Xesús Alonso Montero

Xesús Alonso Montero
Logo de ser elixido presidente da RAG.
Nacemento	28 de setembro de 1928
	Vigo
Nacionalidade	España
Alma máter	Universidade de Madrid e Universidade de Salamanca
Ocupación	filólogo, crítico literario, escritor, poeta, sociolingüista e lingüista
Cónxuxe	Emilia Pimentel Iglesias Victoria Álvarez Ruiz de Ojeda†
Fillos	Emilio Alonso Pimentel e Xesús Pimentel
Xéneros	ensaio, poesía
Coñecido/a por	Informe -dramático- sobre la lengua gallega
[ editar datos en Wikidata ]

Xesús Alonso Montero, nado en Vigo o 28 de novembro de 1928, é un ensaísta, membro do Consello da Cultura Galega e da Real Academia Galega, catedrático de Literatura galega, sociolingüista, poeta e conferenciante galego. Foi presidente da Real Academia Galega entre 2013 e 2017.

Traxectoria

Casa dos avós en Ventosela, Ribadavia.

Nado en Vigo, onde os seus pais Benito Alonso e Angelina Montero rexentaban unha taberna na rúa Urzáiz. A familia trasladouse en 1938 a Ventosela (Ribadavia), a terra dos avós (e do seu sobriño Manuel Rodríguez Alonso), onde pasou a súa infancia e adolescencia. Estudou o bacharelato en Ribadavia con Bernardino Graña e rematouno en Vigo no Instituto Santa Irene en 1948. Licenciouse en Filosofía e Letras na Universidade de Madrid. Foi profesor de Lingua e Literatura Española dende 1956, exerceu na Escola Normal de Santiago de Compostela e nos institutos de Palencia (1959-1960) e Lugo (1960-1976). En 1966 doutorouse na Universidade de Salamanca cunha tese sobre Manuel Curros Enríquez. En 1976 é profesor titular de Literatura Española no Colexio Universitario de Vigo, despois pasou a ser profesor titular de Literatura Galega e foi catedrático de Literatura Galega da Universidade de Santiago de Compostela. Pola súa idade, pertence á xeración de escritores que comezaron o seu labor cultural após a guerra civil española. É militante do Partido Comunista desde 1962, represaliado en varias ocasións. Encabezou a candidatura do PCG pola provincia de Lugo nas primeiras eleccións democráticas. Foi catedrático de Lingua e Literatura Españolas de Escolas de Maxisterio, exercendo en Palencia, Lugo e Madrid.

Xaime Toxo, Francisco Castro, Freixanes, Fina Casalderrey e Xesús Alonso Montero, na presentación da reedición de Unha ducia de galegos, en Pontevedra o 8/10/2017

Destacou no campo da sociolingüística con libros como O porvir da lingua galega (1968), O que cómpre saber da lingua galega (1969) ou o polémico e contestado Informe -dramático- sobre la lengua gallega (1973), onde retoma as súas teses apocalípticas sobre o idioma galego sinalando mesmo unha data para a súa morte. Realizou e publicou estudos sobre escritores galegos como Rosalía de Castro (Páxinas sobre Rosalía de Castro, 1954-2004), Manuel Curros Enríquez (Curros Enríquez no Franquismo, 1936-1971), Manuel Leiras Pulpeiro, Luís Pimentel (Luís Pimentel: biografía da súa poesía), Celso Emilio Ferreiro (Celso Emilio Ferreiro), Luís Seoane (As palabras no exilio. Biografía intelectual de Luís Seoane), Mendiño, Xosé Neira Vilas, Lorenzo Varela, Vicente Risco, Ramón Cabanillas ou Álvaro Cunqueiro.

Fixo tamén achegas noutros ámbitos da literatura galega como a poesía popular e os poetas alófonos en galego, e ten realizado estudos sobre autores da literatura española como Antonio Machado, Federico García Lorca, Miguel de Unamuno ou Ramón María del Valle-Inclán. Alén disto, son destacábeis as súas colaboracións na prensa galega, recollidas en parte na obra Beatus qui legit: artigos periodísticos (1998-1999). Salienta tamén o seu papel como conferenciante, sobre todo en España e en América. Tamén ten libros de poemas: Versos satíricos ó xeito medieval ou Versos republicanos. Así mesmo, realizou compilacións poéticas de homenaxe a autores galegos: Coroa poética para Castelao (1988), Coroa poética para un mártir (1996), Coroa literaria para Roberto Blanco Torres contra a súa morte (1999) e 47 poetas de hoxe cantan a Curros Enríquez (2001).

Recibiu varios galardóns entre os que destacan o premio Galicia de Xornalismo (anos 1986 e 1990), o premio Nacional de Xornalismo Julio Camba (1988), o premio Otero Pedrayo (1989), o Premio Trasalba en 2000, o premio Losada Diéguez de investigación no 2012 e o Premio Cultura Galega das Letras no 2019.

Ingresou na Real Academia Galega o 30 de outubro de 1993 a proposta de Xosé Filgueira Valverde, Carlos Casares e Ramón Piñeiro. O seu discurso de ingreso titulouno "Manifestos" en verso en favor da poesía civil nos primeiros tempos da Posguerra na Galicia da Terra e na Galicia Emigrante (1939-1962). O 20 de abril de 2013 foi elixido presidente da Real Academia Galega, cargo que ocupou ata o 29 de abril de 2017.

Deu o seu apoio ao esperanto e ao movemento esperantista galego; escribiu a única visión xeral da historia do movemento en Galicia, o artigo que figura na palabra clave "Esperanto" da Gran Enciclopedia Galega. Nese sentido, impartiu unha conferencia no 46º Congreso Español de Esperanto, en Vigo (1986) e no 69º Congreso Español de Esperanto en Santiago de Compostela (2010).

Obra en galego

Xesús Alonso Montero nos Premios da AGE 2009

Ensaio

Xesús Alonso Montero na entrega do premio García Barros 2014.

• Cen anos de literatura galega (1964).
• O que cómpre saber da lingua galega (1968, Alborada, Buenos Aires).
• Pedro Petouto. Traballos e cavilacións dun mestre subversivo (1974, reeditado en 2014 por Xerais).
• Escritores: desterrados, namorados, desacougantes, desacougados... (1981, Ediciós do Castro).
• Decálogo da lingua galega (1990, Edicións do Cumio). Despois incluído na Biblioteca de Autores Galegos de Diario 16 de Galicia.
• Luís Pimentel: biografía da súa poesía (1990, Edicións do Cumio).
• Informe(s) sobre a lingua galega (presente e pasado) (1991, Edicións do Cumio).
• As palabras no exilio. Biografía intelectual de Luís Seoane (1994, Xerais).
• Ensaios breves de literatura e política (1996, Nigra).
• Os poetas galegos e Franco (1997, Akal).
• Beatus qui legit: artigos periodísticos (1998-1999) (2000).
• Oteriana (2000).
• Versos republicanos e outros versos políticos (2002).
• A batalla de Montevideo. Os agravios lingüísticos denunciados na UNESCO en 1954 (2003, Xerais).
• Curros Enríquez no franquismo (1936-1971) (2003, 3C3).
• Pois era un barco pirata (2003).
• Páxinas sobre Rosalía de Castro (1954-2004) (2004, Xerais).
• Os escritores galegos ante a Guerra Civil Española (1936-1939) (2007, Galaxia).
• Intelectuais marxistas e militantes comunistas en Galicia (1926-2006) (2007, Xerais).
• Letras galegas. Explicadas (de 1962 a 1980) en Triunfo e noutras revistas de fóra de Galicia (2008, Xerais).
• Cartas de republicanos galegos condenados a morte (1936-1948) (2009, Xerais).
• Ramón Piñeiro ou a reinvención da cultura galega (2009, Galaxia).
• Aníbal Otero. Lingüística e política en España na Guerra Civil e no franquismo (2011, Xerais).
• Castelao na Unión Soviética en 1938 (2012, Xerais).
• Xosé Filgueira Valverde. Biografía intelectual (2015, Xerais).
• Xosé Filgueira Valverde. O intelectual, o galeguista, o profesor, o investigador, 2015, Ir Indo.
• María Victoria Moreno. A proeza da súa vida e da súa literatura. Biblioteca Gallega. La Voz de Galicia. 2018. 

Poesía

• Versos republicanos e outros versos políticos (2002, Litoral das Rías, Poio).
• Versos satíricos ó xeito medieval (2002, Nigra Imaxe).
• Versos dun fistor republicano, marxista, ateo e un pouco epicúreo. Antoloxía: 1963-2016 (2017, Xerais)

Teatro

• Un xuízo oral (bilingüe) nunha vila galega outono 1942 (2014, Fervenza).

Obras colectivas

La Saudade, Galaxia, 1953, inclúe artigos en galego e castelán de Ramón Piñeiro, Domingo García-Sabell, Lois Tobío Fernández, Xoán Rof Carballo, Francisco Elías de Tejada, Alonso Montero, Manuel Vidán e Francisco Fernández del Riego.

• Antonio Machado na nosa voz (1966, Círculo das Artes, Lugo).
• Castelao na voz dos poetas (1970, Edicións do Castro).
• Actas do I Congreso Internacional da Cultura Galega (1990, Xunta de Galicia).
• Vida, obra e milagres de Xan da Coba (1992). Biblioteca de Autores Galegos do Diario 16 de Galicia. Con Carlos Casares.
• Carles Riba e Galicia (1993, Galaxia).
• Poetas alófonos en lingua galega (1994, Galaxia).
• Xesús Ferro Couselo. 1906-1975: unha fotobiografía (1996, Xerais). Con Marcos Valcárcel, Ramón Villares e Henrique Monteagudo.
• Homenaxe ós tres poetas medievais da Ría de Vigo: Martín Códax, Mendiño, Johán de Cangas (1998, Real Academia Galega).
• Tres poetas medievais da Ría de Vigo: Martín Códax, Mendiño e Johán de Cangas (1998, Galaxia).
• Eladio Rodríguez (1864-1949). Unha fotobiografía (2001, Xerais).
• Homenaxe poética ao trobador Xohan de Requeixo (2003).
• Rosalía de Castro traducida ó latín e cantada en latín e grego clásico (noticia e textos): homenaxe ó profesor Sergio Álvarez Campos (2003, RAG/Centro de Estudios Rosalianos).
• Actas do I Congreso Internacional "Curros Enríquez e o seu tempo" (Celanova, 2001) (2004, Consello da Cultura Galega).
• Lorenzo Varela (1916-1978). Unha fotobiografía (2005, Xerais).
• Volverlles a palabra. Homenaxe aos represaliados do franquismo (2006, Difusora).
• Antón Tovar na Limia (2007, Xunta de Galicia).
• En defensa do Poleiro (2010, Editorial Toxosoutos).
• Fermín Penzol: unha obra para un país (2010, Galaxia).
• A gaita, o gaiteiro e os gaiteiros na poesía galega (1853-1912) (2012, Xunta de Galicia).
• Manuel Lueiro Rey (1916-1990) (2013, Xerais).
• Unha cesta de pombas e mazás. Homenaxe a Isaac Díaz Pardo (2013, Academia Real Isaac Díaz Pardo).
• 150 Cantares para Rosalía de Castro (2015).
• 1936. O Estatuto esquecido (2016, Guiverny).

Obra en castelán

No Teatro Principal de Pontevedra o Día das Letras Galegas de 2018.

Ensaio

• Realismo y conciencia crítica en la literatura gallega (1968, Ciencia Nueva, Madrid).
• Informe –dramático– sobre la lengua gallega (1973, Colección Arealonga, Akal).
• Galicia vista por los no gallegos (1974).

Homenaxes

• Cinguidos por unha arela común. Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero, 1999, USC.

Vida persoal

Casou con Emilia Pimentel Iglesias en 1957, coa que tivo tres fillos: Emilio, Jesús e Sara. Divorciado, volveu casar con Victoria Álvarez Ruiz de Ojeda, que finou en setembro de 2018.

Véxase tamén

Bibliografía

• Dicionario biográfico de Galicia. Ir Indo Edicións. 2010-2011. 
• Diciopedia do século 21. Do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. ISBN 978-84-8288-942-9. 
• Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada (DVD). El Progreso. 2005. ISBN 84-87804-88-8. 
• Barrera, F., ed. (2002). Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI. El Correo Gallego. p. 23. ISBN 84-8064-113-4. 
• Fernández del Riego, F. (1992) [1990]. Diccionario de escritores en lingua galega (2ª ed.). Do Castro. ISBN 84-7492-465-0. 
• F. Freixanes, Víctor (1976). Unha ducia de galegos. Vigo. Editorial Galaxia. ISBN 84-7154-248-X.
• Vilavedra, Dolores, ed. (1995). Diccionario da literatura galega. Autores I. Vigo: Editorial Galaxia. ISBN 84-8288-019-5. 

Ligazóns externas

• Ficha do autor na páxina web de Edicións Xerais de Galicia.
• Entrevista de Literatura Galega do S.XX do alumnado do IES Manuel García Barros.
• Franco, Fernando (30/4/2017) "Hay un sector del nacionalismo gallego que me ve como el anticristo españolista", Faro de Vigo.
• Salgado, Daniel (9/3/2007) Entrevista a Alonso Montero El País.

Predecesor: Xosé Luís Méndez Ferrín

Presidente da RAG  2013 -2017

Sucesor: Víctor Freixanes