Djibuti

Editar as ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
(Redirección desde «Xibutí»)
Modelo:Xeografía políticaDjibuti
جمهورية جيبوتي (ar)
République de Djibouti (fr)
Jabuuti (so) Editar o valor em Wikidata
Bandeira
Bandeira
Brasón
Brasón
Imaxe
HimnoHimno nacional de Djibuti Editar o valor em Wikidata
Lema«اتحاد، مساواة، سلام»
«Unité, Égalité, Paix»
«Unity, Equality, Peace»
«Единство, равенство, мир» Editar o valor em Wikidata
Nomeado en referencia aXibutí Editar o valor em Wikidata
Localización
Editar o valor em Wikidata Mapa
 11°48′00″N 42°26′00″L / 11.8, 42.43333Coordenadas: 11°48′00″N 42°26′00″L / 11.8, 42.43333
CapitalXibutí Editar o valor em Wikidata
Contén a división administrativa
Poboación
Poboación956.985 (2017) Editar o valor em Wikidata (41,25 hab./km²)
Lingua oficiallingua francesa
árabe Editar o valor em Wikidata
Xeografía
Parte de
Superficie23.200 km² Editar o valor em Wikidata
Punto máis altoMousa Ali (pt) Traducir (2.028 m) Editar o valor em Wikidata
Punto máis baixoLago Assal (pt) Traducir (−155 m) Editar o valor em Wikidata
Comparte fronteira con
Datos históricos
Precedido por
Creación23 de xuño de 1977 Editar o valor em Wikidata
Organización política
• President of Djibouti (en) Traducir Editar o valor em WikidataIsmail Omar Guelleh (1999–) Editar o valor em Wikidata
• Prime Minister of Djibouti (en) Traducir Editar o valor em WikidataAbdoulkader Kamil Mohamed (2013–) Editar o valor em Wikidata
Órgano lexislativoNational Assembly (en) Traducir , (Escano: 65) Editar o valor em Wikidata
Membro de
PIB nominal3.372.287.462 $ (2021) Editar o valor em Wikidata
Moedafranco do Jibuti (pt) Traducir Editar o valor em Wikidata
Identificador descritivo
Fuso horario
Dominio de primeiro nivel.dj Editar o valor em Wikidata
Prefixo telefónico+253 Editar o valor em Wikidata
Teléfono de emerxencia17, 18 e 19 Editar o valor em Wikidata
Código de paísDJ Editar o valor em Wikidata
Páxina webpresidence.dj Editar o valor em Wikidata

Djibuti[1][2] (/dʒɪˈbuːti/; árabe: جيبوتي Jībūtī, francés: Djibouti, somalí: Jabuuti, afar: Gabuuti), ou Xibutí[3][4], oficialmente República de Djibuti é un país situado no Corno de África. Está bordeado por Eritrea no norte, Etiopía no oeste e sur e Somalia no sueste. O resto da fronteira está formado polo Mar Vermello e o Golfo de Adén ao leste. Djibouti ocupa unha superficie total de só 23.200 km².[5]

Na antigüidade, o territorio formaba parte da Terra de Punt e despois do Reino de Aksum. A próxima Zeila (agora en Somalia) foi a sede do medieval Adal e do Sultanato de Ifat. A finais do século XIX, a colonia de Somalilandia estableceuse seguindo os tratados asinados polos sultáns somalís e afar con Francia[6][7][8] e o seu ferrocarril ata Dire Dawa (máis adiante Addis Ababa) permitiulles substituír rapidamente a Zeila como o porto para o sur de Etiopía e Ogaden.[9] Máis tarde foi renomeado como o Territorio francés dos Afar e dos Issas en 1967. Unha década máis tarde, o pobo xibutí votou pola independencia. Isto marcou oficialmente o establecemento da República de Xibutí, chamada así pola súa capital. Djibouti uniuse ás Nacións Unidas o mesmo ano, o 20 de setembro de 1977.[10][11] A principios de 1990, as tensións sobre a representación do goberno levaron a conflito armado xibutiano, que terminou nun acordo de repartición de poder en 2000 entre o partido gobernante e a oposición.[5]

Djibouti é unha nación multiétnica cunha poboación de 942.333 habitantes. O somalí, o árabe e o francés son ​​as tres linguas oficiais do país. Cerca do 94% dos residentes practican o islam,[5] que é a relixión oficial e é predominante na rexión desde hai máis de mil anos. Os somalís (Clan Issa e afar compoñen os dous grupos étnicos máis grandes. Ambos falan linguas afroasiáticas.[5]

Djibouti está estratexicamente situado preto dalgunhas das rutas marítimas máis importantes do mundo, controlando o acceso ao mar Vermello e ao océano Índico. Serve como un centro clave de reabastecemento e transbordo e é o principal porto marítimo para a importación e exportación da veciña Etiopía. Un crecente centro comercial, a nación é a sede de varias bases militares estranxeiras, incluíndo Camp Lemonnier. O organismo rexional da Autoridade Intergubernamental para o Desenvolvemento (IGAD) tamén ten a súa sede en Djibouti.[5]

Historia[editar | editar a fonte]

Prehistoria[editar | editar a fonte]

Cerámica de deseño xeométrico atopada en Asa Koma.

A área de Djibouti habitouse desde o Neolítico. Segundo os lingüistas, as primeiras poboacións de lingua afroasiática chegaron á rexión durante este período desde a proposta expansión ("patria orixinal") no val do Nilo,[12] ou o Oriente Próximo.[13] Outros estudosos propoñen que a familia afroasiática se desenvolveu in situ no corno, cos seus falantes dispersándose posteriormente a partir de aí.[14]

Arte rupestre prehistórico e tumbas en Djibouti.

Atopouse olería anterior a mediados do II milenio en Asa Koma, unha área dos lagos interiores na chaira de Gobaad. A cerámica do sitio caracterízase por deseños xeométricos de punción e incisión, que teñen semellanza coa cerámica da 1ª fase da cultura Sabir de Ma'layba en Arabia do Sur.[15] Tamén se descubriron ósos de gando de cornos longos en Asa Koma, o que suxire que o gando doméstico estivo presente hai uns 3.500 anos.[16] A arte rupestre do que parecen ser antílopes e unha xirafa tamén se atopan en Dorra e en Balho.[17] Handoga, datada no cuarto milenio adC, produciu micrólitos de obsidiana e cerámicas simples usadas polos primeiros pastores nómades con gando domesticado.[18]

Ademais, entre a cidade de Djibuti e Loyada existen un número de estelas antropomórficas e fálicas. As estruturas están asociadas a sepulturas de forma rectangular que están franqueadas por forxados verticais, como tamén se atopan no centro de Etiopía. As estelas de Djibouti-Loyada son de idade incerta e algunhas delas están adornadas cun símbolo en forma de T.[19]

Punt[editar | editar a fonte]

Queen Ati, esposa do rei Perahu de Punt, como se representa no templo do Faraón Hatshepsut en Deir el-Bahri.

Xunto co norte de Somalia, Eritrea e a costa do Mar Vermello do Sudán, Djibouti é considerada a localización máis probable do territorio coñecido polos antigos exipcios, como Punt (ou Ta Netjeru, que significa "Terra de Deus"). A primeira mención da Terra de Punt data de 2.500 anos aC.[20] Os Puntitas eran unha nación de persoas que tiveron estreitas relacións co Antigo Exipto durante o reinado da 5ª dinastía do Faraón Sahure e a 18ª dinastía da raíña Hatshepsut.[21] De acordo cos murais do templo de Deir el-Bahari, a Terra de Punt foi rexida por ese tempo polo Rei Parahu e pola Raíña Ati.[22]

Sultanato de Ifat (1285-1415)[editar | editar a fonte]

O reino do Sultanato de Ifat no século XIV

A través dos moitos contactos coa veciña Península de Arabia durante máis de 1.000 anos, os grupos étnicos somalís e afar da rexión convertéronse nunha das primeiras poboacións do continente en adoptar o islam.[23] O Sultanato de Ifat era un reino medieval musulmán no Corno de África. Fundado en 1285 pola dinastía Walashma, estaba centrado en Zeila.[24][25] Ifat estableceu bases en Djibutí e no norte de Somalia, e desde alí expandiuse cara ao sur ata as Montañas Ahmar. O seu sultán Umar Walashma (ou o seu fillo Ali, segundo outra fonte) é considerado o conquistador do Sultanato de Shewa en 1285. Taddesse Tamrat explica a expedición militar do Sultán Umar como un esforzo para Consolidar os territorios musulmáns no corno, do mesmo xeito que o emperador Yekuno Amlak intentaba unir os territorios cristiáns nas terras altas durante o mesmo período. Estes dous estados inevitablemente entraron en conflito en Shewa e nos territorios máis ao sur. Comezou unha prolongada guerra, pero os sultanatos musulmáns da época non estaban fortemente unificados. Ifat finalmente foi derrotado polo emperador Amda Seyon I de Etiopía en 1332 e retirouse de Shewa.

Sultanato Adal (1415–1577)[editar | editar a fonte]

O Sultán de Adal (dereita) e as súas tropas loitando contra o rei Yagbea-Sion e os seus homes.

O islam foi introducido na rexión desde a península arábiga, pouco despois da Héjira. Os dous mihrab da mesquita de Masjid al-Qiblatayn en Zeila datan do século VII e é mesquita máis antiga da cidade.[26] A finais do século IX, Al-Yaqubi escribiu que os musulmáns estaban vivindo ao longo do litoral norte de corno.[27] Tamén se mencionou que o reino de Adal tiña a súa capital en Zeila, unha cidade portuaria na rexión noroeste de Awdal contigua a Djibuti.[27][28] Isto suxire que o Sultanato Adal con Zeila como capital remóntase a polo menos o século IX ou X. Segundo I.M. Lewis, a política estaba gobernada por dinastías locais que consistían en árabes somalís ou somalís arabizados, que tamén gobernaban o semellante Sultanato de Mogadiscio na rexión de Benadir ao sur. A historia de Adal a partir deste período fundacional caracterizouse por unha sucesión de batallas coa veciña Abisíiia.[28] No seu auxe, o reino Adal controlaba grandes partes do actual Xibutí, Somalia, Eritrea e Etiopía.

Estado otomán (1577–1867)[editar | editar a fonte]

O Estado otomán en 1566.

O gobernador Abou Baker ordenou a guarnición exipcia en Sagallo retirarse a Zeila. O cruceiro Seignelay chegou a Sagallo pouco despois de que partiran os exipcios. As tropas francesas ocuparon a fortaleza a pesar das protestas do axente británico en Aden, o comandante Frederick Mercer Hunter, que enviou tropas para protexer os intereses británicos e exipcios en Zeila e impedir a prolongación da influencia francesa nesa dirección.[29]

O 14 de abril de 1884, o comandante da corveta patrulleira L'Inferent informou sobre a ocupación exipcia no Golfo de Tadjoura. O comandante da corveta Le Vaudreuil informou que os exipcios ocupaban o interior entre Obock e Tadjoura. O emperador Yohannes IV de Etiopía asinou un acordo con Gran Bretaña para deixar de loitar contra os exipcios e permitir a evacuación das forzas exipcias de Etiopía e do litoral somalí. A guarnición exipcia retirouse de Tadjoura. Léonce Lagarde despregou unha corveta de patrulla a Tadjoura a noite seguinte.

Somalilandia francesa (1894–1977)[editar | editar a fonte]

Somalia francesa en 1922.

De 1862 a 1894, a terra ao norte do Golfo de Tadjoura chamouse Obock e foi gobernada polos sultáns somalís e afar, autoridades locais con quen Francia asinou varios tratados entre 1883 e 1887 para gañar unha posición punteira na rexión.[6][7][8] En 1894, Léonce Lagarde estableceu unha administración francesa permanente na cidade de Djibouti e nomeou a rexión como Somalilandia francesa. Durou desde 1896 ata 1967, cando foi renomeada como Territoire Français des Afars et des Issas (TFAI) ("Territorio francés dos Afars e os Issas").[30]

En 1958, na véspera da independencia da veciña Somalia en 1960, celebrouse en Djibouti un referendo para decidir se permanecería con Francia ou se unía á República Somalí. O referendo resultou en favor de continuar a asociación con Francia, en parte debido a un voto combinado do considerable grupo étnico Afar e os residentes europeos.[31] Houbo tamén acusacións de fraude electoral.[32] A maioría dos que votaron non eran somalís, que estaban fortemente a favor de unirse a Somalia unida como fora proposto por Mahmoud Harbi, vicepresidente do Consello de Goberno. Harbi morreu nun accidente aéreo dous anos máis tarde.[31]

Vista aérea de Djibuti, a capital de Xibutí.

En 1967, celebrouse un segundo plebiscito para determinar o destino do territorio. Os resultados iniciais apoiaron continuar a relación con Francia. A votación tamén se dividiu en torno ás liñas étnicas, os residentes somalies en xeral votaron pola independencia, co obxectivo da eventual unión con Somalia e os Afars optaron por permanecer asociados a Francia.[8] O referendo volveu ser cuestionado por informes de fraude electoral por parte das autoridades francesas.[33] En 1976, membros da Front de Libération de la Côte des Somalis (Fronte de Libération da Côte des Somalis) se enfrontaron co Grupo de Intervención Nacional da Xendarmería nun secuestro de autobuses en ruta a Loyada.[34] Pouco despois do plebiscito, a Côte française des Somalis (Somalilandia Francesa) foi rebautizada como "Territoire français des Afars et des Issas".[35]

República de Djibuti[editar | editar a fonte]

En 1977 tivo lugar un terceiro referendo. Un deslizamento de votantes o 98,8% do electorado apoiou a rotura con Francia, marcando oficialmente a independencia de Xibutí.[36][37] O 27 de xuño de 1977, concedéuselle a independencia como Djibuti, Hassan Gouled Aptidon, un político somalí que fixo campaña polo voto Si no referendo de 1958, acabou por ser o primeiro presidente da nación (1977-1999).[31]

Durante o seu primeiro ano, Djibuti uniuse á Organización da Unidade Africana (agora Unión Africana), a Liga Árabe e as Nacións Unidas. En 1986, a nacente república tamén estaba entre os membros fundadores da organización de desenvolvemento rexional da Autoridade Intergubernamental para o Desenvolvemento.

A principios de 1990, as tensións sobre a representación do goberno levaron a un conflito armado entre o partido de Partido Popular de Progreso (PRP) de Djibuti e o grupo de oposición Fronteira para a restauración da unidade e da democracia. O impasse terminou nun acordo de repartición de poder en 2000.[5]

Goberno[editar | editar a fonte]

O xefe de estado de Djibuti é o presidente, que é elixido por un período de seis anos. O presidente nomea a un primeiro ministro e encabeza o consello de ministros.

O ente lexislativo está formado pola Chambre des Deputés, o cal consiste en 65 membros que son electos cada cinco anos.

Xeografía[editar | editar a fonte]

Djibuti atópase no leste de África, bordeando o Golfo de Adén e o Mar Vermello entre Eritrea, Etiopía e Somalia.

O seu territorio é principalmente desértico e o seu clima moi cálido. O centro do país é montañoso e divide Djibuti na planicie costeira e unha meseta no interior. O punto máis baixo é o Lago Assal (-155 metros), e o máis alto é Moussa Ali (2,028 metros). Os recursos naturais de Djibuti inclúen a enerxía xeotérmica. Non existen superficies de terra cultivable, irrigación ou colleitas permanentes, nin clase ningunha de bosque. O 9% do país forma parte de terras de pastoreo permanente.

Organización político-administrativa[editar | editar a fonte]

Mapa das rexión de Djibouti.

Djibouti está dividido en seis rexións administrativas, con Djibouti (cidade) sendo unha das rexións oficiais. Está aínda subdivídese en vinte distritos ou cercles:

Rexións de Djibouti
Rexión Superficie (km2) Pboación (2010) Capital
Rexión de Ali Sabieh,

(Région d'Ali Sabieh)

2,200 71,640 Ali Sabieh
Rexión de Arta,

(Région d'Arta)

1,800 40,163 Arta
Rexión de Dikhil,

(Région de Dikhil)

7.200 83.409 Dikhil
Rexión de Djibouti,

(Ville de Djibouti)

200 529.900 (2015 est.) Djibuti (cidade)
Rexión de Obock,
(Région d'Obock) 		4.700 36.083 Obock
Rexión de Tadjourah,

(Région de Tadjourah)

7.100 84.041 Tadjoura
Mapa de Djibuti

Economía[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Economía de Djibuti.

Demografía[editar | editar a fonte]

A poboación está dividida en dous grupos principais, os Issa, o pobo somalí, que fan un 60% da poboación total, e os afar, cerca do 35% do total. O resto está formado por europeos (maioritariamente franceses e italianos), árabes e etíopes. A presenza de dous grupos diferentes de poboación foi a causa da guerra civil nos primeiros anos 90.

Case toda a poboación de Djibuti é musulmá, só unha pequena porcentaxe é cristiá, principalmente os europeos que alí residen.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para djibutiano.
  2. ↑ López Martínez, María Cruz (2005). Gran dicionario século 21 da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1442. ISBN 9788482893419. 
  3. ↑ Goretti Sanmartín Rei et al. Servizo de Normalización Língüística, Universidade da Coruña, ed. Criterios para o uso da lingua (PDF). p. 134. ISBN 84-9749-199-8. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 26 de setembro de 2013. Consultado o 03 de abril de 2014. 
  4. ↑ Benigno Fernández Salgado, ed. (2004). Dicionario Galaxia de usos e dificultades da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1289. ISBN 9788482887524. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 "Djibouti". The World Factbook. CIA. 5 de febreiro de 2013. Arquivado dende o orixinal o 04 de maio de 2020. Consultado o 26 de febreiro de 2013. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Raph Uwechue, Africa year book and who's who, (Africa Journal Ltd.: 1977), p.209.
  7. ↑ 7,0 7,1 Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Somaliland: History of French Somaliland". Encyclopædia Britannica 25 (11ª ed.). Cambridge University Press (en inglés). p. 383. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 A Political Chronology of Africa, (Taylor & Francis), p.132.
  9. ↑ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Zaila". Encyclopædia Britannica 28 (11ª ed.). Cambridge University Press (en inglés). p. 950. 
  10. ↑ "Today in Djibouti History". Historyorb.com. Consultado o 27 de abril de 2011. 
  11. ↑ "United Nations member states". United Nations. Consultado o 27 de abril de 2011. 
  12. ↑ Zarins, Juris (1990), "Early Pastoral Nomadism and the Settlement of Lower Mesopotamia", (Bulletin of the American Schools of Oriental Research)
  13. ↑ Diamond J, Bellwood P (2003) Farmers and Their Languages: The First Expansions SCIENCE 300, doi 10.1126/science.1078208
  14. ↑ Blench, R. (2006). Archaeology, Language, and the African Past. Rowman Altamira. pp. 143–144. ISBN 0759104662. Consultado o 8 de setembro de 2014. 
  15. ↑ Walter Raunig, Steffen Wenig (2005). Afrikas Horn. Otto Harrassowitz Verlag. p. 439. ISBN 3447051752. Consultado o 7 de setembro de 2014. 
  16. ↑ Connah, Graham (2004). Forgotten Africa: An Introduction to Its Archaeology. Routledge. p. 46. ISBN 1134403038. Consultado o 7 de setembro de 2014. 
  17. ↑ Universität Frankfurt am Main (2003). Journal of African Archaeology, Volumes 1–2. Africa Manga Verlag. p. 230. Consultado o 7 de setembro de 2014. 
  18. ↑ Finneran, Niall (2013). The Archaeology of Ethiopia. 1136755527: Routledge. p. 86. ISBN 1136755527. Consultado o 29 de decembro de 2016. 
  19. ↑ Fattovich, Rodolfo (1987). "Some remarks on the origins of the Aksumite Stelae". Annales d'Ethiopie (en francés) 14 (1): 43–69. ISSN 0066-2127. doi:10.3406/ethio.1987.931. 
  20. ↑ Simson Najovits, Egypt, Trunk of the Tree, Volume 2, (Algora Publishing: 2004), p.258.
  21. ↑ Tyldesley, Hatchepsut, p.147
  22. ↑ Breasted 1906–07, pp. 246–295, vol. 1.
  23. ↑ "A Country Study: Somalia from The Library of Congress". Lcweb2.loc.gov. Consultado o 27 de abril de 2011. 
  24. ↑ Melton, J. Gordon and Baumann, Martin (2010) Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices. ABC-CLIO. p. 2663. ISBN 1598842048.
  25. ↑ Jalata, Asafa (2004) State Crises, Globalisation, And National Movements in North-east Africa. Routledge. pp. 3–4. ISBN 0415348102.
  26. ↑ Briggs, Phillip (2012). Somaliland. Bradt Travel Guides. p. 7. ISBN 1841623717. 
  27. ↑ 27,0 27,1 Encyclopedia Americana, Volume 25. Americana Corporation. 1965. p. 255. 
  28. ↑ 28,0 28,1 Lewis, I.M. (1955). Peoples of the Horn of Africa: Somali, Afar and Saho. International African Institute. p. 140. 
  29. ↑ "Archived copy". Arquivado dende o orixinal o 09 de xuño de 2013. Consultado o 2013-04-19.  FRENCH SOMALI COAST Timeline
  30. ↑ Ben Cahoon. "Djibouti". Worldstatesmen.org. Consultado o 27 de abril de 2011. 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Barrington, Lowell, After Independence: Making and Protecting the Nation in Postcolonial and Postcommunist States, (University of Michigan Press: 2006), p. 115 ISBN 0472068989
  32. ↑ Africa Research, Ltd (1966). Africa Research Bulletin, Volume 3. Blackwell. p. 597. Consultado o 18 de decembro de 2014. 
  33. ↑ American Universities Field Staff, Northeast Africa series, Volume 15, Issue 1, (American Universities Field Staff.: 1968), p. 3.
  34. ↑ Legion-Etrangere. Legion-Etrangere. 2000. p. 2. Arquivado dende o orixinal o 30 de xullo de 2017. Consultado o 28 de xuño de 2018. 
  35. ↑ Alvin J. Cottrell, Robert Michael Burrell, Georgetown University. Center for Strategic and International Studies, The Indian Ocean: its political, economic, and military importance, (Praeger: 1972), p. 166.
  36. ↑ Newsweek, Volume 81, (Newsweek: 1973), p. 254.
  37. ↑ Elections in Djibouti African Elections Database

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Djibuti&oldid=6676855»