. Not Without Glory, Woburn Press, Londres; 1976 ISBN 0713000945
  217. Gilroy, Harry. "Poets Honor Memory of Jarrell at Yale." The New York Times 1 de marzo de 1966.
  218. e.g. translation by Jerome Rothenburg at poets.org website, consultado em 1 de xullo de 2014
  219. e.g. translation by Christopher Middleton at poets.org, consultado em 1 xullo de 2014.
  220. "Paul Celan", in poets.org website, consultado no 1 de xullo de 2014; Duroche (1967), p. 472.
  221. Glenn (1972), p. 25.
  222. 222,0 222,1 "Learn About Research Topic Social Media" (en inglés). Consultado o 2022-12-18. 
  223. Kumiko Kakehashi, So Sad to Fall in Battle: An Account of War, p. xxv.
  224. Kumiko Kakehashi, So Sad to Fall in Battle: An Account of War, p. xxiii.
  225. W. D. Ehrhart, The Madness of It All: Essays in War, Literature and American Life, (Jefferson, NC: McFarland & Company, 2002) pp. 141–172.
  226. Domhnall Ruadh Choruna, Edited by Fred Macauley (1995), pp. 142–143.
  227. Domhnall Ruadh Choruna, Edited by Fred Macauley (1995), pp. 154–155.
  228. Jacques, Rob (2017). War Poet. ISBN 978-1-943977-29-1. 
  229. Unaccustomed Mercy: Soldier-Poets of the Vietnam War, edited by W. D. Ehrhart. (Lubbock, Texas: Texas Tech University Press, 1989)
  230. Lorraine Ash, A Poet Goes to War, 17 de setembro de 2006
  231. Alice James Books. Book Publisher's Site Info on Book Arquivado 04 de xaneiro de 2012 en Wayback Machine.
  232. Nast, Condé (2005-11-07). "War Poet". The New Yorker (en inglés). Consultado o 2022-12-18. 
  233. LOS DÍAS JUEVES (en inglés e castelán). tiposinfames.com. 2024-03-12. 
  234. Editado por Eberhard Bort (2011), 'Tis Sixty Years Since: The 1951 Edinburgh People's Festival Ceilidh and the Scottish Folk Revival, páxinas 206-207.
  235. "Memphis Belle (1/10) Movie CLIP - Poetry (1990) HD". Consultado o 2022-12-18. 
  236. "Hedd Wyn (1992)". BFI (en inglés). Consultado o 2022-12-18. 
  237. "Death Comes for the War Poets" An Interview with Joseph Pearce

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]