Andrea M. Ghez

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
(Redirección desde «Andrea Ghez»)
Andrea M. Ghez Premio Nobel
Datos persoais
Nome completoAndrea Mia Ghez
Nacemento16 de xuño de 1965
LugarNova York
NacionalidadeEstados Unidos de América
Actividade
Campoastrónoma, profesora universitaria, matemática e científica
Alma máterInstituto Tecnolóxico de California, Instituto de Tecnoloxía de Massachusetts e University of Chicago Laboratory Schools
Director de teseGerald Neugebauer
PremiosBolsa MacArthur, Prêmio Annie J. Cannon de Astronomia, Bakerian Lecture, Prêmio Maria Goeppert-Mayer, Crafoord Prize in Astronomy, Sackler Prize for Physics, Premio Nobel de Física, Sven Berggren prize, Packard Fellowship for Science and Engineering, Royal Society Bakerian Medal e Prêmio Newton Lacy Pierce de Astronomia
editar datos en Wikidata ]

Andrea Mia Ghez, nada o 16 de xuño de 1965, é unha astrónoma estadounidense profesora no Departamento de Física e Astronomía da UCLA, coñecida polo estudo do centro da galaxia da Vía Láctea.[1] En 2020 converteuse na cuarta muller galardoada co Nobel de Física,[2] premio cuxa metade foi compartida con Reinhard Genzel (a outra metade do premio correspondeulle a Roger Penrose). O Nobel foille outorgado a Ghez e Genzel pola súa descoberta dun obxecto compacto supermasivo, agora recoñecido como un burato negro, no centro da galaxia da Vía Láctea.[3][4]

Traxectoria[editar | editar a fonte]

Ghez naceu na cidade de Nova York, filla de Susanne (Gayton) e Gilbert Ghez.[5][6] O seu pai, de ascendencia xudía, nacera en Roma, nunha familia orixinaria de Tunisia e Frankfurt.[7][8] A súa nai procedía dunha familia irlandesa de North Attleborough, Massachusetts.[9]

Ghez creceu en Chicago e asistiu á University of Chicago Lab School.[10] A chegada á lúa dos programas Apolo foron a inspiración para que Ghez decidise converterse na primeira muller astronauta, meta que obtivo o apoio materno.[astronauta 1][11] O referente feminino que máis a influenciou foi a súa profesora de química no instituto.[12] Ghez comezou os estudos universitarios na área de Matemáticas, pero cambiouse para Física.[13] Conseguiu o seu Bachelor of Science en Física no MIT en 1987 e logrou o título de doutora en 1992 baixo a dirección de Gerry Neugebauer no Instituto Tecnolóxico de California.[14]

Carreira investigadora[editar | editar a fonte]

Na súa carreira investigadora actual fai uso de técnicas de imaxe de alta resolución espacial, como o sistema óptico adaptativo adaptive optics dos telescopios Keck,[15] para estudar rexións de formación de estrelas e o burato negro supermasivo no centro da Vía Láctea, coñecido como Sagittarius A*.[16] Ghez utiliza a cinemática das estrelas preto do centro da Vía Láctea como sonda para investigar esta rexión.[17] A alta resolución dos telescopios Keck[18] supuxo unha mellora significativa no primeiro grande estudo da cinemática do centro da galaxia realizado polo grupo de investigación de Reinhard Genzel.[19]

En 2004 foi elixida membro da Academia Nacional de Ciencias[20] e no ano 2019 foi elixida membro da American Physical Society (APS).[21]

Ghez apareceu nunha longa lista de presentacións audiovisuais. Os documentais foron producidos por organizacións como a BBC, o Discovery Channel, e The History Channel e en 2006 presentouse na cadea de televisión PBS a serie Nova.[22] Foi identificada como unha Heroína da Ciea polo proxecto My Hero Project.[11] No ano 2004 a revista Discover incluína na listaxe das 20 científicas dos Estados Unidos que amosaran un alto nivel de coñecemento* nos seus respectivos campos.[1]

O burato negro no centro da Galaxia (Sgr A*)[editar | editar a fonte]

A través das imaxes con largura de onda infravermella, Ghez e os seus colegas foron capaces de ver a través do po espeso que bloquea a luz visible, e reproducir imaxes do centro da Vía Láctea. Grazas ós 10 metros de apertura do telescopio W.M. Keck e o uso de óptica adaptativa para corrixir a turbulencia na atmosfera, estas imaxes do centro galáctico teñen unha moi alta resolución espacial e fixeron posible seguir as órbitas das estrelas ao redor do burato negro, tamén coñecido como Sagittarius A* ou Sgr A*. Observáronse as órbitas parciais de moitas estrelas que orbitan o burato negro. Unha delas, S2, realizou unha órbita elíptica completa dende que comezaran as observacións no ano 1995. Precisaranse varias décadas máis para documentar as órbitas dalgunhas destas estrelas; estas medidas poderían fornecer dunha forma de comprobar a teoría da relatividade xeral. Unha segunda estrela foi identificada polo seu equipo na UCLA, a S0-102, orbitando o centro da galaxia.[23] Seguindo a terceira lei de Kepler, o equipo de Ghez utilizou o movemento orbital para mostrar que a masa de Sgr A* equivale a 4.1±0.6 milllóns de masas solares (M).[24] Posto que o Galactic Center (onde se sitúa o Sgr A*) está un centro de veces máis preto ca M31 (o burato negro supermasivo máis próximo)[25] é agora un dos casos mellor demostrados dun burato negro supermasivo.[26]

En 2020 Ghez compartiu o Premio Nobel de Física con Roger Penrose e Reinhard Genzel polas súas descubertas sobre os buratos negros.[3] Concretamente, Ghez e Genzel gañaron a metade do premio por descubriren o burato negro supermasivo que moi probablemente goberna as órbitas das estrelas no centro da Vía Láctea.[27][28]

Escolma de publicacións[editar | editar a fonte]

Premios e recoñecementos[editar | editar a fonte]

  • Annie J. Cannon Award en Astronomía (1994)[29]
  • Premio Packard Fellowship (1996)[30]
  • Premio Newton Lacy Pierce en Astronomía, da American Astronomical Society (1998)[29]
  • Premio Maria Goeppert-Mayer, da American Physical Society (1999)[31]
  • Premio Sackler Prize (2004)[32]
  • Premio Escudo de Ouro á Excelencia académica (2004)[33]
  • Marc Aaronson Memorial Lectureship (2007)
  • MacArthur Fellowship (2008)[34]
  • Premio Crafoord en Astronomía (2012)[35]
  • Royal Swedish Academy of Sciences (2012)[36]
  • Medalla da Royal Society Bakerian (2015)[37]
  • Doutoramento Honorario en Ciencias, Universidade de Oxford (2019)[38]
  • Membro da American Physical Society (2019)[21]
  • Elixida membro da American Astronomical Society (2020)[39]
  • Premio Nobel de Física (2020)[3]


Notas[editar | editar a fonte]

  1. A cita orixinal indica: "I’m definitely a product of the first moon landings," she says. She laughs. "I think I told my mom I wanted to be the first female astronaut". Malia que a primeira muller en permanecer en órbita no espazo no ano 1963 foi a rusa Valentina Tereshkova, hai que ter en conta estas declaracións como referidas ao termo "astronaut" e non "cosmonaut", é dicir unha muller astronauta adestrada pola NASA. Ver diferenzas entre termos na entrada astronauta
Referencias
  1. 1,0 1,1 "20 Young Scientists to Watch". Discover Magazine. Consultado o March 6, 2008. 
  2. "Facts on the Nobel Prize in Physics". Nobel Foundation. Consultado o 6 de outubro de 2020. 
  3. 3,0 3,1 3,2 "Press release: The Nobel Prize in Physics 2020". Nobel Foundation. Consultado o 6 de outubro de 2020. 
  4. Overbye, Dennis; Taylor, Derrick Bryson (6 de outubro de 2020). "Nobel Prize in Physics Awarded to 3 Scientists for Work on Black Holes - The prize was awarded half to Roger Penrose for showing how black holes could form and half to Reinhard Genzel and Andrea Ghez for discovering a supermassive object at the Milky Way’s center.". The New York Times. Consultado o 6 de outubro de 2020. 
  5. Yasuda, Anita (2015). Astronomy: Cool Women in Space. Nomad Press. ISBN 978-1619303270 – vía Google Books. 
  6. Who's who in the West. Marquis-Who's Who. 2004. ISBN 978-0837909356 – vía Google Books. 
  7. "Gilbert Ghez (1938–2015) – Obituary". www.legacy.com. 
  8. http://www.mevakshederekh.info/Portals/0/Il_tempo_e_idea/HAZMAN%20VEHARAION%20-%20IL%20TEMPO%20E%20L_IDEA%20Vol%20XXV%202019%20(web).pdf
  9. "Oral history interview with Susanne Ghez". www.aaa.si.edu. 25-26 de xaneiro de 2011. 
  10. "Alumni Award Winners Announced". University of Chicago. May 16, 2013. 
  11. 11,0 11,1 Jennifer Lauren Lee. "Science Hero:Andrea Mia Ghez". The My Hero Project. Arquivado dende o orixinal o 05 de xaneiro de 2010. Consultado o 23 de setembro de 2009. 
  12. Susan Lewis (October 31, 2006). "Galactic Explorer Andrea Ghez". NOVA. 
  13. Linda Copman. "Zeroing in on Black Holes". W. M. Keck Observatory. Arquivado dende o orixinal o 26 de xullo de 2011. Consultado o 23 de setembro de 2009. 
  14. "Changing Faces of Astronomy". Science. Arquivado dende o orixinal o 16 de marzo de 2008. Consultado o 20 de marzo de 2008. 
  15. "Supermassive Black Holes". BBC. Consultado o 20 de marzo de 2008. 
  16. "Milky Way Monster Stars in Cosmic Reality Show". Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. Arquivado dende o orixinal o 17 de marzo de 2008. Consultado o 20 de marzo de 2008. 
  17. "CELT Science Working Group Meeting". celt.ucolick.org. Arquivado dende o orixinal o 20 de agosto de 2007. Consultado o 20 de marzo de 2008. 
  18. @sciencemusicart.com, Liz Jensen. "UCLA Galactic Center Group". www.astro.ucla.edu. Arquivado dende o orixinal o 11 de outubro de 2020. Consultado o 07 de outubro de 2020. 
  19. Eckart, A.; Genzel, R. (1996). "Observations of stellar proper motions near the Galactic Centre". Nature 383 (6599): 415–417. Bibcode:1996Natur.383..415E. doi:10.1038/383415a0. 
  20. "Andrea Ghez Elected to National Academy of Sciences". NASA. Arquivado dende o orixinal o 01 de novembro de 2004. Consultado o March 20, 2004. 
  21. 21,0 21,1 "APS Fellow Archive". Consultado o 24 de setembro de 2019. 
  22. "Andrea M. Ghez" (PDF). UCLA. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 07 de xaneiro de 2021. Consultado o 20 de marzo de 2008. 
  23. Wolpert, Stuart. "UCLA astronomers discover star racing around black hole at center of our galaxy". UCLA Newsroom. Arquivado dende o orixinal o 15 de marzo de 2014. Consultado o October 6, 2012. 
  24. Ghez, A. M.; Salim, S.; Weinberg, N. N.; Lu, J. R.; Do, T.; Dunn, J. K.; Matthews, K.; Morris, M.; Yelda, S.; Becklin, E. E.; Kremenek, T.; Milosavljevic, M.; Naiman, J. (December 20, 2008). "Measuring Distance and Properties of the Milky Way's Central Supermassive Black Hole with Stellar Orbits". The Astrophysical Journal 689 (2): 1044–1062. Bibcode:2008ApJ...689.1044G. arXiv:0808.2870. doi:10.1086/592738. 
  25. Eckart, Andreas; Schödel, Rainer; et al. (September 2006). "The Galactic Centre: The Flare Activity of SgrA* and High-Resolution Explorations of Dusty Stars" (PDF). The Messenger (European Southern Observatory) 125: 2–5. 
  26. "The Supermassive Black Hole at the Galactic Center". www.astro.ucla.edu. Arquivado dende o orixinal o 23 de setembro de 2015. Consultado o 6 de outubro de 2020. 
  27. "Poster Project, Biographies". www.math.sunysb.edu. 
  28. "The Nobel Prize in Physics 2020". NobelPrize.org (en inglés). Consultado o 6 de outubro de 2020. 
  29. 29,0 29,1 "Annie J. Cannon Award in Astronomy". American Astronomical Society. Arquivado dende o orixinal o 28 de febreiro de 2008. Consultado o 20 de marzo de 2008. 
  30. "Packard Fellows – Sorted by Award Year: 1996". Universidade de Virxinia. Arquivado dende o orixinal o 03 de novembro de 2007. Consultado o 20 de marzo de 2008. 
  31. "Maria Goeppert Mayer Award". www.aps.org. 
  32. "Honors and Awards received by IGPP/UCLA Faculty and Research Staff". UCLA. Arquivado dende o orixinal o 04 de febreiro de 2008. Consultado o 20 de marzo de 2008. 
  33. "Astronomer Andrea Ghez awarded Gold Shield prize". University of California, Santa Cruz. Arquivado dende o orixinal o 09 de xullo de 2008. Consultado o 20 de marzo de 2008. 
  34. "UCLA astronomer Andrea Ghez named a 2008 MacArthur Fellow". UCLA. Arquivado dende o orixinal o 24 de setembro de 2008. Consultado o 23 de setembro de 2008. 
  35. "The Crafoord Prize in Mathematics 2012 and The Crafoord Prize in Astronomy 2012". Crafoord Prize. Arquivado dende o orixinal o 27 de decembro de 2012. Consultado o January 19, 2012. 
  36. "Newsroom". Arquivado dende o orixinal o 09 de outubro de 2018. Consultado o October 8, 2018. 
  37. "Andrea Ghez to receive Royal Society's Bakerian Medal". 
  38. "Honorary degree recipients for 2019 announced". The University of Oxford. Consultado o June 26, 2019. 
  39. "AAS Fellows". AAS. Consultado o 28 de setembro de 2020. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]