Saltar ao contido

A pataca na cultura popular galega

Engadir ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Artigo principal: Pataca.

O que segue recolle diversa información sobre a pegada do cultivo e consumo da pataca na cultura popular e na literatura oral galegas, recollida de diferentes traballos etnográficos –xerais a toda Galicia ou localizados nun ámbito xeográfico máis concreto-, dicionarios, refraneiros, cantigueiros etc.

Rama da pataca.
Patacas cocidas coa pel.

Non se deben poñe-las patacas en martes e con lúa de forza -en cuarto crecente-, porque senón grelan. Tampouco se deben almacenar nun sitio onde dea a lúa porque se porán verdes.

Unha moza pode adiviña-lo nome do futuro marido deixando na ventá unha pela de pataca durante a noite de San Xoán. Á mañán estará engurrada debuxando a letra pola que comeza o seu nome.

Os vástagos novos da rama da pataca, aplicados en cataplasmas, alivian a dor das escordaduras dos pés ou mans, así como nas queimaduras. Tamén resulta eficaz con este mesmo fin a polpa cocida da pataca [1]. A fécula, seca e en po, alivia o proído da pel nos nenos.

O zume de pataca é lixeiramente espasmolítico e antiácido, polo que tamén se emprega na medicina tradicional contra as gastrites e úlceras.

Lis Quibén recolle a crenza, que non localiza, de que levar unha pataca crúa no peto serve para previ-la reuma [2].

En Coristanco (A Coruña) celébrase desde 1980 a Festa da pataca, a terceira fin de semana de setembro.

Léxico

[editar | editar a fonte]
  • Cadela das patacas: larva que rilla as patacas (probablemente, a larva do escaravello da pataca).
  • Pataca: alga (Fucus serratus). O nome lle vén polas bolsas que presenta no extremo das ramas, como pequenas patacas.
  • Pataca de ollo de perdiz: pataca redonda e de ollos vermellos [3].
  • Roxa das patacas: escaravello da pataca (Leptinotarsa decemlineata).

Locucións

[editar | editar a fonte]
  • Coller [a alguén] nas patacas: sorprender a alguén facendo algo que quería manter oculto.

Refraneiro

[editar | editar a fonte]
  • As patacas de xaneiro van na cesta e veñen no sombreiro.
  • As verzas quéroas untadas; as patacas, fariñentas e pra compango do porco, quero costelas salpresas [4].
  • Bótesme tarde, bótesme cedo, ata o maio non me ve-lo pelo.
  • En xullo arder, as patacas coller [5].
  • Entre Loiro i Ventraces, patacas novas.
  • Goberna Saturno, ano de patacas.
  • O que queira comer patacas en San Xoán, bóteas cando o pan.
  • O que queira comer patacas polo San Xoan, bóteas cando o pan [6].
  • O que queira comer patacas por San Xoán, bóteas cando o pan.
  • Se queres comer patacas por San Xoán, seméntaas cando o pan [7].
  • Val máis bocado de vaca que catro de pataca.

Cantigueiro

[editar | editar a fonte]
  • Arroz con chícharos,/ patacas novas,/ repolo de Betanzos/ e mais cebolas.
  • Heime de casar contigo;/ qué demoro pode ser,/ anque houbo pouco maínzo,/ pataquiñas ha de haber.
  • Pataquiñas ao almorzo,/ pataquiñas ao xantar,/ á merenda, pataquiñas/ i á noite castaña ao lar [8].
  • Polo que teño probado/ o comer fai o carauter,/ despois de comer patacas/ non vin de bo xenio a naide.

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Rodríguez (1855) e Cuveiro (1876), no Diccionario de diccionarios, dirixido por Antón Santamarina (2004).
  2. ↑ Víctor Lis Quibén, 306. Tamén serve levar un allo ou unha castaña de Indias.
  3. ↑ Constantino García González.
  4. ↑ No orixinal: berzas.
  5. ↑ Saudade nº 3, maio 1943, 24-25.
  6. ↑ Eladio Rodríguez González, s. v. pataca.
  7. ↑ Eladio Rodríguez González, s. v. San Xoan.
  8. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 130.

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • ANÓNIMO: Saudade. Verba Galega nas Américas, México 1942-1953. Ed. facsímile do Centro do Ramón Piñeiro 2008.
  • GARCÍA GONZÁLEZ, Constantino: Glosario de voces galegas de hoxe, Verba, anexo 27, Universidade de Santiago 1985.
  • LEIRO LOIS, Adela (dir.): Cambados: a tradición oral. Colexio Público Castrelo. Cambados 1986.
  • LIS QUIBÉN, Víctor: La medicina popular en Galicia. Madrid 1949 (reed. Akal, Madrid 1980).
  • LORENZO FERNÁNDEZ, Xaquín: Cantigueiro popular da Limia Baixa, Galaxia, Vigo 1973.
  • RIGUEIRO, Antonio e outros: Guía de plantas medicinais de Galicia. Galaxia, Vigo 1996.
  • RODRÍGUEZ GONZÁLEZ, Eladio: Diccionario enciclopédico gallego-castellano. Galaxia, Vigo 1958-1961.
  • ROLLAND, Eduardo: "La noche más larga", en Faro de Vigo 23.06.1991.
  • ZAMORA MOSQUERA, Federico: Refráns e ditos populares galegos. Galaxia, Vigo 1972.

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=A_pataca_na_cultura_popular_galega&oldid=6428480»