Saltar ao contido

Os Ánxeles

Editar as ligazóns
Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
(Redirección desde «Los Angeles»)

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Os Ánxeles (homónimos).
Modelo:Xeografía políticaOs Ánxeles
El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles del Río de Porciúncula (es) Editar o valor en Wikidata
Bandeira
Bandeira
Vista nocturna
Vista aérea
Fotomontaxe
Imaxe
AlcumeCity of Angels, La-la-land e Tinseltown Editar o valor en Wikidata
EpónimoRaíña do Ceo Editar o valor en Wikidata
Localización
Editar o valor en Wikidata Mapa
 34°06′N 118°12′O / 34.1, -118.2
EstadoEstados Unidos de América
Estado federadoCalifornia
CondadoCondado dos Ánxeles Editar o valor en Wikidata
Capital de
Poboación
Poboación3.898.747 (2020) Editar o valor en Wikidata (2.994,08 hab./km²)
Número de fogares1.402.522 (2020) Editar o valor en Wikidata
Xeografía
Situado na entidade territorial estatísticaárea metropolitana dos Ánxeles Editar o valor en Wikidata (Poboación:13.200.998) Editar o valor en Wikidata
Superficie1.302,15171 km² Editar o valor en Wikidata
Auga6,7682 % (1 de abril de 2010) Editar o valor en Wikidata
Bañado porOcéano Pacífico Editar o valor en Wikidata
Altitude106 m Editar o valor en Wikidata
Comparte fronteira con
Lomita
San Pedro, Estados Unidos
Gardena (pt) Traducir
Culver City (pt) Traducir
Carson
Torrance (pt) Traducir
West Athens (pt) Traducir
Long Beach
Beverly Hills
Westmont (pt) Traducir
Monterey Park (pt) Traducir
Ladera Heights (pt) Traducir
Lynwood (pt) Traducir
West Carson (pt) Traducir
Calabasas (pt) Traducir
Montebello (pt) Traducir
Inglewood (pt) Traducir
Santa Monica
Willowbrook (pt) Traducir
Alhambra (pt) Traducir
South Pasadena (pt) Traducir
East Los Angeles (pt) Traducir
Compton (pt) Traducir
Huntington Park (pt) Traducir
West Hollywood
Monterey
Glendale
El Segundo (pt) Traducir
Pasadena
Hidden Hills (pt) Traducir
Burbank (pt) Traducir
São Fernando (pt) Traducir
Vernon (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Datos históricos
Creación4 de setembro de 1781 Editar o valor en Wikidata
Evento clave
Organización política
• Alcaldesa Editar o valor en WikidataKaren Bass (2022–) Editar o valor en Wikidata
Órgano lexislativoConcello Municipal dos Ánxeles , (Escano: 15) Editar o valor en Wikidata
Identificador descritivo
Código postal90001–90068, 90070–90084, 90086–90089, 90091, 90093–90097, 90099, 90101–90103, 90174, 90185, 90189, 90291–90293, 91040–91043, 91303–91308, 91342–91349, 91352–91353, 91356–91357, 91364–91367, 91401–91499 e 91601–91609 Editar o valor en Wikidata
Fuso horario
Prefixo telefónico213, 310, 424, 323, 747 e 818 Editar o valor en Wikidata
Outro
Irmandado con
Páxina weblacity.gov Editar o valor en Wikidata
Facebook: CityofLosAngeles Twitter: LACity BNE: XX451384 Editar o valor en Wikidata

Os Ánxeles[1][2][3][4], Los Angeles[5][6][7] ou Los Ángeles[8] (en inglés: Los Angeles, [lɔːs ˈændʒələs] (AFI), En-us-los-angeles.ogg escoitar, normalmente abreviado como L.A.; en castelán: Los Ángeles, [los ˈaŋxeles] (AFI)) é a cidade máis grande do estado estadounidense de California e é a segunda cidade máis poboada dos Estados Unidos despois de Nova York , así como unha das megacidades máis poboadas do mundo. Está situada nunha conca do sur de California adxacente ao océano Pacífico que se estende polas montañas de Santa Mónica e ata o val de San Fernando e abarca unha superficie de 1215 km². Ten, segundo o Censo dos Estados Unidos de 2020, unha poboación estimada de 3 898 747[9] habitantes, experimentando un crecemento dun 4,9 % en 10 anos.[10]

A cidade é o centro da área estatística metropolitana dos Ánxeles-Long Beach-Santa Ana e do Grande os Ánxeles que, segundo o censo de 2010, sumaban unha poboación de 13 e 18 millóns de persoas, respectivamente. É, polo tanto, unha das áreas metropolitanas máis grandes do mundo[11] e a segunda dos Estados Unidos.[12] A cidade é tamén a sede do Condado dos Ánxeles, un dos condados máis poboados e etnicamente diversos do país.;[13] a propia cidade dos Ánxeles é recoñecida como unha das metrópoles máis diversas do planeta.[14]

A área máis grande dos Ánxeles acolle a unha zona moito maior, que consta de cinco condados e unha poboación aproximada de 18 millóns de persoas.

Os Ánxeles é un dos centros do mundo no referente a cultura, ciencia, tecnoloxía, comercio internacional e educación avanzada, e é a sede mundial de coñecidas institucións nun amplo campo profesional e cultural. A cidade e os seus arredores inmediatos lideran o mundo en producións de entretemento, tales como a industria cinematográfica, industria televisiva e industria discográfica, que son a base da fama internacional dos Ánxeles e do seu status global.

O nome da cidade é pronunciado /lɒs ˈændʒəˌlɪs/ polos seus residentes anglofalantes, e /los aŋheles/ polos seus hispanofalantes. Aos habitantes dos Ánxeles chámaselle ás veces "Angelenos" en inglés.

Os Ánxeles foi fundada en 1781 polo español Felipe de Neve. Formou parte de España e despois de México, cando México gañou a independencia de España en 1821, e ata 1848, cando México cedeu California aos Estados Unidos mediante un tratado ao rematar a guerra entre ámbolos dous. Non foi incorporada como cidade ata o 4 de abril de 1850, cinco meses antes de que California conseguira a condición de Estado. É a capital do condado dos Ánxeles, e o seu nome foi acurtado de "La Ciudad de Nuestra Señora la Reina de Los Ángeles de Porciúncula".

Historia

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Historia dos Ánxeles.
Felipe de Neve liderou aos poboadores dos Ánxeles na fundación da cidade en 1781.

A área da costa dos Ánxeles estivo habitada polos tongva (ou gabrieleños), chumash, e por outros pobos nativos americanos máis antigos durante miles de anos. Os primeiros europeos que chegaron fixérono en 1542, dirixidos por João Cabrilho, un explorador portugués que proclamou a área Cidade de Deus para o Imperio Español, pero continuou a súa viaxe sen asentarse no lugar.[15] A área dos Ánxeles, do mesmo xeito que todo o estado de California, foi incluída a mediados do século XVI no Vicerreinado de Nova España. O 2 de agosto de 1769, 227 anos máis tarde, Gaspar de Portolà conxuntamente co misioneiro franciscano Juan Crespí chegaron ao lugar onde actualmente atópase a cidade. Crespí deu nota de que o sitio presentaba un gran potencial como lugar de asentamento.[16][17]

No 1771, frei Junípero Serra dirixíu e construíu preto de Whittier Narrows no que agora é chamado o val de San Gabriel (San Gabriel Valley) a misión San Gabriel Arcángel a primeira misión da zona.[n. 1][18] En 1777, o novo gobernador de California, Felipe de Neve, recomendou ao vicerreinado de Nova España que o lugar fora convertido nun "pueblo" (vila).

A cidade foi fundada o 4 de setembro de 1781, co nome de "El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles de Porciúncula" (O Pobo da nosa Señora a Raíña dos Ánxeles de Porciúncula),[n. 2][21] por un grupo de 44 persoas, procedentes do vicerreinado de Nova España, coñecidos como "Los Pobladores"[22] Os fundadores que saíron da misión de San Gabriel para estableceren unha colonia ao longo das ribeiras do río Porciúncula (agora río dos Ánxeles), eran de orixe indíxena e español, sendo dúas terceiras partes de orixe mestizo ou mulato (unha mestura de ascendencia africana, indíxena e europea);[23] de feito, a maioría tiña ascendencia africana.[24] A igrexa de Nuestra Señora Reina de los Ángeles foi o corazón da colonia. A cidade actual ten a Arquidiocese católica máis grande dos Estados Unidos. Quedou coma unha vila de ranchos durante décadas, pero arredor de 1820 a poboación crecera ata preto de 650 residentes,[25][26] converténdose así na comunidade civilizada (non misión) máis grande da California española. Hoxe en día a denominación do "Pueblo" consérvase nun monumento histórico chamado familiarmente Olvera Street, antigamente Wine Street, chamado dese xeito por un xuíz local chamado Agustín Olvera.[27][28]

O Vicerreinado de Nova España conseguiu a independencia do Imperio Español no 1821, e o "pueblo" seguiu como parte de México. Durante o dominio mexicano, o gobernador Pío Pico fixo dos Ánxeles a capital rexional da Alta California.[29] Neste momento, a nova república introduciu máis actos de secularización na rexión dos Ánxeles.[30] O goberno mexicano rematou durante a guerra mexicano-estadounidense,[31] cando os estadounidenses tomaron o control dos californianos tras unha serie de batallas defensivas que incluíron o asedio dos Ánxeles, a batalla de San Pascual, a batalla de Dominguez Rancho, e finalmente, a batalla do río San Gabriel e a batalla de La Mesa en 1847. O Tratado de Cahuenga, asinado o 13 de xaneiro de 1847, puxo fin á guerra de California.[32] Máis tarde, co Tratado de Guadalupe Hidalgo no 1848, o goberno mexicano cedeulle formalmente Alta California e outros territorios aos Estados Unidos. Europeos e americanos asentaron o control sobre a cidade despois de ter inmigrado a California durante a Gold Rush (febre do ouro) e aseguraron a posterior admisión de California nos Estados Unidos en 1850.

Os ferrocarrís chegaron coa finalización da liña transcontinental do Pacífico Sur de Nova Orleáns a Os Ánxeles en 1876 e o ​​ferrocarril de Santa Fe en 1885. O petróleo foi descuberto na cidade e os seus arredores en 1892, e en 1923, os descubrimentos axudaran a California a converterse no maior produtor de petróleo do país, representando preto dunha cuarta parte da produción mundial do petróleo.[33][34] Para 1900, a poboación superaba os 102 000 habitantes,[35] o cal comezou a meter presión ás reservas de auga na cidade.[36]

Hill Street, mirando ao norte desde a rúa 6, (c. 1913). Os sitios notables inclúen Central Park (actual Pershing Square) (as árbores, abaixo á esquerda), o Hotel Portsmouth (abaixo á dereita) e o túnel de Hill Street (ao final da rúa).

Os Ánxeles creou a primeira ordenanza municipal de zonificación nos Estados Unidos. O 14 de setembro de 1908, o Consello da cidade dos Ánxeles promulgou as zonas de uso do chan residencial e industrial. A nova ordenanza estableceu tres zonas residenciais dun só tipo, onde se prohibían os usos industriais. As prohibicións incluían hórreos, parques de madeira e calquera uso industrial do solo que empregase equipos accionados por máquinas. Estas leis foron aplicadas contra as propiedades industriais despois do feito. A estas prohibicións sumáronse ás actividades existentes que xa estaban reguladas como molestas. Estes incluíron almacenamento de explosivos, plantas de gas, extracción de petróleo, matadoiros e curtidorias. O Concello dos Ánxeles tamén designou sete zonas industriais dentro da cidade. Con todo, entre 1908 e 1915, o Concello dos Ánxeles creou varias excepcións ás amplas proscripciones que se aplicaban a estas tres zonas residenciais e, como consecuencia, xurdiron algúns usos industriais dentro delas. Hai dúas diferenzas entre a Ordenanza de Distritos Residenciais de 1908 e as leis de zonificación posteriores dos Estados Unidos. En primeiro lugar, as leis de 1908 non estableceron un mapa de zonificación global como o fixo a Ordenanza de zonificación da cidade de Nova York de 1916. En segundo lugar, as zonas residenciais non distinguían os tipos de vivenda; trataban por igual os apartamentos, os hoteis e as vivendas unifamiliares. [37] En 1910, Hollywood fusionouse cos Ánxeles, con 10 compañías cinematográficas que xa operaban na cidade nese momento.[38]

A construción do Acueduto dos Ánxeles en 1913 baixo a supervisión de William Mulholland asegurou o crecemento da cidade. En 1915, comezou a anexión de ducias de comunidades veciñas, as cales non podían abastecerse de auga pola súa conta. O filme de 1974 Chinatown presenta un relato ficticio da guerra da auga de Owens Valley.

O Concello dos Ánxeles nunha fotografía tomada en 1931.

Na década de 1920 as industrias cinematográfica e de aviación acudiron en gran número aos Ánxeles e axudaron o seu maior desenvolvemento. En 1921, máis do 80 por cento da industria cinematográfica mundial estaba concentrada nos Ánxeles.[39] O diñeiro xerado pola industria mantivo a cidade illada de gran parte das perdas económicas sufridas polo resto do país durante a Gran Depresión.[40] En 1930, a poboación superou o millón de habitantes.[41] A cidade foi a orgullosa anfitrioa dos xogos Olímpicos de 1932 que viron o desenvolvemento das Baldwin Hills coma a vila Olímpica Orixinal. Este período tamén viu a chegada dos exiliados da tensión prebélica que se incrementaba en Europa, incluíndo a notables coma Thomas Mann, Fritz Lang, Bertolt Brecht, Arnold Schönberg e Lion Feuchtwanger. A segunda guerra mundial levou novo crecemento e prosperidade á cidade, aínda que moitos dos seus residentes xaponés-americanos foron levados a campos de internamento durante o que durou a guerra. Os anos de posguerra viron aínda unha maior prosperidade e unha expansión descontrolada que levaron a cidade ata o Val de San Fernando.

Os disturbios de Watts de 1965 e os "rebentóns" de Chicano High School xunto coa Moratoria de Chicano de 1970 mostrou á nación as profundas divisións raciais que existían na cidade. En 1969, Os Ánxeles foi un dos dous lugares de nacemento de Internet, xa que a primeira transmisión ARPANET se enviou desde UCLA a SRI en Menlo Park.[42] Os Ánxeles foi unha das primeiras cidades en aceptar un proxecto de lei sobre os dereitos dos homosexuais na década de 1970 e a primeira na que na década de 1980 se descubriu a SIDA.

Os Xogos Olímpicos de 1984 celebráronse nos Ánxeles. Entre mediados e finais dos anos oitenta Os Ánxeles foi a capital da escena da música heavy metal. A cidade foi de novo probada polos disturbios dos Ánxeles de 1992, o terremoto de Northridge de 1994, e no 2002, o intento de secesión por parte das seccións do Val de San Fernando e Hollywood da cidade, as cales foron rexeitadas nas votacións. A modernización urbana e o aburguesamento tiveron lugar en varias zonas da cidade, pero máis notablemente no Downtown ou centro.

Xeografía

[editar | editar a fonte]

Topografía

[editar | editar a fonte]
Santa Monica, Westwood e Marina del Rey, e mais Val de San Fernando detrás das montañas.

De acordo coa oficina do censo dos Estados Unidos, a cidade ten unha área total de 1290,6 km², dos cales 1214,9 km² son terra e 75,7 km² son auga. A cidade esténdese 71 km de norte a sur nos seus puntos máis afastados, e 47 km en dirección leste-oeste. O perímetro da cidade é de 550 km. A área terrestre é a novena máis grande das cidades da zona continental dos Estados Unidos.

O punto máis elevado dos Ánxeles é Sister Elsie Peak a 1548 m, que se atopa nos límites do nordeste do Val de San Fernando (San Fernando Valley), parte de Mt. Lukens. O río dos Ánxeles é en gran parte un río estacionario que flúe a través da cidade, coa súa cabeceira no Val de San Fernando. A súa lonxitude é case enteiramente lineal e concreta.

Xeoloxía

[editar | editar a fonte]

Os Ánxeles está suxeito a numerosos terremotos debido á súa localización no cinto de lume do Pacífico. A inestabilidade xeolóxica da zona produciu numerosas fallas , que causan aproximadamente 10.000 terremotos anuais no sur de California, con todo, a maioría dos movementos sísmicos son de baixa intensidade e xeralmente non son percibidos polas persoas[43] O sistema de falla de San Andreas, que se sitúa no límite entre a placa do Pacífico e a placa norteamericana, pasa pola área metropolitana dos Ánxeles. O segmento da falla que pasa polo sur de California experimenta un gran terremoto aproximadamente cada 110 a 140 anos, e os sismólogos advertiron sobre o próximo "grande", xa que o último gran terremoto foi o terremoto de Fort Tejon de 1857.[44][45] Os principais terremotos ocorridos na área inclúen o Northridge en 1994, o de Whittier Narrows en 1987, o de San Fernando en 1971 preto de Sylmar e o de Long Beach en 1933.

Algunhas partes da cidade son ademais vulnerables a maremotos provenientes do océano Pacífico; considerando o provocado polo Terremoto de Valdivia de 1960 en Chile, que danou algúns portos.[46]

Clima

[editar | editar a fonte]
Parque MacArthur.

A cidade ten un clima situado entre a zona de transición do clima mediterráneo (Clasificación climática de Köppen: CSa) coa do clima semiárido cálido (BSh). Xeralmente o clima é tépedo e seco, con máximos de precipitacións durante o inverno. A cidade goza de máis de 3250 horas de luz solar ao ano de media. As brisas do océano Pacífico tenden a manter ás comunidades da costa dos Ánxeles máis frescas no verán e tépedas no inverno que as do interior; no verán, pode chegar a haber diferenzas térmicas de 10 °C entre a costa e o interior dentro da cidade.

A temperatura media en xaneiro é de 14 °C (57,2 °F) e 23 °C (73,4 °F) en xullo. As temperaturas máximas no verán superan frecuentemente os 32 °C (90 °F), e a media de máximas é de 28 °C (82,4 °F), con mínimos durante a noite de ata 17 °C (63 °F). As temperaturas diúrnas no inverno son xeralmente de 18 °C (65 °F) de media, con mínimos nocturnos de 8 °C (48,2 °F) e durante esta estación son frecuentes as chuvias. O mes máis caloroso é agosto, seguido por xullo e setembro. A temperatura máis alta rexistrada nos extremos da cidade foi de 48,3 °C (119 °F) en Woodland Hills o 22 de xullo de 2006;[47] a máis baixa -5 °C en 1989, en Canoga Park. A temperatura máis alta rexistrada no centro da cidade foi de 45 °C (113 °F) o 27 de setembro de 2010,[48] e a máis baixa -5 °C (24 °F) o 9 de xaneiro de 1937.

As precipitacións ocorren maioritariamente nos meses de inverno e primavera (sendo febreiro o mes máis chuvioso) con grandes variacións na severidade das tormentas ano a ano. Os Ánxeles ten unha media de precipitación de 381 mm (15 polgadas) ao ano. Xeralmente non nieva na conca da cidade, pero as montañas situadas nos límites desta reciben neve todos os anos.

A neve é un fenómeno moi raro na conca da cidade. A maior nevada rexistrada ocorreu o 15 de xaneiro de 1932, e alcanzou unha altura de 5 cm.[49]

Datos climáticos para Os Ánxeles (Centro - campus de USC)
Mes Xan Feb Mar Abr Mai Xuñ Xul Ago Set Out Nov Dec Anual
Temperatura máxima en °F (°C) 95
(35) 		95
(35) 		99
(37) 		106
(41) 		103
(39) 		112
(44) 		109
(43) 		106
(41) 		113
(45) 		108
(42) 		100
(38) 		92
(33) 		113
(45)
Media máxima en °F (°C) 68,2
(20,1) 		68,6
(20,3) 		70,2
(21,2) 		72,7
(22,6) 		74,5
(23,6) 		78,1
(25,6) 		83,1
(28,4) 		84,4
(29,1) 		83,1
(28,4) 		78,5
(25,8) 		72,8
(22,7) 		67,7
(19,8) 		75,16
(23,97)
Media diaria en °F (°C) 58,0
(14,4) 		58,9
(14,9) 		60,6
(15,9) 		63,1
(17,3) 		65,8
(18,8) 		69,2
(20,7) 		73,3
(22,9) 		74,3
(23,5) 		73,1
(22,8) 		68,6
(20,3) 		62,4
(16,9) 		57,6
(14,2) 		65,41
(18,55)
Media mínima en °F (°C) 47,8
(8,8) 		49,3
(9,6) 		51,0
(10,6) 		53,5
(11,9) 		57,1
(13,9) 		60,3
(15,7) 		63,6
(17,6) 		64,1
(17,8) 		63,1
(17,3) 		58,7
(14,8) 		52,0
(11,1) 		47,5
(8,6) 		55,67
(13,14)
Temperatura mínima en °F (°C) 28
(−2) 		25
(−4) 		31
(−1) 		36
(2) 		40
(4) 		46
(8) 		49
(9) 		49
(9) 		44
(7) 		40
(4) 		34
(1) 		24
(−4) 		24
(−4)
Chuvia media polgadas mm) 3,12
(79,2) 		3,80
(96,5) 		2,43
(61,7) 		0,91
(23,1) 		0,26
(6,6) 		0,09
(2,3) 		0,01
(0,3) 		0,04
(1) 		0,24
(6,1) 		0,66
(16,8) 		1,04
(26,4) 		2,33
(59,2) 		14,93
(379,2)
Media de días con chuvia (≥ 0.01 inch) 6,1 6,4 5,5 3,2 1,3 0,6 0,3 0,3 1,0 2,5 3,3 5,2 35,7
Media de horas de sol mensuais 225,3 222,5 267,0 303,5 276,2 275,8 364,1 349,5 278,5 255,1 217,3 219,4 3 254,2
Fonte #1: NOAA[50]
Fonte #2: Weather.com (extremas)[51]
Datos climáticos para Los Ángeles (Canoga Park, no Val de San Fernando)
Mes Xan Feb Mar Abr Mai Xuñ Xul Ago Set Out Nov Dec Anual
Temperatura máxima en °F (°C) 93
(34) 		94
(34) 		101
(38) 		105
(41) 		113
(45) 		113
(45) 		115
(46) 		116
(47) 		115
(46) 		110
(43) 		99
(37) 		96
(36) 		116
(47)
Media máxima en °F (°C) 67,9
(19,9) 		69,9
(21,1) 		72,0
(22,2) 		77,7
(25,4) 		81,3
(27,4) 		88,8
(31,6) 		95,0
(35) 		96,0
(35,6) 		91,7
(33,2) 		84,4
(29,1) 		74,7
(23,7) 		68,8
(20,4) 		80,7
(27,1)
Media diaria en °F (°C) 53,7
(12,1) 		55,4
(13) 		57,2
(14) 		61,3
(16,3) 		65,2
(18,4) 		71,0
(21,7) 		76,0
(24,4) 		76,8
(24,9) 		73,5
(23,1) 		66,8
(19,3) 		58,2
(14,6) 		53,6
(12) 		64,1
(17,8)
Media mínima en °F (°C) 39,5
(4,2) 		40,9
(4,9) 		42,3
(5,7) 		44,8
(7,1) 		49,1
(9,5) 		53,2
(11,8) 		56,9
(13,8) 		57,6
(14,2) 		55,2
(12,9) 		49,2
(9,6) 		41,7
(5,4) 		38,3
(3,5) 		47,4
(8,6)
Temperatura mínima en °F (°C) 19
(−7) 		18
(−8) 		26
(−3) 		30
(−1) 		33
(1) 		36
(2) 		42
(6) 		42
(6) 		38
(3) 		27
(−3) 		23
(−5) 		20
(−7) 		18
(−8)
Chuvia media polgadas mm) 3,83
(97,3) 		4,40
(111,8) 		3,60
(91,4) 		0,88
(22,4) 		0,32
(8,1) 		0,07
(1,8) 		0,01
(0,3) 		0,15
(3,8) 		0,24
(6,1) 		0,62
(15,7) 		1,29
(32,8) 		2,38
(60,5) 		17,79
(452)
Media de días con chuvia 6,2 5,9 6,1 3,0 1,3 0,4 0,1 0,7 1,3 2,0 3,2 4,4 34,6
Fonte: NOAA[52]

Flora

[editar | editar a fonte]

A área dos Ánxeles é rica en especies de plantas autóctonas, debido en parte á súa diversidade de hábitats, que inclúen praias, dunas, pantanos, outeiros, montes e ríos. O ambiente botánico máis común son as matogueiras costeiras, os cales cobren as ladeiras. Algunhas plantas autóctonas son: papoula de California (Eschscholzia californica), papoula matilija (Romneya Harvey), toyon (Heteromeles arbutifolia), carballo costeiro (Quercus agrifolia) e centeo xigante salvaxe (Secale cereale). Moitas destas especies, como o xirasol dos Ánxeles (Helianthus nuttallii), son tan escasas que se consideraron en perigo de extinción. Aínda que non é nativa da área, a flor oficial da cidade é a chamada ave do paraíso.[53]

Contaminación

[editar | editar a fonte]
Centro da cidade dos Ánxeles nunha tarde cuberta de smog. Pódese divisar o observatorio Griffith en primeiro plano.

Debido á súa xeografía e á dependencia dos automóbiles como medio de transporte principal, a cidade sofre dunha severa contaminación atmosférica en forma de smog. O aire da conca dos Ánxeles e o Val de San Fernando é susceptible á investimento térmico que retén os gases de automóbiles, e de motores diésel de camións, barcos e locomotoras, como tamén de industrias e outras fontes.[54]

A diferenza doutras cidades que contan con choivas que eliminan o smog, Os Ánxeles só recibe 381 mm de choiva cada ano, polo que a contaminación adoita acumularse durante varios días. Isto preocupou moito ao estado de California, que esixiu aos seus habitantes adquirir vehículos con baixa emisión de gases,[55] dando como resultado unha paulatina redución nos niveis de contaminación durante as últimas décadas. O número de alertas ambientais diminuíu de aproximadamente cen cada ano durante a década de 1970, a practicamente cero no novo milenio.

A pesar deste avance, o informe anual da American Lung Association de 2006 sitúa á cidade dentro das máis contaminadas do país.[56][57] Ademais, o auga subterránea da cidade está a verse afectada pola crecente contaminación mediante MTBE de gasolineiras e percloratos de motores de foguete. Sendo a contaminación un dos seus principais problemas, a cidade continúa esforzándose para mellorar a calidade do aire e auga.[58][59]

Paisaxe urbana

[editar | editar a fonte]

A cidade está dividida en numerosos barrios, moitos dos cales foron pobos anexados polo crecemento da cidade. Existen varias cidades independentes ao redor dos Ánxeles, as cales son consideradas como parte desta debido á súa proximidade. Xeralmente, a cidade divídese entre as seguintes áreas: Centro da cidade, Leste dos Ánxeles, non confundir con Leste de L.A. que é unha comunidade non incorporada ao condado dos Ánxeles, Sur dos Ánxeles, o Porto, Hollywood, Wilshire, Oeste dos Ánxeles, o Valle de San Fernando, Valle de San Gabriel, Valle de Santa Clarita e Valle de Antelope.

Algunhas coñecidas comunidades da rexión dos Ánxeles inclúen o distrito comercial central, Century City, Os Feliz, Silver Lake, Hollywood, Hancock Park, Koreatown, e os opulentos barrios e pobos da zona oeste dos Ánxeles como Bel Air, Westwood e Brentwood.

Vista panorámica dos Ánxeles.

Vista panorámica dos Ánxeles.

Cultura

[editar | editar a fonte]
Walt Disney Concert Hall.

Os Ánxeles alberga varias industrias do espectáculo como a música, cine, televisión e arte. A industria cinematográfica é unha das máis importantes dentro da cidade, especialmente en Hollywood. Varias entidades dedicadas á apreciación cinematográfica posúen as súas sedes nos Ánxeles, incluída a Academia das Artes e das Ciencias Cinematográficas e o American Film Institute.

A industria musical da cidade é unha das máis importantes, con recoñecemento internacional. Comezou o seu desenvolvemento co cine sonoro na década de 1920 e seguiulle a fundación de compañías discográficas orientadas aos distintos xéneros musicais como o jazz, o rhythm and blues, o rock and roll, o rap e con todos os seus derivados. O edificio de Capitol Records é unha das iconas arquitectónicas da cidade.

Na cidade naceron os jazzistas Charles Mingus, Mozo Hamilton, Eric Dolphy e Dexter Gordon. Bandas como Metallica, Guns N' Roses, Mötley Crüe, Megadeth, The Doors, The Byrds, Red Hot Chili Peppers, Maroon 5, The Black Eyed Peas, System of a Down, Suicidal Tendencies, Linkin Park, Rage Against the Machine, Thirty Seconds to Mars e Body Count, foron fundadas nos Ánxeles, mentres que The Beach Boys, Slayer ou Van Halen proveñen de cidades próximas. Os rapeiros Dr. Dre e Ice Cube son angelinos e os Snoop Dogg proveñen das proximidades, do mesmo xeito que a intérprete pop Katy Perry, oriúnda de Santa Bárbara.

Hollywood Boulevard.

Co desenvolvemento da televisión ampliouse o ámbito da produción musical, deixando ao longo do tempo o eco dos temas musicais de numerosas series producidas na cidade.

A cidade foi, así mesmo, escenario e “protagonista” de numerosas películas que transcenderon na historia do cinema estadounidense. Como exemplos poden citarse: Sunset Boulevard (1950), Rebelde sen causa (1955), What Ever Happened to Baby Jane? (1962), O graduado (1967), Terremoto (1974), Chinatown (1974), American Gigolo (1980), The Terminator (1984), Blade Runner (1982), Beverly Hills Cop (1984), Arma letal (1987), Colors (1988), Die Hard (1988), Pretty Woman (1990), Boyz n the Hood (1991), Reservoir Dogs (1992), Falling Down (1993), Pulp Fiction (1994), Día de adestramento (2001), S.W.A.T (2003), 500 Days of Summer (2009) Collateral (2004), Get Smart (2008), 2012 (2009), San Andreas (2015) e La La Land (2016).

Tamén apareceu en numerosas series de televisión como 24, NCIS: Los Ángeles, Criminal Minds (Mentes Criminales), Californication e outras varias.

Museo Getty

.

Algunhas das máis notables institucións artísticas presentes na cidade inclúen o Museo de Arte do Condado dos Ánxeles (LACMA), o Getty Center, o Museo Norton Simon e o Centro Simon Wiesenthal.

Existen ademais numerosas galerías de arte no sector, especialmente en Hollywood e Santa Mónica. En consideración ás presentacións artísticas, hai varios locais como o Centro de Música dos Ánxeles (que alberga ao Dorothy Chandler Pavilion, sede da Ópera dos Ánxeles; o Teatro Ahmanson, onde se representan varias producións de Broadway; o Mark Taper Forum, e o Walt Disney Concert Hall),[60] o Anfiteatro Ford, o Grauman's Chinese Theatre, o Hollywood Bowl, o Teatro Pantages, e a nova sede dos Premios Óscar, o Dolby Theatre. Na cidade atópase ademais o Centro de Convencións dos Ánxeles, que alberga eventos como o Salón do Automóbil dos Ánxeles e a Electronic Entertainment Expo. Ademais, o museo de arte do condado atópase no famoso Parque Hancock, que tamén alberga as pozas de brea que deron orixe ao Museo George C. Page, que é parte do Museo de Historia Natural do Condado dos Ánxeles.

Medios de comunicación

[editar | editar a fonte]
Fox Plaza, edificio da 20th Century Fox en Century City, un barrio do oeste de Los Ángeles.

O principal diario da zona é o Los Angeles Times. La Opinión, o xornal máis importante en español da cidade é tamén o de maior circulación nos Estados Unidos. Hai, ademais, unha gran variedade de xornais rexionais e revistas como o Daily News (que se centra en cubrir feitos do Val de San Fernando), L.A. Weekly, Los Angeles City Beat, a revista Los Angeles, Los Angeles Business Journal, Los Angeles Daily Journal, The Hollywood Reporter e a revista Variety. Ademais das revistas e xornais en inglés e español, hai moitos outros xornais locais para as comunidades inmigrantes nas súas linguas respectivas (por exemplo: en coreano, persa, ruso e xaponés).

LA Times.

Moitas cidades adxacentes tamén teñen os seus propios xornais, os cales informan sobre feitos ocorridos nalgúns barrios de LA; por exemplo: The Daily Breeze (de South Bay) e The Long Beach Press-Telegram.

A área dos Ánxeles posúe unha gran variedade de emisoras de televisión locais.[61] As maiores cadeas de televisión afiliadas inclúen KABC-TV 7 (ABC), KCBS 2 (CBS), KNBC-TV 4 (NBC), KTTV-TV 11 (FOX), KTLA-TV 5 (WB), KCOP-TV 13 (UPN), e KPXN-TV 30 (i). Hai, ademais, catro cadeas PBS na área, KVCR-TV 24, KCET-TV 28, KOCE-TV 50, e KLCS-TV 58. Hai varias cadeas de televisión en idioma español, KMEX-TV 34 (Univisión), KFTR-TV 46 (Telefutura), KVEA-TV 52 (Telemundo) e KAZA-TV 54 (Azteca América).

Na área operan tamén numerosas emisoras de televisión independentes, incluíndo KCAL-TV 9 (propiedade de CBS Corporation), KSCI-TV 18 (centrada principalmente en programas de idiomas asiáticos), KWHY-TV 22 (programación en español), KNLA-LP 27 (programación en español), KSMV-LP 33, KPAL-LP 38, KXLA 44, KDOC 56 (deportes locais), KJLA 57 e KRCA 62 (programación en español).

Cidades irmás

[editar | editar a fonte]
Sinal preto do Concello dos Ánxeles sinala a orientación das cidades irmás.

Os Ánxeles posúe 25 cidades irmás:[62]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Tras unha inundación en 1776, a misión foi trasladada á súa localización actual en San Gabriel
  2. ↑ O nome orixinal do asentamento está en disputa; o Guinness World Records representouno como "El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles de Porciúncula";[19] outras fontes teñen versións acurtadas ou alternativas do nome máis longo.[20]
Referencias
  1. ↑ Dicionario Galaxia de Usos e Dificultades da Lingua Galega. VVAA. Editorial Galaxia. 2004
  2. ↑ "Ánxeles, Os". Diciopedia do século 21 1. Do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 162. 
  3. ↑ Os Ánxeles en Sanmartín, G. (coord.) et al. (2012) Criterios para o uso da lingua UDC. ISBN 978-84-9749-504-2.
  4. ↑ Os Ánxeles en Rodríguez, Anaír e Davila, Montserrat (2004) Lingua galega: dúbidas lingüísticas Arquivado 21 de xuño de 2012 en Wayback Machine. UVIGO ISBN 84-8158-266-2.
  5. ↑ "Los Angeles". Diccionario enciclopédico galego universal 39. Ir Indo para La Voz de Galicia. 2003-2004. p. 20. ISBN 84-7680-429-6. 
  6. ↑ "Los Angeles". Enciclopedia Galega Universal 11. Ir Indo. 1999-2002. p. 259. ISBN 84-7680-288-9. 
  7. ↑ Santa María, Inés e Massó, Noé (2009). "Los Angeles". Atlas xeográfico e histórico de Galicia e do Mundo. Do Cumio. p. 162 B3. ISBN 978-84-8289-328-0. 
  8. ↑ "Ángeles, Los" en Faginas, Sandra; et al. (2002). "galego-topónimos". Libro de estilo de La Voz de Galicia (PDF) (1ª ed.). pp. 174–186. ISBN 84-9757-065-0. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 06 de novembro de 2016. Consultado o 14 de xaneiro de 2017. 
  9. ↑ "U.S. Census Bureau QuickFacts: Los Angeles city, California". Consultado o 11 de novembro do 2022. 
  10. ↑ "Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places Over 50,000, Ranked by July 1, 2012 Population: April 1, 2010 to July 1, 2012 - United States" (xlsx). 2012 Population Estimates (en inglés). Oficina do Censo dos Estados Unidos de América - American FactFinder. Consultado o 11 de novembro do 2022. 
  11. ↑ "City Populations – World City Population, Biggest Largest Cities in the World" (en inglés). Worldatlas.com. Consultado o 11 de novembro do 2022. 
  12. ↑ "Population and Housing Occupancy Status: 2010 – United States – Metropolitan Statistical Area" (en inglés). U.S. Census Bureau. Consultado o 11 de novembro do 2022. 
  13. ↑ Les Christie (9 de agosto de 2007). "The most ethnically diverse counties in the United States" (en inglés). CNN. Consultado o 11 de novembro do 2022. 
  14. ↑ "The Top 10 Most Diverse Cities in America" (en inglés). cnbc.com. Arquivado dende o orixinal o 27 de xuñoo de 2014. Consultado o 11 de novembro do 2022. 
  15. ↑ Williard, C. D. (1901). The Herald's History of Los Angeles. Los Ángeles: Kingsley-Barnes. p. 22. 
  16. ↑ "Father Crespi in Los Angeles" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 29 de agosto de 2007. Consultado o 12 de novembro do 2022. 
  17. ↑ "HISTORY TIMELINE Los Angeles County Pre-History to 1799 A.D.". Los Angeles Almanac. 
  18. ↑ Leffingwell, Randy; Worden, Alastair (4 de novembro de 2005). California missions and presidios. Voyageur Press. pp. 43–44. ISBN 978-0-89658-492-1. Consultado o 13 de novembro do 2022. 
  19. ↑ "Ooh L.A. L.A.". Los Angeles Times. December 12, 1991. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  20. ↑ Pool, Bob (26 de marzo de 2005). "City of Angels' First Name Still Bedevils Historians". Los Angeles Times. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  21. ↑ "Settlement of Los Angeles". Los Angeles Almanac (en inglés). Consultado o 13 de novembro do 2022. 
  22. ↑ "The History of Los Angeles County California". laavenue.com. Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2007. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  23. ↑ Mulroy, Kevin; Taylor, Quintard; Autry Museum of Western Heritage (marzo de 2001). "The Early African Heritage in California (Forbes, Jack D.)". Seeking El Dorado: African Americans in California. University of Washington Press. p. 79. ISBN 978-0-295-98082-9. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  24. ↑ Mulroy, Kevin, et. al, eds, Seeking El Dorado:African Americans in California (Los Angeles: Autry Museum of Western Heritage, 2001): 79. "Os rexistros coloniais demostran que 26 dos 44 fundadores tiñan ascendencia africana".
  25. ↑ "Los Angeles Historical Chronology". socalhistory.org. Arquivado dende o orixinal o 27 de setembro de 2007. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  26. ↑ Guinn, James Miller (1902). Historical and biographical record of southern California: containing a history of southern California from its earliest settlement to the opening year of the twentieth century. Chapman pub. co. p. 63. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  27. ↑ Acuña, Rodolfo (1996). Anything But Mexican: Chicanos in Contemporary Los Angeles. Verson (Nova York). p. 22. ISBN 1-85984-031-0. 
  28. ↑ Estrada, William D. (2006). Los Angeles's Olvera Street. Arcadia Publishing. ISBN 978-0-7385-3105-2. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  29. ↑ "Pio Pico, Afro Mexican Governor of Mexican California". African American Registry. Arquivado dende o orixinal o 2 de febreiro de 2017. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  30. ↑ "Monterey County Historical Society, Local History Pages--Secularization and the Ranchos, 1826-1846". mchsmuseum.com. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  31. ↑ Bauer, K. Jack (1993). The Mexican War, 1846-1848 (Bison books ed.). Lincoln: University of Nebraska Press. p. 184. OCLC 25746154. 
  32. ↑ Guinn, James Miller (1902). Historical and biographical record of southern California: containing a history of southern California from its earliest settlement to the opening year of the twentieth century. Chapman pub. co. p. 50. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  33. ↑ "A History of Neighborhood Drilling" (en inglés). stand.la. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  34. ↑ Kipen, David (2011). Los Angeles in the 1930s: The WPA Guide to the City of Angels. University of California Press. pp. 45–46. ISBN 978-0-520-26883-8. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  35. ↑ "Population of the 100 Largest Urban Places: 1900". Oficina del Censo de Estados Unidos. 1998. Arquivado dende o orixinal o 8 de agosto de 2007. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  36. ↑ "The Los Angeles Aqueduct and the Owens and Mono Lakes (MONO Case)". American University. Arquivado dende o orixinal o 9 de xaneiro de 2015. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  37. ↑ Weiss, Marc A (1987). The Rise of the Community Builders: The American Real Estate Industry and Urban Land Planning. Nova York: Columbia University Press. pp. 80 a 86. ISBN 978-0-231-06505-4. 
  38. ↑ "Hollywood History and Information". AboutHollywood.com (en inglés). 16 de novembro de 2010. Arquivado dende o orixinal o 18 de abril de 2011. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  39. ↑ Buntin, John (6 de abril de 2010). L.A. Noir: The Struggle for the Soul of America's Most Seductive City. Random House Digital, Inc. p. 18. ISBN 978-0-307-35208-8. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  40. ↑ Young, William H.; Young, Nancy K. (marzo de 2007). The Great Depression in America: a cultural encyclopedia. Greenwood Publishing Group. p. 21. ISBN 978-0-313-33521-1. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  41. ↑ "Population of the 100 Largest Urban Places: 1930". United States Census Bureau. 15 de xuño de 1998. Consultado o 14 de novembro do 2022. 
  42. ↑ Hafner, Katie; Lyon, Matthew (1 de agosto de 1999). Where Wizards Stay Up Late: The Origins Of The Internet. Simon and Schuster. p. 153. ISBN 978-0-684-87216-2. Consultado o 15 de novembro do 2022. 
  43. ↑ "Earthquake Facts". U.S. Geological Survey. Arquivado dende o orixinal o 12 de outubro de 2007. Consultado o 15 de novembro do 2022. 
  44. ↑ Zielinski, Sarah (28 de maio de 2015). "What Will Really Happen When San Andreas Unleashes the Big One?". Smithsonian. Consultado o 15 de novembro do 2022. 
  45. ↑ San Andreas Fault Set for the Big One
  46. ↑ "May 22, 1960 South Central Chile Tsunami Damage along the Alaska, British Columbia, Washington, Oregón, and California coasts". West Coast and Alaska Tsunami Warning Center. Arquivado dende o orixinal o 3 de agosto de 2007. Consultado o 15 de novembro do 2022. 
  47. ↑ Pool, Bob (26 de xullo de 2006). "In Woodland Hills, It's Just Too Darn Hot". Los Ángeles Times: B1. 
  48. ↑ "L.A.'s hottest day ever". Los Ángeles Times (en inglés). 27 de setembro de 2010. Consultado o 6 de febreiro do 2023. 
  49. ↑ Burt, Cristopher (2004). Extreme Weather: A Guide and Record Book. Nova York: Norton. p. 100. 
  50. ↑ "Climatography of the United States No. 20 (1971–2000) - Los Angeles Downtown USC, CA" (PDF). National Oceanic and Atmospheric Administration. 2004. Consultado o 22 de xuño do 2023. [Ligazón morta]
  51. ↑ "Monthly Averages for Los Angeles, CA". The Weather Channel. 
  52. ↑ [Ligazón morta]
  53. ↑ "Bird-of-paradise Strelitzia reginae". San Diego Zoo. Arquivado dende o orixinal o 12 de outubro de 2007. Consultado o 26 de xuño do 2023. 
  54. ↑ "How Smog Forms in Los Angeles" (Imagen). LA Weekly. 2005. Consultado o 5 de xullo do 2023. 
  55. ↑ "California Emissions Certification". Driveclean. Arquivado dende o orixinal o 17 de setembro de 2007. Consultado o 21 de agosto do 2023. 
  56. ↑ "People at Risk In 25 U.S. Cities Most Polluted by Short-Term Particle Pollution". American Lung Association. Arquivado dende o orixinal o 28 de setembro de 2007. Consultado o 5 de setembro do 2023. 
  57. ↑ "People at Risk In 25 U.S. Cities Most Polluted by Year-Round Particle Pollution". American Lung Association. Arquivado dende o orixinal o 28 de septiembre de 2007. Consultado o 5 de setembro do 2023. 
  58. ↑ Lopez, Theresa Adams (17 de febreiro de 2006). "Air Quality Programs at the Port of Los Angeles saw Refinement in 2005 with Focus on Ramping up in 2006" (PDF). Porto dos Ánxeles. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 26 de febreiro de 2008. Consultado o 5 de setembro do 2023. 
  59. ↑ "Air Quality Protections Take Off". Environmental Defense. 6 de decembro de 2004. Arquivado dende o orixinal o 15 de setembro de 2007. Consultado o 5 de setembro do 2023. 
  60. ↑ "Visit the Center". The Los Angeles Music Center. Arquivado dende o orixinal o 10 de novembro de 2007. Consultado o 15 de febreiro do 2024. 
  61. ↑ "Local Television Market Universe Estimates". Nielsen. Arquivado dende o orixinal (documento de Microsoft Excel) o 27 de setembro de 2007. Consultado o 18 de abril do 2024. 
  62. ↑ "Sister Cities of Los Angeles." 20 de maio, 2018

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Ríos-Bustamante, Antonio José (1992). Los Ángeles, pueblo y región, 1781-1850: continuidad y adaptación en la periferia del norte mexicano. México: Instituto Nacional de Antropologia e Historia. ISBN 9789682934865. 
  • Reyner Banham, Los Angeles: The Architecture of the Four Ecologies, University of California Press, 1971.
  • Mike Davis, City of Quartz: Excavating the Future in Los Angeles, Vintage Books, 1992
  • Torin Monahan, Los Angeles Studies: The Emergence of a Specialty Field, City & Society XIV (2): 155-184, 2002
  • Lynell George, No Crystal Stair: African Americans in the City of Angels, Verso, 1992
  • Paul Glover, "Los Angeles: A History of the Future", Eco-Home Press, 1989
  • Norman M. Klein, The History of Forgetting: Los Angeles and the Erasure of Memory, Verso, 1997
  • Leonard Pitt & Dale Pitt, Los Angeles A to Z: An Encyclopedia of the City and County, University of California Press, 2000
  • Peter Theroux, Translating LA: A Tour of the Rainbow City, Norton, 1994
  • David L. Ulin (ed), Writing Los Angeles: A Literary Anthology, Library of America, 2002
  • Richard White, It's Your Misfortune and None of My Own: A New History of the American West, University of Oklahoma Press, 1991
  • Marc Reisner, Cadillac Desert: The American West and its Disappearing Water, Penguin, 1986.
  • Robert M. Fogelson, The Fragmented Metropolis: Los Angeles 1850-1930, University of California Press, 1967
Listaxe Cidade Estado Pob. Listaxe Cidade Estado Pob.

Nova York

Os Ánxeles

Chicago
1 Nova York Nova York 8.622.698 11 Austin Texas 950.715
2 Os Ánxeles California 3.999.759 12 Jacksonville Florida 892.062
3 Chicago Illinois 2.716.450 13 San Francisco California 884.363
4 Houston Texas 2.312.717 14 Columbus Ohio 879.170
5 Phoenix Arizona 1.626.078 15 Fort Worth Texas 874.168
6 Filadelfia Pensilvania 1.580.863 16 Indianapolis Indiana 863.002
7 San Antonio Texas 1.511.946 17 Charlotte Carolina do Norte 859.035
8 San Diego California 1.419.516 18 Seattle Washington 724.745
9 Dallas Texas 1.341.075 19 Denver Colorado 704.621
10 San Jose California 1.035.317 20 Washington, D.C. Distrito de Columbia 693.972
Datos do censo de 2017.[1]


  1. ↑ Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places of 50,000 or More, Ranked by July 1, 2017
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Os_Ánxeles&oldid=6748134»