[[Ficheiro:|1100px]]
|
Irán (en persa ایران) , tamén coñecido como Persia, e oficialmente República Islámica de Irán dende 1980, é un país de Asia Occidental. Limita ó norte con Armenia, Acerbaixán e Turkmenistán, con Casaquistán e Rusia a través do Mar Caspio, polo leste con Afganistán e Paquistán, polo sur co Golfo Pérsico e co Golfo de Omán, polo oeste con Iraq e polo noroeste con Turquía. Comprende unha área de 1 648 195 km², sendo a segunda nación maior de Oriente Medio e a 18 en todo o mundo. Ten unha poboación de 77 millóns de habitantes, o que a converte na nación número 17 en todo o mundo. É o único país que ten costa no mar Caspio e no océano Índico.
A capital é Teherán. A palabra Irán significa literalmente "terra dos arios" (no sentido racial do termo e non no seu sentido relixioso - arianismo).
Irán é a nación dunha das máis antigas civilizacións do mundo, que ten a súa orixe na formación do reino protoelamita e elamita entre os anos -3200 e -2800. Os medos unificaron o territorio no primeiro de moitos imperios no -625, despois do cal, convertéronse no poder político e cultural dominante da rexión. Irán acadou o cumio do seu poder durante o Imperio Aqueménida fundado por Ciro o Grande en -550, que na súa máxima extensión abranguía unha parte importante do mundo antigo, que limitaba co Val do Indo polo leste, e con Tracia e Macedonia polo noroeste, facendo del o maior imperio do mundo ata ese momento. O imperio colapsou no -330 trala conquista de Alexandre o Grande. A área gañou influencia posteriormente co Imperio Parto e co establecemento da Dinastía Sasánida en -224, baixo a cal Irán converteuse nunha das principais potencias de Asia Occidental e Central durante os seguintes catro séculos.
|
Artigo destacado
editar
Persépole (do grego Περσέπολις, Persépolis, literalmente «a cidade persa»), en antigo persa: Pars, en persa moderno: تخت جمشید, Tajt-e Yamshid «o trono de Yamshid», foi a capital do Imperio Persa durante a época aqueménida (550-330 a.C.). Atópase a uns 70 km da cidade de Shiraz, provincia de Fars, Irán, preto do lugar no que o río Pulwar desemboca no Kur (Kyrus).
A súa construción, comezada por Darío I, continuou ao longo de máis de dous séculos, ata a conquista do Imperio Persa por Alexandre Magno. As ruínas de Persépole foron declaradas Patrimonio da Humanidade pola Unesco no ano 1979.
Cidade destacada
editar
Tehran ( ; persa: تهران Tehrân) é a cidade máis grande da provincia de Teherán e a capital de Irán. Cuns 9 millóns de habitantes na cidade e uns 16 millóns na área metropolitana do Gran Teherán, Teherán é a cidade máis poboada de Irán e da Asia Occidental, e ten a segunda maior área metropolitana do Oriente Próximo, despois do Cairo. Ocupa o posto 24 do mundo por poboación das áreas metropolitanas.
Na época clásica, parte do territorio do actual Teherán estaba ocupada por Rhages, unha destacada cidade Media destruída nas invasións medievais árabe, turca e mongol. A moderna Ray é unha zona urbana absorbida actualmente pola área metropolitana do Gran Teherán.
Teherán foi escollida por primeira vez como capital de Irán por Agha Mohammad Khan da dinastía Qajar en 1786, debido á súa proximidade aos territorios de Irán no Cáucaso, entón separados. de Irán nas guerras ruso-iranianas, para evitar as faccións rivalizantes das dinastías iranianas anteriormente gobernantes. A capital foi trasladada varias veces ao longo da historia, e Teherán é a 32ª capital nacional de Persia. A demolición e reconstrución a grande escala comezou na década de 1920, e Teherán foi destino de migracións masivas procedentes de todo Irán desde o século XX.
Teherán alberga numerosos lugares históricos, como os complexos reais de Golestán, Sa'dabad e Niavaran, onde se asentaron as dúas últimas dinastías do antigo Estado Imperial de Irán. Entre os monumentos máis famosos de Teherán atópase a Torre Azadi, un monumento conmemorativo construído baixo o reinado do xa Mohammad Reza Pahlavi da dinastía Pahlavi en 1971 para celebrar o 2, 500 aniversario da fundación do Estado Imperial de Irán, e a Torre Milad, a sexta torre autoportante máis alta do mundo, terminada en 2007, e a Ponte Tabiat, terminada en 2014.
A maioría da poboación é persa, e aproximadamente o 99% entende e fala a lingua persa, pero en Teherán viven grandes poboacións doutros grupos etnolingüísticos que falan persa, xa que a maioría das minorías están persianizadas e asimiladas.
Teherán conta cun aeroporto internacional (Aeroporto Imam Khomeini), un aeroporto nacional (Aeroporto de Mehrabad), unha estación central de ferrocarril, un sistema de tránsito rápido, Metro de Teherán, un sistema de tránsito rápido de autobuses, trolebuses, e unha ampla rede de autovías.
Os plans para trasladar a capital de Irán de Teherán a outra zona, debido á contaminación do aire e aos terremotos, aínda non recibiron a aprobación. Unha enquisa realizada en 2016 en 230 cidades de todo o mundo realizada pola consultora Mercer clasificou a Teherán no posto 203 en calidade de vida. Segundo o índice global de cidades de destino de 2016, Teherán atópase entre os dez destinos turísticos de máis rápido crecemento.
O concello declarou o 6 de outubro como día de Teherán en 2016, celebrando o día de 1907 no que a cidade se converteu oficialmente na capital de Irán.
Divisións administrativas
Categorías
editar
Queres atopar artigos relacionados con Irán? Proba buscando nas seguintes categorías:
Biografía destacada
editar
Marjane Satrapi (en persa, مرجان ساتراپی , AFI mærˈʤɔːne sɔːtrɔːˈpiː), nada en Rasht ( Irán) o 22 de novembro de 1969, é unha escritora e debuxante iraniana en lingua francesa.
Nada no seu dunha familia progresista, estudou no Liceo Francés ata que logo da revolución iraniana de 1979 as autoridades islámicas suprimiron os colexios bilingües. En 1984, con 14 anos, os seus pais decidiron enviala a estudar a Viena (Austria), para que puidese completar a súa educación laica e permitir que se desenvolvese nun ambiente menos opresivo ca o do seu país natal. Tras completar os estudos secundarios regresou a Irán para estudar Belas Artes, e ao rematar decidiu marchar a Francia para seguir estudando Artes Decorativas en Estrasburgo.
Comezou a traballar en París como ilustradora de literatura infantil. Da man de Christophe Blain e o colectivo L'Association coñeceu o debuxante e guionista David B., que a animou a introducirse no mundo da banda deseñada para narrar os seus recuerdos da infancia en Irán.
A novela gráfica Persépole foi publicada en catro volumes, e acadou un grande éxito de crítica e público. Posteriormente foi adaptada ao cinema de animación por ela mesma e por Vincent Paronnaud en xuño de 2007.
Entre outros recoñecementos, Marjane Satrapia recibiu o Premio Princesa de Asturias de Comunicación e Humanidades en 2024.
Imaxe destacada
Sabías que...?
editar
- ... a lingua persa é unha das linguas máis antigas en uso continuo?
- ... a palabra Irán significa "terra dos arianos"?
- ... Irán é o maior fabricante de automóbiles de Oriente Medio?
Artigos de calidade e bos
editar
 Artigos de calidade (0)
 Artigos bos (0)
Proxectos relacionados
Portais relacionados
Proxectos irmáns
|
.jpg)
.svg){kind=small}
