Laza

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Laza (homónimos).

Laza
Bandeira de Laza
Igrexa de Santa María de Retorta.
Situación
Xentilicio	lacense (non oficial)
Xeografía
Provincia	Provincia de Ourense
Comarca	Comarca de Verín
Poboación	1.167 hab. (2023)
Área	215,9 km²
Densidade	5,41 hab./km²
Entidades de poboación	10 parroquias
Política (2015)
Alcalde	José Ramón Barreal (PPdeG)
Concelleiros	PPdeG: 7 PSdeG-PSOE: 2
Eleccións municipais en Laza
Uso do galego (2011)
Galegofalantes	90,18%
Na rede
http://www.laza.es/
[ editar datos en Wikidata ]

Laza é un concello da provincia de Ourense, pertencente á comarca de Verín. Segundo o padrón municipal en 2017 tiña 1.331 habitantes (1.826 en 2003).

Demografía

Censo total	1.331 (2017)
Menores de 15 anos	58 (4.36 %)
Entre 15 e 64 anos	663 (49.81 %)
Maiores de 65 anos	610 (45.83 %)

Evolución da poboación de Laza   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
4.405	4.262	4.573	3.034	1.800	1.570
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Etimoloxía

A orixe etimolóxica do topónimo Laza parece ter a súa orixe no vocábulo latino latium, que correspondería á rexión chamada do Lacio da Península Itálica entre os ríos Tíber e Liris, e da que se supón proviñan os primeiros romanos asentados neste val, aínda que algúns autores como Antonio-Augusto Diéguez Añel atópanlle unha orixe celta^{[Cómpre referencia]}.

Historia

No concello hai varios sitios arqueoloxicos da idade de bronce, como o petróglifo das Pisadiñas (Laza) ou o das Ferraduras (Soutelo Verde). Na idade de ferro desenvolveuse a cultura castrexa, aparecendo o castro como hábitat. Aparece nos cumes ou na caída dos outeiros de media altura, aproveitando as cualidades defensivas, agrícolas , gandeiras ou/ e mineiras. Na tradición popular adquiren diferentes nomes: castro, castelo, coroa, cidadela etc... No Concello de Laza atopamos abundantes mostras deste tipo de xacementos:

O Castro. (Asentamento fortificado en Castro de Laza). Segundo Xesús Taboada Chivite ("Carta Arqueológica de Verín", en Actas del III Congreso Nacional de Arqueología, Zaragoza, 1953): “Castro de Laza, en el pueblo de su nombre, al borde del camino secundario que enlazaba las vías 17 y 18 del itinerario de Antonio Pío”.

E apoiando a idea do paso da Vía Secundaria IV en Galicia que unía Chaves (Portugal) e Baños de Molgas (Ourense): “Por Laza, bordeando el Oppidum allí existente, cruzaba el camino, que desde Alberguería asciende hasta la Sierra de San Mamed” (Manuel Fernández Castos y Manuel Fuentes Corral, nº 35, Nós, A Coruña.)

E segundo o autor nativo deste pobo: Antonio-Augusto Diéguez Añel na súa obra "Támega", páxina14:

“La singularidad de este castro está en su relación con el oppidum, único en toda la Vía Romana Secundaria IV, de Chaves (Portugal), a Baños de Molgas, en la provincia de Ourense, al que es obrigado considerar como prototipo de lo que es y significa un castro natural, sin construcciones aparentes, situado en un lugar estratégico, con un entorno geográfico también singular, elegido previamente por los pueblos primitivos pre-celticos, celtas y romanos, de quienes quedan vestigios".

• Castro dos Mouros. (Asentamento fortificado. Soutelo Verde)
• A Coroa. (Asentamento fortificado. Carraxó).
• A Cidadella. (Asentamento fortificado. Carraxo. Hai que destacar neste castro a existencia nun monte próximo dunha explotación de estaño, coa cal o castro puido ter relación).
• Lombo da Cerca. (Asentamento fortificado. Trez).
• O castro. (Asentamento fortificado. Alberguería.)
• A Picota. (Asentamento. Camba).

As terras do val de Laza foron poboadas polos Tamaganos, unha das tribos castrexas pertencente ó convento Bracarense que aparece nomeada na Columna Honorífica da ponte de Chaves o Padrón dos pobos, e que abranguería as terras do Val norte do río Támega.

Os romanos tamén deixaron aquí a súa fonda pegada tal como se manifesta nos restos arqueolóxicos atopados na zona e que proban a explotación dos xacementos minerais, de asentamentos ou doutro tipo de restos:

• A Coroa. (Explotación aurífera en aluvión. Camba).
• Os Casarellos. (Asentamento. Toro. Apareceron varios muíños de man e un couzón de pedra dunha porta).
• Cabeza de Cántara. (Explotación mineira. Tamén puido ser aurífera. Cerdedelo).
• Vasilla de Carraxó. (Cerámica. Carraxó).
• Ara anepígrafa da Alberguería.
• As Minas Vellas de Arcucelos.

Na Idade Media como sinala Taboada Chivite ó estudar a Reconquista e a súa consolidación na comarca de Baronceli, Laza aparece relacionada nunha declaración testemuñar sobre aquela. Alude a este pobo como “Laza do Conde”. Foi curato de presentación do Conde de Motezuma, Marqués de Tenebrón que pon tamén ó seu xuíz. Tirso de Molina na súa obra “Mari Hernández, La gallega” escribe:

“El de Laza que ya esotro lado
ameno se avecina,
al. Val de Monterrey con quien confina,
cinco leguas de Chaves
dista este monte," etc....

A finais do século XVIII, ano 1777, Pedro González de Ulloa, no seu libro “Relación y Descripción Geográfica de los Estados pertenecientes a la excelentísima y Nobilísima Casa de Monterrey en el reino Galicia, Provincia de Órense” di o seguinte respecto a Laza:

“El Duque mi señor pone Corregidor, Escribanos de número, y ministros con jurisdicción sobre la mayor parte de los vecinos; comprendiendo también las parroquias de Castro, Cerdedelo, Campo de becerros, y la sobredicha de Retorta. Y todas concurren a la audiencia de Laza; en donde reside el Corregidor…..”

Sobre o couto xurisdicional de Alberguería, tiña o poder o Arcediago de Varonceli. Da Catedral de Ourense, Vicente Risco e Xaquín Lorenzo no Boletín da Real Academia Galega explícannos como o camiño antigo que atravesa a vila de Laza, formando a súa rúa máis longa e principal, foi noutro tempo verea moi importante, sendo chamado polos lugareños “Camiño de Castela” coa ruta de: Laza, Eiras, Portocamba, Campo Becerros, Venta do Bolaño, e Venta do Espiño ata a Gudiña, confirmando que tivo moito trafego de segadores que ían á sega á Castela. Tamén viñan de Castela comerciantes para traer aceite, carne, pemento etc... Posiblemente lle viñera de aí a súa importancia.

No ano 1812, a constitución contempla unha nova división territorial na que xorden novos concellos. Laza, Castro de Laza e Cerdedelo pertencen ó partido xudicial de Monterrei. A comezos de 1822 o concello de Cerdedelo desaparece e aparece como tal o de Retorta.

Finalmente, no ano 1835 implántase unha nova organización de municipios e Laza e mailas súas parroquias, que coinciden coas actuais, adscríbense ó partido xudicial de Verín.

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Laza.

• 
  Igrexa en Laza.
• 
  Albergue de peregrinos.
• 
  Peliqueiros.
• 
• 
  Casa do concello.
• 
  Placa altimétrica do concello.
• 
  Picota na Alberguería

Lugares de Laza

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Laza vexa: Lugares de Laza.