Endre Ady

Endre Ady
	; (1908)
Nome orixinal	(hu) Ady Endre
Biografía
Nacemento	(hu) diósadi Ady András Endre ; 22 de novembro de 1877 ; Ady Endre, Romanía (en)
Morte	27 de xaneiro de 1919 (41 anos); Budapest, Hungría
Causa da morte	Morte natural (Gripe de 1918 e Sífilis )
Lugar de sepultura	Cemitério de Kerepesi (pt)
Datos persoais
País de nacionalidade	Hungría
Educación	Universidade Eötvös Loránd - ciencias do dereito (1897–1898); Q13389335 - ciencias do dereito (1896–1897); Calvinist College in Zilah (en) (1892–1896)
Actividade
Ocupación	poeta , xornalista , escritor
Empregador	Nyugat
Membro de	masonaría
Movemento	Symbolism (en)
Pseudónimo literario	Ida
Lingua	Lingua húngara
Familia
Cónxuxe	Berta Boncza (1915–1919), morte da persoa
Irmáns	Lajos Ady (pt)
Parentes	Mariska Ady (pt) (curmán)
Cronoloxía
1877	polidactilia (pt)
	Lista gripe de 1918; Sífilis ;

Endre Ady de Diósad, nado en Érmindszent o 22 de novembro de 1877 e finado en Budapest o 27 de xaneiro de 1919, foi un poeta húngaro animador do movemento que xirou arredor da revista Nyugat ("Oeste"), que pretendía abrir a cultura húngara á do oeste de Europa.^[1] Foi un dos poetas maxiares máis importantes e unha figura significativa do xornalismo húngaro. Influenciado polos simbolistas franceses, foi un poeta que se inspirou tanto en razóns erótico-sentimentais como relixiosas e sociais.

Nome[editar | editar a fonte]

No nome húngaro Ady Endre, o apelido precede ao primeiro nome, pero esta entrada usa a orde habitual en italiano Endre Ady, na que o nome precede ao apelido.

Dedicóuselle un asteroide, 345648 Adyendre.^[2]

Traxectoria[editar | editar a fonte]

Endre Ady naceu en Érmindszent (actual Căuaș, Romanía). Procedía dunha familia aristocrática de relixión e tradicións calvinistas e era o segundo de tres irmáns. Asistiu á escola primaria en Érmindszent, comezou o bacharelato cos escolapios Carei (Nagykároly en húngaro) e despois continuou en Zalău (Zilah en húngaro). Realizou os seus estudos universitarios na Universidade de Debrecen. Despois dos seus estudos universitarios, traballou como redactor no xornal Budapesti Napló e colaborou coa revista Nyugat. Considerando a cidade excesivamente burguesa, trasladouse durante uns anos a Nagyvárad, Gran Varadino, un centro tranquilo cunha notable vida cultural, onde fundou a revista Holnap ("O día seguinte"). Despois foi un dos animadores do grupo que tiña o seu propio punto de referencia na revista Nyugat.

En 1903 realiza unha viaxe a París, grazas á cal entrou en contacto coas vangardas europeas. Endre Ady reflicte na súa obra o universo de principios de século en plena efervescencia e os tormentos humanos relacionados. En París, onde viviu algúns anos, coñeceu á súa dona, muller dun rico comerciante, Diosyné Brüll Adél^[3], a quen rebautizou como "Léda", do personaxe mitolóxico do mesmo nome. Ela é a Léda dos seus poemas, a súa inspiradora de versos amorosos, entre as máis fermosas da literatura húngara; unha muller culta, rica, fermosa e interesante da que o poeta se namora e da que manterá até 1912 un vínculo harmónico e máis frecuentemente atormentado. É ela quen o anima e axuda a ir como correspondente dun xornal a París onde permanecerá un ano enteiro. Despois de separarse de Léda, en 1914 coñeceu a Berta Boncza^[4], unha moza de 20 anos á que rebautizou nos seus poemas Csinszka. O 27 de marzo de 1915 casaron e a moza permaneceu con el até a morte de Ady. Cando morreu en 1919, a raíz da sífilis contraída na súa xuventude, todas as persoas que estaban de loito acompañaron o seu cadaleito.

Poesía[editar | editar a fonte]

En París tomou conciencia do estado de atraso da súa nación e, despois de regresar á súa terra natal e instalarse en Budapest, con algunhas das súas coleccións de versos Új versek ("Novos versos") 1906, Vér és arany ("Sangue e ouro") 1907, Az Illés szekerén ("No carro de Elías") 1908, Szeretném, ha szeretnének ("Oxalá me quixesen") 1909 e moitos outros que aínda seguirán, sitúase no centro da actualidade literaria que atrae a atención xeral do país e converténdose no estandarte dos innovadores. Na súa linguaxe particular, o mundo poético de Ady é un mundo sumamente variado que vai dende os heroes do pasado aos tormentos dun home prisioneiro dun mundo escravo do diñeiro, dende o seu grande amor vivido a través do furacán. dunha paixón complexa e contraditoria á angustiosa inquietude que agarra obsesivamente ao home moderno, en fin, un mundo aínda absolutamente inédito na poesía húngara. Aínda que influenciado por Baudelaire e Verlaine, segue sendo totalmente húngaro en todas as súas manifestacións e a súa obra é ao mesmo tempo moi moderna e ancestral, vencellada por unha banda ás correntes europeas máis avanzadas e, por outra, ás tradicións seculares. Esta síntese de progreso e carácter nacional así esbozada por el aínda conserva hoxe unha importancia decisiva na Hungría.