José Elduayen

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
José Elduayen
José Elduayen


Datos persoais
Nacemento 22 de xuño de 1823 Chinchón,[1] Madrid
Falecemento 24 de xuño de 1898 75 anos Madrid
Partido Partido Liberal-Conservador
Relixión católica
Residencia Vigo
Sinatura Sinatura de José Elduayen

José Elduayen Gorriti, Marqués do Pazo da Mercé,[2] nado en Chinchón,[1] Comunidade de Madrid o 22 de xuño de 1823 e finado en Madrid o 24 de xuño de 1898, foi un enxeñeiro e político español, ministro de Facenda durante o reinado de Amadeu I, ministro de Ultramar e ministro de Estado durante o reinado de Afonso XII e novamente ministro de Estado e ministro de Gobernación durante a rexencia de María Cristina de Habsburgo-Lorena.

Traxectoria[editar | editar a fonte]

José Elduayen en 1878.

Foi fillo de José Elduayen y Garayoa e de Ángela Gorriti. Logo de obter a licenciatura en Enxeñería de Camiños, Canais e Portos en 1844, dirixe as obras do Ferrocarril de Langreu que se converteu na terceira liña férrea inaugurada en España e a primeira con proxecto enteiramente español. Neses anos comezaba a súa carreira na función pública, como responsable de Obras Públicas en Xixón. En 1855 trasladouse a Vigo. Participou na creación da Compañía del Ferrocarril de Medina a Zamora y de Orense a Vigo (MZOV), asumindo desde 1865 o control total da empresa. Con base no negocio ferroviario creou unha ampla rede clientelar na provincia de Pontevedra.[3]

Foi pai adoptivo de Ángel Elduayen Mathet (1855-1927).

Casou o 25 de maio de 1856, en primeiras nupcias, con Carmen Martínez y Montenegro (1838-1895), filla de Francisco Javier Martínez Enríquez, marqués de Valladares, coa que tivo dúas fillas:

  • a maior, María de los Milagros Elduayen Martínez (1858-1888), foi oitava marquesa de Valladares polo seu propio dereito e marquesa de Alcedo e de San Carlos polo seu matrimonio en 1883 con Fernando Quiñones de León, titular destes dous marquesados;
  • a segunda, María de los Dolores Elduayen Martínez, nada en Vigo o 14 de febreiro de 1860, foi segunda marquesa do Pazo da Mercé (1901), oitava marquesa de Mos (1919) e décima de Valladares (1919), faleceu o día 1 de febreiro de 1929 sen lograr descendencia do seu marido, Miguel López de Carrizosa y de Giles (1857-1919), marqués de Casa Pavón y de Mochales.[2]

Enviuvou, Elduayen, e, en segundas nupcias, casou con Purificación Fontán y Pérez-Palma (c. 1844-1921),[4] bisneta de Buenaventura Marcó del Pont e filla de Ventura Fontán y Marcó del Pont, Administrador-Director do Real Sitio de El Buen Retiro e da súa fábrica de porcelana, marquesa do Pazo de la Merced.

José Elduayen en 1885.

Marqués do Pazo da Mercé[2] desde 1875,[5] militou no Partido Conservador co que concorreu ás eleccións de 1857 obtendo un escano no Congreso por Vigo. Nas sucesivas eleccións celebradas ata 1879 volverá a obter o escano por este distrito con excepción das eleccións de 1867 e nas de 1871, 1872 e 1873 cando foi deputado polo distrito da Cañiza.

Estatua nos xardíns de Montero Ríos.[6]

En 1877 mercou o Castelo de Monterreal de Baiona,[7] onde levantou un palacete. O castelo sería vendido en 1924 por Ángel Elduayen Mathet ao asturiano Ángel Bedriñana Meana e vendido en 1966 ao estado español, e derrubado o palacete de Elduayen, para construír o Parador de turismo actual.[8][9]

En 1878 pasou ao Senado como senador vitalicio chegando a presidir a Cámara Alta entre 1896 e 1898.[10]

Foi ministro de Facenda entre o 26 de maio e o 13 de xuño de 1872 nun goberno que presidiu Francisco Serrano Domínguez, ministro de Ultramar en dúas ocasións: entre o 12 de febreiro de 1878 e o 7 de marzo de 1879, e entre o 9 de decembro de 1879 e o 19 de marzo de 1880 en gobernos de Antonio Cánovas del Castillo destacando nesta segunda etapa a promulgación da Lei de Abolición da escravitude en España que poñía fin ás prácticas escravistas aínda vixentes en Cuba. Posteriormente foi ministro de Estado en tres ocasións: entre o 19 de marzo de 1880 e o 8 de febreiro de 1881, entre o 18 de xaneiro de 1884 e o 27 de novembro de 1885, e entre o 19 de xaneiro e o 5 de marzo de 1896 en todas baixo a presidencia de Cánovas. Finalmente, entre o 23 de novembro de 1891 e o 25 de xuño de 1892 foi ministro de Gobernación noutro gabinete Cánovas.

Tamén foi gobernador civil de Madrid e gobernador do Banco de España entre 1877 e 1878.

Ó día seguinte do seu pasamento en 1898, e embalsamados os seus restos, foron trasladados en ferrocarril, canda os dos seus pais, da Estación del Norte de Madrid a Vigo, onde foron velados na antiga Casa do Concello da Praza da Constitución, e dende alí foron levados e depositados en senllos sepulcros nos laterais do interior da capela do Cemiterio de Pereiró, financiada polo propio Elduayen.[11]

Caricatura en Don Quijote, 1895.
R/ Elduayen, postal de Krapf.
Predecesor:

Juan Francisco Camacho

Ministro de Facenda
1872
Sucesor:


Servando Ruiz Gómez

Predecesores:

Cristóbal Martín de Herrera
Salvador Albacete

Ministro de Ultramar
1879 - 1879
1879 - 1880
Sucesores:


Salvador Albacete
Cayetano Sánchez Bustillo

Predecesores:

Francisco de Borja Queipo de Llano
Servando Ruiz Gómez
Carlos Manuel O'Donnell

Ministro de Estado
1880 - 1881
1884 - 1885
1896
Sucesores:


Antonio Aguilar Correa
Segismundo Moret Prendergast
Carlos Manuel O'Donnell

Predecesor:

Francisco Silvela y de la Vielleuze

Ministro de Gobernación
1891 - 1892
Sucesor:


Raimundo Fernández Villaverde

Predecesor:
Pedro Salaverría
 Gobernador do Banco de España 
1877-1878
Sucesor:
Martín Belda y Mencía del Barrio

Recoñecementos[editar | editar a fonte]

En vida, os concellos de Baiona, Tui e Vigo (1887) adicáronlle o nome de senllas rúas.[12] O 23 de agosto de 1896 inaugurouse un monumento en Vigo, feito por subscrición popular, obra do escultor Agustí Querol i Subirats[13] e o arquitecto Jenaro de la Fuente Domínguez, que logo sería desprazado en dúas ocasións e está situado, actualmente, nos xardíns de Montero Ríos.[6]

Galería de imaxes[editar | editar a fonte]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. 1,0 1,1 Ministros de Hacienda. De 1700 a 2004, tres siglos de historia Arquivado 05 de maio de 2014 en Wayback Machine. pp. 138-139, ISBN 84-476-0576-0
  2. 2,0 2,1 2,2 Bugallal y Vela, Jaime. «Pazo da Mercé, Marquesado do» en Gran enciclopedia galega Silverio Cañada (en DVD).
  3. Castro Pérez, Felipe (2002). «En torno ó elduayenismo: reflexións sobre a política clientelista na provincia de Pontevedra (1856-1879)» in Documentos de Traballo. Historia; 13.
  4. «Noticias de sociedad», p. 2, e necrolóxica, p. 4 en La Época do 22-4-1921.
  5. Guia Oficial de España. 1875 35,27 MB
  6. 6,0 6,1 «Elduayen, titular de la estatua itinerante» Arquivado 12/03/2016, en Wayback Machine. La Voz de Galicia, 1/4/2006 (en castelán).
  7. Historia de Baiona. Concello de Baiona
  8. López Otero, Beatriz e Soraluce Blond, José Ramón (2013). Monterreal de Baiona. Transformaciones de un monumento Arquivado 04 de marzo de 2016 en Wayback Machine. 55,63 MB ISBN 978-84-9749-579-0.
  9. Rey Lama, Luis Alberto (2013) La casa de Baiona pp. 357-376.
  10. «Presidentes del Senado. Entre 1834 y 1923»
  11. Lamas, Jorge: «Falece o vigués que presidiu catro ministerios distintos» La Voz de Galicia, 9/6/2015.
  12. Vázquez Xil, Lalo (1994) [1991]. Ediciones Cardeñoso, ed. As rúas de Vigo (2ª ed.). Vigo. p. 123 e 126. ISBN 84-87379-47-8. 
  13. "Monumento a Elduayen na páxina web do Concello de Vigo". Arquivado dende o orixinal o 08 de setembro de 2015. Consultado o 25 de agosto de 2015. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]