Batalla de Elviña

Batalla de Elviña
Parte de guerra da Independencia española en Galicia
Batalla de Coruña por Henri-Louis Dupray (1809).
Data 16 de xaneiro de 1809 Lugar A Coruña, Galicia Resultado Vitoria táctica británica Vitoria estratéxica francesa
Belixerantes
Reino Unido	Francia
Líderes
John Moore  † David Baird	Jean-de-Dieu Soult
Forzas en combate
16 000: 15 000 infantaría 9 a 12 canóns	16 000: 12 000 infantaría 3 200 cabalaría 20 canóns
Baixas
900 mortos ou feridos 300 enfermos abandonados	600 a 700 mortos ou feridos 200 a 300 prisioneiros

A batalla de Elviña, tamén coñecida como batalla da Coruña, foi un acontecemento bélico que tivo lugar o día 16 de xaneiro de 1809 no alfoz da cidade da Coruña, enfrontándose un corpo de exército francés, baixo o mando do mariscal Jean-de-Dieu Soult contra tropas británicas, mandadas polo tenente xeneral John Moore. A batalla tivo lugar como parte da guerra da Independencia española en Galicia, dentro das guerras napoleónicas. Foi o resultado dunha campaña francesa liderada por Napoleón, na que derrotou as forzas españolas e provocou a retirada do exército inglés para a costa tras un intento sen éxito por parte de Moore de atacar ó exército de Soult e reter ás súas tropas.

Perseguidos polos franceses baixo o mando de Soult, os británicos retiráronse a través do norte de España mentres que a súa retagarda repeleu varios ataques franceses. Ámbolos dous exércitos sufriron en gran medida por mor das duras condicións invernais. Gran parte do exército británico sufriu unha perda de orde e disciplina durante esta retirada, e cando os británicos chegaron ó porto da Coruña cuns poucos días de vantaxe sobre os franceses os seus barcos de transporte aínda non chegaran. A frota arribou un par de días despois, e mentres os británicos estaban embarcando o exército francés marchou para a cidade e obrigou os británicos a loitar nunha batalla antes de partir para Inglaterra.

Na acción resultante os británicos rexeitaron o asalto francés e completaron o embarque, salvando o seu exército da destrución, pero deixando as cidades da Coruña, Ferrol e o norte de España libres para a súa captura e ocupación por Francia. Durante a batalla, o comandante británico John Moore recibiu unha ferida mortal, falecendo despois de saber que o seu exército conseguira retirarse con éxito tras rexeitar tódolos ataques franceses.

Contexto histórico

A principios de outubro de 1808, tralo escándalo no Reino Unido sobre a Convención de Sintra e a chamada dos xenerais Dalrymple, Burrard e Wellesley, sir John Moore tomou o mando de 30 000 británicos en Portugal. Ademais, David Baird, ao mando dunha expedición de reforzo saíu de Falmouth con 150 transportes con entre 12 000 e 13 000 homes, embarcados nos H.M.S. Louie, Amelia e Champion, que entraron no porto da Coruña o 13 de outubro. En novembro de 1808 o exército británico liderado por Moore avanzou en España con ordes de axudar o exército español na súa loita contra as tropas de Napoleón.

Sir John Moore, o comandante británico

Trala rendición das tropas francesas en Bailén o 19 de xullo de 1808 e a perda de Portugal, Napoleón estaba convencido do perigo que o esperaba en España. Movido polas noticias de Sintra, o emperador sinalou:

Vexo que todo o mundo perdeu a cabeza dende a infame capitulación de Bailén. Doume de conta de que debo de ir eu mesmo a facer traballar de novo a máquina.

Napoleón (Tradución do orixinal)

Os franceses, case repelidos ata os Pireneos, conseguiron consolidar as súas posicións en Navarra e Cataluña. Porén, a súa posición nestes dous puntos de defensa non sería doada de manter contra un ataque español. En outubro as forzas francesas da Grande Armée en España estaban compostas duns 75 000 soldados, fronte a uns 86 000 soldados das tropas españolas e con 35 000 aliados británicos en camiño.

Non houbo tal ataque finalmente. O tecido social español, alterado pola conmoción da rebelión, deu paso a tensións sociais e políticas. Os patriotas mantiñan posturas enfrontadas en tódalas cuestións e o nacente esforzo de guerra viuse consecuentemente afectado. Coa caída da monarquía, o poder constitucional transferiuse ás xuntas locais. Estas institucións interferiron co exército e coa guerra, socavando a formación tentativa do goberno central en Madrid, e nalgúns casos tornáronse case tan perigosas unhas para outras coma os propios franceses. Mentres tanto o exército británico en Portugal atopábase inmobilizado por problemas loxísticos e disputas administrativas, sen comezar o seu avance planeado.

Os meses de inacción sucedéronse na fronte, coa revolución amosándose temporalmente inútil nun momento considerado como chave para tomar accións decisivas que mudarían o curso da guerra por completo. Mentres tanto o Imperio Francés reuniu uns 100 000 soldados veteranos consolidándoos cara a España, liderados polo propio Napoleón en persoa e os seus mariscais. Reunindo o seu Armée d'Espagne duns 278 670 homes na marxe norte do Ebro, enfrontado a uns 80 000 soldados españois cunha escasa organización, o emperador anuncioulles os deputados españois:

Estou aquí cos soldados que conquistaron en Austerlitz, en Jena, en Eylau. Quen pode enfrontarse a eles? Seguramente non as vosas miserables tropas españolas que non saben como loitar. Conquistarei España en dous meses e conseguirei os dereitos dun conquistador.

Napoleón (Tradución do orixinal)

Comezando en outubro de 1808, Napoleón liderou as tropas francesas nunha ofensiva que incluíu un movemento envolvente dobre das liñas españolas. O ataque, que deu comezou en novembro, foi posteriormente cualificado por Churchill como "unha avalancha de fogo e aceiro". Mentres tanto o exército inglés estaba temporalmente dispersado coa chegada do continxente de Baird en Astorga no norte, o de Moore en Salamanca e o de Hope a uns 110 km ó leste preto de Madrid, este último xunto con toda a cabalaría e artillaría de Moore. O exército principal baixo mando de Moore avanzou cara a Salamanca e uniuse co destacamento de Hope o 3 de decembro cando Moore recibiu novas das varias derrotas sufridas por parte das forzas españolas. Moore considerou que para evitar un desastre debería retroceder e retirarse para Portugal.

Antes de comezar a retirada Moore recibiu información da situación do corpo de exército de 16 000 homes de Soult que estaban dispersados e illados en Carrión, sen coñecer a posición do exército británico. O 15 de decembro aproveitou esta oportunidade para avanzar sobre os franceses preto de Madrid procurando derrotar a Soult e obrigar as forzas de Napoleón a desviar a súa ruta. Unha unión coas forzas de Baird o 20 de decembro, quen avanzaba dende A Coruña, incrementou as forzas de Moore ata uns 23 500 soldados de infantaría, 2 400 de cabalaría e 60 canóns, comezando o seu ataque cun asalto da cabalaría do tenente xeneral Paget contra os picadores franceses en Sahagún o 21 de decembro. Porén, Moore non conseguiu manter o asalto contra as sorprendidas forzas de Soult, deténdoo durante dous días, o que lle permitiu a Soult reunir e concentrar o seu corpo do exército.

Preludio

Retirada para Galicia

Nicolas Jean de Dieu Soult, o comandante francés

Tras saber da presenza de Moore, Napoleón respondeu de forma decisiva. As forzas españolas foron derrotadas e xa non supoñían unha ameaza organizada. Coa iniciativa do seu lado, Napoleón tentou aproveitar a situación para destruír o único exército de campo dos británicos. Decatándose do perigo da súa situación e da posibilidade de quedar atrapado, Moore detivo o avance das súas tropas e comezou unha precipitada retirada o 25 de decembro. A subsecuente carreira e persecución cubriu unha distancia de máis de 400 km, na que a cabalaría británica e a infantaría da brigada lixeira foron empregadas para cubrir os movementos do corpo principal do exército de Moore, provocando varios combates cos franceses na retagarda, incluíndo a derrota dun corpo de cabalaría francés e a captura do xeneral Charles Lefebvre-Desnouettes en Benavente, así como outra batalla en Cacabelos onde o xeneral Colbert-Chabanais faleceu a causa dun disparo do fusileiro británico Thomas Plunket.

A retirada dos británicos, perseguidos de cerca polos franceses, levounos a atravesar terreo montañoso nunhas pésimas condicións de frío e neve e estivo marcada por esgotadoras marchas e pola privación de subministracións. O marqués de la Romana, liderando as forzas españolas restantes de Blake, uniuse a Moore en Astorga e propúxolle facer alí unha defensa. Con Napoleón achegándose, Moore rexeitou a proposición e continuou a súa retirada cara ó norte mentres que de la Romana saíu cara ó oeste en dirección a Portugal. Durante a marcha entre Astorga e Betanzos o exército británico perdeu uns 3 000 homes, deixando uns 500 máis en hospitais de Astorga e Vilafranca.

Napoleón liderou o exército francés nunha marcha forzada de 10 días atravesando uns 320 km a pesar das condicións invernais, e chegou a Astorga o 1 de xaneiro cunha forza duns 80 000 homes, manobrando para cortarlle a retirada cara a Portugal. Moore xa planeara con antelación unha retirada en dirección á costa. O 28 de novembro ordenáralle ó continxente na Coruña baixo o mando de Baird que embarcase dende Vigo mentres que a maioría do exército británico se retiraría ata Portugal, aínda que o 28 de decembro decidiu finalmente embarcar o exército completo en Vigo. Abandonando Astorga o 30 de decembro conseguiu manterse por diante do exército francés, evitando unha batalla maior. Ordenoulle a Craufurd e a dúas brigadas, así como os navíos de transporte de tropas, que se dirixisen para o porto de Vigo.

A disciplina dos británicos colapsou en varias ocasións durante a súa fuxida. O 28 de decembro tropas británicas saquearon e roubaron en Benavente. O 2 de xaneiro en Bembibre centos de soldados británicos embebedáronse con viño ata tal punto de que tiveron que abandonalos alí, sendo capturados e asasinados por dragóns franceses. Noutro incidente os perseguidores franceses achegáronse tanto ós británicos que o comandante Paget non tivo tempo de completar o aforcamento de tres soldados británicos como castigo exemplar polo saqueo dunha vila.

Napoleón escribiulle ó seu irmán Xosé o 31 de decembro:

A miña vangarda está preto de Astorga; os ingleses están a correr canto poden... aborréceos todo o mundo: roubaron todo, maltratando e golpeando os habitantes. Non podería existir mellor sedante para España que enviar un exército inglés.

Napoleón (Tradución do orixinal)

Sabendo que non conseguiría levar a Moore a unha batalla, Napoleón deixou a persecución dos británicos para o corpo do exército de Soult, co apoio das tropas do xeneral Ney, e tomou a maioría do exército, uns 45 000 homes, de volta para Madrid. Napoleón decidiu entón deixar España para atender outras cuestións máis urxentes: os austríacos estaban a piques de declarar a guerra a Francia e de invadir Italia e Bavaria.

Trala separación en Astorga, de la Romana entrou en Galicia por Valdeorras perseguido por forzas francesas ó mando do xeneral Franceschi, voando a ponte de Sobradelo e situando o seu cuartel na Pobra de Trives. Pola súa banda o corpo de tropas británicas duns 3 500 homes ao mando dos xenerais Craufurd e von Alten alcanzaría o porto de Vigo e lograría embarcar alí nos buques da Royal Navy. Mentres tanto, a maioría das tropas de Moore entrou no territorio galego atravesando o porto de Pedrafita, dirixíndose cara a Lugo.

Moore preparouse para defender a súa posición en Lugo o 6 de xaneiro ofrecendo batalla, pero inicialmente as forzas de Soult estaban demasiado espalladas Durante dous días Soult concentrou as súas tropas e tratou que Ney lle enviase unha división dende Vilafranca, da que chegaron menos tropas das requiridas. O día 8 Soult estaba preparado para a batalla, pero Moore, supoñendo que Ney estaría preparándose para bordealo, escapou esa mesma noite, véndose obrigado a sacrificar uns 500 cabalos feridos e a destruír gran parte da súa subministración. Vendo que non chegaría a Vigo e temendo perder o seu exército polo camiño, enviou ordes para que os navíos de transporte navegasen ata a baía de Betanzos entre A Coruña e Ferrol, dirixindo as súas tropas para a Coruña.

As malas condicións do tempo e a confusión provocaron que o corpo principal do exército británico perdese parcialmente a súa unión, nunha desorde na que varios miles de soldados quedaron atrás. Centos deles foron capturados polos dragóns franceses de Fraceschi o 10 e 11 de xaneiro. A perda de tropas británica no tramo entre Lugo e Betanzos foi maior que tódalas perdas durante o camiño anterior. Os franceses tamén sufriron dunha severa fatiga e falta de recursos durante a súa persecución, viaxando por terreos xa cruzados polos británicos. A retagarda británica repelera varios ataques franceses, permitindo que o resto do exército británico continuase a súa retirada, aínda que a cabalaría francesa continuou a súa presión sobre eles, evitando que a cabalaría británica puidese levar a cabo operacións de recoñecemento con efectividade.

Chegada dos exércitos á Coruña

O 11 de xaneiro o corpo principal do exército británico chegou á cidade da Coruña, onde esperaban atopar a frota que os levaría de volta á Inglaterra. Atoparon a baía de Betanzos baleira e só uns 26 navíos de transporte e hospital na Coruña, nos que embarcaron os feridos. Conseguiron non obstante unha cantidade substancial de recursos militares: as tropas recibiron 5 000 novos mosquetes e un gran número de caixóns de equipamento, varias pezas de artillaría española e gran cantidade de comida, zapatos e outros. O resto dos 245 navíos atrasáranse por mor de ventos en contra, chegando a Vigo o día 8 de xaneiro sen poder partir cara á Coruña ata o 13 de xaneiro.

A infantaría de Soult tamén tivo problemas para manter o ritmo e estaba moi espallada e lonxe das divisións de cabalaría de de La Houssaye, Guillaume Lorge e Franceschi. As tres divisións de infantaría de Soult, comandadas por Victoire Merle, Mermet e Delaborde, non chegarían á Coruña xunto coa artillaría francesa ata o 14 de xaneiro. Mentres tanto, o resto dos transportes británicos arribaron no porto da cidade o 14 de xaneiro, e esa mesma noite os británicos evacuaron os enfermos e comezaron o embarque. O exército británico non tiña intención de manter unha guarnición na Coruña en forma de base futura, malia ter acceso a un gran número de subministracións e apoio marítimo. Os británicos destruíron unha parte da gran cantidade de subministración militar destinada orixinalmente ós españois, incluíndo un gran número de barrís de pólvora e proxectís para máis de 50 canóns e 20 morteiros.

A ponte medieval do Burgo, reconstruída no final do século XX.

Os británicos embarcaron case tódolos seus canóns e soldados de artillaría, e como o terreo non era axeitado para a cabalaría fixeron o mesmo coas súas tropas de cabalaría xunto cos poucos cabalos saudables que lles restaban, obrigados a sacrificar o resto. Moore tiña neses momentos unha vantaxe en número de soldados de infantaría, con 15 000 soldados británicos fronte a uns 12 000 franceses. Ante a inminente chegada das tropas francesas, Moore tomou disposicións para dificultar o acceso das mesmas, facendo voar a ponte do Burgo, sobre o río Mero. Mais parte dos franceses cruzaron ese río polo pequeno pontillón de Cela, no concello de Cambre, á par que repararon a ponte do Burgo para o día 15 de xaneiro. Co terreo rachado por estradas afundidas e muros derrubados, a cabalaría de Soult non resultaría moi útil. Os británicos estaban rearmados, descansados e ben alimentados, en forte contraste cos franceses que acababan de chegar ás inmediacións da cidade.

Moore despregara o seu exército para protexer a evacuación situando a porción principal nun cumio ó longo da estrada que se dirixía á Coruña, a uns 2,5 km ó sur do porto. Tiñan dispoñible unha posición de máis vantaxe no sur, pero o comandante británico considerou que lle faltaban os efectivos necesarios para defendela de forma axeitada, contentándose con situar postos de avanzada alí para frear o avance dos franceses. O flanco esquerdo estaba cuberto polo río Mero e os flancos esquerdo e do centro do cumio eran máis doados de defender. O extremo oeste e máis baixo deste cumio era máis vulnerable e podía ser obxectivo de canóns situados nun monte rochoso oposto, e o terreo máis ó oeste era aberto e estendíase ata a propia cidade, ofrecendo unha oportunidade ós franceses de tornar as posicións con respecto ós británicos. Moore mantivo dúas divisións na reserva en posicións máis ó norte e ó oeste para protexer este flanco dereito e previr un movemento deste tipo por parte das tropas francesas.

O 15 de xaneiro as tropas francesas expulsaron os británicos dos postos de avanzada da parte máis alta e tomaron posicións alí de forma gradual. Un contraataque posterior do 5º rexemento de fusileiros británico foi repelido cun gran número de perdas para os británicos. Soult situou os seus 11 canóns pesados na parte superior do monte rochoso dende onde podería dispararlle ó flanco dereito británico. A división de Delaborde tomou posicións no flanco dereito francés, coa de Merle no centro e a Mermet no flanco esquerdo. Os canóns lixeiros dos franceses distribuíronse por toda a fronte da súa posición, aínda que se viron limitados a fornecer apoio a longo alcance. A cabalaría francesa despregouse ó leste da liña. No bando británico, a división de Baird formou filas no flanco dereito e a de Hope no esquerdo, con Paget manténdose na reserva na aldea de Eirís.

Batalla

Plano da batalla de Elviña.

Como o choque bélico foi inevitable, Moore dispuxo as súas tropas en tres alturas. Unha primeira liña sobre o monte Mero, unha segunda sobre os montes de Santa María de Oza, e a terceira sobre o monte de Santa Margarida. En medio ficaba o val da freguesía de Elviña, que foi o centro dos ataques. O mesmo día 15, uns 500 fusileiros franceses, ó mando do xeneral Jardon, iniciaron ataques no monte Penasquedo, e tomaron o monte Mero.

A batalla iniciouse na tarde do día 16 de xaneiro, tendo lugar os máis duros combates pola posesión da aldea de Elviña, da que se apoderaron os franceses na caída da noite, e avanzaron para a aldea de Palavea. Caeu ferido o xeneral inglés Baird, entanto o propio Moore foi ferido moi gravemente pola bala dun canón, morrendo dúas horas despois. Durante esa mesma noite as tropas británicas, foron embarcando, aínda que os barcos foron canoneados pola artillaría francesa no amencer do día 17.

Tralo amencer do 16 de xaneiro os franceses estaban en posición nas alturas, e durante a mañá ámbolos dous exércitos observáronse a través do val que os separaba. Moore planeara continuar co embarque máis tarde ese día se Soult non atacaba. Á tarde, Moore considerou que isto era pouco probable e ordenoul ás primeiras divisións que se dirixisen para o porto, mentres que o resto seguiríaas á noitiña. Porén, as 2:00 pm tivo constancia do ataque francés.

O plan de Soult consistía en moverse contra o forte grupo de infantaría británica dos flancos esquerdo e centro para contelos mentres que a división de infantaría de Mermet atacaría o flanco dereito inglés máis vulnerable sobre a aldea de Elviña. A cabalaría despregouse máis ó oeste preto do campo aberto que levaba cara á Coruña. Se estes ataques tiñan éxito, poderían asegurar o lado máis occidental das liñas británicas e avanzar cortando o camiño do porto á maioría do exército inglés.

A infantaría de Mermet avanzou rapidamente e obrigou a retroceder os picadores británicos, atravesando a vila de Elviña e asaltando as posicións máis altas. A primeira columna francesa dividiuse en dúas brigadas de Gaulois e Jardon atacando o grupo de Baird de fronte e polo flanco xunto a unha terceira brigada que avanzou polo val no flanco dereito inglés, intentando xirar o seu flanco cos dragóns de La Houssaye que tiveron que atravesar terreo difícil para cubrir así o flanco esquerdo do avance francés.

A loita máis feroz tivo lugar dentro e ó redor de Elviña, xa que a posesión desta vila cambiou de mans en varias ocasións, e os británicos sufriron de forma particular o fogo inimigo procedente da artillaría pesada do monte próximo. Cando o ataque francés atravesou Elviña e chegou ó monte trala vila, Moore enviou os 50º e 42º rexementos de infantaría para deter a infantaría francesa, mentres que o 4º rexemento mantiña a defensa do flanco esquerdo da liña británica. O terreo arredor da vila era difícil de atravesar por mor dos numerosos muros de pedra presentes e das malas condicións dos camiños. Moore mantívose na súa zona para dirixir a batalla, ordenando ao 4º rexemento que disparase ó flanco da segunda columna francesa, que estaba intentando o movemento de xiro, e ordenando ó grupo en reserva de Paget que fose ó seu encontro. O avance británico chegou máis aló da vila, pero certa confusión entre os soldados británicos permitiu que a reserva de Mermet entrasen e recuperasen Elviña de novo, perseguindo os 50º e 42º rexementos polo monte arriba. Moore deu ordes á súa división de reserva, uns 800 homes de dous batallóns da garda, que xunto co 42º rexemento detiveron o avance francés.

Pintura do século XIX na que se representa a batalla.

Foi entón cando Moore foi alcanzado por unha bala de canón. Caeu ferido de morte. Segundo unha carta do seu axudante de campo Hardinge, "foi golpeado no ombreiro esquerdo, arrancado xunto con parte da clavícula, e deixando o brazo colgando só da carne e músculos por riba da axila". Malia isto, Moore mantivo a consciencia e compostura durante as varias horas que tardou en falecer. O segundo avance británico conseguiu de novo repeler os franceses a través de Elviña. Mermet lanzou as súas últimas reservas cunha das brigadas de Merle atacando o lado leste da vila. A brigada de Manningham avanzou para contraatacalos, nunha loita que continuou ata últimas horas do día cando os franceses se retiraron finalmente.

Durante un tempo os británicos estiveron sen un líder, ata que o xeneral John Hope tomou o mando, xa que Baird estaba tamén ferido de gravidade. Isto limitou os intentos de contraataques no sector crucial de Elviña, malia que a loita continuou sen cesar. Na parte oeste a cabalaría francesa continuou o seu avance cara ó flanco británico con varias cargas, malia verse impedidos polo terreo dificultoso. La Houssaye ordenou a varios dos seus dragóns que desmontasen para continuar o ataque, pero foron eventualmente rexeitados polo avance do 95º rexemento de fusileiros e os 28º e 91º rexementos de infantaría da reserva británica. A cabalaría de Franceschi moveuse para bordear o extremo dereito dos británicos, nun intento de dividilos ás portas da Coruña, pero non tiveron éxito de novo por mor do terreo e a división de Fraser situouse no cumio de Santa Margarida cubrindo o pescozo da península e as portas da cidade. A noite marcou a fin da batalla, e para entón os ataques franceses foran repelidos véndose obrigados a retornar ás súas posicións orixinais. Ámbolos dous bandos mantiñan practicamente o mesmo terreo que antes do comezo da batalla.

Resultado

As tropas inglesas embarcando durante a retirada.

O mando do exército británico pasara ao xeneral Hope, que decidiu continuar o embarque no canto de intentar manter a posición ou atacar a Soult. Arredor das nove da noite os británicos comezaron a abandonar silenciosamente as súas liñas, deixando atrás grupos de picadores que mantiveron postos de vixía con cacharelas prendidas durante toda a noite.

Ao amencer do 17 de xaneiro os picadores abandonaron as posicións de retagarda e subiron aos barcos, e pola mañá a meirande parte do exército xa embarcara. Cando Soult se decatou de que os británicos abandonaran o monte, colocou seis canóns nos outeiros sobre a parte sur da baía e ao mediodía os franceses puideron disparar sobre os barcos que partían. Isto causou o pánico entre algúns dos transportes, catro dos cales vararon e foron queimados para evitar a súa captura. Os disparos dende os barcos de guerra pasaron entón a silenciar a batería francesa.

Monólito conmemorativo da morte de Moore, sito no campus universitario de Elviña.

O 18 de xaneiro a retagarda británica embarcou mentres que a tropa española baixo o mando do xeneral Alcedo quedou defendendo a cidadela sen renderse ata que a frota xa estaba en mar aberto. A cidade da Coruña foi tomada polos franceses, con dous exércitos españois rendéronse xunto a uns 500 cabalos e numerosos elementos militares incluíndo canóns, 20 000 mosquetes, centos de miles de cartuchos e toneladas de pólvora. Unha semana máis tarde as forzas de Soult capturaron Ferrol, un arsenal aínda maior e unha das principais bases navais españolas, tomando oitos navíos de liña, tres deles con 112 canóns, dous con 80, un con 74 e dous con 64, así como tres fragatas e numerosas corvetas, ademais dun grande arsenal de máis de 1 000 canóns, 20 000 mosquetes novos procedentes de Inglaterra e material militar de varios tipos.

Como resultado da batalla os británicos tiveron 900 homes mortos ou feridos e sacrificaron case todos os seus dous mil cabalos do exército ademais doutros catro mil cabalos da artillaría e o tren. Os franceses perderon arredor duns 1 500 homes, mortos, feridos ou capturados. A morte máis notable foi a do comandante británico John Moore, que viviu o suficiente para coñecer o éxito da retirada do seu exército. O seu segundo, David Baird, sufriu graves feridas ao principio da loita e tivo que retirarse do campo de batalla. Tamén causaron baixa dous dos tres brigadieres de Mermet: Gaulois morreu dun disparo e Lefebvre sufriu feridas graves.

Na mañá da batalla listáronse 4 035 británicos como enfermos, uns cantos centos deles en tan malas condicións que non puideron embarcar e foron abandonados na cidade. Os británicos perderon tamén dous transportes cunhas 300 persoas, a maioría da King's German Legion. Despois de o exército volver para Inglaterra, catro días despois había uns 6 000 enfermos, coas listaxes de Portsmouth e Plymouth indicando uns 5 000.

En dez días, os franceses capturaron dúas fortalezas cunha inmensa cantidade de material militar que, con maior resolución puidera servir para defenderse contra os franceses durante meses. O corpo de exército de Ney, reforzado con dous rexementos de cabalaría, encargouse da tarefa de ocupar Galicia. Soult conseguiu prover de subministracións ás súas tropas que estiveran en marcha e en loita dende o 9 de novembro co material capturado, material que tiveron que cargar en mulas xa que as estradas non eran axeitadas para o transporte rodado. Coas tropas máis atrasadas xa próximas ao corpo principal puido iniciar a súa marcha a Portugal o 1 de febreiro, cunha tropa de 19 000 soldados de infantaría, 4 000 de cabalaría e 58 canóns.

Análise

O exército británico fora enviado a España para axudar a expulsar os franceses, pero viuse forzado a unha humillante retirada nunhas condicións invernais moi adversas que afectaron profundamente a saúde e a moral das súas tropas, provocando que o exército dexenerase nunha turba. No seu reconto autoritario da batalla, o historiador inglés Christopher Hibbert afirmou: "Foi todo moi ben para falar da coraxe e resistencia das tropas, pero para que serviron estas virtudes soamente ó enfrontarse co xenio de Napoleón? 35 000 homes cruzaron a fronteira española contra el; 8 000 non volveron. Non fomos dignos do noso gran pasado". Os coetáneos británicos tamén consideraron a batalla da Coruña como unha derrota. O xornal The Times afirmou: "Non debemos disfrazar o feito ... que sufrimos un desastre vergoñento". En Inglaterra as reaccións ás novas da batalla da Coruña e da evacuación do exército xeraron unha tormenta de críticas sobre o manexo da campaña por parte de Moore, mentres que na propia cidade da Coruña o seu adversario Soult encargouse da tumba de Moore e ordenou que se alzase un monumento na súa memoria.

O historiador Charles Oman sostén que o ataque do mariscal Soult na Coruña deulle unha oportunidade a Moore e os seus homes de redimir a súa honra e reputación grazas á súa vitoria defensiva, salvando desta forma o seu exército á custa da vida do xeneral británico. Moore foi soterrado nas murallas da cidade, envolto nun manto militar. O seu funeral conmemórase no poema de Charles Wolfe "The Burial of Sir John Moore after Corunna".

Charles Esdaile escribiu en The Peninsular War: A New History:

En termos militares, a decisión de Moore de retirarse foi entón o suficientemente sensata pero noutros aspectos foi un desastre. Non conseguindo aparecer a tempo e permitindo que Madrid caese sen un só disparo, os británicos semellaban estar abandonando España por completo. Aínda peor que as perdas físicas sufridas polos aliados foi o inmenso dano feito ás relacións angloespañolas, con de la Romana acusando abertamente a Moore de traizón e mala fe, e a ocupación por parte dos franceses da rexión máis poboada de toda España.

Charles Esdaile (Tradución do orixinal)

Chandler afirmou que o exército británico fora "obrigado a levar a cabo unha retirada precipitada e unha evacuación por mar, deixando Madrid e a metade norte de España baixo a ocupación das tropas francesas". Fremont-Barnes en The Napoleonic Wars: The Peninsular War 1807–1814 indicou que o entón secretario de asuntos exteriores británico George Canning "condenou en privado a fracasada campaña de Moore en termos cada vez máis fortes", mentres que en público "segundo a gran tradición británica de caracterizar as derrotas como vitorias, insistiu que aínda que o exército de Moore fora expulsado de España o seu triunfo na batalla da Coruña deixara loureiros frescos florecendo sobre as nosas frontes".

W. H. Fitchett fornece unha visión máis comprensiva en How England Saved Europe afirmando que "é tamén unha xustificación dramática da estratexia de Moore o feito de que atraese unha forza hostil tan formidable cara a unha esquina montañosa de España, detendo o seu rápido avance cara ó sur". Napier especulou de forma semellante: "O segundo varrido que [Napoleón] estaba preparándose para facer cando a marcha de sir John Moore desviou a súa atención do sur daríalle a posesión das restantes grandes cidades da península".

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes da batalla de Elviña.

• 
  Recreación da batalla
• 
  Recreación da batalla
• 
  Recreación da batalla
• 
  Recreación da batalla
• 
  Plano da batalla
• 
  Plano da batalla
• 
  Plano da batalla
• 
  Tumba de John Moore no Xardín de San Carlos
• 
  Placa na casa onde morreu John Moore nos Cantóns
• 
  Placas no lugar de Elviña recordando os mortos na batalla
• 
  Plano topográfico de la Coruña y terreno inmediato en que tubo [sic] lugar en 1809 la batalla del mismo nombre entre los ejércitos Ingles y Francés, al mando de los generales Moore y Soult / levantado y dibujado por los capitanes del Cuerpo Dn. Jose Ma. Ferrater y Dn. Juan Garcia Sala

Notas

Referencias

Véxase tamén

Bibliografía

Tettamancy, 1910, Britanos y galos, 1808-1809.

• Balagny, Dominique Eugène Paul (1906). Campaign de l'empereur Napoléon en Espagne (1808–1809) (en inglés) IV. París: Berger-Levraut. 
• Chandler, David G. (1995). The Campaigns of Napoleon (en inglés). Nova York: Simon & Schuster. ISBN 0-02-523660-1. 
• Chandler, David G. (1996). The Campaigns of Napoleon (en inglés). Londres: Weidenfeld & Nicholson. ISBN 0-297-74830-0. OL 19269527M. 
• Esdaile, Charles (2003). The Peninsular War: A New History (en inglés). Nova York: Palgrave Macmillan. ISBN 1403962316. 
• Fortescue, John (1910). A History of The British Army (en inglés). VI 1807–1809. Macmillan. OCLC 312880647. 
• Fitchett, William Henry (1900). How England Saved Europe: The story of the Great War: The war in the Peninsula (en inglés) III. Londres: C. Scribner's sons. OCLC 220800886. OL 6774099M. 
• Fremont-Barnes, Gregory (2002). The Napoleonic Wars: The Peninsular War 1807–1814. Essential Histories (en inglés) 17. Osprey. ISBN 1841763705. 
• Gates, David (2002) [1986]. The Spanish Ulcer: A History of the Peninsular War (en inglés). Pimlico. ISBN 0-7126-9730-6. 
• Hamilton, Frederick William (1874). The Origin and History of the First Or Grenadier Guards (en inglés) II. Londres: Murray. OCLC 59415892. 
• Haythornthwaite, Philip (2001). Corunna 1809. Campaign (en inglés) 83. Osprey Publishing. ISBN 9781855329683. OL 8993198M. 
• Hibbert, Christopher (1961). Corunna (en inglés). Londres: Batsford. OCLC 602870980. 
• Hugo, Par A., ed. (1838). France militaire. histoire des armées françaises de terre et de mer de 1792 à 1837 (en francés) 4. París: Delloye. OCLC 27370001. 
• Napier, William (1873). History of the war in the Peninsula and the south of France, from the year 1807 to the year 1814 (en inglés). Nova York: D. & J. Sadlier. OL 23305064M. 
• Neale, Adam (1809). "Appendix". Letters from Portugal and Spain: An Account of the Operations of the Armies ... (en inglés). Londres: Richard Philips. 
• Neale, Adam; Hopetoun, John Hope; Malcolm, John; Rocca, Albert Jean Michel (1831). Memorials of the Late War (en inglés) I. Constable & Company. OCLC 9981233. 
• Oman, Charles (1902). A History of the Peninsular War: 1807–1809 (en inglés) 1. Oxford: Clarendon Press. OCLC 1539767. 
• Tettamancy Gastón, F. (1910). Britanos y galos (páginas de la Guerra de la Independencia) 1808-1809 (en castelán). A Coruña: Imprenta y Fotograbado de Ferrer. 

Outros artigos

• Guerra da Independencia española en Galicia
• Historia da Coruña

Ligazóns externas

• "Una batalla sin vencedores ni vencidos". La Coruña de Sir John Moore (en castelán). Concello de A Coruña. Arquivado dende o orixinal o 04 de xullo de 2009. Consultado o 29 de marzo de 2010.