Coristanco

Coristanco
Torre de Nogueira.
Situación
Xentilicio	coristanqués
Xeografía
Provincia	Provincia da Coruña
Comarca	Comarca de Bergantiños
Poboación	5.807 hab. (2022)
Área	141,28 km²
Densidade	41,1 hab./km²
Entidades de poboación	15 parroquias
Capital do concello	San Roque, Traba
Política (2019)
Alcalde	Juan Carlos García Pose (PPdeG)
Concelleiros	BNG: 1 PPdeG: 5 PSdeG-PSOE: 1 Outros: TEGA - 3, alvc 2, Contigo 1
Eleccións municipais en Coristanco
Uso do galego (2011)
Galegofalantes	89,76%
Na rede
Web do concello de Coristanco
[ editar datos en Wikidata ]

Coristanco é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca de Bergantiños. Segundo o IGE no 2018 tiña 5.950 habitantes (6.706 no 2014, 6.974 no 2012, 7.102 no 2011, 7.165 no 2010). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «coristanqués».

Xeografía

Situación

O concello limita ao norte con Ponteceso e Carballo, ao sur con Santa Comba, Zas e Tordoia, ao leste con Carballo e ao oeste con Cabana de Bergantiños. A principal vía de comunicación é a estrada AC-552, que une A Coruña con Fisterra.

Parroquias de Coristanco
Carballo Tordoia Santa Comba Zas Cabana de Bergantiños Ponteceso A Agualada Cereo Coristanco Couso Cuns Erbecedo Ferreira Oca San Xusto Castro Seavia Traba Valenza Verdes Xaviña

Hidrografía

A lagoa de Alcaián, tamén coñecida como Braña Rubia, está situada na parroquia de Seavia, ao pé do monte Bubela. Malia o seu nome, é unha braña, e só ten auga estancada nas épocas máis chuviosas. Na actualidade está moi descoidada e apenas ten patrimonio ecolóxico. O nome de Alcaián débese á lenda de que baixo a lagoa hai unha cidade somerxida (lenda repetida noutras moitas outras lagoas) chamada Alcaián. Outra lagoa do concello é a lagoa de Cuns.

Demografía

Fonte INE, 1857-2011; IGE, Series históricas de poboación. Poboación para Galicia, provincias, comarcas e concellos Arquivado 05 de abril de 2022 en Wayback Machine.

Evolución da poboación de Coristanco   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021
6495	7338	9327	10 314	7765	7285	7102	6974	6875	6706	6551	6425	6313	6177	6074	5950	{{{17}}}
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Censo total 2014	6706 habitantes
Menores de 15 anos	631 (9.41 %)
Entre 15 e 64 anos	4006 (59.74 %)
Maiores de 65 anos	2069 (30.85 %)

Historia

Hai restos megalíticos no concello, unhas 30 mámoas construídas hai uns 8.000 anos, sendo os mellor conservados os catro que hai no monte Lume de Suso e os de Porcariza, en Xaviña.

A partir do século VI a. C. chegou a cultura castrexa traída polos ártabros. Na zona establecéronse os Brigaecini, que deron nome á comarca. Consérvanse oito castros catalogados, en moi mal estado de conservación debido ó uso das súas pedras noutras construcións ou peches de leiras.

• Castro Redondo e O Portal (A Cruz de Agrelo-Cereo)
• Cotón e San Roque (Coristanco)
• Santa Cecilia (Centiña-Coristanco)
• Vilar (Couso); O Cotón (Ferreira)
• Oca e As Picureas (Oca)
• Lume de Suso (Santa Baia de Castro)
• A Croa de Arixón (Seavia)
• Puga (Arixón-Seavia)
• Castrobó (Castrobó-Valenza)
• A Insua (Valenza)

Coa romanización comezaron a mellorarse as comunicacións, con construcións como a ponte Lubiáns sobre o río Rosendo.

Durante a Idade Media a zona estivo dominada polo arcebispo de Santiago, o mosteiro de San Mamede de Seavia e o conde de Traba. Na torre de Nogueira viviron os Bermúdez de Castro.

O concello de Coristanco constituíuse en 1835, formando parte do partido xudicial de Carballo. Con anterioridade a maioría das súas parroquias pertencían a Santiago de Compostela.

Cultura

Patrimonio arquitectónico

A ponte Lubiáns cruza o río Rosendo, afluente do Anllóns. Une o concello de Carballo con Coristanco, no lugar de Montecelo, na parroquia de Oca.

Foi construída no século I, e por ela discorría a vía XIX do itinerario de Antonino, tamén chamada Per loca maritima. Até a construción moitos anos despois da Ponte Nova uns metros máis abaixo serviu de paso entre A Coruña e Fisterra. Nas súas orixes tiña cinco arcos, contando na actualidade con 4. Ten 40,5 metros de lonxitude e 2,6 de ancho. A súa maior altura sobre o río é de 5,4 m. Aínda conserva a calzada de lousas.

A torre de Nogueira está situada no lugar de Nogueira, na parroquia de Seavia. É de forma rectangular e estilo gótico, de 13 m de altura. Formaba parte do pazo-fortaleza dos Bermúdez de Castro, levantado no século XV. O pazo tiña dúas torres, de carácter defensivo.

O pazo de Cereo Vello conserva entre dous pináculos barrocos unha pedra de armas co emblema dos Manueles, descendentes do infante Xoán Manuel, á súa vez descendente de Afonso X o Sabio. O escudo é cuartelado con dous leóns rampantes con dous brazos armados. Consérvanse tamén os emblemas doutras familias nobres de Bergantiños, como os Vilardefrancos e os Pardiñas.

Outros dous pazos son o de Ferreiros, que pertenceu a un descendente de María Pita, e o de Ponte, en Verdes, que conserva restos dunha torre con pequenas garitas e unha gran muralla arredor da construción.

Irmandade

Coristanco está irmandado dende 1998 con La Guyonnière situado no departamento Vendée na rexión Países do Loira.

• La Guyonnière

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Coristanco.

• 

  O Río Anllóns o seu paso por Verdes.

• 

  O Río Anllóns o seu paso por Verdes.

• 

  Carroza deseñada con patacas na Festa da pataca de Coristanco de 2005.

• 

  Cesto de patacas na Festa da pataca de Coristanco de 2005.

• 

  Casa do concello

Véxase tamén

Bibliografía

• Domínguez Rial, Evaristo (2015). Coristanco. As súas parroquias. Costa da Morte. Edicións Embora. ISBN 978-84-16456-06-2. 

Outros artigos

• Lugares de Coristanco
• Eleccións municipais en Coristanco