A Cañiza
Coordenadas: 42°12′46.12″N 8°16′23.88″O / 42.2128111, -8.2733000
| A Cañiza | |
|---|---|
  | |
 Casa do Concello. | |
 | |
| Situación | |
| Xentilicio[1] | cañicense |
| Xeografía | |
| Provincia | Provincia de Pontevedra |
| Comarca | Comarca da Paradanta |
| Poboación | 5.115 hab. (2022)[2][3] |
| Área | 108,1 km²[3] |
| Densidade | 47,32 hab./km² |
| Entidades de poboación | 9 parroquias[4] |
| Política (2019[5]) | |
| Alcalde | Luis Antonio Gómez Piña (PSdeG[6]) |
| Concelleiros | PPdeG: 6 PSdeG-PSOE: 6 Outros: C's 1 |
| Eleccións municipais na Cañiza | |
| Uso do galego[7] (2011) | |
| Galegofalantes | 63,36% |
| Na rede | |
| http://www.caniza.org | |
| [ editar datos en Wikidata ] | |
A Cañiza é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca da Paradanta. Segundo o IGE no 2020 tiña 5122 habitantes (6719 en 2003), incluídas 126 persoas de orixe estranxeira.
Toponimia[editar | editar a fonte]
A Cañiza é un dos poucos topónimos castelanizados[8] de Galicia aínda vixente e que así consta no Nomenclátor oficial de Galicia. Desta forma deriva o xentilicio (véxase no Galizionario) cañicense.
A Comisión de Toponimia da Xunta de Galicia estableceu, de feito, que o nome correcto e orixinal era A Caniza[9], forma aínda viva entre algúns habitantes das parroquias do concello[10]. Non obstante, durante as dúas lexislaturas de Alberto Núñez Feijóo ao cargo do goberno galego non se executou a aprobación por parte do Consello da Xunta de dita modificación.[11]
O topónimo orixinal fai referencia ás primeiras construcións na zona: casetas[10] ou canastros feitas de canas entrelazadas e colmados (coñecidos na zona coma canizos ou canizas[12]) e ergueitas polos veciños de Valeixe.[13]
Para forma A Caniza propuxéronse os xentilicios: (véxase no Galizionario) canizán[9] ou canicense[9] .
Poboación[editar | editar a fonte]
| Censo total (habitantes) | 5342 (2014) |
| Menores de 15 anos | 632 (11,83 %) |
| Entre 15 e 64 anos | 3159 (59,13 %) |
| Maiores de 65 anos | 1551 (29,03 %) |
| Evolución da poboación da Cañiza Fontes: INE e IGE. | ||||||||||||||||
| 1900 | 1930 | 1950 | 1981 | 2004 | 2009 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 |
| 7923 | 7655 | 8186 | 7810 | 6782 | 6583 | 6461 | {{{13}}} | {{{14}}} | {{{15}}} | {{{16}}} | {{{17}}} | |||||
| (Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.) | ||||||||||||||||
Xeografía[editar | editar a fonte]
Limita ao norte cos concellos de Covelo e Melón (leste da provincia de Ourense), ao sur con Crecente, Arbo e As Neves, e ao oeste con Salvaterra de Miño, Mondariz e Covelo.
O seu relevo é accidentado, pois está situado entre unha zona de monte baixo da serra do Faro de Avión (situada ao nordeste) e o val do río Deva (ao sur). A maior altitude acádase no Alto da Cruz (1095 m).
A súa rede hidrográfica está formada polos ríos Uma (afluente do Tea), Ribadil e Deva (afluentes do Miño).
Climatoloxicamente está situada en transición entre o clima oceánico e o mediterráneo, segundo a zona.
Historia[editar | editar a fonte]
Na zona habitou a tribo dos oestrimnios, que foron expulsados polos celtas. Da cultura megalítica quedan diversos restos, como os complexos rupestres de Laxiña das Cruces, Coto da Regueira do Valiño e Casiñas dos Mouros, os complexos megalíticos con gravados de Tomada de Estremadoiro e Coto da Vella, e os complexos megalíticos de Guntín, Aráns, Casiñas dos Mouros e A Cañiza.
Durante a Idade de Ferro o lugar estivo posiblemente habitado polos grovios. Daquela época quedan o castro de Grades, o castro de Monte Coto do Castro, o castro de Coto das Cavadas e o castro de Barreiros.
Logo da romanización as terras do concello foron enmarcadas no conventus Bracarensis. Na Idade Antiga, tralo I Concilio de Braga, as terras quedaron adscritas á diocese de Tui. O mosteiro da Franqueira posiblemente teña a súa orixe nunha ermida do século VI, da época de Martiño de Dumio.
No século IX, durante o reinado de Afonso II de Asturias, as terras do castelo de Sobroso, ao que pertencía o val de Achas, foron incluídas no reino de Galicia.
En 1056 Fernando I dá un privilexio do mosteiro da Franqueira, as súas terras e moradores ao abade Alvito e os monxes beneditinos. En 1147 Afonso VII outorga ao abade Odoario e aos monxes o dereito de coto. En 1293 a orde do Císter constrúe a igrexa de Santa María. Paio de Soutomaior, señor de Salvaterra, doou as terras dos cotos da Franqueira, O Cebreiro, Uma, Sendín e Pintelos, doazón que confirmaron Xoán I e Henrique III. O mosteiro desapareceu como tal en 1835, trala desamortización de Mendizábal.
A vila da Cañiza aparece documentada por primeira vez en 1583. As primeiras edificacións foron canastros (que nesta zona reciben o nome de canizos) feitas polos veciños de Valeixe para atender os cultivos da zona. Logo de construírse a capela do Doce Nome de Xesús, en 1790 o bispo de Tui, Domingo Fernández Angulo, erixiu A Cañiza como parroquia adxunta á de Valeixe, separándose definitivamente en 1815.
No ministerio de Defensa consérvase un bosquexo da vila en 1838 por Fernando de Castro
Na Cañiza editáronse os periódicos Nueva Cañiza (1927-1933) e La Cañiza (1932-1934).
Símbolos[editar | editar a fonte]
O escudo heráldico oficial do concello da Cañiza foi aprobado mediante decreto en 2007, e ten o seguinte brasonamento:
De prata, un carballo sobre terreiro de sinople, follado e froitado de nove landras de goles; bordura xadrezada de goles e prata.[14]
Ademais, na mesma data aprobouse tamén a bandeira do concello, pano de verde cunha franxa vertical de branco no terzo do centro e, nesta, un carballo de verde follado e froitado de nove landras de vermello.[15]
A Cañiza na literatura popular[editar | editar a fonte]
- Batalláns xa chega/ coa súa santiña,/ e cara a Franqueira/ connosco camiña [16].
- Vinme triste en Ponteareas,/ e da Cañiza a Melón,/ mais cheguei a Ribadavia/ e ensanchouse o corazón.
Galería de imaxes[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Galería de imaxes da Cañiza.
Mosteiro de Santa María da Franqueira
Fonte de San Luís
Vista aérea.
Pazo.
Xamón, típico da Cañiza.
Muíño tradicional.
Muíño.
Capela dos arredores.
.jpg)
Parroquias[editar | editar a fonte]
Lugares da Cañiza[editar | editar a fonte]
Para unha lista completa de todos os lugares do concello da Cañiza vexa: Lugares da Cañiza.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Véxase no Galizionario.
- ↑ Instituto Nacional de Estadística, ed. (27 de decembro de 2019). "Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero". Consultado o 2 de xuño de 2020.(en castelán).
- ↑ 3,0 3,1 Instituto Galego de Estatística. (2022) "A Cañiza".Información municipal. Sociedade e poboación. Xunta de Galicia.
- ↑ Nomenclátor de Galicia. Busca directa. Xunta de Galicia
- ↑ "Resultado eleccións 2019". Arquivado dende o orixinal o 25 de xuño de 2019. Consultado o 03 de xuño de 2019.
- ↑ Federación Galega de Municipios e Provincias (ed.). "A Cañiza". www.fegamp.gal. Consultado o 15 de setembro de 2019.
- ↑ Neira, Carlos. "Evolución do uso do galego por concellos". Arquivado dende o orixinal o 5 de decembro de 2019. Consultado o 14 de outubro de 2014.
Fonte: IGE. Datos dispoñibles nas Táboas Dinámicas de Google
- ↑ "A Cañiza e Riveira". dubidasdogalego.wordpress.com. 26 de xaneiro de 2015. Consultado o 13 de xaneiro de 2021.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Costas González, X.-H. (2016): Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega, páx. 44. Universidade de Vigo. ISBN 978-84-8158-706-7
- ↑ 10,0 10,1 Navaza Blanco, A. (2006). Fitotoponimia galega (PDF). A Coruña: Fundación Barrié. p. 137. ISBN 84-95892-53-7.
- ↑ "A Cañiza e Riveira". Dúbidas do galego. Consultado o 26 de agosto de 2016.
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para canizo.
- ↑ "Historia da vila na web do Concello" (en castelán). Consultado o 26 de agosto de 2016.
- ↑ DOG, ed. (24 de maio de 2007). "DECRETO 110/2007, do 24 de maio, polo que se aproba o escudo do Concello da Cañiza (Pontevedra).". Consultado o 9 de abril de 2014.
- ↑ DOG, ed. (24 de maio de 2007). "DECRETO 111/2007, do 24 de maio, polo que se aproba a bandeira do Concello da Cañiza (Pontevedra).". Consultado o 9 de abril de 2014.
- ↑ Santa Eulalia de Batalláns é parroquia das Neves lindeira coa da Franqueira, na Cañiza. Vicente Risco: "Cultura espritual", en Historia de Galiza I, 1962 (reed. Akal 1979, 255-777, px. 393.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
 |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: A Cañiza  |
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Rodríguez Gómez, G. (coord.): A Cañiza. Pontevedra, 2002. Deputación de Pontevedra. ISBN 84-8457-123-8.
