Michael Jackson
Michael Joseph Jackson,[1] nado o 29 de agosto de 1958 en Gary, Indiana, e finado o 25 de xuño de 2009 nos Ánxeles,[2] foi un cantautor, produtor, músico, actor e bailarín estadounidense. Alcumado coma o "Rei do Pop",[3][4] a súa contribución á música, ó baile, á moda, xunto coa súa publicitada vida persoal, fixeron del unha figura da cultura popular durante catro décadas.
O oitavo fillo da familia Jackson, debutou na música profesional a carón dos seus irmáns como membro dos Jackson 5 en 1968, e comezou a súa carreira en solitario en 1971. A comezos dos anos 1980, Jackson converteuse na figura dominante da música popular. Os vídeos musicais das súas cancións, como "Beat It", "Billie Jean", e "Thriller", considéranse rompedores das barreiras raciais e transformadores do medio nunha arte e nunha ferramenta de promoción. A popularidade deses vídeos axudou a elevar á fama a MTV, daquela unha canle relativamente nova. Con vídeos como "Black or White" e "Scream", continuou a innovar no medio ó longo da década de 1990, ademais de forxarse unha reputación como artista das xiras mundiais. A través das actuacións nos escenarios e nos vídeos, Jackson popularizou unha morea de complicadas técnicas de baile, como o robot e o moonwalk, ós cales el deu nome. O seu distintivo son e estilo influíron en numerosos artistas de hip hop, post-disco, R&B contemporáneo, pop e rock.
O álbum de Jackson Thriller (1982) é o álbum máis vendido de tódolos tempos. Os seus outros álbums, como Off the Wall (1979), Bad (1987), Dangerous (1991) e HIStory (1995), tamén están entre os máis vendidos do mundo. Jackson é un dos poucos artistas que foi honrado no Salón da Fama do Rock por dúas veces. Algúns dos seus outros logros son varios Récords Guinness do Mundo, 13 Premios Grammy, un Grammy Legend e un Grammy á carreira artística; 26 American Music Awards, máis que ningún outro artista, incluídos o de "Artista do Século" e "Artista dos anos 1980"; 13 números un nos Estados Unidos na súa carreira en solitario, máis que calquera outro artista masculino na era dos Hot 100; e máis de 400 millóns de discos vendidos por todo o mundo.[5][6][7][Note 1] Jackson gañou centos de premios, o que o converteu no artista máis galardoado da historia da música popular.[8] O 29 de agosto de 2010, no que sería o seu aniversario número 52, converteuse postumamente no artista máis descargado da historia da Nokia Music Store.[9][10] Coñecido pola súa labor filantrópica, Jackson viaxou constantemente arredor do mundo polas súas campañas humanitarias, e o Libro dos Récords de 2000 recoñeceuno polas súas 39 actividades caritativas.[11]
Aspectos da vida persoal de Jackson, como a súa aparencia cambiante, relacións sentimentais e comportamento, xeraron moita controversia. A mediados dos anos 1990, foi acusado de abusos sexuais a menores, mais o caso resolveuse fóra dos tribunais co pago de 25 millóns de dólares e non se chegaron a presentar cargos formais.[12] No 2005, foi xulgado por máis alegacións de abusos sexuais e outros cargos, dos cales o xurado atopou inocente. Mentres se preparaba para o seu regreso nunha serie de concertos chamada This Is It, Jackson morreu o 25 de xuño de 2009 por mor dunha parada cardiorrespiratoria logo dunha intoxicación aguda de propofol e benzodiacepina. O Departamento Forense do Condado dos Ánxeles declarou a súa morte como un homicidio, e o seu médico persoal, Conrad Murray, foi condenado por homicidio involuntario. A morte de Jackson desencadeou unha resposta global e a retransmisión en directo do seu funeral foi vista arredor de todo o mundo.[13]
Jackson converteuse no primeiro artista en ter un sinxelo no Top Ten da Billboard Top 100 en cinco décadas diferentes cando Love Never Felt So Good acadou o número 9 o 21 de maio de 2014.[14]
Traxectoria
[editar | editar a fonte]1958–75: Infancia e The Jackson 5
[editar | editar a fonte]
Michael Jackson naceu o 29 de agosto de 1958. Era o oitavo de dez irmáns dunha familia afroamericana de clase traballadora, que vivía nunha casa de dous dormitorios de Gary, Indiana, unha cidade industrial preto de Chicago.[15][16] A súa nai, Katherine Esther Scruse, era unha devota testemuña de Xeová. No pasado, ela aspirara a ser unha artista country que tocaba o clarinete e o piano, mais acabou traballando para a compañía Sears.[17] O seu pai, Joseph Walter "Joe" Jackson, un antigo boxeador, traballaba co aceiro para U.S. Steel. Joe tamén tocaba a guitarra nun grupo local de R&B chamado "The Falcons" para axudar na economía familiar.[18] Michael medrou con tres irmás (Rebbie, La Toya, e Janet) e cinco irmáns (Jackie, Tito, Jermaine, Marlon, e Randy).[19] Un sexto irmán, Brandon, irmán xemelgo de Marlon, morreu pouco despois de nacer.[20]
Michael tivo unha relación problemática co seu pai, Joe.[21][22] No 2003, Joe recoñeceu que zoupaba a Michael cando era neno.[23] Joe tamén dixo ter abusado verbalmente do seu fillo, dicíndolle que tiña un "nariz gordo" en varias ocasións.[24] Jackson dixo que foi abusado fisicamente e emocionalmente durante os incesantes ensaios, aínda que tamén declarou que a estrita disciplina do seu pai xogou un papel moi importante no seu éxito.[21] Conversando abertamente sobre a súa nenez nunha entrevista con Oprah Winfrey, emitida en febreiro de 1993, Jackson recoñeceu que a súa xuventude fora moi solitaria e que se sentiu illado.[25] A profunda insatisfacción de Jackson coa súa aparencia, os seus pesadelos e problemas para durmir, a súa tendencia a compracer constantemente, especialmente ó seu pai, e o seu comportamento infantil na súa vida adulta, considéranse efectos dos malos tratos que sufriu na infancia.[26]
Nunha entrevista con Martin Bashir, posteriormente incluída no telefilme de 2003 Living with Michael Jackson, Jackson recoñeceu que o seu pai mancábao cando era neno, pero considerábao un "xenio", xa que segundo el mesmo, a estrita disciplina do seu pai foi fundamental para conseguir o éxito. Cando Bashir descartou o comentario positivo e continuou a inquirir sobre os golpes, Jackson puxo unha man diante da cara e opúxose ás súas preguntas.[27][28]
En 1964, Michael e Marlon uníronse ós Jackson Brothers, unha banda formada polo seu pai na que estaban os seus irmáns Jackie, Tito e Jermaine, que eran músicos de acompañamento que tocaban as congas e a pandeireta. En 1965, Michael comezou a compartir a voz líder do grupo co seu irmán máis vello Jermaine, e o nome do grupo cambiouse por The Jackson 5.[19] Ese ano, o grupo gañou unha competición de talentos con Michael interpretando a canción de James Brown "I Got You (I Feel Good)".[29] Dende 1966 a 1968, a banda fixo xiras polo Medio Oeste, actuando nunha serie de clubs afroamericanos coñecidos como "chitlin' circuit". Frecuentemente facían de abreconcertos de artistas de R&B como Sam & Dave, The O'Jays, Gladys Knight e Etta James. The Jackson 5 tamén actuaron en bares e clubs, onde se facían espectáculos de striptease, e tamén en auditorios locais e bailes de instituto.[30][31] En agosto de 1967, mentres facían xira pola Costa Leste, o grupo gañou un concurso afeccionado no Teatro Apollo de Harlem.[32]
The Jackson 5 gravaron varias cancións, como "Big Boy" (1968), o seu primeiro sinxelo, para Steeltown Records, un selo de Gary, Indiana,[33] antes de asinar con Motown Records en 1969.[19] The Jackson 5 deixaron Gary en 1969 e trasladáronse á área dos Ánxeles, onde seguiron gravando música para Motown.[34] A revista Rolling Stone describiu a Michael como "un prodixio" con "abrumadores dons musicais," escribindo que el "emerxeu axiña como o principal atractivo e voz principal".[35] O grupo apareceu nunha lista musical cando os seus primeiros catro sinxelos—"I Want You Back" (1969), "ABC" (1970), "The Love You Save" (1970) e "I'll Be There" (1970)—acadaron o número un en Billboard Hot 100.[19] En maio de 1971, a familia Jackson mudouse a unha gran casa en Encino, nos Ánxeles,[36] onde Michael evolucionou de artista infantil a ídolo adolescente.[37] Mentres Michael comezaba a medrar como artista en solitario a comezos dos anos 1970, seguiu a manter lazos con The Jackson 5 e Motown. Entre 1972, cando comezou a súa propia carreira, e 1975, Michael lanzou catro álbums de estudio con Motown: Got to Be There (1972), Ben (1972), Music & Me (1973) e Forever, Michael (1975).[38] "Got to Be There" e "Ben", as cancións que deron título ós dous primeiros álbums, foron sinxelos exitosos, así como a versión da canción de Bobby Day "Rockin' Robin".[39]
The Jackson 5 foron descritos posteriormente coma "un vangardista exemplo de rompedores artistas negros".[40] Malia que as vendas do grupo comezaron a decaer en 1973, e os membros da banda anoxáronse con Motown por impedirlles ter control creativo, conseguiron un éxito top 40 como "Dancing Machine" (1974), antes de que The Jackson 5 deixara Motown en 1975.[41]
1975–81: Cambio a Epic e Off the Wall
[editar | editar a fonte]
En xuño de 1975, os Jackson 5 asinaron con Epic Records, unha subsidiaria de CBS Records, e cambiaron o seu nome por the Jacksons. O irmán máis novo, Randy, uniuse formalmente á banda neste período, mentres Jermaine elixiu seguir con Motown e continuar unha carreira en solitario.[42] Os Jacksons continuaron a facer xiras internacionalmente, e lanzaron seis álbums máis entre 1976 e 1984. Michael, o líder letrista do grupo durante esa época, escribiu éxitos como "Shake Your Body (Down to the Ground)" (1979), "This Place Hotel" (1980) e "Can You Feel It" (1980).[29] A introdución de Michael no cine comezou en 1978, cando interpretou o "Espantallo" en O meigo, un musical dirixido por Sidney Lumet no que tamén saían Diana Ross, Nipsey Russell e Ted Ross.[43] O filme foi un desastre na recadación.[44] Mentres traballaba no filme, Michael coñeceu a Quincy Jones, que estaba a facer a banda sonora do mesmo, e Jones accedeu a producir o seu próximo álbum en solitario, Off the Wall. [45] En 1979, Jackson rompeu o nariz durante unha rutina de baile. A súa rinoplastia non foi satisfactoria, xa que se aqueixaba de dificultades respiratorias que poderían afectar a súa carreira. O doutor Steven Hoefflin foi o encargado de efectuar a segunda rinoplastia de Jackson e as operacións vindeiras.[46]
Off the Wall (1979), que Jones e Jackson co-produciron, consagrou a Jackson como artista en solitario. O álbum axudouno na súa transición dende o "bubblegum pop" da súa xuventude a un son máis complexo como adulto.[37] Os letristas do álbum inclúen ó propio Jackson, Rod Temperton, Stevie Wonder e Paul McCartney. Off the Wall foi o primeiro disco en solitario que conseguiu xerar catro top 10 hits nos Estados Unidos: "Off the Wall", "She’s Out of My Life", e os sinxelos "Don't Stop 'Til You Get Enough" e "Rock with You".[47][48] O álbum acadou o número 3 na Billboard 200 e vendeu máis de 20 millóns de copias en todo o mundo.[49] En 1980, Jackson gañou tres premios nos American Music Awards: Álbum Soul/R&B favorito, Artista masculino de Soul/R&B favorito e Sinxelo de Soul/R&B favorito por "Don't Stop 'Til You Get Enough".[50][51] Tamén gañou o premio Billboard Year-End ó Mellor artista negro e ó Mellor álbum negro, así como un Premio Grammy á Mellor actuación de R&B por "Don't Stop 'Til You Get Enough".[47] En 1981, Jackson foi o gañador dos American Music Awards por Álbum Soul/R&B favorito e Artista masculino de Soul/R&B favorito.[52] Malia o seu éxito comercial, Jackson sentiu que Off the Wall debería ter xerado un impacto moito maior, e iso determinouno a superar tódalas expectativas no seu próximo lanzamento.[53]
1982–83: Thriller e Motown 25: Yesterday, Today, Forever
[editar | editar a fonte]
En 1982, Jackson combinou o seu interese pola música e polo cine cando tivo a oportunidade de contribuír coa canción "Someone In the Dark" no storybook do filme E.T. the Extra-Terrestrial. A canción, con Quincy Jones como produtor, gañou un Premio Grammy á mellor gravación para nenos en 1983.[54] Moito maior foi o éxito que tivo despois do lanzamento de Thriller a finais de 1982. O álbum valeulle a Jackson sete premios Grammys máis[54] e oito American Music Awards, incluído o Premio de Mérito, sendo o artista máis novo en gañalo.[55]
"Thriller" foi o álbum máis vendido en todo o mundo en 1983.[56][57] Converteuse no álbum máis vendido da historia nos Estados Unidos,[58] e tamén no resto do mundo, cunhas vendas estimadas de 65 millóns de copias.[59] O álbum ficou no máis alto da Billboard 200 durante 37 semamas, e no top 10 de 200 durante 80 semanas consecutivas. Foi ademais o primeiro álbum en ter sete sinxelos no Billboard Hot 100 top 10, incluíndo "Billie Jean", "Beat It" e "Wanna Be Startin' Somethin'".[60] En marzo de 2009, Thriller acadou 29 millóns de envíos segundo a RIAA,[61] conseguindo Dobre Diamante nos Estados Unidos. Thriller valeulles a Jackson e Quincy Jones o Grammy a Mellor produtor do ano en 1983. Tamén gañou o de álbum do ano, e mellor interpretación masculina de pop. "Beat It" gañou o Récord do Ano, con Jackson como artista e Jones como co-produtor, e mellor interpretación masculina de rock. "Billie Jean" valeulle dous Grammys a Jackson, por mellor canción de R&B e mellor interpretación masculina de R&B.[54] Os Premios AMA de 1984 galardoaron a Jackson cun Premio de Mérito e AMAs ó artista masculino favorito, e artista favorito de Soul/R&B e Pop/Rock. "Beat It" gañou o AMA ó vídeo favorito de Soul/R&B, vídeo favorito de Pop/Rock, e sinxelo favorito de Pop/Rock. Thriller gañou o AMA ó álbum favorito, álbum favorito de Soul/R&B e álbum favorito de Pop/Rock.[55][62]
En adición ó galardoado álbum, Jackson lanzou "Thriller", un vídeo musical de catorce minutos de duración que foi dirixido por John Landis en 1983.[63] Foi descrito como "rompedor das barreiras raciais" pola Music Television Channel (MTV), daquela unha aínda recente canle de televisión.[37] En decembro de 2009, a Biblioteca do Congreso seleccionou o vídeo musical "Thriller" para ser incluído no National Film Registry. Foi un dos vinte cinco filmes nomeados ese ano como "obras de duradeira importancia na cultura americana" que deberían ser "preservados por sempre."[64][65] "Thriller" é o primeiro e o único vídeo musical en ser incluído neste rexistro.[63][65][66]
O avogado de Jackson, John Branca, observou que o artista tiña a máis alta taxa de dereitos na industria da música ata daquela: aproximadamente $2 por cada álbum vendido. Tamén estaba a bater récords de beneficios polas vendas das súas gravacións. O videocasete documental The Making of Michael Jackson's Thriller vendeu máis de 350.000 copias nuns poucos meses. Nesta época comezaron a venderse bonecos coa aparencia de Michael Jackson, que apareceron nas tendas en maio de 1984 cun prezo de $12.[67] O biógrafo J. Randy Taraborrelli escribiu que "Thriller xa non se vendía como un artigo de lecer como unha revista, un xoguete, ou as entradas para o cine, comezou a venderse como un elemento básico do fogar."[68] En 1985, The Making of Michael Jackson's Thriller gañou o Grammy a mellor vídeo musical.[54] Time describiu do seguinte xeito a influencia de Jackson como "Estrela das gravacións, da radio, dos vídeos rock. Un equipo de rescate dun só home para o negocio da música. Un compositor que establece o ritmo durante unha década. Un bailarín cos pés máis luxoso na rúa. Un cantante que atravesa tódalas fronteiras do gusto, do estilo e tamén da cor".[67] The New York Times escribiu que, "no mundo da música pop, está Michael Jackson e despois tódolos demais".[69]
Un intre decisivo na carreira de Jackson produciuse o 25 de marzo de 1983, cando Michael se reuniu cos seus irmáns para unha lendaria actuación en vivo que foi gravada no Pasadena Civic Auditorium para Motown 25: Yesterday, Today, Forever, un especial de televisión da NBC. O espectáculo emitiuse o 16 de maio de 1983, e tivo unha audiencia estimada de 47 millóns de espectadores, e na cal actuaron os Jackson e outras estrelas de Motown.[70] O espectáculo é lembrado especialmente pola interpretación en solitario de "Billie Jean", que lle valeu o primeiro nomeamento ós Emmy.[71] Vestindo unha característica chaqueta negra con brillantes e unha luva de golf decorada con diamantes de imitación, realizou o seu famoso movemento de baile, o moonwalk, que o antigo bailarín de Soul Train e membro de Shalamar Jeffrey Daniel lle ensinara tres anos antes.[72] Jackson rexeitara orixinalmente a invitación para participar no espectáculo, xa que cría que xa fixera televisión abonda por aquel entón. Porén, a petición de Berry Gordy, Jackson mudou de parecer e accedeu a participar no show coa condición de poder facer unha actuación en solitario.[73] Segundo o reporteiro de Rolling Stones Mikal Gilmore, "Hai intres nos que sabes que estás a oír ou ver algo extraordinario...iso ocorreu esta noite".[37] A actuación de Jackson foi comparada coa de Elvis Presley ou The Beatles' en The Ed Sullivan Show.[74] Anna Kisselgoff de The New York Times escribiu posteriormente, "O moonwalk que el fixo famoso é unha axeitada metáfora do seu estilo de baile. Como o fai? Como técnico, é un grande ilusionista, un xenuíno mimo. A súa habilidade de manter unha perna recta mentres esvara cunha curva coa outra require dunha sincronización perfecta."[75] Berry Gordy comentou da súa actuación que "dende o primeiro intre de Billie Jean, quedei fascinado, e cando fixo o seu icónico moonwalk, fiquei abraiado, foi máxico, Michael Jackson entrou en órbita, e xa nunca descendeu".[76]
1984–85: Pepsi, "We Are the World" e carreira nos negocios
[editar | editar a fonte]A mediados da década de 1980, a galardoada carreira musical de Jackson contribuíu ó seu éxito comercial, que resultou ser substancial. En novembro de 1983, Jackson, xunto cos seus irmáns, colaborou con PepsiCo nun acordo promocional de $5 millóns que rachou cos récords na industria da publicidade pola imaxe dunha celebridade. A primeira campaña de Pepsi, levouse a cabo nos Estados Unidos dende 1983 a 1984 e lanzou o tema "New Generation". Na campaña estaba incluído a publicidade, a xira de patrocinio, eventos de relacións públicas e exhibicións en tendas. Jackson, que estaba activamente involucrado na creación do icónico anuncio de Pepsi, suxeriu o uso da canción "Billie Jean" como jingle publicitario.[77]
O 27 de xaneiro de 1984, Michael e outros membros dos Jacksons rodaron un anuncio de Pepsi Cola que foi supervisado por Phil Dusenberry,[78] un executivo da axencia BBDO, e Alan Pottasch, o Director Creativo de Pepsi Internacional, no Shrine Auditorium dos Ánxeles. Diante dun nutrido grupo de fans na simulación dun concerto, foguetes pirotécnicos prenderon lume no cabelo de Jackson, causándolle queimaduras de segundo grao no seu coiro cabeludo. Jackson foi sometido a tratamento para agochar os sinais da queimadura, e realizou a súa terceira rinoplastia pouco despois.[46] Pepsi chegou a un acordo extraxudicial e Jackson doou a súa residencia de $1,5 millóns ó Centro Médico Brotman en Culver City (California). Na súa honra foi renomeado Michael Jackson Burn Center.[79] Dusenberry relatou o episodio nas súas memorias, Then We Set His Hair on Fire: Insights and Accidents from a Hall of Fame Career in Advertising. Jackson asinou un segundo acordo con Pepsi a finais de 1980 por $10 millóns. A segunda campaña tivo repercusión mundial, abranguendo máis de vinte países e proporcionando apoio financeiro ó novo álbum de Jackson Bad, e a súa xira mundial de 1987–88.[77] Malia que Jackson tiña acordos e contratos publicitarios con outras marcas, como L.A. Gear, Suzuki e Sony, ningunha delas foi tan significativa como Pepsi, que máis tarde asinaría con outras estrelas musicais como Britney Spears e Beyoncé para promocionar os seus produtos.[77][77][80]
O labor humanitario de Jackson foi recoñecido o 14 de maio de 1984, cando foi invitado á Casa Branca para recibir un premio do Presidente Ronald Reagan polo seu traballo caritativo para axudar á xente a superar o alcoholismo e o abuso das drogas,[81] e en recoñecemento polo seu apoio a Ad Council e a campaña de prevención de alcoholismo ó volante da Administración Nacional de Seguridade no Tráfico. Asemade, Jackson doou o uso de "Beat It" para os anuncios da campaña de servizo público.[82]
Ó contrario que os outros álbums, Thriller non tivo xira oficial para promocionalo, pero o "Victory Tour" de 1984 do grupo The Jacksons amosou o novo material en solitario de Michael a máis de dous millóns de estadounidenses. Foi a derradeira xira que fixo cos seus irmáns.[83] Por mor da controversia da venda de entradas para o concerto, Jackson deu unha conferencia de prensa e anunciou que ía doar a súa parte dos cartos da xira Victory Tour, cun valor de $3 a 5 millóns, á caridade.[84][85] O traballo caritativo de Jackson e os seus premios humanitarios continuaron co lanzamento de "We Are the World" (1985), que co-escribiu con Lionel Richie.[86] Lanzada mundialmente en marzo de 1985 para axudar ós pobres dos Estados Unidos e África, a canción conseguiu $63 millóns para paliar a fame,[87] e converteuse nun dos sinxelos máis vendidos de tódolos tempos, con 20 millóns de copias. "We Are the World" gañou catro Grammys en 1985, incluíndo o premio á "Canción do Ano", e a Jackson e Richie como autores.[86] Malia que os directores da American Music Award eliminaron a canción caritativa da competición porque sentían que non era xusto, a edición dos AMA de 1986 fíxolle un tributo á canción no seu primeiro aniversario. (A canción foi gravada o 28 de xaneiro de 1985).[88] Os creadores do proxecto recibiron dous premios especiais de honra: o primeiro pola creación da canción e o segundo pola idea do USA for Africa. Jackson, Quincy Jones, e o promotor Ken Kragan recibiron galardóns especiais polos seus papeis na creación da canción.[88][89][90][91]
O interese económico de Jackson no mercado dos dereitos musicais medrou despois de colaborar con Paul McCartney a comezos da década de 1980. Da súa colaboración aprendeu que McCartney facía aproximadamente $40 millóns cada ano a partir de cancións doutras persoas.[87] En 1983, Jackson comezou a investir en dereitos de cancións que outros artistas escribiran, mais foi coidadoso coas súas adquisicións, facéndose só cunhas poucas das ducias que lle ofreceron. As primeiras adquisicións de Jackson foron "Everyday People" (1968) de Sly Stone, "1-2-3" (1965) de Len Barry, "The Wanderer" (1961) e "Runaround Sue" (1961) de Dion DiMucci. Porén, a compra máis significativa de Jackson produciuse en 1985, cando mercou os dereitos sobre a ATV Music Publishing após meses de negociacións.[87] A ATV tiña os dereitos de preto de 4000 cancións, incluíndo o catálogo Northern Songs que contiña a maioría das composicións de Lennon–McCartney gravadas con The Beatles.[92]
En 1984, Robert Holmes à Court, o rico investidor australiano que posuía ATV Music Publishing, anunciara que poñía o catálogo de ATV á venda.[92] En 1981,[93] fóralle ofrecido a McCartney por £20 millóns.[87][94] Segundo McCartney, contactou con Yoko Ono para facer a compra xuntos, dividindo a cantidade a £10 millóns cada un, mais Ono pensou que poderían mercalo por £5 millóns cada un.[87][94] Como non foron quen de facer a compra conxunta, McCartney, que non quería ser o único propietario das cancións dos Beatles, non desempeñou a oferta pola súa conta.[93][94]
Jackson foi informado da oferta polo seu avogado, John Branca, en setembro de 1984.[92] Un avogado de McCartney tamén asegurou a Branca que McCartney non estaba interesado. McCartney dixera da oferta que "Era demasiado cara",[87][93] mais outras compañías e investidores estaban interesados. Jackson realizou unha oferta de $46 millóns o 20 de novembro de 1984.[92] Os seus axentes coidaron que tiñan resolto varias veces, mais atopáronse con outros poxadores e outras áreas de debate. En maio de 1985, o equipo de Jackson retirouse das conversas despois de ter gastado case un $1 millón e catro meses en dilixencias nas negociacións.[92] En xuño de 1985 Jackson e Branca descubriron que a empresa de Charles Koppelman e Marty Bandier fixera unha tentativa de acordo con Holmes à Court para comprar ATV Music por $50 millóns; mais, a comezos de agosto, o equipo de Holmes à Court contactou con Jackson e as conversas reandáronse. Jackson propuxo unha oferta de $47,5 millóns, que foi aceptada debido a que podía pechar o trato máis axiña por ter feito as dilixencias con ATV Music.[92] Jackson tamén aceptou visitar a Holmes à Court en Australia, onde aparecería en Channel Seven Perth Telethon.[95] A adquisición de ATV Music rematou o 10 de agosto de 1985.[92]
1986–90: Aparencia, tabloides, Bad, filmes, autobiografía e Neverland
[editar | editar a fonte]
A pel de Jackson tivo unha cor medio marrón durante toda a súa xuventude, mais a mediados da década de 1980, volveuse gradualmente máis pálido. O cambio recibiu unha gran cobertura dos medios de comunicación, que incluían murmurios de que podía estar clarexando a súa pel.[96] Segundo a biografía de J. Randy Taraborrelli, en 1986, a Jackson diagnosticáronlle vitilixe, que de acordo con Taroberrelli, puido ser consecuencia de clarexar a pel. Taraborelli tamén dixo que a Jackson diagnosticáronlle lupus; a vitilixe clarexou parcialmente a súa pel, e o lupus estaba a curar, máis ámbalas dúas enfermidades fixérono moi sensible á luz do sol. Os tratamentos que empregou polo seu estado clarexaron aínda máis a súa pel, e, coa aplicación de maquillaxe para uniformar as manchas, a súa aparencia era a dun home branco.[97] Jackson foi diagnosticado con vitilixe na súa autopsia, mais non de lupus.[98]
A cirurxiá plástica neiorquina Dra. Pamela Lipkin, que non tratara nunca a Jackson ou revisara o seu historial médico, dixo, "cando ollas para as outras características, o clarexar da pel vai da man do que eu coido que era unha busca da beleza, así que teño que preguntarme que foi primeiro? Vitilixe ou clarexar a pel?" Tendo en conta que Jackson tiña un ton de pel uniforme cando era mozo, a interpretación de Lipkin foi que "probablemente está a tratar de parecer caucásico: a súa pel é máis branca. O seu nariz faise máis delgado cada seis meses. Os seus beizos están a quedar máis finos. As súas cellas son máis altas. O seus ollos son cada vez meirandes. Os seus pómulos son maiores".[99] Jackson declarou que tan só se fixo dúas rinoplastias como toda cirurxía na cara, malia que eventualmente mencionou que se fixo unha depresión no queixo. Jackson perdeu peso a comezos dos anos 1980 por mor dun cambio de dieta e polo seu desexo dun "corpo de bailarín".[100] Testemuñas declararon que tiña mareos frecuentes e especulouse de que sufrise de anorexia nerviosa; os períodos de perda de peso foron un problema recorrente na súa vida.[101]
Durante o curso do tratamento, Jackson fixo dous grandes amigos: o seu dermatólogo, Dr. Arnold Klein, e a enfermeira de Klein, Debbie Rowe. Rowe converteríase posteriormente na segunda muller de Jackson e a nai dos dous fillos maiores. Jackson confiaba moito en Klein en asuntos médicos e de negocios.[102]
Jackson converteuse no obxectivo dun crecente xornalismo sensacionalista. En 1986, os tabloides difundiron a historia de que Jackson durmía nunha cámara hiperbárica de osíxeno para reducir o proceso de envellecemento, e foi representado deitado dentro dunha caixa de cristal. Malia que a historia non era certa, os tabloides argüíron que fora o propio Jackson quen difundira a historia, fabricada por el mesmo.[103] Cando Jackson mercou un chimpancé de nome Bubbles a un laboratorio, díxose del que estaba a perder cada vez máis a noción da realidade.[104] Tamén se dixo que fixera unha oferta para mercar os ósos de Joseph Merrick (o "home elefante"), e aínda que era falso, Jackson non negou a historia.[105] Nun principio, vía esas historias como oportunidades de publicidade, mais cesou de darllas á prensa conforme se ían facendo máis sensacionalistas. Consecuentemente, os medios comezaron a facer as súas propias historias.[103][106][107] Esas reportaxes quedaron na conciencia pública, e inspiraron o alcume "Wacko Jacko" ("Jacko o tolo"), que Jackson detestaba. Respondendo ós rumores, Jackson comentoulle a Taraborrelli:
Por que non dicirlle á xente que son un alien de Marte? Dille que como polos vivos e bailo voodoo a medianoite. Creerán todo canto ti lles digas, porque ti es xornalista. Pero se eu, Michael Jackson, dixese "Son un alien de Marte, como polos vivos e bailo voodoo a medianoite", a xente diría, "Ei meu, este Michael Jackson está tolo. É un desquiciado. Non podes crer unha soa palabra das que lle saen pola boca".[108]
Jackson colaborou con George Lucas e Francis Ford Coppola no filme 3-D de 17 minutos Captain EO, que se estreou en setembro de 1986 en Disneyland e EPCOT en Florida, e en marzo de 1987 en Tokyo Disneyland. O filme de $30 millóns foi unha popular atracción nos tres parques. Unha atracción de Captain EO foi instalada en Euro Disneyland despois de que o parque abrise en 1992. As instalacións de Captain EO nos catro parques estiveron abertas ata a década de 1990: a instalación de París foi a derradeira en pechar, en 1998.[109] A atracción volvería a Disneyland en 2010 despois da morte de Jackson.[110]
En 1987, Jackson disociouse das testemuñas de Xeová como resposta á súa desaprobación do vídeo Thriller.[111][112] Coa industria agardando por outro éxito maior, o primeiro disco de Jackson en cinco anos, Bad (1987), foi moi esperado. Non superou a Thriller como triunfo comercial ou artístico, pero Bad tivo un enorme éxito por si mesmo.
O álbum Bad lanzou sete sinxelos de éxito nos Estados Unidos, cinco dos cales ("I Just Can't Stop Loving You", "Bad", "The Way You Make Me Feel", "Man in the Mirror" e "Dirty Diana") acadaron o número un nas listas Billboard Hot 100. Foi unha gravación récord por ser a que máis números un en Hot 100 tivera nunca, superando a Thriller.[113] Malia que o vídeo da canción principal foi posiblemente derivado do sinxelo "Beat It", o vídeo de "Bad" demostrou ser un dos máis icónicos de Jackson. Rodouse no sistema de metro de Nova York, con vestiario e coreografías inspiradas en West Side Story. No 2012, o álbum levaba vendidos entre 30 e 45 millóns de copias en todo o mundo.[114][115][116][117][118] Grazas a Bad, Bruce Swedien e Humberto Gatica gañaron un Grammy en 1988 ó mellor arranxo para álbum - non clásico, e Michael Jackson gañou un Grammy ó mellor vídeo musical por "Leave Me Alone" en 1989.[54][119] Ese mesmo ano, Jackson gañou o Premio ó éxito nos American Music Awards, xa que Bad foi o primeiro álbum en crear cinco sinxelos números un nos Estados Unidos, o álbum número un en 25 países e o máis vendido internacionalmente entre 1987 e 1988.[120][121][122][123] En 1988, "Bad" gañou un American Music Award ó sinxelo favorito de Soul/R&B Single.[124]
A xira mundial Bad comezou o 12 de setembro dese ano, e rematou o 14 de xaneiro de 1989.[125] Só no Xapón, a xira tivo 14 vendas totais de entradas e acudiron 570.000 persoas, case o triplo que o récord anterior de 200.000 nunha única xira.[126] Jackson conseguiu un récord Guinness cando 504.000 persoas foron ó espectáculo do Wembley Stadium.[127] Realizou un total de 123 concertos a unha audiencia de 4,4 millóns de persoas.[128][129]
En 1988, Jackson estreou a súa única autobiografía, Moonwalk, que lle levou catro anos e vendeu 200.000 copias.[130] Jackson escribiu sobre a súa nenez, The Jackson 5, e o abuso que sufrira.[131] Tamén escribiu sobre a súa aparencia facial, dicindo que só se fixera dúas rinoplastias e unha depresión no queixo.[100] Atribuíu a maioría dos seus cambios faciais á puberdade, á perda de peso, a unha estrita dieta vexetariana, o seu cambio de pelo e á iluminación dos escenarios.[100] Moonwalk acadou o primeiro posto na lista dos mellores vendidos realizada por The New York Times.[132] O músico estreou un filme chamado Moonwalker, que inclúe imaxes da súa vida e curtas protagonizadas por Jackson e Joe Pesci. O plan orixinal contemplaba a estrea nos cines, pero debido a temas de financiamento, foi estreado en vídeo. Só foi emitida nos cines en Alemaña.
En marzo de 1988, Jackson adquiriu terras preto de Santa Ynez, California, para construír o Rancho Neverland cun custo $17 millóns. Nel, fixo instalar noras, menagerie e un cine na súa propiedade. Un grupo de seguridade de 40 persoas facían garda nos terreos. En 2003, foi valorado en aproximadamente $100 millóns.[133][134] En 1989, as ganancias de vendas de álbums, publicidade e concertos foron estimadas en $125 millóns só nese ano.[135] Pouco tempo despois, converteuse no primeiro occidental en aparecer nun anuncio de televisión da Unión Soviética.[136]
O seu éxito valeulle o título de "Rei do Pop".[137][138][139][140] O alcume foi popularizado por Elizabeth Taylor cando o presentou no Soul Train Heritage Award en 1989, proclamándoo "o verdadeiro rei do pop, rock e soul."[141] O presidente George H. W. Bush designouno "Artista da Décade" pola Casa Branca.[142] Dende 1985 a 1990, doou $455.000 á United Negro College Fund,[143] e tódolos beneficios do seu sinxelo "Man in the Mirror" foron destinados a caridade.[144] A actuación en directo de Jackson de "You Were There" na celebración do 60 aniversario de Sammy Davis, Jr. permitiulle conseguir a Jackson o seu segundo nomeamento ós Emmy.[136]
1991–93: Dangerous, Fundación Heal the World e Super Bowl XXVII
[editar | editar a fonte]En marzo de 1991, Jackson renovou o seu contrato con Sony por $65 millóns, un acordo récord naquela época,[145] desprazando á renovación de contrato de Neil Diamond con Columbia Records. Estreou o seu oitavo álbum, Dangerous, en 1991. Este foi co-producido con Teddy Riley, que convenceu a Michael a introducir rap no seu álbum por vez primeira. No 2013, o álbum levaba vendidas sete millóns de copias nos Estados Unidos, e aproximadamente 30 millóns en todo o mundo.[146][147][148] Nos Estados Unidos, o primeiro sinxelo, "Black or White", foi o máis exitoso, conseguindo o número un nos Billboard Hot 100 e permanecendo nesa posición sete semanas, e cun éxito semellante en todo o mundo.[149] O segundo sinxelo, "Remember the Time", mantívose oito semanas no top cinco nos Estados Unidos, chegando ó número tres da lista Billboard Hot 100.[150] A finais de 1992, Dangerous foi premiado como o álbum mellor vendido do ano en todo o mundo e "Black or White" foi premiado como o sinxelo máis vendido do ano en todo o mundo nos Billboard Music Awards. Ademais, gañou un premio como mellor artista da década de 1980.[151] En 1993, Jackson interpretou a canción nos Soul Train Music Awards nunha cadeira, dicindo que sufrira unha lesión nos ensaios.[152] No Reino Unido e noutras partes de Europa, "Heal the World" foi o meirande éxito do álbum; vendeu 450.000 copias no Reino Unido e estivo cinco semanas como número dous en 1992.[150]
Jackson creou a Fundación Heal the World en 1992. A organización caritativa levaba a nenos desfavorecidos ó rancho de Jackson para desfrutar das atraccións do parque que estaba construído na propiedade. A fundación tamén destinou millóns de dólares en todo o mundo para axudar a nenos ameazados pola guerra, a pobreza e a enfermidade. No mesmo ano, Jackson publicou o seu segundo libro, a colección de poemas Dancing the Dream. Mentres que o libro foi un grande éxito comercial e revelou a cara máis íntima da natureza de Jackson, a colección foi negativamente recibida pola crítica no momento da súa publicación. En 2009, o libro foi republicado por Doubleday e foi mellor acollido por algúns críticos por mor da súbita morte de Jackson. O Dangerous World Tour recadou $100 millóns. A xira comezara o 27 de xuño de 1992, e rematara o 11 de novembro de 1993. Jackson actuou para 3,5 millóns de persoas en 70 concertos.[150][153] Ademais, vendeu os dereitos de emisión da xira mundial Dangerous á canle HBO por $20 millóns, un acordo récord que aínda non foi superado.[154]
Por mor da enfermidade e morte de Ryan White, Jackson axudou a centrar a atención pública na SIDA, un tema moi controvertido naquela época. Declarou publicamente coa administración de Clinton na Gala Inaugural do Presidente para que destinase máis cartos á prevención e investigación da SIDA.[155][156] Nunha visita de alto nivel a África, Jackson visitou varios países, entre eles Gabón e Exipto.[157] A súa primeira parada en Gabón foi acollida cunha gran e entusiasta recepción de máis de 100.000 persoas, algunhas delas portando letreiros onde se lía, "Benvido a casa Michael". Na súa viaxe a Costa do Marfil, Jackson foi coroado "Rei Sani" por un xefe tribal. El agradeceu ós dignatarios en inglés e francés, asinou documentos oficiais formalizando o seu reinado e sentou nun trono dourado mentres presidía danzas cerimoniais.
En xaneiro de 1993, Jackson fixo unha memorable actuación no descanso da Super Bowl XXVII. Por mor do descenso de interese durante o descanso nos anos anteriores, a NFL decidiu buscar un artista de gran nome que mantivese ós espectadores durante ese tempo, e Jackson foi seleccionado pola súa popularidade e interese mundial.[158] Foi a primeira Super Bowl na que audiencia foi superior durante o descanso que durante o propio partido. O espectáculo comezou con Jackson sendo propulsado ó escenario con foguetes por detrás del. Ó aterrar, mantívose inmóbil co "puño pechado, con postura de estutua en pé", vestido con roupa negra e dourada de estilo militar e lentes de sol; ficou totalmente inmóbil por un minuto. Despois quitou os lentes e lanzounos a un lado, e cantou catro cancións: "Jam", "Billie Jean", "Black or White" e "Heal the World". Dangerous subiu 90 posicións nas listas de álbums.[96]
En febreiro de 1993, Jackson recibiu o premio "Living Legend" na 35ª edición dos Grammy nos Ánxeles. "Black or White" foi nomeado ó Grammy á mellor interpretación vocal. "Jam" gañou dous nomeamentos: mellor intepretación de R&B e mellor canción de R&B.[150] Dangerous gañou o Grammy ó mellor arranxo - non clásico, premiando o traballo de Bruce Swedien e Teddy Riley. No mesmo ano, Michael Jackson gañou tres American Music a álbum favorito de Pop/Rock (Dangerous), sinxelo favorito de Soul/R&B ("Remember the Time") e foi o primeiro en gañar o International Artist, polos seus espectáculos e compromisos humanitarios. Este premio recibiría o seu nome no futuro.[54][119][159]
1993–94: Primeira acusación de abusos sexuais a menores e primeiro matrimonio
[editar | editar a fonte]O 10 de febreiro de 1003, Jackson ofreceu unha entrevista de 90 minutos a Oprah Winfrey, sendo a súa segunda entrevista de televisión dende 1979. Fixo unha carantoña ó falar do abuso na infancia a mans do seu pai, confesou que cría ter perdido os seus anos de infancia e admitiu que a miúdo choraba de soidade. Negou os rumores dos tabloides que dicían que mercara os ósos do home elefante, que durmía nunha cámara de osíxeno, ou que clarexara a súa pel, confirmando por primeira vez que padecía vitilixe. Dangerous volveu entrar nas listas de álums top 10, máis que o ano anterior, o do seu lanzamento orixinal.[28][96][150]
No verán de 1993, Jackson foi acusado de abuso sexual infantil por un neno de trece anos chamado Jordan Chandler e polo seu pai, Evan Chandler, un dentista.[160][161][162] A familia de Chandler esixiu un pagamento en compensación por parte de Jackson, ó que nun principio se negou o cantante. Posteriormente, Jordan Chandler díxolle á policía que Jackson abusara sexualmente del.[163] Evan Chandler foi gravado mentres falaba da súa intención de presentar cargos, dicindo, "Se sigo adiante con isto, gañarei ó grande. Non hai forma de que perda. Conseguirei todo o que queira e el quedará destruído para sempre..... A carreira de Michael rematará". Porén, a nai de Jordan, estaba convencida de que nunca houbera malas accións por parte de Jackson.[162] Jackson usou a gravación para argumentar que estaba a ser vítima dun pai envexoso cuxo único obxectivo era conseguir cartos a súa costa.[162] En xaneiro de 1994, despois de ser investigada a alegación de extorsión, o fiscal do distrito dos Ánxeles, Michael J. Montagna, declarou que Chandler non podía ser acusado, entre outros motivos, por mor da falta de cooperación de Jackson e á súa vontade de negociar con Chandler durante varias semanas.[164]
En agosto de 1993, a casa de Jackson foi rexistrada pola policía, quen segundo os documentos do xulgado, atopou libros e fotografías na súa habitación onde saían nenos con pouca roupa.[165] Dado que os libros eran legais, tanto para mercar como para posuír, o xurado decidiu non acusar a Jackson.[166] En decembro de 1993, Jackson foi inspeccionado espido.[167] Jordan Chandler dera unha descrición á policía das partes íntimas de Jackson, e a inspección revelou que Jordan describira correctamente que Jackson tiña nádegas de cor irregular, pelo pubiano curto e testículos de cor rosa e marrón.[167][168] Malia os diferentes informes internos de fiscais e investigadores[169] e as posteriores declaracións do xurado que dicía que as fotografías non concordaban coa descrición[170][171][172] o fiscal declarou baixo xuramento que cría na veracidade e exactitude da declaración,[173] así como tamén o fixo o fotógrafo do shériff.[174] Unha moción de 2004 presentada pola defensa de Jackson afirmou que este nunca fora acusado penalmente por un gran xurado e que non se atoparan probas de conduta criminal ou malas prácticas.[175]
Os amigos de Jackson dixeron que nunca se recupou da humillación da inspección espido. A investigación foi inconcluente e nunca se presentaron cargos.[176] Jackson fixo unha declaración pública na que proclamou a súa inocencia.[160][167][177] O 1 de xaneiro de 1994, Jackson chegou a un acordo coa familia Chandler fóra dos tribunais por $22 millóns. O gran xurado do Condado de Santa Barbara e o gran xurado do condado dos Ánxeles disolveuse o 2 de maio de 1994 sen acusar a Jackson,[178] e os Chandler deixaron de colaborar coa investigación o 6 de xullo de 1994.[179][180][181] O documento do acordo fóra de tribunais dispuña que Jackson non cometera ningunha mala práctica e non se facía responsable. Os Chandler e o avogado da familia, Larry Feldman, asinárono sen ningunha disputa.[182] Feldman tamén afirmaba explicitamente que "ningúen mercaba o silencio doutro".[183] Unha década despois, durante a segunda acusación de abusos sexuais a menores, os avogados de Jackson presentarían un arquivo que demostraba que o acordo se fixo sen o seu consentimento.[180] Unha posterior descrición do FBI a partir dos recompilados durante 20 anos, levou ó avogado de Jackson a suxerir que non existían proas de comportamento molesto ou sexual de Jackson cara ós menores.[184] Segundo documentos do DCFS que investigou a Jackson en 1993 no caso de Chandler, e de novo en 2003, non existen probas fiables de conduta abusiva.[185][186]
En maio de 1994, Jackson casou con Lisa Marie Presley, a filla de Elvis e Priscilla Presley. Coñecéranse en 1975, cando Lisa Marie con sete anos asistiu a unha celebración da familia Jackson no MGM Grand Hotel and Casino, e volvéronse coñecer a través dun amigo común.[187] Segundo un amigo dos Presley, "a súa amizade como adultos comezou en novembro de 1992 nos Ánxeles".[188] Mantiveron o contacto cada día a través do teléfono. Cando as acusacións de abuso a menores se fixeron públicas, Jackson comezou a depender de Presley e do seu apoio emocional; ela estaba preocupada pola súa saúde cambiante e a súa adicción ós medicamentos.[189] Presley explicou, "Crin que non fixo nada malo e que foi inxustamente acusado e si, comecei a namorarme del. Quería salvalo. Sentín que podía facelo."[190] Posteriormente, persuadiuno de chegar a un acordo civil fóra dos tribunais e de ir a rehabilitación para recobrar a saúde.[189]
Jackson propúxose a Presley por teléfono en outuno de 1993, dicíndolle "Se che pregunto de casar, que me dirías?"[189] Casaron en segredo na República Dominicana, negándoo durante os dous meses seguintes.[191] O seu matrimonio era, en palabras dela, "unha vida de parella casada..... e sexualmente activa".[192] No seu momento, os medios especularon que a voda era unha montaxe para mellorar a imaxe pública de Jackson.[191] O matrimonio durou menos de dous anos e rematou cun acordo amigábel.[193] Nunha entrevista con Oprah, Presley admitiu no 2010 que continuaron catro anos máis despois do divorcio "volvendo xuntos e rompendo" de xeito continuado ata que ela decidiu parar.[194]
1995–99: HIStory, segundo matrimonio e paternidade
[editar | editar a fonte]En 1995, Jackson fusionou o seu catálogo de música ATV co da música de Sony creando Sony/ATV Music Publishing. Jackson retivo a metade da propiedade da compañía, gañando $95 millóns por adiantado e os dereitos de aínda máis cancións.[195][196] Estreou un álbum dobre HIStory: Past, Present and Future, Book I. O primeiro disco, HIStory Begins, foi un álbum de quince grandes éxitos, e foi reeditado como Greatest Hits: HIStory, Volume I en 2001, mentres que o segundo disco, HIStory Continues, contiña trece novas cancións e dúas cancións versionadas. Debutou como número un nas listas de álbums e foi certificado para sete millóns de envíos nos Estados Unidos.[197] É o álbum múltiple mellor vendido de tódolos tempos, con 20 millóns de copias (40 millóns de unidades) vendidas en todo o mundo.[149][198] HIStory recibiu un nomeamento ós Grammy como Mellor álbum do ano.[199]
O primeiro sinxelo lanzado foi "Scream/Childhood". "Scream" foi un dueto xunto coa súa irmá máis nova Janet. A canción é un ataque ós medios, principalmente polos agravios que lle causaron durante as acusacións de abusos en 1993. O sinxelo tivo o debut máis alto da Billboard Hot 100, no número 5, e reiciu un nomeamento ós Grammy pola "Mellor colaboración vocal pop".[199] "You Are Not Alone" foi o segundo sinxelo lanzado de HIStory; mantén o Récord Guinness por ser a primeira canción en debutar no número un na lista Billboard Hot 100.[200] Está considerado un grande éxito artístico e comercial, e recibiu un nomeamento ós Grammy á "Mellor interpretación vocal pop".[199]
A finais de 1995, Jackson foi trasladado ó hospital despois de colapsar durante uns ensaios para unha actuación televisada; o incidente foi causado por un ataque de pánico relacionado co estrés.[201] "Earth Song" foi o terceiro sinxelo lanzado de HIStory, e copou as listas do Reino Unido durante seis semanas e o Nadal de 1995; vendeu un millón de copias, converténdose no sinxelo máis exitoso de Jackson no Reino Unido.[199] A pista "They Don't Care About Us" fíxose controvertida cando a Liga Antidifamación e outros grupos a criticaron por parecer as súas letras antisemitas. Jackson axiña sacou unha versión revisada da canción sen as partes ofensivas.[202] En 1996, Jackson gañou o Grammy polo Mellor vídeo musicalpor "Scream" e un American Music Award ó mellor artista masculino Pop/Rock favorito.[54][203]
O álbum foi promocionado co exitoso HIStory World Tour. A xira comezou o 7 de setembro de 1996 e rematou o 15 de outubro de 1997. Jackson realizou 82 concertos en 58 cidades a máis de 4,5 millóns de fans, e gañou un total de $165 millóns. O espectáculo, que pasou polos cinco continentes e por 35 países, converteuse no máis exitoso en termos de audiencia.[125] Durante a xira, Jackson casou coa súa amiga Deborah Jeanne Rowe, enfermeira dermatóloga, nunha cerimonia improvisada en Sidney, Australia. Nesa época, Rowe estaba embarazada de aproximadamente seis meses do primeiro fillo da parella. Orixinalmente, Rowe e Jackson non tiñan plans de casar, pero a nai de Jackson, Katherine, persuadiunos para que o fixeran.[204] Michael Joseph Jackson Jr (comunmente coñecido como Prince) naceu o 13 de febreiro de 1997; e a súa irmá Paris-Michael Katherine Jackson naceu un ano despois o 3 de abril de 1998.[193][205] A parella divorciouse en 1999, e Jackson obtivo a custodia completa dos nenos. O divorcio foi relativamente amigábel, xa que o tema da custodia non se resolveu totalmente ata 2006.[206][207]
En 1997, Jackson lanzou Blood on the Dance Floor: HIStory in the Mix, que contén re-mesturas de cancións de éxitos de HIStory e cinco cancións novas. Internacionalmente, as vendas foron de 6 millóns de copias, e é o álbum de re-mesturas máis vendido da historia.[208] Conseguiu o número un no Reino Unido, así como tamén o fixo a pista do título.[208][209] Nos Estados Unidos, o álbum foi certificado co platino, mais só conseguiu o posto 24.[146][199] Forbes calculou as súas ganancias anuais en $35 millóns no 1996, e $20 millóns no 1997.[134] En xuño de 1999, Jackson involucrouse en gran número de eventos de caridade. Uniuse a Luciano Pavarotti para un concerto benéfico en Módena, Italia. O espectáculo tivo o apoio da organización War Child, e recadou un millón de dólares para os refuxiados de Kosovo, Iugoslavia, así como fondos adicionais para os nenos de Guatemala.[210] Ese mesmo mes, Jackson organizou unha serie de concertos benéficos, "Michael Jackson & Friends", en Alemaña e Corea. Outros artistas que participaron foron Slash, The Scorpions, Boyz II Men, Luther Vandross, Mariah Carey, A. R. Rahman, Prabhu Deva Sundaram, Shobana, Andrea Bocelli e Luciano Pavarotti. A recadación destinouse á Fundación infantil Nelson Mandela, á Cruz Vermella e á UNESCO.[210] Dende agosto de 1999 ata 2000, viviu na cidade de Nova York no número 4 da Rúa 74.[211]
2000–03: Disputa discográfica, Invincible e terceiro fillo
[editar | editar a fonte]Co cambio de século, Jackson gañou un Premio American Music como Artista da década de 1980.[212] No 2000 e 2001, Jackson traballou no estudio con Teddy Riley e Rodney Jerkins, así como con outros colaboradores. Esas sesións darían como resultado un novo álbum, Invincible, lanzado en outubro de 2001. Invincible foi o primeiro disco composto completamente de temas novos dende había seis anos, e sería o seu derradeiro álbum con novo material mentres estivo vivo. A estrea deste álbum estivo precedida pola disputa entre Jackson e a súa discográfica, Sony Music Entertainment. Jackson agardaba as licenzas dos másters dos seus álbums revertesen nel a comezos do 2000. Unha vez que tivese as licenzas, el sería quen de promocionar o material e manter tódolos beneficios. Porén, por mor das cláusulsa do contrato, a data de reversión de licenzas estaba a varios anos máis de distancia. Jackson descubriu que o avogado que o representaba a el tamén estaba a representar a Sony.[209] Jackson tamén descubriu o feito de que Sony, durante varios anos, estivera a apertar para que vendese a súa parte no catálogo musical que compartían. Jackson temía que Sony puidese ter un conflito de intereses, xa que se a súa carreira caía, teríalles que vender a súa parte do catálogo a un prezo máis baixo.[213] Jackson buscou unha saída prematura do contrato.[209]
En setembro de 2001, dous concertos do 30 aniversario foron realizados no Madison Square Garden para conmemorar os 30 anos de carreira como artista en solitario. Jackson apareceu nun escenario xunto cos seus irmáns por primeira vez dende 1984. No espectáculo tamén actuaron Mýa, Usher, Whitney Houston, 'N Sync, Destiny's Child, Monica, Luther Vandross e Slash, entre outros artistas.[214] O segundo dos dous espectáculos celebrouse a noite anterior ós atentados do 11 de setembro de 2001.[215] Despois desa data, Jackson axudara a organizar o concerto benéfico United We Stand: What More Can I Give, que tivo lugar no RFK Stadium de Washington, D.C. Celebrouse o 21 de outubro de 2001, e incluíu actuacións de ducias de grandes artistas, que interpretaron a canción "What More Can I Give".[213] As actuacións en solitario de Jackson foron omitidas na versión televisada do concerto, mais apareceu cantando nos coros. Esta omisión debeuse a temas contractuais cos anteriores concertos do 30 aniversario: estes, foron fusionados nun especial de dúas horas titulado Michael Jackson: 30th Anniversary Celebration que se estreou en novembro de 2001.
Malia os eventos que precederon á estrea do álbum, Invincible lanzouse en outubro de 2001 con moita expectación. Probou ser todo un éxito, debutando no máis alto das listas de 13 países e vendendo aproximadamente 13 millóns de copias internacionalmente. Recibiu dobre disco de platino nos Estados Unidos.[146][149] Pero as vendas de Invincible foron menores que as dos seus anteriores traballos por varios motivos: tivo menos promoción, non tivo unha xira mundial que o apoiase e as disputas coa discográfica. Tamén hai que subliñar que era unha mala época para a industria da música en xeral.[213] A gravación custou uns $30 millóns, sen incluír os cutos de promoción.[216] Invincible lanzou tres sinxelos, "You Rock My World", "Cry" e "Butterflies", este último sen vídeo musical. Jackson alegou en xullo de 2002 que Mottola era un "devil" e un "racista" que non apoiaba ós artistas afroamericanos, usándoos soamente para o seu beneficio persoal.[213] Acusou a Mottola de chamar ó seu colega Irv Gotti "negrata gordo".[217] Sony rexeitou renovar o contrato con Jackson, e argumentou que a campaña de promoción fallara porque Jackson se negara a facer unha xira nos Estados Unidos.[216]
No 2002, Michael Jackson gañou o seu American Music Award número 22, desta volta como mellor artista do século.[218] Ese mesmo ano, naceu o terceiro fillo de Jackson, Prince Michael Jackson II (alcumado "Blanket").[219] A identidade da nai é descoñecida, mais Jackson dixo que o neno foi o resultado dunha inseminación artificial do seu propio esperma nunha nai de alugamento.[206] O 20 de novembro dese ano, Jackson ensinou ó seu neno ós fans da rúa a través do balcón do Hotel Adlon de Berlín. Sosténdoo co seu brazo dereito e cun livián pano sobre a cara do cativo, Jackson ergueno brevemente por riba da reixa, a catro andares de altura sobre a rúa, causando moitas críticas nos medios. Jackson pediu desculpas polo incidente, chamándoo "un terrible erro".[220] Sony lanzou Number Ones, unha compilación dos grandes éxitos de Jackson en CD e DVD. Nos Estados Unidos, o álbum conseguiu triplo platino polo RIAA; no Reino Unido obtivo seis platinos e vendeu 1,2 millóns de copias.[146][221]
2003–05: Segunda acusación de abusos sexuais a menores e absolución
[editar | editar a fonte]
A comezos de maio de 2002, Jackson concedeu a gravación dun filme documental, conducido polo británico Martin Bashir, que consistía nun seguimento constante da súa vida. O equipo de rodaxe de Bashir estaba con Jackson durante o "incidente co bebé" en Berlín. O programa foi emitido en marzo de 2003 como Living with Michael Jackson, que resultou ser un retrato pouco eloxioso para o cantante.
Nunha escena particularmente controvertida, Jackson aparece cun rapaz mozo e falando das disposicións para durmir na súa casa.[222] Tan axiña como foi emitido, a oficina legal do condado de Santa Barbara comezou unha investigación criminal. Despois dunha exploración inicial do LAPD e dos Servizos de Protección ó menor en febreiro de 2003, chegaron á conclusión de que as acusacións eran "infundadas".[223] Despois de que o rapaz que aparece no documental e a súa nai contaran ós investigadores que Jackson tivera un comportamento inapropiado con el, Jackson foi arrestado en novembro de 2003, e foi acusado de sete cargos de abusos sexuais e dous cargos de administración de alcohol ó rapaz de 13 anos que sae no filme.[222] Jackson negou as acusacións, dicindo que as súas festas de pixamas non eran sexuais. O xuízo People v. Jackson comezou o 1 de xaneiro de 2005 en Santa Maria, California, e durou cinco meses, ata finais de maio. O 13 de xuño de 2005, Jackson foi absolto de tódolos cargos.[224][225][226] Despois do xuízo, mudouse á illa de Bahrain, no Golfo Pérsico, como convidado de Sheikh Abdullah.[227] Bahrain era o lugar onde a familia pretendía enviar a Jackson se era declarado culpable (malia que Jackson non sabía nada do plan), de acordo cunhas declaracións de Jermaine Jackson a The Times en setembro de 2011.[228]
2006–09: Peche de Neverland, últimos anos e This Is It
[editar | editar a fonte].jpg){kind=spacer}
En marzo de 2006, a mansión do rancho de Neverland foi pechada como unha medida de aforro de gastos.[229] Publicáronse numerosas reportaxes que aseguraban que Jackson tiña problemas financeiros. Jackson tivo problemas cos pagos de $270 millóns do seguro das súas propiedades musicais, malia que esas propiedades lle proporcionaban uns $75 millóns ó ano.[230] O Bank of America vendeu a súa débeda a Fortress Investments. Sony propuxo un acordo de re-estruturación que lles puidera permitir unha futura posibilidade de mercar a metade das participacións de Jackson (deixandolle con só un 25%).[196] Jackson accedeu a un acordo de financiamento con Sony en abril de 2006, pero os detalles exactos non se fixeron públicos.[231] Naquela época, Jackson non tiña contrato de gravación con ninguna outra discográfica que substituíse a Sony.
A comezos de 2006, anunciouse que Jackson asinara un contrato coa discográfica de Bahrain Two Seas Records. Porén, nada se soubo do acordo, e o responsable de Two Seas, Guy Holmes, declarou que este nunca se acabara de realizar.[23][232] No 2006, Sony sacou á venda 20 sinxelos dos anos 1980 e 1990 baixo a serie Michael Jackson: Visionary, que se convertería nunha caixa recompilatoria. Como resultado, moitos sinxelos volveron ás listas musicais. En setembro de 2006, Jackson e a súa exmuller Debbie Rowe confirmaron que fixaran os termos dunha custodia de longa duración dos seus nenos, mais eses termos nunca se fixeron públicos. Jackson continuou a ser o pai responsable dos dous fillos da parella.[207] En outubro de 2006, o xornalista de Fox News Roger Friedman informou de que Jackson estivera a gravar nun estudio rural en Westmeath, Irlanda. Descoñecíase que Jackson puidese estar a traballar de novo dende que o seu publicista declarara que deixara Two Seas.[23][233]
En novembro de 2006, Jackson invitou a un cámara de Access Hollywood ó estudio de Westmeath, e a MSNBC difundíu a historia de que estaba a traballar nun novo álbum, producido por will.i.am de The Black Eyed Peas.[149] Jackson actuou nos World Music Awards, en Londres o 15 de novembro de 2006, e aceptou un Diamond Award por vender 100 millóns de copias.[149] Volvería ós Estados Unidos despois do Nadal de 2006 para asistir ó funeral de James Brown en Augusta, Xeorxia. Eloxiou ó artista finado dicindo que "James Brown é a miña maior inspiración".[234] Na primavera de 2007, Jackson e Sony sumaron forzas para mercar outra compañía de dereitos de publicación: Famous Music LLC, antigamente propiedade de Viacom. Este trato deulle os dereitos de cancións de Eminem, Shakira e Beck, entre outros.[235] Durante o perídodo seguinte, Jackson gravou en Nova York co cantautor e produtor will.i.am, e tamén nas Vegas cos produtores Akon e RedOne.[236][237] En marzo de 2007, Jackson concedeu unha breve entrevista á Associated Press en Toquio, na que dixo que "Estiven na industria do entretemento dende que tiña seis anos, e como diría Charles Dickens, 'Foi o mellor dos tempos, foi o peor dos tempos.' Pero non cambiaría a miña carreira... Aínda que algúns teñan feito intentos deliberados de me facer dano, tómoo con calma, porque teño unha familia amorosa, unha forte fe e amigos marabillosos e fans que me apoiaron e seguirán apoiándome."[238]
En marzo de 2007, Jackson visitou o posto do Exército dos Estados Unidos no Xapón, Camp Zama, para animar a 3.000 soldados e as súas familias. Os anfitrións presentaron a Jackson un Certificado de Aprecio pola súa devoción polas tropas e as súas familias.[239]
En setembro de 2007, Jackson estaba aínda traballando con will.i.am, mais o álbum aparentemente nunca foi rematado.[240] Porén, no 2008, Jackson e Sony lanzaron Thriller 25 para conmemorar o 25 aniversario do Thriller orixinal. Neste álbum incluíuse a non estreada canción "For All Time" (tomada das gravacións orixinais) así como mesturas, onde Jackson colaborou con outros artistas máis novos que foron inspirados polo seu traballo. Dous dos remixes foron lanzados como sinxelos, cun éxito modesto: "The Girl Is Mine 2008" (con will.i.am) e "Wanna Be Startin' Somethin' 2008" (con Akon). O primeiro deles, baséase nunha versión demo anterior, xunto con Paul McCartney. O álbum en si mesmo foi un éxito.[241][242] Na expectativa do seu 50 aniversario, Sony BMG lanzou un álbum de grandes éxito chamado King of Pop. Versións lixeiramente diferentes foron estreadas en varios países, baseadas en enquisas ós fans locais.[243] King of Pop acadou o top 10 en moitos países, e tivo unhas vendas iportantes noutros (como os Estados Unidos).[244][245]
A finais de 2008, Fortress Investments ameazou con pechar o Rancho Neverland, que Jackson usaba como garantía de préstamos que ascendían a varios millóns de dólares. Porén, Fortress optou por vender as débedas de Jackson a Colony Capital LLC. En novembro, transferiu a propiedade do Rancho Neverland a Sycamore Valley Ranch Company LLC, que era un ben común entre Jackson e Colony Capital LLC. Este acordo resolveu a débeda de Jackson, e conseguiu $35 millóns extras. No momento da súa morte, Jackson aínda posuía unha parte de Neverland/Sycamore Valley, pero descoñécese o tamaño desa parte.[246][247][248] En setembro de 2008, Jackson comezou negociacións con Julien's Auction House para poxar unha gran colección de obxectos que se compuña de 1.390 lotes. A poxa estaba prevista para celebrarse entre o 22 e o 25 de abril.[249] A exhibición dos lotes fíxoseo 14 de abril, mais a poxa foi cancelada por solicitude de Jackson.[250]
En marzo de 2009, Jackson celebrou unha conferencia de prensa no O2 Arena de Londres e anunciou o seu regreso ós escenarios nunha serie de concertos titulados This Is It. Esta xira sería a primeira gran serie de concertos dende HIStory World Tour en 1997. Jackson suxeriu un posible retiro despois del; dixo que sería a "derradeira saída a escena". O plan orixinal supuña 10 concertos en Londres, seguidos por espectáculos en París, Nova York e Mumbai. Randy Phillips, presidente e xefe executivo de AEG Live, declarou que as primeiras 10 citas poderían facerlle gañar uns £50 millóns.[251] A permanencia en Londres alongouse no tempo a 50 citas, despois de que se romperan os récords de venda de entradas: un millón en só dúas horas.[252] Jackson ensaiou nos Ánxeles as semanas antes do comezo da xira baixo a dirección do coreógrafo Kenny Ortega. Moitos dos seus ensaios tiveron lugar no Staples Center, que era propiedade de AEG.[253] Os concertos deberían ter comezado o 13 de xullo de 2009 rematado o 6 de marzo de 2010. Menos de tres semanas antes do primeiro espectáculo en Londres, e con todas as entradas vendidas, Jackson morreu despois de sufrir un fallo cardíaco.[254]
A primeira canción lanzada despois da súa morte foi "This Is It", que Jackson escribiu xunto con Paul Anka na década de 1980. Non estaba no programa de concertos, e a gravación estaba baseada nunha cinta demo. Os seus irmáns reuníronse nun estudio por vez primeira dende 1989 para facer os coros. O 28 de outubro de 2009, un filme documental sobre os ensaios titulado Michael Jackson's This Is It foi estreado.[255] Malia que só tivo unha duración nos cines de dúas semanas, converteuse no filme documental con máis recadación de tódolos tempos, con ganancias de máis de $260 millóns en todo o mundo.[256] O patrimonio de Jackson recibiu o 90% dos beneficios.[257] Nos American Music Awards de 2009, Jackson gañou catro premios póstumos, dous para el e outros dous para o seu álbum Number Ones, conseguindo en total 26 premios American Music.[258][259]
Morte
[editar | editar a fonte]
O 25 de xuño de 2009, Jackson morreu na cama na súa mansión do 100 North Carolwood Drive en Holmby Hills, un distrito dos Ánxeles. Os intentos de reanimación de Conrad Murray, o seu médico persoal, non produciron efecto.[260] Os paramédicos do Departamento de Bombeiros dos Ánxeles recibiron unha chamada 911 ás 12:22 (PDT, 19:22 UTC), e tres minutos despois chegaron onde Jackson.[261][262] Segundo os informes, non respiraba e foille realizada unha RCP.[263] Os intentos de reanimación continuaron de camiño ó Ronald Reagan UCLA Medical Center, e case unha hora despois de chegar, ata as 13:13 (20:13 UTC). Foi declarado morto ás 2:26 (21:26 UTC).[264][265] A morte de Jackson provocou unha reacción mundial de pesar.[260]
A nova espallouse axiña pola rede, causando que as páxinas web funcionasen máis lentas ou se bloqueasen por sobrecarga de usuarios. Tanto TMZ como Los Angeles Times sufriron cortes.[266] Dende Google, creuse nun primeiro momento que as millóns de pescudas de "Michael Jackson" significaba que o motor de busca estaba baixo un ataque DDoS, e bloqueron as buscas relacionadas con Michael Jackson durante 30 minutos. Twitter informou de fallo do sistema, como tamén o fixo Wikipedia ás 15:15 PDT (22:15 UTC).[267] A Fundación Wikimedia informou de que as visitas do artigo de Jackson chegaron a un millón en só unha hora, que con toda probabilidade foi o meirande número de visitas que recibiu un artigo nunha soa hora na historia da Wikipedia.[268] AOL Instant Messenger colapsou por 40 minutos. AOL chamouno un "momento crucial na historia de Internet", e engadiu, "Nunca viramos nada como isto en termos de alcance ou profundidade".[269]
Arredor do 15% dos chíos de Twitter, ou 5.000 chíos por minuto, mencionaron a morte de Jackson despois de coñecerse a nova,[270][271] comparado co 5% que mencionaron as Eleccións iranianas ou a pandemia de gripe A que copou os titulares a comezos de ano.[271] Ademais, o tráfico web pasou do 11% a un 20% máis alto do normal.[270][272] MTV e BET emitiron maratóns dos vídeos musicais de Jackson.[273] Os especiais de Jackson emitíronse en moitas canles de televisión de todo o mundo.
O enterro de Jackson celebrouse o 7 de xullo de 2009, no Staples Center dos Ánxeles, precedido por un velorio familiar no Forest Lawn Memorial Park's Hall of Liberty. Por mor da gran demanda, organizaron un sistema de lotaría para a distribución dos billetes de entrada para membros do público. 1,6 millóns de fans solicitaron os billetes no período de dous días nos que o rexistro estivo aberto. 8.750 nomes foron elixidos ó chou para decidir quen distribuía os billetes.[274] O ataúde de Jackson estivo presente durante o enterro pero non foi revelada información sobre a disposición do corpo. O servizo de enterro foi un dos eventos máis vistos en rede en toda a historia.[275] A audiencia dos Estados Unidos estimouse en 31,1 millóns, unha cifra comparable á dos 35,1 millóns que viron o funeral do presidente Ronald Reagan en 2004, e ós 33,1 millóns de americanos que viron o funeral de 1997 da Princesa Diana de Gales.[276]
Mariah Carey, Stevie Wonder, Lionel Richie, John Mayer, Jennifer Hudson, Usher, Jermaine Jackson e Shaheen Jafargholi actuaron durante o evento. Berry Gordy e Smokey Robinson dedicáronlle eloxios, mentres Queen Latifah leu "We had him", un poema escrito para a ocasión por Maya Angelou.[277] Un dos momentos máis lembrados do enterro foi cando a filla de 11 anos de Jackson, Paris Katherine, se dirixiu publicamente á multitude e dixo, "Dende que nacín, Papá foi o mellor pai que podería imaxinar... Só quero dicir que o quero... moito".[278][279] O reverendo Lucious Smith dedicou unha oración de peche.[280] O 24 de agosto, diversos medios recibiron avisos anómimos que afirmaban que o forense dos Ánxeles decidira tratar a morte de Jackson como un homicidio; máis tarde sería confirmado polo propio forense o 28 de agosto.[281][282] No momento anterior á súa morte, a Jackson fóralle administrado propofol, lorazepam e midazolam.[283] Os oficiais de policía realizaron unha investigación criminal contra o seu médico persoal, Conrad Murray, que foi acusado de homicidio involuntario polos fiscais dos Ánxeles o 8 de febreiro de 2010.[284] O corpo de Jackson foi soterrado o 3 de setembro de 2009, no Forest Lawn Memorial Park de Glendale, California.[285]
O 25 de xuño de 2010, no primeiro aniversario da súa morte, os fans viaxaron ós Ánxeles para renderlle tributo. Visitaron a estrela de Jackson no Paseo da Fama de Hollywood e a súa casa familiar, así como o Forest Lawn Memorial Park. Moitos dos fans levaron flores e outros elementos neses lugares. Os membros da familia Jackson e outros amigos achegados tamén foron presentar os seus respectos.[286][287] A súa nai, Katherine, volveu a Gary, Indiana para desvelar un granito de granito construído no xardín da casa familiar. O velorio continuou cunha vixilia á luz das candeas e unha actuación especial de "We Are the World".[288][289] O 26 de xuño, realizouse unha marcha de protesta en fronte do Departamento de Policía dos Ánxeles e unha recollida de sinaturas con miles de asinantes que demandaban que se fixera xustiza.[290][291] A fundación da familia Jackson, xunto con Voiceplate, presentaron "Forever Michael", un evento no que a familia Jackson, celebridades e fans celebraron o seu legado. Unha parte dos beneficios foron doados a obras caritativas. Katherine tamén presentou o seu libro "Never Can Say Goodbye".[292][293]
Repercusión
[editar | editar a fonte]Despois da súa morte, Jackson converteuse no artista que máis álbums vendeu de 2009. Só nos Estados Unidos, vendeu uns 8,2 millóns de copias, e arredor de 35 millóns en todo o mundo.[294][295] Jackson converteuse no primeiro artista en conseguir un millón de descargas nunha semana, conseguindo un récord de 2,6 millóns de descargas das súas cancións. Tres dos seus álbums vendéronse máis que calquera outro álbum novo, outro feito que nunca antes se producira.[296] Jackson tamén se converteu no primeiro artista da historia en ter catro álbums entre os 20 máis vendidos nun só ano nos Estados Unidos.[297] Con motivo deste incremento nas vendas, Sony anunciou que alongou a relación con este material. Os dereitos de distribución de Sony Music estaban previstos para expirar no 2015.[298] O 16 de marzo de 2010, Sony Music Entertainment asinou un novo contrato para estender os dereitos sobre o seu catálgo ata 2017, e ademais obtivo o permiso de lanzar ata dez novos álbums con material inédito e novas coleccións do material estreado.[299]
O 4 de novembro de 2010, Sony anunciou o lanzamento de Michael, o primeiro álbum póstumo que se estreou o 14 de decembro dese ano, cun sinxelo promocional titulado "Breaking News".[300] O contrato non tiña precedentes na industria da música e foi o máis caro contrato cun só artista da historia. Este contrato supuña para Sony Music o pago de $250 millóns.[298][301] O creador de videoxogos Ubisoft anunciou que estrearía un novo xogo de canto e baile protagonizado por Michael Jackson. O xogo, titulouse Michael Jackson: The Experience, e foi dos primeiros en empregar a tecnoloxía Kinect e PlayStation Move, un sistema de detección de movementos de Xbox 360 e PlayStation 3.[302]
O 3 de novembro de 2010, a compañía de espectáculos Cirque du Soleil anunciou que estrearían Michael Jackson: The Immortal World Tour en outubro de 2011 na cidade de Montreal, e que un espectáculo permanente ficaría en Las Vegas.[303] O espectáculo, de 90 minutos, combina o repertorio musical e coreográfico máis representativo de Jackson xunto co estilo artítico do Cirque du Soleil, con actuacións baile e acrobacias aéreas de 65 artistas.[304] A xira foi escrita e dirixida por Jamie King.[305] O 3 de outubro de 2011, anunciouse o lanzamento do álbum recompilatorio Immortal, o cal contiña unhas 40 gravacións orixinais de Jackson producidas por Kevin Antunes. Un segundo e meirande espectáculo teatral do Cirque, titulado Michael Jackson: One, foi anunciado o 21 de febreiro de 2013 para ser representado no resort Mandalay Bay de Las Vegas. O espectáculo, cuxa produción foi escrita e dirixida por Jamie King, comezou a representarse o 23 de maio de 2013, conseguindo un grande éxito da crítica e comercial.[306][307][308][309]
En abril de 2011, o empresario multimillonario e grande amigo de Jackson Mohamed Al-Fayed, dono do Fulham Football Club, colocou unha estatua de Jackson na parte exterior do estadio do club, o Craven Cottage.[310] Os fans do Fulham sentíronse confundidos pola estatua, xa que non entendían a relevancia de Jackson para o club.[311] Al Fayed defendeu a estatua e díxolles ós fans que podían "ir ó inferno" se non eran quen de aprecialo.[312] A estatua foi retirada en setembro de 2013.[313]
No 2012, nun intento de poñer fin ás disputas familiares, Jermaine Jackson retractouse da súa sinatura nunha carta que se fixo pública na que criticaba ós xestores do patrimonio de Michael Jackson e ós conselleiros da súa nai no concernente á lexitimidade da vontade do seu irmán.[314] T.J. Jackson, fillo de Tito Jackson, foi feito co-titor dos fillos de Michael Jackson despois dos falsos rumores que falaban da desaparición de Katherine Jackson.[315]
O 16 de maio de 2013, o coreógrafo Wade Robson delcarou en The Today Show que Jackson "lle realizara actos sexuais e que o obrigara a facer actos sexuais a el" durante 7 anos, comezando cando Robson tiña 7 anos.[316] Robson testificara no pasado como defensa de Jackson no xuízo de abusos sexuais de 2005.[317] O avogado do patrimonio de Jackson describiu a declaración de Robson como "indignante e patética".[318] A data para a audiencia que determinará se Robson pode demandar o patrimonio de Jackson celebrouse o 2 de xuño de 2014.[319] En febreiro de 2014, o Internal Revenue Service fixo público que o patrimonio de Jackson lles debía $702 millóns, incluíndo $505 millóns en impostos e $197 millóns en sancións despois de que os responsables do patrimonio infravalorasen a fortuna de Jackson[320]
O 31 de marzo de 2014, Epic Records anunciou o lanzamento dun novo álbum con oito cancións de material inédito, Xscape. As cancións foron extraídas de sesións de gravación pasadas.[321] Foi lanzado o 13 de maio de 2014.[322] O 12 de maio de 2014, Jimmy Safechuck, demandou ó patrimonio de Jackson, acusando a Jackson de ter abusado sexualmente del "dende os 10 ata os 14 ou 15 anos" durante a década de 1980.[323] Durante a cerimonia dos Premios Billboard Music 2014 do 18 de maio, unha "pantasma de Pepper" coa aparencia de Jackson, bailou "Slave to the Rhythm", unha canción do segundo álbum póstumo, Xscape.[324]
Legado artístico
[editar | editar a fonte]Influencias
[editar | editar a fonte]
As raíces musicais de Jackson atópanse no R&B, no pop e no soul. O seu estilo foi influído polo traballo de artistas como Little Richard, James Brown, Jackie Wilson, Diana Ross, Fred Astaire,[325] Sammy Davis, Jr.,[325] Gene Kelly,[326] David Ruffin,[327] The Isley Brothers, os Bee Gees e os bailaríns de West Side Story, ós cales fixo un tributo nos vídeos de "Beat It" e "Bad".[328] Segundo David Winters, que se fixo amigo de Jackson no especial de 1971 Diana!, o cantante vía West Side Story case cada semana e era o seu filme favorito.[329][330][331] Little Richard tivo unha importante influencia en Jackson,[332] mais James Brown foi a súa maior inspiración. En referencia a Brown, Jackson declarou: "Dende que era un neno pequeno, non máis de seis anos, a miña nai espertábame sen importar a hora que fose, se estaba a durmir, e sen importar o que estivera facendo, para ver na televisión ó mestre en acción. E cando o vin moverse, quedei abraiado. Nunca vira un artista actuar como James Brown, e dende ese intre souben que era o que quería facer o resto da miña vida grazas a James Brown."[333]
Cando era neno, Jackson debíalle a súa técnica vocal a Diana Ross. Non foi só unha figura materna para el, senón que a observaba acotío nos ensaios. Sobre este tema , Jackson declarou: "Cheguei a coñecela ben. Ensinoume moito. Adoitaba sentar nun recuncho e vela moverse. Ela era arte en movemento. Estudei o seu xeito de moverse, o xeito de cantar, a súa maneira de ser." Nunha ocasión díxolle a Ross: "Quero ser coma ti, Diana." E ela respondeu: "Só sé ti mesmo."[334] Mais Jackson asimilou gran parte estilo vocal de Ross, como o uso das interxeccións oooh. Dende moi novo, Jackson marcaba a miúdo os seus versos cunha exclamación oooh. Diana Ross empregara este efecto en moitas das súas cancións con The Supremes.[335]
Temas musicais e xéneros
[editar | editar a fonte]Ó contrario que moitos artistas, Jackson non escribía as súas cancións nun papel. No canto diso, dictáballe a unha gravadora de son, e mentres gravaba, cantaba a canción de memoria.[336] En moitas cancións, como "Billie Jean", "Who Is It" e "Tabloid Junkie", facía beatbox e imitaba os instrumentos usando a súa propia voz. Jackson dixo que era máis doado cantar a liña instrumental, ou cantar o baixo, que tocar os instrumentos reais. Moitos críticos dixeron que a voz distintiva de Jackson era quen de substituír calquera instrumento convincentemente. Steve Huey de Allmusic dixo que, na súa carreira en solitario, a versatilidade de Jackson permitiulle experimentar con varios temas e xéneros.[337] Como músico, variou dende o estilo dance e as baladas de Motown, ó techno, house e new jack swing, ata pezas que incorporan ritmos funk e hard rock.[133][338]
Segundo Huey, Thriller supuxo un refinamento de Off the Wall; as pistas de dance e rock foron máis agresivas, mentres que as cancións pop e as baladas foron máis suaves e soul.[337] As baladas foron "The Lady in My Life", "Human Nature" e "The Girl Is Mine"; as pezas funk foron "Billie Jean" e "Wanna Be Startin' Somethin'"; e as de estilo post-disco, "Baby Be Mine" e "P.Y.T. (Pretty Young Thing)".[337][338][339][340][341] Con Thriller, Christopher Connelly de Rolling Stone comentou que Jackson desenvolveu unha grande asociación co tema da paranoia e a imaxinería escura.[341] En "Billie Jean", Jackson canta sobre a obsesión dunha fan que alega que é o pai do seu fillo. En "Wanna Be Startin' Somethin'" ataca os rumores e ós medios de comunicación. "Beat It" fala das bandas da rúa e é unha homenaxe a West Side Story. Con "Thriller" comezou o seu interese polo tema sobrenatural, un tema que recuperaría nos anos seguintes. En 1985, Jackson co-escribiu o himno da caridade "We Are the World"; os temas humanitarios converteríanse nun tema recorrente das súas letras.
En Bad, o concepto principal de Jackson como amante depredador pode apreciarse en "Dirty Diana".[342] O sinxelo "I Just Can't Stop Loving You" é unha balada de amor, mentres "Man in the Mirror" é un himno á confesión e á resolución. "Smooth Criminal" evoca a asaltos sanguentos, violacións e asasinatos. Stephen Thomas Erlewine de Allmusic dixo que Dangerous presenta a Jackson como un individuo paradoxal.[343] Comenta que o álbum é máis diverso que o anterior, Bad, e apela a unha audiencia urbana ó tempo que atrae á clase media con temas como "Heal the World".[343] A primeira metade da gravación é new jack swing, con cancións como "Jam" e "Remember the Time".[344] Este álbum é o primeiro de Jackson en tratar temas sociais; "Why You Wanna Trip on Me", por exemplo, protesta contra a fame mundial, a SIDA, a xente sen fogar e as drogas.[344] Dangerous contén temas de amor multifacético, "In the Closet".[344] A canción do título continúa o tema do amante depredador e do desexo compulsivo.[344] A segunda metade é máis introspectivo, con temas pop-gospel como "Will You Be There", "Heal the World" e "Keep the Faith". Na balada "Gone Too Soon", Jackson fai un tributo ó seu amigo Ryan White e a súa difícil situación coa SIDA.[345]
HIStory recrea unha atmosfera de paranoia.[346] O seu contido incide nas dificultades e as disputas públicas que Jackson tivo que padecer pouco antes da súa produción. Nun estilo new jack swing-funk-rock, "Scream" e "Tabloid Junkie", xunto coa balada de R&B "You Are Not Alone", Jackson fala das inxustizas e o illamento que sufriu, e dirixe gran parte da súa rabia contra os medios de comunicación.[347] Na balada introspectiva "Stranger in Moscow", Jackson láiase da súa "caída en desgraza", mentres cancións como "Earth Song", "Childhood", "Little Susie" e "Smile" son pezas pop.[346][347] Na canción "D.S.", Jackson lanza un ataque verbal contra Tom Sneddon. Descríbeo como un antisocial, un supremacista branco que quixo "conseguir o meu cu, vivo ou morto". Sobre a canción, Sneddon dixo, "Non lle fixen a honra de escoitala, pero dixéronme que o final remata co son dun disparo". En Invincible, Jackson traballou co produtor Rodney Jerkins. A gravación foi feita cun soul máis urbano, apreciable en "Cry" e "The Lost Children", con baladas como "Speechless", "Break of Dawn" e "Butterflies", e mesturas de estilos hip hop, pop e R&B en "2000 Watts", "Heartbreaker" e "Invincible".[348]
Estilo vocal
[editar | editar a fonte]Jackson cantou dende neno, e co paso do tempo, a súa voz e estilo vocal cambiaron notablemente. Entre 1971 e 1975, a voz de Jackson pasou de soprano a tenor alto.[349] O seu rexistro vocal como adulto era de Mi2-Mi♭6. Jackson empregou a técnica do "salouco vocal" en 1973, coa canción "It's Too Late to Change the Time" do álbum G.I.T.: Get It Together xunto cos Jackson 5.[350] Jackson non utilizou a técnica do salouco totalmente ata a gravación de Off the Wall: pode verse no vídeo promocional "Shake Your Body (Down to the Ground)".[41] Co lanzamento de Off the Wall a finais da década de 1970, as habilidades de Jackson como vocalista foron moi ben consideradas. Naquela época, Rolling Stone comparou a súa voz coa de Stevie Wonder. A súa análise destaca que "A ben timbrada voz de tenor de Jackson ten unha extraordinaria beleza. Deslízase suavemente nun abraiante falsete que usa moi atrevidamente".[351][352]
Vídeos musicais e coreografías
[editar | editar a fonte]Jackson tamén era coñecido como o Rei dos Vídeos Musicais,[353] e segundo Steve Huey de Allmusic, transformou os vídeos musicais nunha forma de arte e nunha ferramenta de promoción a través de argumentos complexos, coreografías, efectos especiais e aparicións de famosos; ó tempo que crebaba coas barreiras raciais.[337] Antes de Thriller, Jackson tiña que esforzarse moito para recibir cobertura da MTV, presuntamente porque era afroamericano.[354] A presión de CBS Records persuadiu a MTV para que comezase a amosar "Billie Jean" e "Beat It", o que supuxo o comezo dunha duradeira colaboración con Jackson, e que outros artistas negros conseguisen recoñecemento.[355] Os empregados de MTV negaron racismo na súa cobertura, ou un intento de presión para mudar a súa postura. MTV mantén que eles reproducían música rock, sen ter en conta a raza.[356] A popularidade dos vídeos de MTV axudou a poñer á relativamente nova canle "no mapa"; o enfoque de MTV cambiaría a prol do pop e do R&B.[355][357] A actuación de Jackson en Motown 25: Yesterday, Today, Forever cambiou a forma dos concertos en directo. A coreografía de Thriller converteuse en parte da cultura popular global, sendo representada en filmes da India ou en prisións de Filipinas.[358] O vídeo de Thriller marcou o inicio do auxe dos vídeos musicais, e está considerado o vídeo musical máis exitoso de tódolos tempos polo Guinness World Records.[135]
No vídeo de 19 minutos feito para "Bad", dirixido por Martin Scorsese, Jackson comeza a usar acenos e coreografías máis sexuais que non se viran antes no seu traballo. Ocasionalmente tocaba o peito, o abdome ou a entreperna. Cando foi preguntado por Oprah na entrevista de 1993 sobre o motivo polo que o facía, el contestou, "Penso que ocorre subliminalmente" e describiuno como algo non pensado, senón como algo que xurdiu da propia música. Con "Bad" conseguiu diversas valoracións de fans e críticos; a revista Time describiuno como "infame". No vídeo tamén aparece Wesley Snipes; e non sería o único, xa que os seus seguintes vídeos tiveron moitos cameos.[106] Para o vídeo de "Smooth Criminal", Jackson experimentou coa inclinación anti-gravidade chegando a formar un ángulo de 45 graos con respecto do chan, por debaixo do seu centro de gravidade. Para conseguilo, Jackson e uns deseñadores crearon uns zapatos especiais que quedan fixos no escenario, permitíndolle crear o efecto. Malia que o vídeo musical de "Leave Me Alone" non foi oficialmente estrado nos Estados Unidos, en 1989 foi nomeado a tres premios Billboard Music Video;[359] e ese mesmo ano gañou o León de Ouro pola calidade dos efectos especiais usados na súa produción. En 1990, "Leave Me Alone" gañou o Grammy ó mellor vídeo musical.[136]
Recibiu un Premio "MTV Video Vanguard" en 1988 e un Premio "MTV Video Vanguard Artist of the Decade" en 1990 para celebrar os seus logros na arte dende a década de 1980. En 1991, o primeiro premio foi renomeado na súa honra.[150] "Black or White" foi acompañado por un controvertido vídeo, que o 14 de novembro de 1991 se estreou de xeito simultáneo en 27 países ante unha audiencia aproximada de 500 millóns de persoas, o meirande visionado dun vídeo musical naquel intre.[149] No vídeo orixinal había escenas de natureza sexual e imaxes de violencia. As escenas ofensivas nesa versión de 14 minutos foron eliminadas para evitar que o vídeo fose prohibido, motivo polo cal Jackson pediu desculpas.[360] Xunto con Jackson, tamén aparecen no vídeo Macaulay Culkin, Peggy Lipton e George Wendt. Axudou a incorporar o uso de morphing como recurso tecnolóxico dos vídeos musicais.[361]
"Remember the Time" foi unha produción moi elaborada, e converteuse nun dos máis longos do artista, cunha duración de máis de nove minutos. Ambientado no antigo Exipto, caracterízase polo uso de efectos visuais, as aparicións de Eddie Murphy, Iman e Magic Johnson, ademais das complexas coreografías.[362] O vídeo do tema "In the Closet" foi a peza audiovisual máis sexualmente provocativa de Jackson. Nel aparece a modelo Naomi Campbell bailando con Jackson. O vídeo foi prohibido en Suráfrica por mor das súas imaxes.[150]
O vídeo musical de "Scream", dirixido por Mark Romanek e con deseño de produción de Tom Foden, é un dos mellor valorados pola crítica. En 1995, conseguiu 11 nomeamentos ós MTV Video Music Awards, máis que ningún outro, e gañou nas categorías de "Mellor vídeo de baile", "Mellor coreografía" e "Mellor dirección de arte".[363] A canción e o vídeo son unha resposta ó trato recibido polos medios de comunicación despois das acusacións de abusos sexuais de 1993.[364] Un ano despois, gañou o Grammy como mellor vídeo musical, e pouco despois o Guinness World Records listouno entre os vídeos musicais máis caros nunca feitos, cun custo de $7 millóns.[199][200]
A canción "Earth Song" foi acompañada dun caro e ben recibido vídeo musical que obtivo un nomeamento ós Grammy en 1997. Cunha temática claramente medioambientalista, amosa imaxes de crueldade contra animais, deforestación, polución e guerra. Mediante o uso de efectos especiais, as catástrofes son revertidas, co cal a guerra remata, regresa a vida e os bosques volven medrar.[199][365] Lanzado en 1997 e estreado no Festival de Cannes de 1996, Michael Jackson's Ghosts foi un filme curto escrito por Jackson e Stephen King, e dirixido por Stan Winston. Ten unha duración de 38 minutos e o Guinness World Record do vídeo musical máis longo da historia.[199][209][366][367]
Legado e influencia
[editar | editar a fonte]
Os medios téñense referido a Jackson como o "Rei do pop" xa que, ó longo da súa carreira, transformou a industria musical e marcou o camiño da música pop moderna. O escritor do Daily Telegraph, Tom Utley, describiu a Jackson no 2003 como "extremadamente importante" e un "xenio".[368] Ademais, exerceu unha influencia a nivel mundial en toda unha xeración de artistas novos, alén das súas contribucións humanitarias.[202] A música e os vídeos de Jackson axudaron a incrementar a diversidade racial na grella da MTV, levaron á fama a unha canle relativamente pouco coñecida e ampliaron o foco de atención dende o rock á música pop e R&B. A obra musical de Jackson continúa a influír en artistas de hip hop, rock, pop e R&B. BET describiu a Jackson "simplemente como o meirande artista de tódolos tempos" e como alguén que "revolucionou os vídeos musicais e deu bailes como o moonwalk ó mundo. O seu son, estilo, movemento e legado continúan a inspirar a artistas de tódolos xéneros."[369]
A mediados da década de 1980, o crítico da revista Time Jay Cocks dixo que "Jackson é o máis grande dende The Beatles. É o fenómeno individual máis quente dende Elvis Presley. Poida que sexa o artista negro máis popular para sempre". En 1990, Vanity Fair citou a Jackson como o artista máis popular na historia da industria do espectáculo.[136] No 2007, o propio Jackson dixo: "A música foi o meu medio, o meu agasallo a tódolos amantes deste mundo. A través da miña música, sei que vivirei por sempre."[370]
Pouco despois do pasamento de Jackson, o 25 de xuño de 2009, a MTV volveu ó seu formato d vídeos musicais orixinal para facerlle un tributo polo seu traballo.[371] A canle emitiu durante horas os vídeos de Jackson, xunto con especiais en directo e reaccións de personalidades e celebridades. O cambio temporal na programación da MTV culminou a semana seguinte coa retransmisión en directo dos servizos fúnebres de Jackson.[372] No funeral do 7 de xullo de 2009, o fundador de Motown Records, Berry Gordy, proclamouno "o máis grande artista que nunca viviu".[373][374][375]
Honras e premios
[editar | editar a fonte]Michael Jackson foi incluído no Paseo da Fama de Hollywood en 1980 como membro de The Jacksons e en 1984 como artista en solitario. Ó longo da súa carreira recibiu numerosas honras e galardóns, incluíndo o premio ó artista pop masculino que máis vendeu do milenio nos World Music Awards, o premio ó artista do século nos American Music Awards e o premio Bambi como artista pop do milenio.[214][376] Foi incluído por dúas veces no Salón da Fama do Rock and Roll, unha como membro de The Jackson 5 en 1997 e outra como artista en solitario no 2001. Tamén foi incluído noutros moitos paseos da fama, como no Vocal Group Hall of Fame (sendo membro de The Jackson 5) en 1999, e no Salón da Fama dos Compositores no 2002.[214] No 2010, Jackson foi incluído no Salón da Fama do Baile como primeiro bailarín do mundo de pop e rock 'n' roll.[377] No 2014, Jackson foi incluído no Salón da Fama do Rhythm and Blues; unha honra que o seu pai, Joe Jackson, aceptou no seu lugar.[378]
Entre os seus premios hai varios Guinness World Records,[379] 13 Premios Grammy (así como un Grammy Legend e o Grammy á carreira artística), 26 American Music Awards (incluíndo o "Artista do Século" e "Artista da década de 1980"), máis que ningún outro artista, 13 números un nas listas musicais dos Estados Unidos, máis que ninguén na era dos Hot 100[380] e 400 millóns de copias vendidas en todo o mundo,[381][382] o que o converteu no artista que máis discos vendeu en toda a historia.[383][384][385][386][387] O 29 de decembro de 2009, a American Film Institute recoñeceu a morte de Jackson como "momento de importancia", xa que a "repentina morte de Michael Jackson en xuño á idade de 50 anos foi notable pola tristura internacional e o eloxio global e sen precedentes do seu concerto póstumo en forma de filmes This Is It."[388]
Ganancias e riqueza
[editar | editar a fonte]Estímase que Michael Jackson gañou arredor de $750 millóns na súa vida.[389] As vendas das súas gravacións e da música de Sony valéronlle uns $300 millóns en dereitos. Ademais, gañou arredor de $400 millóns máis dos concertos, publicacións musicais (como a súa parte no catálogo de the Beatles) merchandising e vídeos musicais. A estimación de cantos deses cartos foron directamente ó peto de Jackson é difícil de facer, xa que deben terse en conta os impostos, os custos de gravación e de produción.[390]
Houbo varias estimacións da riqueza neta de Jackson, que ían dende débedas de $285 millóns a $350 millóns en positivo.
| Ano | Activos | Débeda | Riqueza neta | Fonte |
|---|---|---|---|---|
| 2002 | $130 millóns | $415 millóns | -$285 millóns | Contable de 2005[391] |
| 2003 | $550 millóns ($100 millóns en propiedades, incluíndo o rancho Neverland; as residencias de Encino e Las Vegas e outras propiedades, alén dos $450 millóns en dereitos musicais) | $200 millóns | $350 millóns | revista Forbes, 21 de novembro de 2003[392] |
| 2007 | $567,6 millóns (incluíndo o 50% do catálogo de Sony/ATV, valorado en $390,6 millóns, Neverland valorado en $33 millóns, coches, antigüidades e outras propiedades $20 millón, e $668.215 en efectivo) | $331 millóns | $236 millóns | Estimación da situación financeira de Michael Jackson de marzo de 2007 realizada por Thompson, Cobb, Bazilio & Associates.[393] |
Problemas fiscais
[editar | editar a fonte]O 26 de xullo de 2013, os executores do patrimonio de Michael Jackson presentaron unha petición ó United States Tax Court por mor dunha disputa co Internal Revenue Service (IRS) sobre os impostos federais gravados sobre o patrimonio de Jackson no momento da súa morte. Os executores do patrimonio reclamaron que o patrimonio tiña un valor de $7 millóns. O IRS afirmou que o patrimonio estaba por riba de $1,1 billóns, e que existía unha débeda de máis de $700 millóns en concepto de impostos federais.[394][395]
Discografía
[editar | editar a fonte]- Got to Be There (1971)
- Ben (1972)
- Music & Me (1973)
- Forever, Michael (1975)
- Off the Wall (1979)
- Thriller (1982)
- Bad (1987)
- Dangerous (1991)
- HIStory: Past, Present and Future, Book I (1995)
- Invincible (2001)
- Álbums póstumos
- Álbums Remix
- Blood on the Dance Floor: HIStory in the Mix (1997)
- Immortal (2011)
- Álbums re-editados
- Thriller 25 (2008)
- Bad 25 (2012)
Filmografía
[editar | editar a fonte]| Ano | Filme | Papel | Director | Ref |
|---|---|---|---|---|
| 1978 | O meigo | Espantallo | Sidney Lumet | [396] |
| 1982 | Michael Jackson's Thriller | El mesmo/Werecat/Zombie | John Landis | [397] |
| 1986 | Captain EO | Capitán EO | Francis Ford Coppola | [398] |
| 1988 | Moonwalker | El mesmo | Jerry Kramer | [399] |
| 1991 | The Simpsons (acreditado como "John Jay Smith") | Leon Kompowsky | Rich Moore | [400] |
| 1997 | Michael Jackson's Ghosts | Maestro/Mayor/Ghoul/Skeleton | Stan Winston | [397] |
| 2002 | Homes de negro II | Axente M (cameo) | Barry Sonnenfeld | [401] |
| 2004 | Miss Cast Away and the Island Girls | Axente MJ (cameo) | Bryan Michael Stoller | [402] |
| 2009 | Michael Jackson's This Is It | El mesmo | Kenny Ortega | [403] |
| 2012 | Bad 25 | El mesmo | Spike Lee | [404] |
| 2014 | Michael Jackson: The Last Photo Shoot | El mesmo | Craig Williams | [405] |
Xiras
[editar | editar a fonte]- Bad (1987–89)
- Dangerous World Tour (1992–93)
- HIStory World Tour (1996–97)
- This Is It (2009–10, cancelada)
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Departamento de Saúde do Condado dos Ánxeles. (2009). Certificado de morte de Michael Jackson.
- ↑ "Biography.com". Consultado o 2 de febreiro de 2014.
- ↑ Browne, David (29 de novembro de 1991). "Michael Jackson's Black or White Blues". Entertainment Weekly. Arquivado dende o orixinal o 06 de outubro de 2014. Consultado o 3 de xullo de 2013.
[A] highly placed source at MTV says the network was obligated to refer to Jackson on air as the King of Pop in order to be allowed to show "Black or White."
- ↑ "Leva a coroa como Rei do Pop porque ningún artista foi quen de superar o seu récord de vender preto de 60 millóns de copias dun único álbum (Thriller)", en (Lewis 2005, p. 3)
- ↑ Lara, David (12 de maio de 2012). "Michael Jackson's 'Bad' Gets a Revamp and More Inflated Sales!". Impre (ImpreMedia). Arquivado dende o orixinal o 03 de xullo de 2014. Consultado o 17 de xaneiro de 2013.
- ↑ "Michael Jackson verklagt Auktionshaus". N24 (en alemán). 5 de marzo de 2009. Consultado o 10 de xaneiro de 2013.
- ↑ "Ansturm auf Tickets für Michael Jackson-Konzerte". Kleine Zeitung (en alemán) (Austria). 8 de marzo de 2009. Arquivado dende o orixinal o 16 de outubro de 2013. Consultado o 10 de xaneiro de 2013.
- ↑ Lewis, Monica (14 de xuño de 2007). "20 People Who Changed Black Music: Michael Jackson, the Child Star-Turned-Adult Enigma". Miami Herald. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ "Michael Jackson tops global download sales list". NME. 30 de agosto de 2010. Consultado o 16 de agosto de 2013.
- ↑ "Michael Jackson Is Most Downloaded Artist Of All Time". MTV UK. 29 de agosto de 2010. Arquivado dende o orixinal o 15 de xaneiro de 2012. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Orth, Maureen (abril de 2003). "Losing His Grip". Vanity Fair. Consultado o 17 de marzo de 2013.
- ↑ Mankiewicz, Josh (3 de setembro de 2004). "New details about 1993 Jackson case". NBC News. Consultado o 13 de decembro de 2012.
- ↑ "Hazarika's funeral creates world record". MSN. 28 de xullo de 2009. Arquivado dende o orixinal o 07 de agosto de 2014. Consultado o 23 de maio de 2014.
- ↑ Trust, Gary. "Michael Jackson, Coldplay Hit Hot 100's Top 10; John Legend Still No. 1". Billboard. Consultado o 23 de maio de 2014.
- ↑ Jackson, Michael (2009) [1988]. Moonwalk. Random House. p. 26. ISBN 0-307-71698-8.
- ↑ (Young 2009, p. 18)
- ↑ (Young 2009, pp. 17,19)
- ↑ (Young 2009, pp. 18—19)
- ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 (George 2004, p. 20)
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 14)
- ↑ 21,0 21,1 Michael Jackson's Secret Childhood, VH1, 20 de xuño de 2008.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 20–22)
- ↑ 23,0 23,1 23,2 "Jackson parts with Bahrain label". BBC News. 26 de setembro de 2006. Consultado o 25 de abril de 2010.
- ↑ "Jackson interview seen by 14m". BBC News. 4 de febreiro de 2003. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ (Young 2009, p. 24)
- ↑ Daniel Schechter, Erica Willheim (2009). "The Effects of Violent Experience and Maltreatment on Infants and Young Children". In Charles H. Zeanah (Ed.). Handbook of Infant Mental Health—3rd Edition. New York: Guilford Press, Inc. páxinas 197–214.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 602)
- ↑ 28,0 28,1 (Lewis 2005, pp. 165–168)
- ↑ 29,0 29,1 The Jackson Five Arquivado 24 de setembro de 2014 en Wayback Machine., Rock and Roll Hall of Fame. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ (Young 2009, pp. 21—22)
- ↑ rsiwebadmin (25 de agosto de 2009). "Triumph & Tragedy: The Life of Michael Jackson". Rolling Stone. Consultado o 30 de xaneiro de 2014.
- ↑ (Young 2009, p. 22)
- ↑ (Young 2009, p. 21)
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 59—69)
- ↑ "Michael jackson bio". Rolling Stone. p. 1. Consultado o 4 de outubro de 2012.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 81-82)
- ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 (Young 2009, p. 25)
- ↑ McNulty, Bernadette (26 de xuño de 2009). "Michael Jackson's Music: The Solo Albums". Londres: The Telegraph. Consultado o 31 de xaneiro de 2014.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 98-99)
- ↑ Alban, Debra (28 de xuño de 2009). "Michael Jackson Broke Down Racial Barriers". Black in America 2 (CNN). Consultado o 24 de xaneiro de 2012.
- ↑ 41,0 41,1 (George 2004, p. 22)
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 138–144)
- ↑ "The Wiz (1978)". IMDb. Consultado o 31 de xaneiro de 2014.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 178-179)
- ↑ (George 2004, p. 23)
- ↑ 46,0 46,1 (Taraborrelli 2009, pp. 205–210)
- ↑ 47,0 47,1 (George 2004, pp. 37–38)
- ↑ "Michael Jackson is born – History.com This Day in History – August 29, 1958". The History Channel. Consultado o 26 de decembro de 2010.
- ↑ Michael Jackson: Off the Wall, Virgin Media. Consultado o 12 de decembro de 2008.
- ↑ "Donna Summer and Michael Jackson sweep Annual American Music Awards". Lakeland Ledger. 20 de xaneiro de 1980. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ "Donna No. 1, Pop and Soul; Michael Jackson King of Soul". The Afro American. 2 de febreiro de 1980. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ "Few Surprises In Music Awards". Sarasota Herald. 1 de febreiro de 1981. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 188)
- ↑ 54,0 54,1 54,2 54,3 54,4 54,5 54,6 "Grammy Awards Past Winners Search". The Recording Academy. 2014. Consultado o 29 de xaneiro de 2014.
- ↑ 55,0 55,1 "Michael Jackson sweeps American Music Awards". Daily News. 17 de xaneiro de 1984. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ "MICHAEL HE'S NOT JUST THE ROCK STAR OF THE YEAR, HE'S THE ROCK STAR OF THE '80S". Philadelphia Inquirer. 20 de decembro de 1983. Consultado o 5 de xullo de 2010.
- ↑ "Cash register's ring sweet music to record industry". Gasden Times. 26 de marzo de 1984. Consultado o 5 de xullo de 2010.
- ↑ RIAA Diamond Awards Arquivado 30 de decembro de 2015 en Wayback Machine., Recording Industry Association of America. Consultado o 28 de outubro de 2009.
- ↑ Gitlin, Martin (1 de marzo de 2011). The Baby Boomer Encyclopedia. ABC-CLIO. p. 196. Consultado o 15 de xaneiro de 2013.
- ↑ (Lewis 2005, p. 47)
- ↑ Anderson, Kyle (20 de xullo de 2009). "Michael Jackson's Thriller Set To Become Top-Selling Album Of All Time". MTV (Viacom International Inc.). Arquivado dende o orixinal o 25 de xaneiro de 2014. Consultado o 31 de xaneiro de 2014.
- ↑ "Winners Search: Search Results for "Michael Jackson"". Dick Clark Productions. Arquivado dende o orixinal o 02 de xullo de 2014. Consultado o 31 de xaneiro de 2014.
- ↑ 63,0 63,1 Dobuzinskis, Alex (30 de decembro de 2009). "Jackson "Thriller" film picked for U.S. registry". Thomas Reuters. Reuters. Arquivado dende o orixinal o 14 de setembro de 2011. Consultado o 2 de xullo de 2011.
- ↑ "Zorro, Nemo, Muppets & More: Wide Variety Tapped for 2009 Film Registry". Library of Congress. xaneiro-febreiro de 2010. Consultado o 29 de xaneiro de 2014.
- ↑ 65,0 65,1 Itzkoff, Dave (30 de decembro de 2009). "'Thriller' Video Added to U.S. Film Registry". The New York Times. Consultado o 28 de abril de 2010.
- ↑ "Michael Jackson". CNN. 30 de decembro de 2009. Consultado o 17 de abril de 2010.
- ↑ 67,0 67,1 Cocks, Jay (19 de marzo de 1984). "Why He's a Thriller". Time. Arquivado dende o orixinal o 12 de xuño de 2012. Consultado o 25 de abril de 2010.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 226)
- ↑ Pareles, John. Michael Jackson at 25: A Musical Phenomenon, The New York Times, 14 de xaneiro de 1984.
- ↑ Williams, Janette (25 de xuño de 2009). "Michael Jackson left indelible mark on Pasadena". Whittier (Calif.) Daily News. Consultado o 30 de xaneiro de 2014.
- ↑ "Fatal Cardiac Arrest Strikes Michael Jackson". Emmys.tv. 25 de xuño de 2009. Consultado o 11 de xuño de 2012.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 243-244)
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 234-237)
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 238–241)
- ↑ Kisselgoff, Anna. Dancing feet of Michael Jackson, The New York Times, 6 de marzo de 1988.
- ↑ "Berry Gordy Addresses Michael Jackson Memorial Service Sound Clip and Quote". Hark. Arquivado dende o orixinal o 09 de maio de 2013. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ 77,0 77,1 77,2 77,3 Herrera, Monica (3 de xullo de 2009). "Michael Jackson, Pepsi Made Marketing History". Billboard. Consultado o 31 de xaneiro de 2014.
- ↑ Story, Louise (31 de decembro de 2007). "Philip B. Dusenberry, 71, Adman, Dies". The New York Times. Consultado o 17 de xullo de 2009.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 279–287)
- ↑ "Beyonce and Pepsi Strike Estimated $50 Million Multi-Level Partnership" (blog). Hip Hop Media Training. 10 de decembro de 2012. Consultado o 31 de xaneiro de 2014.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 304–307)
- ↑ "Drunk Driving Prevention (1983 – Present)". Advertising Education Foundation. Arquivado dende o orixinal o 09 de maio de 2015. Consultado o 31 de xaneiro de 2014.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 320)
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 314)
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 315–320)
- ↑ 86,0 86,1 "Past Winners Search". The Recording Academy. 2014. Consultado o 29 de xaneiro de 2014.
- ↑ 87,0 87,1 87,2 87,3 87,4 87,5 Doyle, Jack (7 de xullo de 2009). "Michael & McCartney, 1990s–2009". The Pop History Dig.
- ↑ 88,0 88,1 "Bruce shows who's Boss". The Gazette. Montreal. 28 de xaneiro de 1986. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ Grammy Awards Past Winners Search, National Academy of Recording Arts and Sciences. Consultado o 14 de febreiro de 2008.
- ↑ (Campbell 1993, p. 114)
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 340–344)
- ↑ 92,0 92,1 92,2 92,3 92,4 92,5 92,6 Hilburn, Robert (22 de setembro de 1985). "The long and winding road". Los Angeles Times. Arquivado dende o orixinal o 11 de xuño de 2012. Consultado o 19 de setembro de 2014.
- ↑ 93,0 93,1 93,2 (Taraborrelli 2009, pp. 333–338)
- ↑ 94,0 94,1 94,2 "Paul McCartney refused an offer to buy the ATV Catalog for £20 million". Audio & transcript of McCartney at a 1990 press conference. 13 de novemebro de 2010.
- ↑ "Michael Jackson 1958–2009". Consultado o 12 de xaneiro de 2011.
- ↑ 96,0 96,1 96,2 (Campbell 1995, pp. 14–16)
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 434–436)
- ↑ "Michael Jackson case report" (PDF). TMZ.com. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 15 de febreiro de 2021. Consultado o 10 de setembro de 2010.
- ↑ Page 2 of 2. "Page 2: Surgeon: Michael Jackson A 'Nasal Cripple By the mid-1990s several surgeons speculated that he had undergone various nasal surgeries, a forehead lift, thinned lips, and cheekbone surgery—although Jackson denied this and insisted that he only had surgery on his nose.".
- ↑ 100,0 100,1 100,2 Jackson, pp. 229–230
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 312–313)
- ↑ "Michael Jackson Secret Boyfriend Claims Draw Fury". National Ledger. 8 de maio de 2010. Arquivado dende o orixinal o 16 de maio de 2012. Consultado o 2 de xullo de 2011.
- ↑ 103,0 103,1 "Music's misunderstood superstar". BBC. 13 de xuño de 2005. Consultado o 14 de xullo de 2008.
- ↑ Goldberg, Michael; Handelman, David (24 de setembro de 1987). "Is Michael Jackson for Real?". Rolling Stone.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 355–361)
- ↑ 106,0 106,1 (Taraborrelli 2009, pp. 370–373)
- ↑ Abimboye, Demola (5 de xullo de 2009). "The Man, His Weird Ways". Newswatch. Arquivado dende o orixinal o 22 de outubro de 2012. Consultado o 24 de outubro de 2009.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. vii)
- ↑ (George 2004, p. 41)
- ↑ "Captain EO is Back to Change the World". Movies.ign.com. 23 de febreiro de 2010. Arquivado dende o orixinal o 17 de maio de 2012. Consultado o 22 de agosto de 2010.
- ↑ "Ebony" 42 (11). setembro de 1987: 143, 149. ISSN 0012-9011.
- ↑ "Ebony" 45 (12). outubro de 1990: 66. ISSN 0012-9011.
- ↑ Leopold, Todd (6 de xuño de 2005). "Michael Jackson: A life in the spotlight". CNN. Arquivado dende o orixinal o 13 de xullo de 2012. Consultado o 5 de maio de 2008.
- ↑ "Michael Jackson Bad album set for re-release". Telegraph (Londres). 9 de novembro de 2011. Consultado o 25 de maio de 2012.
- ↑ "50 fastest selling albums ever". NME. 2011. Consultado o 25 de maio de 2012.
- ↑ Kaufman, Gil (2010). "Michael Jackson's New Album Cover Decoded Painting is packed with iconic MJ images". MTV. Arquivado dende o orixinal o 11 de maio de 2012. Consultado o 25 de maio de 2012.
- ↑ Sinha-Roy, Piya (21 de maio de 2012). "Michael Jackson is still "Bad," 25 years after". Reuters. Arquivado dende o orixinal o 11 de xuño de 2012. Consultado o 22 de maio de 2012.
- ↑ "Michael Jackson's Bad To Get 25th Anniversary Release". contactmusic. 21 de maio de 2012. Consultado o 25 de maio de 2012.
- ↑ 119,0 119,1 Grammy Awards Past Winners Search, National Academy of Recording Arts and Sciences. Consultado o 14 de xaneiro de 2008.
- ↑ "Michael, Travis top Music Award winners". Lodi News-Sentinel. 30 de xaneiro de 1989. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ "American Music Awards Monday". The Modesto Bee. 27 de xaneiro de 1989.
- ↑ (Campbell 1993, p. 251)
- ↑ "JACKSON TOUR ON ITS WAY TO U.S.". San Josè Mercury News. 12 de xaneiro de 1988. Consultado o 5 de xullo de 2010.
- ↑ "Winners of American Music Awards". Lodi News-Sentinel. 26 de xaneiro de 1988. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ 125,0 125,1 (Lewis 2005, pp. 95–96)
- ↑ Harrington, Richard (12 de xaniero de 1988). "Jackson to Make First Solo U.S. Tour". The Washington Post. Arquivado dende o orixinal o 03 de setembro de 2009. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ "16 of Michael Jackson's Greatest Non-Musical Achievements". brainz.org. Arquivado dende o orixinal o 26 de xuño de 2015. Consultado o 12 de abril de 2013.
- ↑ "Michael Jackson Career Statistics". statisticbrain.com. Arquivado dende o orixinal o 25 de decembro de 2015. Consultado o 12 de abril de 2013.
- ↑ "Michael Jackson The Immortal World Tour". cirquedusoleil.com. Arquivado dende o orixinal o 08 de agosto de 2014. Consultado o 12 de abril de 2013.
- ↑ Shanahan, Mark and Golstein, Meredith (27 de xuño de 2009). "Remembering Michael". Boston Globe. Consultado o 14 de marzo de 2010.
- ↑ Jackson, pp. 29–31
- ↑ (George 2004, p. 42)
- ↑ 133,0 133,1 "Michael Jackson: Biography", Rolling Stone. Consultado o 14 de febreiro de 2008.
- ↑ 134,0 134,1 Gunderson, Edna (19 de febreiro de 2007). "For Jackson, scandal could spell financial ruin". USA Today. Consultado o 14 de marzo de 2010.
- ↑ 135,0 135,1 "Jackson receives his World Records". Yahoo!. 14 de novembro de 2006. Arquivado dende o orixinal o 27 de maio de 2011. Consultado o 16 de novembro de 2006.
- ↑ 136,0 136,1 136,2 136,3 (George 2004, pp. 43–44)
- ↑ Press references to Jackson as a music "king" appeared as early as 1984 after he swept the Grammy Awards, and "king of pop" appeared as early as 1987. MTV and Fox used the title in joint press releases and ads for the "Black or White" video at Jackson's request, but MTV denied a report that VJs were required to use it on-camera. Writers described the title as self-proclaimed from then on.
- ↑ Arar, Yardena (29 de febreiro de 1984). "Michael Jackson coronated latest king of rock 'n' roll". Boca Raton News. p. 7A.
- ↑ "Is the thrill gone for singer Michael Jackson?". Sacramento Bee. 27 de xullo de 1987. p. B3.
- ↑ Browne, David (29 de novembro de 1991). "Michael Jackson's Black or White Blues". Entertainment Weekly.
- ↑ (Campbell 1993, pp. 260–263)
- ↑ Remarks on the Upcoming Summit With President Mikhail Gorbachev of the Soviet Union, 5 de abril de 1990.
- ↑ "Blacks Who Give Something Back". Ebony. marzo de 1990. p. 68.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 382)
- ↑ "Michael Jackson's Life & Legacy: The Eccentric King Of Pop (1986–1999)". MTV News. 6 de xullo de 2009. Arquivado dende o orixinal o 25 de xuño de 2012. Consultado o 22 de agosto de 2010.
- ↑ 146,0 146,1 146,2 146,3 "Gold and Platinum". Recording Industry Association of America. Arquivado dende o orixinal o 25 de xullo de 2013. Consultado o 27 de abril de 2008.
- ↑ "Michael Jackson sulla sedia a rotelle". Affaritaliani. 11 de agosto de 2008. Arquivado dende o orixinal o 16 de abril de 2009. Consultado o 10 de maio de 2009.
- ↑ Carter, Kelley L. (10 de agosto de 2008). "New jack swing". Chicago Tribune. Arquivado dende o orixinal o 11 de xuño de 2012. Consultado o 19 de decembro de 2010.
- ↑ 149,0 149,1 149,2 149,3 149,4 149,5 "The return of the King of Pop". MSNBC. 2 de novembro de 2006. Consultado o 8 de xuño de 2008.
- ↑ 150,0 150,1 150,2 150,3 150,4 150,5 150,6 (George 2004, pp. 45–46)
- ↑ "Garth Brooks ropes in most Billboard awards". Allegheny Times. 10 de decembro de 1992. Consultado o 4 de xullo de 2010.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 459)
- ↑ Harrington, Richard (5 de febreiro de 1992). "Jackson to Tour Overseas". The Washington Post.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 452–454)
- ↑ "Stars line up for Clinton celebration". Daily News of Los Angeles. 19 de xaneiro de 1993.
- ↑ Smith, Patricia (20 de xaneiro de 1992). "Facing the music and the masses at the presidential gala". The Boston Globe.
- ↑ Johnson, Robert (maio de 1992). "Michael Jackson: crowned in Africa". Ebony. pp. 34–43.
- ↑ Sandomir, Richard (29 de xuño de 2009). "How Jackson Redefined the Super Bowl". The New York Times. Consultado o 8 de xuño de 2013.
- ↑ "Cyrus, Bolton please the fans". Toledo Blade. 27 de xaneiro de 1993. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ 160,0 160,1 "1993: Michael Jackson accused of child abuse". BBC. 8 de febreiro de 2003. Consultado o 11 de novembro de 2006.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 485–486)
- ↑ 162,0 162,1 162,2 (Taraborrelli 2009, pp. 477–478)
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 496–498)
- ↑ Newton, James (25 de xaneiro de 1994). "Boy's Father in Jackson's Case Won't Be Charged: Investigation: Singer claimed parent of alleged molestation victim tried to extort money from him. D.A. says decision not to prosecute is unrelated to reports that settlement is near.". Los Angeles Times. Consultado o 18 de xuño de 2014.
- ↑ "Jackson Vs. the State of California – Michael Jackson". Superior Court of California. 2005.
- ↑ "Jackson's Books About Boys Are Allowed as Evidence in Trial" By JOHN M. BRODER Published: 30 de abril de 2005. Consultado o 16 de xuño de 2014.
- ↑ 167,0 167,1 167,2 (Taraborrelli 2009, pp. 534–540)
- ↑ Orth, Maureen (1 de maio de 2005). The Importance of Being Famous: Behind the Scenes of the Celebrity-Industial Complex. Henry Holt and Company. p. 331. ISBN 978-0-8050-7847-3.
- ↑ "The Case Against Michael Jackson: The Telltale "Splotch". The Smoking Gun. 6 de xaneiro de 2005. Archived from the original on 30 de xuño de 2009. Consultado o 2 de maio de 2011.
- ↑ Vigoda, Arlene. "Photos May Contradict Michael Jackson's Accuser." USA Today. Jan 28, 1994: Pg. 2.
- ↑ "Photos May Contradict Michael's Accuser (abstract, full text available for pay)" Arquivado 22 de decembro de 2010 en Wayback Machine.. USA Today. McLean, Va. 28 de xaneiro de 1994.
- ↑ "Photos May Contradict Michael's Accuser (full text)" Arquivado 28 de abril de 2015 en Wayback Machine.USA Today. McLean, Va. 28 de xaneiro de 1994.
- ↑ "Superior Court of the State of California For the County of Santa Barbara Santa Maria Division" (PDF). 2005. p. 4. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 26 de novembro de 2014. Consultado o 14 de setembro de 2014.
- ↑ Dimond, Diane. Be Careful Who You Love: Inside the Michael Jackson Case. pp. 13–15.
- ↑ "Superior Court of the State of California For the County of Santa Barbara Santa Maria Division" (PDF). 2004. p. 4. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 08 de decembro de 2012. Consultado o 14 de setembro de 2014.
- ↑ "Photos May Contradict Michael's Accuser". USA Today. Mjeol.com. 28 de xaneiro de 1994. Arquivado dende o orixinal o 29 de outubro de 2013. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ (Campbell 1995, pp. 47–50)
- ↑ "Jackson Grand Jury Disbanded – 1994.". 2 de maio de 1994. Arquivado dende o orixinal o 28 de abril de 2015. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ "STATEMENT OF DECLINATION ISSUED JOINTLY BY THE DISTRICT ATTORNEY'S OFFICES OF LOS ANGELES AND SANTA BARABARA COUNTIES. September 21, 1994". atgbook.net. Arquivado dende o orixinal o 25 de decembro de 2005. Consultado o 26 de outubro de 2010.
- ↑ 180,0 180,1 Attorneys for Michael Jackson (22 de marzo de 2005). "Objection to Subpoena of Settlement Document" (PDF). Superior Court of California. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 08 de decembro de 2012. Consultado o 14 de setembro de 2014.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 540–545)
- ↑ "Michael Jackson's $15 Million Payoff". The Smoking Gun. 16 de xuño de 2004. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Newton, Jim (5 de febreiro de 1994). "Grand Jury to convene in Jackson Case Law: Sources close to the investigation say a panel in Santa Barbara will hear testimony next week about alleged molestation of boy.". Los Angeles Times. Consultado o 25 de xuño de 2010.
- ↑ "Jackson Attorney: FBI Files Are 'Almost Vindication'" 23 de decembro de 2009. By LEE FERRAN and EILEEN MURPHY|ABCNews|Consultado o 16 de xuño de 2014.
- ↑ "Police Say Seized Tapes Do Not Incriminate Jackson : Investigation: Officials continue to interview children in connection with molestation allegations". 27 de agosto de 1993. Consultado o 18 de xuño de 2014.
- ↑ "Tapes Used to Allege Plot to Extort Jackson Released : Inquiry: Singer's aides provide purported comments by boy's father, who has told friends allegations are untrue.". 31 de agosto de 1993. Consultado o 18 de xuño de 2014.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 500–507)
- ↑ Gliatto, Tom (15 de agosto de 1994). "Neverland Meets Graceland". People.
- ↑ 189,0 189,1 189,2 (Taraborrelli 2009, pp. 518–520)
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 510)
- ↑ 191,0 191,1 "She's Out Of His Life". CNN. 18 de xaneiro de 1996. Consultado o 24 de xullo de 2008.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 562–564)
- ↑ 193,0 193,1 (Taraborrelli 2009, pp. 580–581)
- ↑ "Lisa Marie Presley Opens Up About Michael Jackson". Oprah.com. 21 de outubro de 2010. Arquivado dende o orixinal o 05 de maio de 2012. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ "Michael Jackson sells rights to Beatles songs to Sony". The New York Times. Associated Press. 8 de novembro de 1995. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ 196,0 196,1 Leeds, Jeff (13 de abril de 2006). "Michael Jackson Bailout Said to Be Close". The New York Times. Consultado o 23 de xullo de 2008.
- ↑ "Top 100 Albums (Page 2)". Recording Industry Association of America. Arquivado dende o orixinal o 25 de xullo de 2013. Consultado o 16 de abril de 2008.
- ↑ Putti, Laura (24 de agosto de 2001). "Il nuovo Michael Jackson fa un tuffo nel passato". La Repubblica. Consultado o 10 de maio de 2009.
- ↑ 199,0 199,1 199,2 199,3 199,4 199,5 199,6 199,7 (George 2004, pp. 48–50)
- ↑ 200,0 200,1 Guinness World Records 2006
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 576–577)
- ↑ 202,0 202,1 "ADL happy with Michael Jackson decision". Anti-Defamation League. 22 de xuño de 1995. Arquivado dende o orixinal o 01 de outubro de 2012. Consultado o 1 de xullo de 2008.
- ↑ "Brooks turns down award for favorite artist of the year". Rome News-Tribune. 30 de xaneiro de 1996. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 570–586)
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 597)
- ↑ 206,0 206,1 (Taraborrelli 2009, pp. 599–600)
- ↑ 207,0 207,1 "Jackson child custody battle ends". BBC News. 30 de setembro de 2006. Consultado o 25 de abril de 2010.
- ↑ 208,0 208,1 Rojek, Chris (2007). Cultural Studies. Polity. p. 74. ISBN 0-7456-3683-7.
- ↑ 209,0 209,1 209,2 209,3 (Taraborrelli 2009, pp. 610–612)
- ↑ 210,0 210,1 "Ricky Martin, Mariah Carey, Michael Jackson, Others To Join Pavarotti For Benefit". VH1. 5 de maio de 1999. Arquivado dende o orixinal o 18 de outubro de 2011. Consultado o 30 de maio de 2008.
- ↑ Rozhon, Tracie (16 de novembro de 2000). "BIG DEAL; An Old Chagall Haunt, Repainted". The New York Times. Consultado o 10 de abril de 2013.
- ↑ "Lauryn Hill, Backstreet Boys, DMX Honored With American Music Awards". MTV. 18 de xaneiro de 2000. Arquivado dende o orixinal o 09 de xaneiro de 2010. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ 213,0 213,1 213,2 213,3 (Taraborrelli 2009, pp. 614–617)
- ↑ 214,0 214,1 214,2 (George 2004, pp. 50–53)
- ↑ Burkeman, Oliver (7 de xullo de 2009). "Liveblogging Michael Jackson's funeral and memorial service". The Guardian (Londres). Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ 216,0 216,1 Burkeman, Oliver (8 de xullo de 2002). "Jacko gets tough: but is he a race crusader or just a falling star?". The Guardian (Londres). Consultado o 23 de xullo de 2008.
- ↑ Jackson, Jermaine (31 de decembro de 2002). "Interview with Jermaine Jackson". CNN. Consultado o 2 de xullo de 2008.
- ↑ "Keys, Destiny's Child, McGraw win at American Music Awards". Lodi-News Sentinel. 10 de xaneiro de 2002. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ "Michael Jackson". Daily Mirror. Consultado o 29 de maio de 2009.
- ↑ Vineyard, Jennifer (20 de novembro de 2002). "Michael Jackson Calls Baby-Dangling Incident A 'Terrible Mistake'". MTV. Arquivado dende o orixinal o 20 de novembro de 2010. Consultado o 3 de marzo de 2009.
- ↑ "BPI Searchable database—Gold and Platinum". British Phonographic Industry.
- ↑ 222,0 222,1 (Taraborrelli 2009, p. 640)
- ↑ "Michael Jackson Bombshell". The Smoking Gun. 9 de decembro de 2003. Consultado o 16 de xuño de 2014.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 661)
- ↑ Davis, Matthew (6 de xuño de 2005). "Michael Jackson health concerns". BBC. Consultado o 14 de abril de 2008.
- ↑ "Michael Jackson jury reaches verdict". The Guardian (Londres). Associated Press. 13 de xuño de 2005. Consultado o 12 de xullo de 2008.
- ↑ Toumi, Habib (23 de xaneiro de 2006). "Jackson settles down to his new life in the Persian Gulf". Gulf News. Arquivado dende o orixinal o 12 de febreiro de 2006. Consultado o 11 de novembro de 2006.
- ↑ "Jermaine Jackson reveals escape plan for Michael". Associated Press. 10 de setembro de 2011. Arquivado dende o orixinal o 03 de decembro de 2011. Consultado o 24 de setembro de 2011.
- ↑ McNamara, Melissa (17 de marzo de 2006). "Jackson Closes Neverland House". CBS News. Arquivado dende o orixinal o 29 de outubro de 2013. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Ackman, Dan (14 de xuño de 2005). "Really Odd Facts About Michael Jackson". Forbes. Consultado o 7 de outubro de 2009.
- ↑ "Jackson strikes deal over loans". BBC News. 14 de abril de 2006. Consultado o 25 de abril de 2010.
- ↑ "Michael Jackson Sails With Two Seas". Billboard. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Friedman, Roger (21 de outubro de 2006). "Who's Funding Jackson's Retreat to Irish Recording Studio?". Fox News Channel. Arquivado dende o orixinal o 01 de setembro de 2009. Consultado o 2 de setembro de 2009.
- ↑ Reid, Shaheem (30 de decembro de 2006). "James Brown Saluted By Michael Jackson at Public Funeral Service". MTV. Arquivado dende o orixinal o 24 de xaneiro de 2012. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ "Michael Jackson buys rights to Eminem tunes and more,". Rolling Stone. 31 de maio de 2007.
- ↑ Wardrop, Murray (27 de xuño de 2009). "Michael Jackson: the unreleased album". The Daily Telegraph (Londres). Consultado o 19 de marzo de 2010.
- ↑ "Interview With RedOne". HitQuarters. 23 de marzo de 2009. Arquivado dende o orixinal o 13 de xaneiro de 2010. Consultado o 19 de marzo de 2010.
- ↑ Talmadge, Eric (8 de marzo de 2007). "Michael Jackson 'wouldn't change' career". USA Today. Associated Press. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Halaby, Valerie. "Michael Jackson was long-time U.S. Military supporter". Clarity Digital Group LLC. Arquivado dende o orixinal o 07 de agosto de 2013. Consultado o 7 de agosto de 2013.
- ↑ "Will.i.am On Working With Michael Jackson". Rolling Stone. 24 de setembro de 2007.
- ↑ "Michael Jackson Thriller 25". ultratop.be. Consultado o 6 de abril de 2008.
- ↑ Friedman, Roger (16 de maio de 2008). "Jacko: Neverland East in Upstate New York". Fox News Channel. Arquivado dende o orixinal o 19 de maio de 2008. Consultado o 22 de maio de 2008.
- ↑ "Choose The Tracks On Michael Jackson's 50th Birthday Album!". Sony BMG. 20 de agosto de 2008. Arquivado dende o orixinal o 30 de xuño de 2009. Consultado o 20 de xuño de 2008.
- ↑ "Michael Jackson—King of Pop". acharts.us. Consultado o 11 de setembro de 2008.
- ↑ "King of Pop". ultratop.be. Consultado o 5 de setembro de 2008.
- ↑ "Neverland peters out for pop's Peter Pan". The Sydney Morning Herald. 13 de novembro de 2008. Consultado o 20 de novembro de 2008.
- ↑ "Jacko gives up Neverland ranch deed". Press Association. (16 de novembro de 2008).
- ↑ Adams, Susan (14 de abril de 2009). "Ten Most Expensive Michael Jackson Collectibles". Forbes. Consultado o 14 de abril de 2009.
- ↑ "Michael Jackson Exhibition – 2009". Juliensauctions.com. 25 de abril de 2009. Arquivado dende o orixinal o 28 de agosto de 2009. Consultado o 2 de setembro de 2009.
- ↑ "Michael Jackson: The fantastic possessions revealed – Americas, World". Londres: The Independent. 26 de xuño de 2009. Arquivado dende o orixinal o 11 de xuño de 2012. Consultado o 2 de setembro de 2009.
- ↑ Foster, Patrick (6 de marzo de 2009). "Michael Jackson grand finale curtain-raiser". The Times (Londres). Arquivado dende o orixinal o 18 de xullo de 2011. Consultado o 24 de marzo de 2009.
- ↑ Kreps, Daniel (12 de marzo de 2009). "Michael Jackson's "This Is It!" Tour Balloons to 50-Show Run Stretching Into 2010". Rolling Stone.
- ↑ "Michael Jackson: The Last Rehearsal". Life. 29 de xuño de 2009. Arquivado dende o orixinal o 04 de xullo de 2009. Consultado o 28 de agosto de 2009.
- ↑ "Michael Jackson dead at 50 after cardiac arrest". CNN. 25 de xuño de 2009. Consultado o 31 de agosto de 2009.
- ↑ Eng, Joyce (10 de agosto de 2009). "Judge Approves Michael Jackson Film". TV Guide. Arquivado dende o orixinal o 12 de xuño de 2012. Consultado o 10 de agosto de 2009.
- ↑ "This is It (2009)". Box Office Mojo. Consultado o 16 de xaneiro de 2010.
- ↑ "Judge OKs Jackson performance film deal". MSNBC. Associated Press. 10 de agosto de 2009. Consultado o 3 de marzo de 2010.
- ↑ "Taylor Swift, Michael Jackson dominate American Music Awards nominations (Updated)". Los Angeles Times. 13 de outubro de 2009. Consultado o 14 de outubro de 2009.
- ↑ "2009 American Music Awards: Scorecard". Los Angeles Times. 22 de novembro de 2009. Consultado o 23 de novembro de 2009.
- ↑ 260,0 260,1 Harvey, Michael (26 de xuño de 2009). "Fans mourn artist for whom it didn't matter if you were black or white". The Times (Londres). Arquivado dende o orixinal o 31 de maio de 2010. Consultado o 26 de xuño de 2009.
- ↑ "Los Angeles Fire Department recording of the emergency phone call made from Michael Jackson's home". BBC. 26 de xuño de 2009. Consultado o 27 de xuño de 2009.
- ↑ "Transcript of 911 call". Yahoo! News. 26 de xuño de 2009.
- ↑ "Singer Michael Jackson dead at 50-Legendary pop star had been preparing for London comeback tour". MSNBC. 25 de xuño de 2009. Consultado o 25 de xuño de 2009.
- ↑ Moore, Matthew (26 de xuño de 2009). "Michael Jackson, King of Pop, dies of cardiac arrest in Los Angeles". The Daily Telegraph (Londres). Consultado o 27 de xuño de 2009.
- ↑ Tourtellotte, Bob (25 de xuño de 2009). "King of Pop Michael Jackson is dead: official". Reuters. Consultado o 25 de xuño de 2009.
- ↑ Rawlinson, Linnie; Hunt, Nick (27 de xuño de 2009). "Jackson dies, almost takes Internet with him". CNN. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Shiels, Maggie. Web slows after Jackson's death, BBC News, 26 de xuño de 2009.
- ↑ Phoebe. "The King of Pop vs. Wikipedia", The Wikipedia Signpost, 29 de xuño de 2009
- ↑ Wood, Daniel B (27 de xuño de 2009). "Outpouring over Michael Jackson unlike anything since Princess Di". The Christian Science Monitor. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ 270,0 270,1 Skok, David (26 de xuño de 2009). "Internet stretched to limit as fans flock for Michael Jackson news". The Vancouver Sun. Arquivado dende o orixinal o 03 de xullo de 2009. Consultado o 28 de setembro de 2014.
- ↑ 271,0 271,1 Wortham, Jenna (25 de xuño de 2009). "Michael Jackson Tops the Charts on Twitter". The New York Times. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Krazit, Tim; McCullagh, Declan (26 de xuño de 2009). "Debate: Can the Internet handle big breaking news?". CNET. Arquivado dende o orixinal o 03 de abril de 2012. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Stelter, Brian (26 de xuño de 2009). "MTV's Jackson Marathon". The New York Times. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ "Over 1.6M apply for Jackson memorial tickets". TODAY.com. Associated Press. 4 de xullo de 2009. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ "Michael Jackson memorial draws crowds online". CNN. 8 de xullo de 2009. Arquivado dende o orixinal o 03 de marzo de 2016. Consultado o 11 de xuño de 2012.
- ↑ "Michael Jackson Memorial Earns 31 Million Viewers & More TV News". Aoltv.com. 9 de xullo de 2009. Arquivado dende o orixinal o 23 de xullo de 2015. Consultado o 11 de xuño de 2012.
- ↑ Allen, Nick (7 de xullo de 2009). "Michael Jackson memorial service: the biggest celebrity send-off of all time". The Daily Telegraph (Londres). Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Branigan, Tania (8 de setembro de 2001). "Jackson spends £20m to be Invincible". The Guardian (Londres). Consultado o 23 de xullo de 2008.
- ↑ "Top Moments: Michael Jackson Memorial". TV Guide. 7 de xullo de 2009. Consultado o 17 de marzo de 2013.
- ↑ "Rev Lucious Smith on conducting the memorial service for Michael Jackson". Radio Live. 28 de xuño de 2010. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Burgess, Kaya (24 de agosto de 2009). "LA coroner to treat Michael Jackson's death as a homicide". The Times (Londres). Arquivado dende o orixinal o 24 de setembro de 2011. Consultado o 24 de agosto de 2009.
- ↑ "Jackson 'had lethal drug levels'". BBC News. 25 de agosto de 2009. Consultado o 25 de agosto de 2009.
- ↑ Doheny, Kathleen; Chang, Louise; Vila Jr, Hector (24 de agosto de 2009). "Propofol Linked to Michael Jackson's Death". WebMD. Consultado o 25 de agosto de 2009.
- ↑ "Michael Jackson's doctor charged with manslaughter". BBC News. 9 de febreiro de 2010. Consultado o 8 de febreiro de 2010.
- ↑ Coleman, Mark (4 de setembro de 2009). "Michael Jackson finally laid to rest in Los Angeles". The Daily Telegraph (Londres). Consultado o 8 de setembro de 2009.
- ↑ Wells, Jason (25 de xullo de 2010). "One year later: Fans gather to pay tribute to Michael Jackson". Glendale News-Press (Os Ánxeles). Arquivado dende o orixinal o 08 de maio de 2021. Consultado o 25 de xuño de 2010.
- ↑ EFE (26 de xuño de 2010). "Familia y fans de Jackson le recuerdan en el aniversario de su muerte". La Vanguardia (Os Ánxeles). Arquivado dende o orixinal o 03 de xaneiro de 2011. Consultado o 26 de xuño de 2010.
- ↑ "Michael Jackson's kids play in the sea in Hawaii as fans mourn his death one year on". Daily Mirror. 26 de xuño de 2010. Consultado o 26 de setembro de 2013.
- ↑ Baichwal, Ravi (25 de xuño de 2010). "Fans honor Michael Jackson in Gary, Indiana". Gary, Ind.: WLS. Arquivado dende o orixinal o 28 de xuño de 2010. Consultado o 25 de xuño de 2010.
- ↑ Mccartney, Anthony (23 de xuño de 2010). "A year after Michael Jackson's death, fan base remains committed to keeping memory alive". Os Ánxeles. Associated Press. Arquivado dende o orixinal o 13 de maio de 2012. Consultado o 23 de xuño de 2010.
- ↑ Romero, Dennis (4 de xuño de 2010). "MJ fans plan to march in downtown L.A. one day after anniversary". LAWeekly (Os Ánxeles). Arquivado dende o orixinal o 22 de xullo de 2011. Consultado o 5 de xuño de 2010.
- ↑ Gimenez-Llort, Lydia (26 de xuño de 2010). "M4mj 'forever Michael' 4 For Fans Use Only! from WN". WN (Os Ánxeles). Consultado o 20 de xullo de 2010.
- ↑ "An amazing tribute: The Jackson Family Foundation & VoicePlate Productions presents "Forever Michael."". Michael Jackson Official site (Os Ánxeles). 26 de xuño de 2010. Arquivado dende o orixinal o 22 de xullo de 2011. Consultado o 6 de xuño de 2010.
- ↑ Caulfield, Keith (6 de xaneiro de 2010). "Taylor Swift Edges Susan Boyle for 2009's Top-Selling Album". Billboard. Consultado o 7 de xaneiro de 2010.
- ↑ "Jackson sells 35 million albums since death – Entertainment – Access Hollywood". MSNBC. 25 de xuño de 2010. Arquivado dende o orixinal o 30 de xuño de 2010. Consultado o 30 de xuño de 2010.
- ↑ Van, Eliot (1 de xullo de 2009). "Michael Jackson First Artist to Sell Over 1 Million Downloads in a Single Week". Wired. Consultado o 11 de xuño de 2012.
- ↑ Caulfield, Keith (14 de setembro de 2009). "Taylor Swift Edges Susan Boyle For 2009's Top-Selling Album". Billboard. Consultado o 11 de xuño de 2012.
- ↑ 298,0 298,1 Smith, Ethan (16 de marzo de 2010). "Sony Places Big Bet on a Fallen 'King'". The Wall Street Journal. Consultado o 17 de marzo de 2010.
- ↑ Kreps, Daniel (16 de marzo de 2010). "Michael Jackson Estate, Sony Strike Massive 250 Million Deal to Release King of Pop's Music". Rolling Stone. Arquivado dende o orixinal o 07 de novembro de 2017. Consultado o 9 de novembro de 2011.
- ↑ "MICHAEL Album Announcement". Breakingnews.michaeljackson.com. Arquivado dende o orixinal o 19 de novembro de 2010. Consultado o 4 de novembro de 2010.
- ↑ "Michael Jackson in 'record' $200m music deal". BBC News. 16 de marzo de 2009. Consultado o 17 de marzo de 2010.
- ↑ "Michael Jackson Fans Will Moonwalk In Motion-Sensing Game". Billboard. Associated Press. 14 de semtembro de 2009. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Hicks, Tony. "People: Cirque du Soleil mounting Michael Jackson tour". San Jose Mercury News. Consultado o 7 de novembro de 2010.
- ↑ "Cirque plans $57M touring Jackson show". CBC News. 3 de novembro de 2010. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ "Where to see Cirque du Soleil's Michael Jackson tour". The Independent (Londres). 5 de novembro de 2010. Arquivado dende o orixinal o 06 de novembro de 2010. Consultado o 7 de novembro de 2010.
- ↑ Jones, Chris (13 de xullo de 2013). "Review: 'Michael Jackson ONE' by Cirque du Soleil". Chicago Tribune. Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2013. Consultado o 27 de setembro de 2013.
- ↑ Lane, Richard (3 de xullo de 2013). "Michael Jackson ONE Becomes The One Show You Must See In Vegas". VegasChatter. Consultado o 27 de setembro de 2013.
- ↑ "Michael Jackson's New Vegas Show 'One' Will Double The Fun". Forbes. 22 de febreiro de 2013. Consultado o 27 de setembro de 2013.
- ↑ Yancey, Kitty (21 de febreiro de 2013). "Cirque tells more about new Michael Jackson Vegas show". USA Today. Consultado o 19 de marzo de 2013.
- ↑ "English Premier League: Fans can 'go to hell', says Fulham owner Mohamed Al Fayed". BBC News. 3 de abril de 2011. Consultado o 6 de xullo de 2012.
- ↑ Ronay, Barney (1 de abril de 2011). "Fulham fans cry foul over 'bizarre' Michael Jackson statue". The Guardian (Londres). Consultado o 20 de abril de 2011.
- ↑ "Michael Jackson Fulham FC statue defended by Al Fayed". BBC. 3 de abril de 2011. Consultado o 20 de abril de 2011.
- ↑ Rice, Simon (25 de setembro de 2013). "Michael Jackson is HIStory: Controversial statue removed from Fulham stadium Craven Cottage". The Independent (Londres). Arquivado dende o orixinal o 28 de setembro de 2013. Consultado o 26 de setembro de 2013.
- ↑ "Jermaine calls for an end to Jackson family feud". BBC News. 2 de agosto de 2012. Consultado o 3 de outubro de 2012.
- ↑ "Michael Jackson nephew made co-guardian of children". BBC News. 23 de agosto de 2012. Consultado o 3 de outubro de 2012.
- ↑ Pow, Helen (16 de maio de 2013). "Wade Robson: Michael Jackson 'molested me for SEVEN years and said I'd go to jail for the rest of my life if I told anyone'". Daily Mail (Londres). Consultado o 16 de xaneiro de 2014.
- ↑ Broder, John (6 de maio de 2005). "2 Witnesses Say They Shared Jackson's Bed and Were Never Molested". Nova York Times. Consultado o 16 de xaneiro de 2014.
- ↑ "Michael Jackson Estate Calls Wade Robson's Molestation Claims 'Pathetic'". MTV News. 8 de maio de 2013. Arquivado dende o orixinal o 03 de xaneiro de 2014. Consultado o 16 de xaneiro de 2014.
- ↑ Heger, Jen (10 de outubro de 2013). "D-Day For Michael Jackson Molestation Accuser: Trial Scheduled To Determine If Wade Robson Can Sue Estate". Radar Online. Consultado o 16 de xaneiro de 2014.
- ↑ Gottlieb, Jeff (7 de febreiro de 2014). "Michael Jackson estate embroiled in tax fight with IRS". Los Angeles Times. Consultado o 10 de febreiro de 2014.
- ↑ "BBC News – New Michael Jackson album to be released in May". 31 de marzo de 2014. Consultado o 2 de abril de 2014.
- ↑ Billboard Staff (31 de marzo de 2014). "New Michael Jackson Album 'Xscape' to Be Released in May". Billboard.com. Consultado o 4 de febreiro de 2014.
- ↑ Dimond, Diane. "Exclusive: Michael Jackson Hit With New Sex Abuse Claim". The Daily Beast. Consultado o 13 de maio de 2014.
- ↑ "Michael Jackson Hologram Rocks Billboard Music Awards: Go Behind the Scenes". Billboard. Billboard.com. 18 de maio de 2014. Arquivado dende o orixinal o 21 de maio de 2014. Consultado o 18 de xuño de 2014.
- ↑ 325,0 325,1 Tucker, Ken (5 de xuño de 1988). "SUMMER READING; FIRING YOUR FATHER ISN'T EASY". The New York Times. p. 2. Arquivado dende o orixinal o 12 de novembro de 2012. Consultado o 26 de xullo de 2012.
- ↑ "Why People Still Dance Like Gene Kelly". slate.com. Consultado o 5 d outubro de 2012.
- ↑ "100 Greatest Singers: David Ruffin". Rolling Stone. 2008. Arquivado dende o orixinal o 07 de novembro de 2017. Consultado o 16 de maio de 2013.
- ↑ (Lewis 2005)
- ↑ "David Winters remembers Michael Jackson " Magick Papers & Nightlife Thailand". Magickpapers.com. Arquivado dende o orixinal o 02 de xullo de 2015. Consultado o 16 de maio de 2011.
- ↑ "Thank you BigBearJohn: here's also David Winters". Democratic Underground. Consultado o 16 de maio de 2011.
- ↑ "Remembering Michael Jackson, On Screen". indieWIRE. Consultado o 16 de maio de 2011.
- ↑ "Michael Jackson saved my life". Scarborough Evening News. Arquivado dende o orixinal o 28 de xuño de 2009. Consultado o 28 de xuño de 2009.
- ↑ "James Brown – Jackson Attends Brown's Public Funeral". Contactmusic.com. 2 de xaneiro de 2007. Arquivado dende o orixinal o 26 de maio de 2012. Consultado o 2 de setembro de 2009.
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 60)
- ↑ (Taraborrelli 2009, p. 64)
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 209–210)
- ↑ 337,0 337,1 337,2 337,3 Huey, Steve. "Michael Jackson—Biography". AllMusic. Consultado o 11 de novembro de 2006.
- ↑ 338,0 338,1 Erlewine, Stephen Thomas. "Thriller Overview". AllMusic. Consultado o 15 de xuño de 2008.
- ↑ Heyliger, M. "Thriller by Michael Jackson". Consumerhelpweb.com. Arquivado dende o orixinal o 04 de decembro de 2008. Consultado o 12 de marzo de 2011.
Not many artists could pull off such a variety of styles (funk, post-disco, rock, easy listening, ballads) back then....
- ↑ Henderson, Eric (2003). "Michael Jackson:Thriller". Slant Magazine. Consultado o 15 de xuño de 2008.
- ↑ 341,0 341,1 Connelly, Christopher (28 de xaneiro de 1983). "Michael Jackson: Thriller". Rolling Stone.
- ↑ Pareles, Jon (3 de setembro de 1987). "How good is Jackson's Bad?". The New York Times. Consultado o 23 de xullo de 2008.
- ↑ 343,0 343,1 Erlewine, Stephen Thomas. "Dangerous Overview". AllMusic. Consultado o 15 de xuño de 2008.
- ↑ 344,0 344,1 344,2 344,3 Pareles, Jon (24 de novembro de 1991). "Michael Jackson in the Electronic Wilderness". The New York Times. Consultado o 23 de xullo 2008.
- ↑ Harrington, Richard (24 de novembro de 1991). "Jackson's 'Dangerous' Departures; Stylistic Shifts Mar His First Album in 4 Years". The Washington Post.
- ↑ 346,0 346,1 Erlewine, Stephen Thomas. "Michael Jackson HIStory Overview". AllMusic. Consultado o 15 de xuño de 2008.
- ↑ 347,0 347,1 Hunter, James (10 de agosto de 1995). "Michael Jackson HIStory". Rolling Stone.
- ↑ Erlewine, Stephen Thomas. "Michael Jackson:Invincible". AllMusic. Consultado o 9 de setembro de 2007.
- ↑ Brackett, pp. 414
- ↑ The Complete Guide to the Music of Michael Jackson & The Jackson Family by Geoff Brown. 164 pages, Omnibus Press
- ↑ Erlewine, Stephen Thomas. "Off the Wall Overview". AllMusic. Consultado o 15 de xuño de 2008.
- ↑ Holden, Stephen (1 de novembro de 1979). "Off the Wall: Michael Jackson". Rolling Stone.
- ↑ Chery, Carl: XXL: Michael Jackson Special Collecters Edition, page 95. American Press.
- ↑ "Michael Jackson, "Billie Jean," directed by Steve Barron, produced by Simon Fields & Paul Flattery,". Blender. outubro de 2005.
- ↑ 355,0 355,1 Gundersen, Edna (25 de agosto de 2005). "Music videos changing places". USA Today. Consultado o 23 de maio de 2008.
- ↑ "Why it took MTV so long to play black music videos". Jet. 9 de outubro de 2006. Arquivado dende o orixinal o 03 de xullo de 2014. Consultado o 2 de setembro de 2009.
- ↑ Robinson, Bryan (23 de febreiro de 2005). "Why Are Michael Jackson's Fans So Devoted?". ABC News. Consultado o 6 de abril de 2007.
- ↑ "Philippine jailhouse rocks to Thriller". BBC. 27 de xullo de 2007. Consultado o 11 de abril de 2009.
- ↑ (Campbell 1993, p. 273)
- ↑ Michael Jackson Dangerous on Film VHS/DVD
- ↑ (Campbell 1993, p. 303)
- ↑ (Campbell 1993, pp. 313–314)
- ↑ Boepple, Leanne (1 de novembro de 1995). Scream: Space Odyssey, Jackson-Style.(video production; Michael and Janet Jackson video) 29. Theatre Crafts International. p. 52. ISSN 1063-9497.
- ↑ Bark, Ed (26 de xuño de 1995). "Michael Jackson Interview Raises Questions, Answers". St. Louis Post-Dispatch. p. 06E.
- ↑ Michael Jackson HIStory on Film volume II VHS/DVD
- ↑ (Lewis 2005, pp. 125–126)
- ↑ Guinness World Records 2004
- ↑ Utley, Tom (8 de marzo de 2003). "Of course Jackson's odd—but his genius is what matters". The Daily Telegraph (Londres). Arquivado dende o orixinal o 01 de xuño de 2008. Consultado o 23 de xullo de 2008.
- ↑ "Michael Jackson". Search.bet.com. Arquivado dende o orixinal o 04 de xullo de 2012. Consultado o 11 de xuño de 2012.
- ↑ Monroe, Bryan (decembro de 2007). "Michael Jackson in His Own Words". Ebony.
- ↑ Barnes, Brokes (25 de xuño de 2009). "A Star Idolized and Haunted, Michael Jackson Dies at 50". The New York Times. Consultado o 12 de xullo de 2009.
- ↑ "More adds, loose ends, and lament". The 120 Minutes Archive. 25 de xullo de 2009. Arquivado dende o orixinal o 08 de maio de 2021. Consultado o 15 de febreiro de 2014.
- ↑ "Farewell to a King". People. 20 de xullo de 2009.
- ↑ "Berry Gordy-Brings Mourners To Their Feet With Jackson Tribute". Contact Music. 7 de xullo de 2009. Consultado o 26 de novembro de 2009.
- ↑ "Michael Jackson hailed as greatest entertainer, best dad". Reuters UK. 8 de xullo de 2009. Arquivado dende o orixinal o 12 de setembro de 2019. Consultado o 26 de novembro de 2009.
- ↑ "Michael Jackson and Halle Berry Pick Up Bambi Awards in Berlin". Hello!. 22 de novembro de 2002. Consultado o 23 de xullo de 2008.
- ↑ "Photos: Michael Jackson induction ceremony". NewsTimes. 15 de agosto de 2010. Consultado o 10 de setembro de 2010.
- ↑ "R&B Music Hall of Fame sets big weekend to induct sophomore class featuring Michael Jackson, Whitney Houston, Marvin Gaye, Norm N. Nite and more". Cleveland.com. The Plain Dealer. 19 de agosto de 2014. Consultado o 10 de setembro de 2014.
- ↑ "Michael Jackson Named Most Successful Entertainer Of All Time". CityNews. 15 de novembro de 2006. Arquivado dende o orixinal o 29 de xuño de 2011. Consultado o 19 de marzo de 2010.
- ↑ "Hot 100 Anniversary: Most No. 1s By Artist". Billboard. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Rothman, Michael (19 de agosto de 2013). "Happy 55th Birthday Michael Jackson - His Top 10 Moments". ABC News. American Broadcasting Company. Consultado o 11 de setembro de 2013.
- ↑ Desk, Entertainment (25 de xuño de 2013). "Michael Jackson's death anniversary observed worldwide". Dhaka Tribune. Arquivado dende o orixinal o 06 de outubro de 2014. Consultado o 11 de setembro de 2013.
- ↑ Collett-White, Mike (11 de marzo de 2009). "Michael Jackson to add concerts after sellout". Reuters. Consultado o 10 de novembro de 2010.
- ↑ "GRAMMY Legend Award". National Academy of Recording Arts and Sciences. Arquivado dende o orixinal o 22 de xaneiro de 2011. Consultado o 5 de setembro de 2011.
- ↑ "Lifetime Achievement Award". National Academy of Recording Arts and Sciences. Arquivado dende o orixinal o 03 de xullo de 2017. Consultado o 5 de setembro de 2011.
- ↑ "List of American Music Awards winners". Sun Journal. 18 de xaneiro de 2000. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ "Santana wins top album honors at American Music Awards". Times Daily. 18 de xaneiro de 2000. Consultado o 16 de xuño de 2010.
- ↑ Serjeant, Jill (29 de decembro de 2009). "Michael Jackson's Death Among 2009's Major Moments". ABC News.
- ↑ "Stress killed MJ, says ex-publicist". The Times of India. 27 de xuño de 2009. Arquivado dende o orixinal o 09 de maio de 2013. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ O'Brien, Timothy L (14 de maio de 2006). "What Happened to the Fortune Michael Jackson Made?". The New York Times. p. 1. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Deutsch, Linda (4 de marzo de 2005). "Forensic accountant tells court Jackson is in financial straits". U-T San Diego. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Pulley, Brett (21 de novembro de 2003). "Michael Jackson's Ups And Downs". Forbes. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ "Family: Michael Jackson Had A Will". CBS News. 30 de xuño de 2009. Arquivado dende o orixinal o 21 de outubro de 2013. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Jeff Gottlieb, "Michael Jackson estate embroiled in tax fight with IRS," Los Angeles Times, 7 de febreiro de 2014, en [1].
- ↑ Estate of Michael J. Jackson v. Commissioner, case no. 017152-13, U.S. Tax Court.
- ↑ Jones, pp. 229, 259
- ↑ 397,0 397,1 (Taraborrelli 2009, p. 610)
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 355–356)
- ↑ (Taraborrelli 2009, pp. 413–414)
- ↑ "Stark Raving Dad". IMDB. 19 de setembro de 1991.
- ↑ Scott, A. O (3 de xullo de 2002). "Defending Earth, With Worms and a Talking Pug". The New York Times. Consultado o 7 de febreiro de 2009.
- ↑ Chaney, Jen (19 de xullo de 2005). "'Miss Cast Away': You Know It's Bad". The Washington Post. Consultado o 7 de febreiro de 2009.
- ↑ Le, Danny (11 de agosto de 2009). "'Michael Jackson's "This Is It," to be Presented In Theaters Around The World". MichaelJackson.com. Arquivado dende o orixinal o 24 de febreiro de 2012. Consultado o 11 de agosto 2009.
- ↑ Bliss, Karen (17 de setembro de 2012). "Spike Lee Revisits Michael Jackson's Career for 'BAD 25' Documentary". Rolling Stone. Arquivado dende o orixinal o 25 de outubro de 2016. Consultado o 11 de novembro de 2012.
- ↑ "MICHAEL JACKSON: THE LAST PHOTO SHOOTS". Lightning Entertainment. Arquivado dende o orixinal o 17 de maio de 2014. Consultado o 17 de maio de 2014.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Michael Jackson |
Bibliografía
[editar | editar a fonte]- En inglés
- Brackett, Nathan; Hoard, Christian (2004). The Rolling Stone Album Guide. Fireside. ISBN 0-7432-0169-8.
- Campbell, Lisa (1993). Michael Jackson: The King of Pop. Branden. ISBN 0-8283-1957-X.
- Campbell, Lisa (1995). Michael Jackson: The King of Pop's Darkest Hour. Branden. ISBN 0-8283-2003-9.
- Dineen, Catherine (1993). Michael Jackson: In His Own Words. Omnibus Press. ISBN 0-7119-3216-6.
- George, Nelson (2004). Michael Jackson: The Ultimate Collection (libreto). Sony BMG.
- Giambusso, David (25 de xuño de 2009). "Michael Jackson memorabilia owner recalls turbulent past with musical family". The Star-Ledger (Nova Jersey).
- Grant, Adrian (2009). Michael Jackson: A Visual Documentary the Official Tribute Edition (5ª ed.). Omnibus Press. ISBN 978-1849382618.
- Guinness, ed. (2003). Guinness World Records 2004. ISBN 978-1892051202.
- Guinness, ed. (2005). Guinness World Records 2006. ISBN 1-904994-02-4.
- Jackson, Michael (2009) [1988]. Moonwalk. Random House. ISBN 9780307716989.
- Jackson, Michael (2006). My World, The Official Photobook, Vol. 1. Triumph International. ISBN 0-9768891-1-0.
- Jones, Bob (2005). Michael Jackson: The Man Behind the Mask. Select Books Inc. ISBN 1-59079-072-3.
- Jefferson, Margo (2007). On Michael Jackson. Vintage Books. ISBN 978-0-307-27765-7.
- Lewis, Jel D. (2005). Michael Jackson, the King of Pop: The Big Picture: the Music! the Man! the Legend! the Interviews: an Anthology. Amber Books Publishing. ISBN 978-0-9749779-0-4.
- Noonan, Damien (1994). Michael Jackson (Audiolibro). Carlton Books. ISBN 1-85797-587-1.
- Ramage, John D.; Bean, John C.; Johnson, June (2001). Writing arguments: a rhetoric with readings. Allyn and Bacon. ISBN 0-205-31745-6.
- Stegner-Petitjean, Isabelle (2011). "The Voice in the Mirror". Michael Jackson: from a vocal identity to its double in sound. Volume! / Éditions Mélanie Seteun.
- Taraborrelli, J. Randy (2009). Michael Jackson: The Magic, The Madness, The Whole Story, 1958–2009. Terra Alta, WV: Grand Central Publishing. ISBN 0-446-56474-5.
- Young, Julie (2009). "A Hoosier Thriller: Gary, Indiana’s Michael Jackson". Traces of Indiana and Midwestern History (Indianápolis: Indiana Historical Society) 21 (4). Arquivado dende o orixinal o 15 de abril de 2014. Consultado o 24 de maio de 2014.
- En francés
- Jones, Aphrodite (2009). Le complot contre Michael Jackson. Music and Entertainment Books Editions.
- Boudsocq, Stéphane (2009). Michael Jackson : La face cachée d'une légende. City Editions. ISBN 978-2-3528-8305-0.
- Gautier, Yves (2005). Michael Jackson, de l’Autre Côté du Miroir. Publibook. ISBN 978-2-7483-0766-5.
Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]- "Michael Jackson". MTV (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 17 de xuño de 2012. Consultado o 19 de setembro de 2014.
- "Ficha do FBI de Michael Jackson" (en inglés).
