Togo

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:Xeografía políticaTogo
Imaxe

HimnoTerre de nos aïeux (pt) Traducir Editar o valor em Wikidata

Lema«Travail, Liberté, Patrie»
«Work, Liberty, Homeland»
«Труд, свобода, Родина»
«Treball, llibertat, pàtria» Editar o valor em Wikidata
Localización
Editar o valor em Wikidata Mapa
 8°15′00″N 1°11′00″L / 8.25, 1.18333Coordenadas: 8°15′00″N 1°11′00″L / 8.25, 1.18333
CapitalLomé Editar o valor em Wikidata
Contén a división administrativa
Centrale (pt) Traducir
Kara (pt) Traducir
Maritime (pt) Traducir
Plateaux (pt) Traducir
Savanes (pt) Traducir Editar o valor em Wikidata
Poboación
Poboación7.797.694 (2017) Editar o valor em Wikidata (137,32 hab./km²)
Lingua oficiallingua francesa Editar o valor em Wikidata
Xeografía
Parte de
Superficie56.785 km² Editar o valor em Wikidata
Bañado porOcéano Atlántico Editar o valor em Wikidata
Punto máis altoMonte Agou (pt) Traducir (986 m) Editar o valor em Wikidata
Punto máis baixoGolfo do Benim (pt) Traducir (0 m) Editar o valor em Wikidata
Comparte fronteira con
Datos históricos
Precedido por
Creación27 de abril de 1960 Editar o valor em Wikidata
Organización política
• President of Togo (en) Traducir Editar o valor em WikidataFaure Gnassingbé (2005–) Editar o valor em Wikidata
Órgano executivoGovernment of Togo (en) Traducir Editar o valor em Wikidata
• Primeiro ministro Editar o valor em WikidataVictoire Tomegah Dogbé (pt) Traducir (2020–) Editar o valor em Wikidata
Órgano lexislativoNational Assembly (en) Traducir , (Escano: 81) Editar o valor em Wikidata
Membro de
PIB nominal8.334.047.486 $ (2021) Editar o valor em Wikidata
Moedafranco CFA de África Occidental Editar o valor em Wikidata
Identificador descritivo
Fuso horario
Dominio de primeiro nivel.tg Editar o valor em Wikidata
Prefixo telefónico+228 Editar o valor em Wikidata
Teléfono de emerxencia118, 117 (pt) Traducir, 171 (en) Traducir e 172 (en) Traducir Editar o valor em Wikidata
Código de paísTG Editar o valor em Wikidata

Sitio webrepublicoftogo.com Editar o valor em Wikidata

Togo[1][2] é un país africano. Limitado ao norte con Burkina Faso, ao leste con Benín, ao sur co golfo da Guinea e ao oeste con Ghana. No sur ten unha pequena costa no golfo da Guinea, onde se localiza a súa capital, Lomé.

Togo é unha nación tropical da África subsahariana, moi dependente da agricultura, cun clima que favorece boas colleitas. É unha das nacións máis pequenas de toda África. O idioma oficial é o francés. Fálanse outras moitas linguas, sobre todo as da familia Gbe. O grupo relixioso máis importante é o de crenzas indíxenas, seguido dunha cantidade significante de cristiáns e unha minoría musulmá. Togo é membro das Nacións Unidas, a Unión Africana, a Organización da Conferencia Islámica, a Zona de Paz e Cooperación do Atlántico Sur, a Francofonía e a Comunidade Económica de Estados de África Occidental.

Entre os séculos XI e XVI diversas tribos entraron na rexión de tódalas direccións. Ata o século XVIII a rexión costeira onde se atopa Togo recibiu o nome de Costa dos escravos, debido ao mercado existente por parte dos europeos para a busca de escravos. En 1884 Alemaña declara Togoland como protectorado. Despois da primeira guerra mundial a administración de Togo pasou a mans francesas, das que logrou a independencia en 1960.

En 1967 Gnassingbé Eyadéma liderou un golpe de estado co que se converteu en presidente. No momento da súa morte, no 2005, Eyadéma foi o líder que máis tempo gobernou nun país na historia moderna de África, estando 38 anos no cargo. No mesmo ano o seu fillo Faure Gnassingbé ascendeu á presidencia.

Xeografía[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Xeografía de Togo.

Togo ten unha superficie de 56.785 km². Sitúase na África Occidental, sendo unha pequena nación subsahariana e é un dos países máis pequenos de África. O país posúe 1.700 km de fronteiras con Burkina Faso ao norte, Ghana ao oeste e Benín ao leste. O punto máis alto do país é o Monte Agou cunha altura de 984 metros.

A costa de Togo no Golfo de Guinea é de 56 quilómetros de lonxitude e consta de lagoas con praias de area. A sabana ocupa o norte do país, en contraste co centro do mesmo que se caracteriza por estar formado por outeiros. No sur de Togo atopamos unha meseta ata chegar a un val costeiro con extensas lagoas e pantanos. A montaña máis alta do país é o Mont Agou, a 986 m sobre o nivel do mar. O río máis longo é o Río Mono cunha lonxitude de 400 km. Corre de norte a sur.

Clima[editar | editar a fonte]

O clima é xeralmente tropical con temperaturas medias que van desde 23 °C na costa ata aproximadamente 30 °C nas rexións máis ao norte, cun clima seco e características da sabana tropical. Ao sur hai dúas tempadas de choiva (a primeira entre abril e xullo e a segunda entre setembro e novembro), a pesar de que a precipitación media non é moi elevada.

Historia[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Historia de Togo.

Antes da colonización (-1884)[editar | editar a fonte]

Os achados arqueolóxicos indican que as tribos antigas foron capaces de producir olaría e procesar ferro. O nome Togo é traducido do Lingua ewe como "terra onde están as lagoas". Non se sabe moito do período antes da chegada dos portugueses en 1490. Durante o período do século XI ao século XVI, varias tribos entraron na rexión desde todas as direccións: Ewé do leste, Mina e Gun do oeste. A maioría deles instaláronse nas zonas costeiras.

O comercio dos escravos comezou no século XVI e, durante os seguintes douscentos anos, a rexión costeira foi un importante centro comercial para os europeos en busca de escravos, gañando a Togo e a rexión circundante o nome de "The Slave Coast of África occidental | Costa escrava]] ".

Era colonial (1884-1960)[editar | editar a fonte]

Togoland (R. Hellgrewe, 1908)

En 1884, asinouse un tratado en Togoville co Rei Mlapa III, onde Alemaña reclamou o protectorado nun tramo de territorio ao longo da costa e gradualmente estendeu o control cara ao interior. As súas fronteiras definíronse logo da captura do interior polas forzas alemás e asinar acordos con Francia e o Reino Unido. En 1905 converteuse na colonia alemá de Togoland. A poboación local viuse obrigada a traballar, cultivar algodón, café e cacao e pagar impostos elevados. Construíuse un ferrocarril e un porto en Lomé para a exportación de produtos agrícolas. Os alemáns introduciron técnicas modernas de cultivo de cacao, cacao e algodón e desenvolveron as infraestruturas.

Durante a primeira guerra mundial, Togoland foi invadido por Gran Bretaña e Francia, e proclamouse o condominio anglo-francés. O 7 de decembro de 1916 o condominio colapsou e Togo foi dividido en zonas británicas e francesas. 20 de xullo de 1922 a Gran Bretaña recibiu o mandato da Sociedade de Nacións para gobernar a parte occidental de Togo e Francia para gobernar a parte oriental. En 1945, o país recibiu o dereito de enviar tres representantes ao parlamento francés.

Despois da segunda guerra mundial, estes mandatos convertéronse nos Territorios fiduciarios da ONU. Os veciños de Togoland británico votaron para unirse á Costa de Ouro como parte da nova nación independente de Ghana en 1957. A Togolandia francesa converteuse nunha república autónoma na Unión Francesa en 1959, mentres que Francia mantivo o dereito de controlar a defensa, as relacións exteriores e as finanzas.

Independencia ata o presente (1960-presente)[editar | editar a fonte]

Sylvanus Olympio

A República de Togo proclamouse o 27 de abril de 1960. Nas primeiras eleccións presidenciais de 1961, Sylvanus Olympio (1901-1963) converteuse no presidente, obtendo o 100% dos votos nas eleccións boicoteadas polo oposición. O 9 de abril de 1961 adoptouse a Constitución da República Togo, segundo a cal o órgano lexislativo supremo era a Asemblea Nacional de Togo.[Cómpre referencia]

En decembro de 1961, os líderes dos partidos da oposición foron arrestados acusados ​​de preparar unha conspiración contra o goberno. Publicouse un decreto sobre a disolución dos partidos da oposición. Olympio intentou reducir a dependencia de Francia establecendo unha cooperación cos Estados Unidos, o Reino Unido e Alemaña. Tamén rexeitou os intentos dos soldados franceses que se desmobilizaron despois da guerra de Alxeria e intentaron obter unha posición no exército do Togo. Estes factores finalmente levaron a un golpe militar o 13 de xaneiro de 1963, durante o cal foi asasinado por un grupo de soldados baixo a dirección do Sarxento Gnassingbé Eyadéma.[3] Declarouse en Togo o estado de urxencia.

Os militares entregaron o poder a un goberno interino liderado por Nicolas Grunitzky. En maio de 1963 Grunitzky foi elixido Presidente da República. O novo líder comezou unha política de desenvolvemento das relacións con Francia. O seu principal obxectivo era amortecer as divisións entre o norte e o sur, promulgar unha nova constitución e introducir un sistema multipartidario.

Exactamente catro anos máis tarde, o 13 de xaneiro de 1967, Eyadéma Gnassingbé derrocou a Grunitzky nun golpe sen sangue e asumiu a presidencia. Dende entón o país está dominado polos militares de forma ininterrompida. Creou a Unión do Pobo Togolés, prohibiu as actividades doutros partidos políticos e introduciu un sistema unipersonal en novembro de 1969. Foi reelixido nas eleccións xerais do Togo de 1979 e 1986. En 1983, presentouse o programa de privatización e en 1991 permitíronse outros partidos políticos. En 1993, a UE conxelou a alianza, describindo a reelección de Eyadéma en 1993, 1998 e 2003, como unha toma do poder. En abril de 2004, en Bruxelas realizáronse conversacións entre a Unión Europea e Togo sobre a continuación da cooperación. Eyadéma Gnassingbé morreu de súpeto o 5 de febreiro de 2005 logo de 38 anos de poder, a ditadura máis longa de calquera ditador en África. O inmediato nomeamento do seu fillo, Faure Gnassingbé, como presidente provocou a condena internacional xeneralizada, salvo de Francia. Algúns líderes africanos elixidos democráticamente como Abdoulaye Wade do Senegal e Olusegun Obasanjo de Nixeria apoiaron o movemento, creando así unha fenda dentro da Unión Africana.[4] Gnassingbe deixou o poder e celebrou eleccións, que gañou dous meses máis tarde. A oposición declarou que os resultados das eleccións eran fraudulentos. Os acontecementos do 2005 levaron a re-cuestionar o compromiso coa democracia que Togo contraera nun intento de normalizar as relacións coa Unión Europea, que cortou a axuda en 1993 pola incerteza da situación dos dereitos humanos. Ademais, ata 400 persoas morreron pola violencia política en torno ás eleccións presidenciais, segundo a ONU. Cerca de 40 000 togoleses fuxiron a países veciños. Faure Gnassingbé foi reelixido en 2010 e en 2015. A finais de 2017, estalaron as protestas antigobernamentais en Togo, as máis grandes desde 2005. Esixían a renuncia de Gnassingbé, que forma parte dunha familia que din que estivo no poder demasiado tempo. A ONU condenou a represión resultante das forzas de seguridade togolesas e o ministro de Asuntos Exteriores de Gambia, Ousainou Darboe, tivo que emitir unha corrección logo de dicir que Gnassingbé debería renunciar.[5]

Política[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Política de Togo.

O 3 de maio de 2006 Faure Gnassingbé asumiu a presidencia de Togo, despois de ser elixido co 60% dos votos, conforme informacións oficiais. A pesar diso, continuou o descontento da oposición, que denunciou que as eleccións non foron libres, pois algunhas urnas foran roubadas por militares nalgunhas zonas, mentres noutras houbo bloqueo das telecomunicacións[6]. A Unión Europea suspendeu a axuda a Togo en apoio ás reclamacións da oposición, mentres a Unión Africana - UA - e os Estados Unidos declaraban as eleccións "razoablemente xustas" e aceptaban o resultado. O presidente da Nixeria e xefe da UA, Olusẹgun Ọbasanjọ, tentou establecer negociacións entre o goberno e a oposición, pero rexeitou o envío de Kenneth Kaunda, expresidente de Zambia, como enviado especial da UA ao Togo[7]. En xuño, Gnassingbé aceptou o líder da oposición Edem Kodjo como primeiro ministro.

En outubro de 2007 houbo novas eleccións, que foron declaradas limpas pola Unión Europea e tiveron a vitoria do partido do goberno. Komlan Mally, líder do partido do goberno, foi nomeado primeiro ministro en decembro de 2007, pero renunciou o 5 de setembro de 2008, sendo substituído por Gilbert Houngbo. Dende 2020 a primeira ministra é Victoire Tomegah Dogbé.

Subdivisións[editar | editar a fonte]

Mapa político de Togo

Togo está dividido en cinco rexións administrativas, subdivididas en 30 prefecturas e 1 comuna, Lomé. De norte a sur as rexións son as seguintes:

  • Sabana
  • Kara
  • Central
  • Altiplano
  • Marítima

Economía[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Economía de Togo.

A economía de Togo baséase nun réxime de subsistencia no que a agricultura é a actividade principal. O 65 % da poboación depende deste sector que representa o 41% do PIB. Os principais cultivos son o café, o cacao e o algodón, este último orientado á exportación.

O comercio concéntrase en Lomé que, a través do seu porto, canaliza a maioría das exportacións e importacións a Malí, Níxer e Burkina Faso. Togo arrastra unha débeda importante polo proceso de industrialización que emprendeu nos anos 70 do século XX.

Demografía[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Demografía de Togo.
Mapa de Togo

No ano 2006, Togo tiña unha poboación de 5.548.702 habitantes. O 99% é de raza negra e o restante 1% é de raza branca (europeos ou descendentes). O idioma oficial é o francés. A esperanza de vida está datada nos 57 anos, sendo a media de fillos por muller de 4,96. A alfabetización alcanza ao 60,9% da poboación, e calcúlase que o 4,1% da mesma está infectada co virus do SIDA.

Cultura[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Cultura de Togo.

A cultura do Togo ten a influencia dos 37 pobos que viven no país. Os principais son os ewe, os Mina e os Kabre. O francés é a lingua oficial do país. Diversas linguas Gbe son faladas no país.

A pesar da grande influencia do islamismo e do cristianismo, a metade da poboación do Togo practica relixións animistas.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para togolés.
  2. "Listaxe de países participantes en Rio2016, ordenados por continente" (PDF). Portal das Palabras. Consultado o 16 de agosto de 2016. 
  3. Ellis, Stephen (1993). "Rumour and Power in Togo". Africa: Journal of the International African Institute (Cambridge University Press) 63 (4): 462–476. JSTOR 1161002. 
  4. BBC News – Togo country profile – Overview. Bbc.co.uk (11 de xullo de 2011). Consultado o 26 de marzo de 2012.
  5. Farge, Emma (2017-10-23). "Gambian ministry says up to Togo to resolve crisis". Reuters (Thomson Reuters). Consultado o 2017-10-26. 
  6. Technological shutdowns as tools of oppression - SciDev.Net
  7. AllAfrica.com