Córdoba, España
Córdoba (es)  | |||||||||
| |||||||||
| Alcume | La Ciudad Califal e Córdoba la Llana | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Localización | |||||||||
| |||||||||
| Estado | España | ||||||||
| Comunidade autónoma | Andalucía | ||||||||
| Provincia | Córdoba | ||||||||
| Capital de | |||||||||
| Capital | Córdoba (en)  | ||||||||
| Contén a división administrativa | |||||||||
| Poboación | |||||||||
| Poboación | 323.763 (2023) (258,39 hab./km²) | ||||||||
| Xeografía | |||||||||
| Parte de | |||||||||
| Superficie | 1.253 km² | ||||||||
| Bañado por | Río Guadalquivir e Arroyo de Cantarranas (en) | ||||||||
| Altitude | 120 m | ||||||||
| Comparte fronteira con | |||||||||
| Datos históricos | |||||||||
Evento clave
| |||||||||
| Santo padrón | Rafael, Acisclo de Córdoba, Victoria (en) e Acisclus and Victoria (en) | ||||||||
| Organización política | |||||||||
| • Alcalde | José María Bellido (pt) (2019–) | ||||||||
| Membro de | |||||||||
| Identificador descritivo | |||||||||
| Código postal | 14000–14999 | ||||||||
| Fuso horario | |||||||||
| Código INE | 14021 | ||||||||
| Outro | |||||||||
| Irmandado con | |||||||||
| Páxina web | cordoba.es | ||||||||
 | |||||||||
.svg)
Córdoba é unha cidade andaluza, capital da provincia homónima, situada a beiras do río Guadalquivir e ao pé de Serra Morena. Provén do latín Corduba, e posiblemente dunha anterior fenicia, Qorteba, que viría a significar 'muíño de aceite' para algúns autores [1], ou ben 'cidade boa', a partir de Qart-tuba para outros.[2]
Foi capital do Califato Omeia de Occidente, época do seu maior esplendor e da que conserva numerosos monumentos, entre eles o máis importante é a Mesquita de Córdoba.
Córdoba na actualidade é un gran referente cultural do sur de Europa, unha das cidades máis atractivas, conservadas e de maior calidade de vida de España. Cun dos cascos históricos máis extensos do mundo, declarado Patrimonio da Humanidade pola UNESCO o 17 de decembro de 1984. Hoxe en día a cidade presenta diversas zonas moi modernas e ben comunicadas referentes da moderna Córdoba do século XXI, destacando a enorme transformación urbana do Plano RENFE e no río Guadalquivir, alén da expansión da cidade cunha gran dimensión urbana e alta calidade de vivenda, aínda que os prezos acadados nos andares dos novos barrios son moi elevados. Foi candidata á capitalidade cultural europea para o ano 2016.
A Xunta de Andalucía está estudando dende hai un tempo, a creación da Área Metropolitana de Córdoba que estaría composta, ademais de pola capital, polas poboacións de Villafranca, Obejo, La Carlota, Villaharta, Villaviciosa de Córdoba, Almodóvar del Río e Guadalcázar, contando así cunha poboación aproximada de 351.000 habitantes.
Xeografía
[editar | editar a fonte]A súa localización á beira do río Guadalquivir e o seu doado acceso aos recursos mineiros de Serra Morena (carbón, chumbo, zinc) responde o porqué dos seus temperáns asentamentos humanos.
Historia
[editar | editar a fonte]Prehistoria
[editar | editar a fonte]Os primeiros vestixios humanos atopados na zona corresponden a un Homo neanderthalensis que pode datar en torno ao 32000 a. C. aproximadamente. Segundo os últimos estudos, o asentamento definitivo de poboación produciuse en torno ao século III a. C. na zona denominada "Outeiro dos Queimados" hoxe ocupada polo Parque Cruz-Conde.
Idade Antiga
[editar | editar a fonte]Época prerromana
[editar | editar a fonte]No século VIII a.C., no período tarteso antigo, existía xa un núcleo protourbano que ocupaba unha superficie dunhas 50 hectáreas, que exercía certo control e explotación sobre o territorio circundante. Esta función potenciouse durante o período orientalizante, producíndose a urbanización da poboación e certa expansión económica baseada na metalurxia do cobre e a prata, ao confluír as minas de Serra Morena, as terras da campiña e o río Betis. Á explotación dos metais engadiuse a actividade agrícola, que se converteu no alicerce básico da economía a finais do período orientalizante, tras unha crise na minería. Isto traería consigo a colonización de zonas adxacentes.
No século III a. C., co ascenso polo río Betis dos cartaxineses o asentamento recibiu novas influencias exteriores.[3] De feito apareceu o primeiro nome do que se ten constancia histórica: Karduba (contracción de Kart-Iuba). O asentamento foi así bautizado polo xeneral cartaxinés Hamílcar Barca en honor dun xeral númida chamado Iuba, que combateu e morreu nunha batalla na rexión ao redor do ano 230 a.C..
Na súa descrición sobre a Segunda guerra púnica Silio Itálico incluíu a Corduba (nome outorgado polos romanos á cidade) na lista de aliados de Aníbal describíndoa como decus aurifera terra, mencionando aos caudillos da cidade: Phorcys e Arauricus.
Época romana
[editar | editar a fonte]
Os romanos conquistárona no -206, trala batalla de Ilipa e chamárona Corduba. No ano -169, o entón pretor Marco Claudio Marcelo fundou, xunto ao asentamento prerromano, unha colonia latina, que foi habitada por poboación patricia orixinaria da mesma Roma,[3] aínda que outros autores adían a súa fundación ata o ano -152, cando Marcelo se retirou a esta cidade para invernar despois de tomar Netobriga (Lusitania).
Entre os anos -143 e -141 a cidade é asediada por Viriato.
No ano -113 xa se menciona que existe un foro romano. O asentamento prerromano é aos poucos abandonado e os seus habitantes trasládanse á cidade romana e vaise producindo unha monumentalización da cidade, xa que as casas de adobe son substituídas por calcaria e arenitos. No ano -80 xa se acuñan moedas nesta cidade.
Xulio César, no ano -49 reuniu en Corduba, que xa era caput provinciae, aos representantes das cidades da Hispania Ulterior. A cidade, considerada conventus, pechara as súas portas ao legado pompeiano Varrón. Este rendeuse alí a César, quen pronunciou un discurso de agradecemento aos seus partidarios. É entón cando plantou o famoso platanus mencionado por Marcial, situado nos xardíns do actual Alcázar dos Reis Cristiáns.
Casio Longino, pretor de César na Hispania Ulterior, sufriu un atentado ao dirixirse á Basílica de Corduba no -48. Aínda que a conxura foi esmagada, trala marcha do gobernador producíronse levantamentos de tropas destacando a actitude ambigua do cuestor M. Marcelo. Longino, en represalia, destruíu as nobilissimae carissimaeque possessiones (agros e aedificia) dos cordubenses situadas ao sur do río.
No ano -46 concédese a Corduba o estatuto colonial por parte dos fillos de Pompeio, pasando a ser denominada Corduba Outeiro Patricia.
O conflito entre cesarianos e pompeianos agravouse no -45. Xulio César asediou a cidade e combateu con Cneo Pompeio Fustulos (fillo de Pompeio o Grande) polo control da ponte debendo retirarse pouco despois cara a Ategua mentres Pompeio invernou en Corduba. Trala batalla de Munda, César asediou de novo a cidade que foi tomada ao asalto, decidindo este castigala coa súa destrución. Na mesma morreron 22.000 cordobeses.
No ano -43, durante a época do triunvirato, Corduba recuperou o seu papel como centro político da Hispania Ulterior, sendo convertida na súa capital.
Na reorganización das provincias hispanas levada a cabo por Caio Octavio Augusto no ano -27, a Hispania Ulterior Baetica queda a cargo do Senado sendo a súa capital a que de novo, será coñecida como Colonia Patricia. Este título, unido a unha "refundación" da cidade e a unha posible deductio, foi concedido no -25. Durante a época de Augusto transformouse a cidade, expandíndose cara ao río, reorganizándose o viario e os espazos públicos como o "foro colonial", construíuse o teatro (coa intervención do propio emperador, os seus representantes e os principais evergetas da cidade (Persini Marii, Annaei), moi relacionados coas explotacións mineiras) e probablemente o anfiteatro. Tamén, coincidindo coa viaxe do emperador se acuñan moedas coa lenda Outeiro patricia.
Durante a época de Tiberio Claudio Nerón César constrúese o forum novum e a ponte sobre o arroio de Pedroches.
En época de dominación romana, chegou a posuír máis edificios lúdicos cá propia Roma.
Idade Media
[editar | editar a fonte]Época visigoda
[editar | editar a fonte]A inicios da época visigótica, Corduba, xunto a outras cidades da Bética como Híspalis, son practicamente independentes. O rei Axila I profanou a tumba de San Acisclo mártir, motivo polo cal a cidade se rebelou. Durante o levantamento de Atanaxildo, este pediu axuda ao emperador Xustiniano I de Bizancio para derrotar ao rei Axila. Este accedeu a enviarlle un continxente, e acaba ocupando Corduba no ano 550, derrotando a Axila e morrendo o seu fillo na batalla. Os bizantinos tamén ocupan a Bética, co apoio dos seus cidadáns, que ansían volver ao imperio romano, converténdose na provincia Spania do imperio bizantino. Atanaxildo intentou conquistar a cidade no 568, sen éxito.
O rei Leovixildo, no ano 572, aproveitando a guerra que libraba o emperador Xustino II contra os persas, tomou Corduba. Debido a este feito, o prestixio de Leovixildo subiu tanto que por primeira vez un rei visigodo se atreveu a usar os símbolos da realeza: cetro, coroa e manto, acuñando moeda no seu propio nome. Pese a iso a cidade volveu ao pouco tempo a formar parte do imperio bizantino.
Hermenexildo, fillo de Leovixildo e duque da Bética, converteuse ao catolicismo e rebelouse contra o seu pai, de relixión ariana, sendo apoiado no ano 579 por Corduba e outras cidades béticas e do Val do Guadiana. Este foi derrotado en Hispalis no ano 584, refuxiándose en Corduba, que volve ser tomada polos visigodos, onde é apresado polo seu pai e exiliado a Valentia Edetanorum.
A mediados do século VI construíronse monumentos como unha igrexa situada na localización do actual convento de Santa Clara (de forte influencia bizantina), a igrexa dos tres santos (San Fausto, San Xenaro e San Marcial), situada baixo a actual igrexa de Pedro, e a basílica de San Vicente Mártir.
A cidade, por motivos relixiosos (pola forte implantación do catolicismo fronte ao arianismo) e por afinidade ao imperio romano, tardou en aceptar o poder visigodo, o que demostrou mediante numerosas revoltas. Isto provocou unha diminución da súa influencia no reino visigótico, fronte a outras cidades como Hispalis.
Época musulmá
[editar | editar a fonte]En 716 convértese en capital do emirato de Al-Andalus, crecendo ata atinxir parte da grandeza que tiña na época romana. Máis tarde, baixo o califato Omeia alcanzou o seu máximo apoxeo demográfico (segundo algunhas fontes, máis de 1000000 de habitantes), comercial e cultural. Nesta época terminouse a Mesquita de Córdoba e edificouse a luxosa cidade de Medina Azahara ou Madinat-al-Zahra. No terreo cultural acadouse un grande esplendor, contando, durante o califato de Alhaken II coa maior biblioteca do mundo do seu tempo.
Época cristiá
[editar | editar a fonte]Cos almohades perdeu a súa condición de capital da Al-Andalus. O que significou o inicio da súa longa decadencia, acentuada cando en 1236 foi conquistada polos cristiáns (Fernando III).
Foi praza forte para a conquista de Granada por parte dos Reis Católicos que estableceron durante varios anos a corte na cidade. Sendo nese tempo cando Cristovo Colón, coñeceu á cordobesa Beatriz Enríquez de Arana, coa que nunca casou, pero que foi nai do seu segundo fillo, Fernando Colón. Cando o almirante partiu en 1492, enviou a Córdoba tamén ao seu fillo Diego, para que o esperase xunto ao seu irmán Fernando e a súa "nai adoptiva" Beatriz.
Desta época tamén sobresae a figura de Gonzalo Fernández de Córdoba o "Gran Capitán".
Idade Moderna
[editar | editar a fonte]Nesta época e debido a diversas epidemias, secas, e malos gobernantes na cidade, perdeu gran parte do seu mentalidade loitadora e aberta, o que foi caldo de cultivo para o derrotismo, ás veces chamado erroneamente senequismo, que aínda aflora nos nosos días.
O adiantado Xerónimo Luís de Cabrera, conquistador de novas terras americanas, cumpriu coa promesa feita á súa esposa, cordobesa, bautizando co nome de "Córdoba de la Nueva Andalucía" á mediterránea praza forte por el fundada á beira do río Suquía con próximas montañas en 1573, hoxe segunda cidade do país e prestixiosa sede universitaria e cultural da Arxentina.
Idade Contemporánea
[editar | editar a fonte]Esta decadencia terminou a principios do século XX coa recuperación demográfica, aínda que non foi correspondida por unha verdadeira recuperación económica. Tendencia que non cambiou ata mediado o século coa aparición de movementos culturais importantes que foron abrindo, aos poucos, a forma de pensar da poboación.
Clima
[editar | editar a fonte]Ten un clima mediterráneo continentalizado, con influencias atlánticas. Os invernos son suaves, aínda que con algunhas xeadas e os veráns moi calorosos, con importantes oscilacións térmicas diarias e temperaturas máximas que son as máis altas de Europa, excedéndose tódolos anos os 40º en varias ocasións. As precipitacións concéntranse nos meses máis fríos, debido á citada influencia atlántica, presentando unha forte seca estival e superando os 500 mm anuais.
| Observatorio do Aeroporto de Córdoba | |||||||||||||
| 1971-2000 | xan | feb | mar | abr | mai | xun | xul | ago | set | out | nov | dec | TOTAL |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Temp. máxima (°C) | 14,7 | 16,9 | 20,5 | 22,1 | 26,2 | 31,6 | 36,2 | 35,9 | 31,7 | 25,0 | 18,9 | 15,3 | 24,6 |
| Temp. mínima (°C) | 3,7 | 4,9 | 6,4 | 8,6 | 11,8 | 15,5 | 18,1 | 18,5 | 16,2 | 12,1 | 7,6 | 5,2 | 10,7 |
| Precipitacións (mm) | 64 | 53 | 40 | 61 | 34 | 17 | 3 | 3 | 24 | 62 | 85 | 89 | 536 |
As marcas de temperatura máxima no observatorio do Aeroporto de Córdoba son os 46,6º do 23 de xullo de 1995 e os 46,2º do 1 de agosto de 2003. A mínima máis baixa son os -8,2º do 28 de xaneiro de 2005.
Política e administración
[editar | editar a fonte]
- Administración local
Actualmente o alcalde de Córdoba é o xurista José Antonio Nieto, do Partido Popular. Nieto sucedeu o anterior alcalde Andrés Ocaña Rabadán, quen desde o 8 de maio de 2009 exercía a alcaldía tras substituír a Rosa Aguilar, do mesmo partido, IU.[4]
| Mandato | Nome do alcalde / alcaldesa | Grupo |
|---|---|---|
| 1979-1983 | Julio Anguita González | IU |
| 1983-1987 | Julio Anguita González(ata 1986) Herminio Trigo Aguilar |
IU IU |
| 1987-1991 | Herminio Trigo Aguilar | IU |
| 1991-1995 | Herminio Trigo Aguilar (até 1995) Manuel Pérez Pérez (xaneiro-1995 a maio) |
IU IU |
| 1995-1999 | Rafael Merino López | PP |
| 1999-2003 | Rosa Aguilar Rivero | IU-PSOE |
| 2003-2007 | Rosa Aguilar Rivero | IU |
| 2007-2011 | Rosa Aguilar Rivero (até 2009) Andrés Ocaña |
IU-PSOE IU-PSOE |
| 2011-2015 | José Antonio Nieto Ballesteros | PP |
Desde xullo de 2008, a cidade divídese en 10 distritos administrativos, coordinados por Xuntas Municipais de Distrito, que á súa vez se subdividen en barrios.
Monumentos e lugares imprescindibles[editar | editar a fonte]
Outros lugares de interese[editar | editar a fonte] Monumentos
Espazos naturais
Espazos deportivos
Espazos universitarios e culturais
Lugares Relixiosos
Construcións emblemáticas
Fontes Museos[editar | editar a fonte]
Festas e acontecementos culturais[editar | editar a fonte]
Produtos típicos[editar | editar a fonte]
Deporte[editar | editar a fonte]Fútbol Masculino: Fútbol Feminino Voleibol Feminino: Voleibol masculino: Fútbol Sala masculino: Fútbol Sala feminino: Baloncesto feminino: Baloncesto masculino: Atletismo: Motociclismo: Ciclismo: Notas[editar | editar a fonte]
Véxase tamén[editar | editar a fonte]Ligazóns externas[editar | editar a fonte]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
