Lista de condes de Portucale

Esta é unha lista dos diferentes gobernadores do condado Portucalense, dende a conquista de Portus Cale por Vímara Pérez en 868, ata a fundación do Reino de Portugal por Afonso I Henríquez no 1139.

Primeiro Condado Portucalense[editar | editar a fonte]

O coñecido como Primeiro Condado Portucalense, é un período que abrangue dende a repoboación e conquista de Vímara Pérez cara ao 868, ata a morte de Nuno II Menendiz na batalla de Pedroso contra García II que asimila o título no Reino de Galicia pondo fin á autonomía do condado.

Este período ven marcado pola colonización e conquista por parte da alta nobreza galega, principalmente representada por Vímara Pérez e Hermenexildo Gotérrez, quen conquistan Porto e Coímbra respectivamente.

Primeiro Condado Portucalense
Nome	Goberno	Vida	Proxenitores e cónxuxe	Descendencia	Títulos e tenencias	Cronoloxía
Vímara Pérez	868–873	c.820–873	Proxenitores Pedro Theon^[1] ? Cónxuxe Trudilde	Lucidio Vimaraniz^[2]^[3] Audivia Vimaraniz, esposa de Gutierre Aloitiz^[4]	Títulos Primeiro Conde de Portucale	858: o seu pai Pedro derrotou unha invasión viquinga en Galicia.^[5] c.860: foi responsable da repoboación entre o Miño e o Douro.^[6] 868: conquistou Portus Cale (Porto), despois Afonso II nomeouno conde.^[3] c.870: fundou Vimaranis (Guimarães), máis protexido dos ataques normandos ca Porto.^[6] 873: morreu en Vama (Bama, A Coruña).^[3]
Lucidio Vimaraniz	873–c.922	c.840–c.922	Proxenitores Vimara Pérez Trudilde Cónxuxe Gudilona Menendiz, filla de Hermenexildo Gotérrez	Tedón Lucídiz Vermudo Lucídiz Aloito Lucídiz, esposo de Munia Díaz Sueiro Lucídiz	Títulos Conde de Portucale Cortesán de Afonso III Tenencias Tenente de Lugo (910) Señor de Negrelos^[6]	910: firma un documento en Lugo dirixido a Ordoño II.^[7] 911: atende como previsor nun concilio orquestrado por Ordoño II en Dume. 915: aparece firmando nunha doazón de Ordoño II a Santiago de Compostela. 915: fixo unha doazón da vila de Fermoselhe á Catedral de Coímbra. 922: aparece nunha doazón de Ordoño II ao bispo Gomado de Coímbra.
Hermenexildo Gotérrez	878–912 (Coímbra) 895–912 (Portucale, con Lucidio)	c.850–c.912	Proxenitores Goterre Aloitiz Elvira Cónxuxe Hermesinda Gatoniz, filla de Gatón do Bierzo	Arias Menendiz, conde de Coímbra, Caldelas e Leza Guterre Menendiz, conde de Leza Elvira Menendiz, esposa de Ordoño II Ildonza Menendiz, esposa de Osorio Gotérrez Henderquina Menendiz, esposa de Gundesindo Eriz Gudilona Menendiz, esposa de Lucidio Vimaraniz	Títulos Duque de Galicia Mordomo real de Afonso III Conde de Tui Conde de Portucale Primeiro Conde de Coímbra Tenencias Señor de Viseu Señor de Lamego	868: participou na conquista de Portus Cale. 869: doou ao mosteiro de Santa María de Tignana. 878: Defendeu Porto dun ataque musulmán e conquistou Coímbra,^[3] repoboou estas cidades, así como as veciñas Braga, Viseu e Lamego con xente de Galicia.^[2]^[1] 881: embaixador de Afonso III en Mérida. 883: mordomo real. 894: capturou ao duque de Galicia rebelde Vitiza.^[2] 895: consegueu o título de duque. 912: confirmou unha doazón do seu xenro Ordoño II a Catedral de Santiago de Compostela.^[8]
Munio Gotérrez	912–922 (con Lucidio)	c.890–c.959	Proxenitores Guterre Menendiz Ilduara Eriz de Celanova Cónxuxe Elvira Arias	Egas Muniz Gonzalo Muniz	Títulos Conde de Coímbra Conde de Portucale	912: gobernou conxuntamente con Lucídio Vimaraniz despois da morte do avó, Hermenexildo.
Mendo I Gundisalviz	922–c.943	c.900–c.943	Proxenitores Gonzalo Afonso Betote Tareixa Eriz de Lugo Cónxuxe Muniadona Díaz, filla do conde Diego Fredenandiz de Guimarães	Gonzalo Menendiz Diego Menendiz Ramiro Menendiz Onecca Menendiz Nuño Menendiz Arias Menendiz	Títulos Conde de Deza Conde de Portucale Tenencias Creximir	915-920: casou con Muniadona Díaz.^[9] c.924: Froila II confírmao coma conde de Portucale. 926: Ramiro II agasallou a parella coa vila de Creximir preto de Guimarães. 928: confirmou cos seus fillos unha doazón ao mosteiro de Lorvão.
Muniadona Díaz	c.943–c.950	c.900–c.969	Proxenitores Diego Fredenandiz Onega de Porto Cónxuxe Mendo I Gundisalviz	Gonzalo Menendiz Diego Menendiz Ramiro Menendiz Onecca Menendiz Nuño Menendiz Arias Menendiz	Títulos Condesa de Portucale Tenencias Castelo de Guimarães Creximir	915-920: casou con Mendo I Gundisalviz. 926: Ramiro II agasallou a parella coa vila de Creximir preto de Guimarães. 928: confirmou cos seus fillos unha doazón ao mosteiro de Lorvão. c.943: despois da morte de Mendo I goberna en solitario. 950: dividiu o condado entre os fillos, dándolle Portucale a Gonzalo Menendiz. c.950: Iniciou a construción do Castelo de Guimarães. 951: fundou un mosteiro baixo a advocación de San Mamede. 968: cedeu este castelo ao mosteiro para a súa protección.
Gonzalo Menendiz	950–997	c. 925– 997	Proxenitores Mendo I Gundisalviz Muniadona Díaz Cónxuxes Ilduara Páez Ermesenda	Menendo II Gundisalviz Ramiro Gundisalviz Rosendo Gundisalviz Diogo Gundisalviz Muniadona Gundisalviz	Títulos Duque Conde de Portucale Tenencias Nespereira Chagra Sauto de Auacos Frazone Braga (993)	950: herdou o condado de Portucale de Muniadona Díaz. 956: trala morte de Ordoño III o reino viuse envolto nunha crise sucesoria entre Sancho I e Ordoño IV. 958: xunto a un grupo de nobles destronaron a Sancho I, elixindo a Ordoño IV. 960: Sancho I volve ao trono co apoio de Toda Aznárez de Pamplona, pero Gonzalo seguía a ter malas relacións con el. 966: Sancho I invade as terras de Gonzalo. 966: segundo a crónica de Sampiro Gonzalo asasinou cunha mazá envelenada a Sancho I. 968: enfrontouse a Rodrigo Velázquez, conde na Limia, na batalla de Aguioncha. 971: enviou unha embaixada á corte cordobesa do califa Al-Hakam II. 981: tras a derrota na batalla de Roa, foi o primeiro en alzarse contra o rei Ramiro III, proclamando a Vermudo II como rei. 987: Almanzor conquista o condado de Coímbra. 993: serviu coma armiger regis de Vermudo II. 997: morreu loitando contra as tropas de Almanzor en Santiago de Compostela.
Menendo II Gundisalviz	997–1008	c.945–1008	Proxenitores Gonzalo Menendiz Ilduara Páez Cónxuxe Tutadona Moniz de Coímbra	Paio Menendiz Rodrigo Menendiz Gonzalo Menendiz Ramiro Menendiz Egas Menendiz Munio Menendiz Elvira Méndez, esposa de Afonso V Ilduara Menendiz	Títulos Rexente do Reino de Galicia (1003) Duque de Galicia Conde magno de Galicia (1002) Conde de Portucale	c.999: trala morte de Vermudo II encargouse da rexencia do reino e da titoría do futuro Afonso V. 1002: rexeitou un ataque do fillo de Almanzor, Abd al-Malik. 1003: realizou un pacto con al-Muzaffar de colaboración militar. 1005: o pacto rompeu e un exército cordobés conquista os arredores de Zamora. 1008: foi asasinado por unha conxura orquestrada polo conde Munio Fernández.
Tutadona Moniz	1008–1025	c.960–1025	Proxenitores Munio Froilaz de Coimbra ? Cónxuxe Menendo II Gundisalviz	Paio Menendiz Rodrigo Menendiz Gonzalo Menendiz Ramiro Menendiz Egas Menendiz Munio Menendiz Elvira Méndez, esposa de Afonso V Ilduara Menendiz	Títulos Condesa de Portucale	1008: comezou a gobernar como rexente.
Aloito Nuniz	1008–1015	c.985–1015	Proxenitores Nuno Aloitiz ? Cónxuxe Gudina	Nuno I Aloitiz Segeredo Aloitiz, esposo de Adosinda Arias Pedro Aloitiz, abade do mosteiro de Guimarães Loba Aloitiz	Títulos Conde de Portucale	985: confirmou unha doazón do seu tío Tello Aloitiz. 1015: morreu defendendo o castelo de Vermoim (Vila Nova de Famalicão) contra os normandos.
Nuno I Aloitiz	1015–1028	c.1000–1028	Proxenitores Aloito Nuniz Gudina Cónxuxe Ilduara Menendiz	Menendo III Nuniz Gontroda Nuniz Munio Nuniz	Títulos Conde de Portucale	1025: confirmou unha doazón de Afonso V a Pedro Aloitiz, irmán de Nuno. 1028: morreu asasinado.
Ilduara Menendiz	1028–1043 1050–1058	c.1000–1058	Proxenitores Menendo II Gundisalviz Tutadona Moniz Cónxuxe Nuno I Aloitiz	Menendo III Nuniz Gontroda Nuniz Munio Nuniz	Títulos Condesa de Portucale	1015: despois da morte de Aloito Nuniz comezou a gobernar o condado co seu marido. 1028: morreu Nuno e gobernou durante a minoría de idade do seu fillo Menendo III. 1043: renunciou aos seus dereitos a favor do seu fillo. 1058: morreu nun mosteiro.
Menendo III Nuniz	1043–1054	c.1020–1054	Proxenitores Nuno I Aloitiz Ilduara Menendiz Cónxuxe ?	Nuno II Menendiz	Títulos Conde de Portucale Duque de Galicia (1050)	1028: morreu o seu pai Nuno pero inda era menor idade para gobernar, gobernando a nai. 1043: Ilduara renunciou aos seus dereitos a favor de Menendo. 1043: tivo un conflito territorial con Ordoño Romáriz, polo que foi premiado nun xuízo coa vila de Silvares. 1050: conseguiu o título de duque de Galicia xunto a Velasco Almeiuz. 1054: morreu no río Guetania, afluente do Miño.
Nuno II Menendiz	c.1054–1071	c.1040–1071	Proxenitores Menendo III Nuniz ? Cónxuxe Goncina	Loba Nuniz	Títulos Conde de Portucale	1064: as tropas de Fernando I volveron conquistar Coímbra. 1071: dirixiu o exército portucalense na batalla de Pedroso, onde morreu.

Reino de Galicia[editar | editar a fonte]

En 1065, Galicia e Portucale foron herdados por García II, fillo de Fernando I. Pero Nuno II Menendiz, conde de Portucale, levantouse contra García II culminando na batalla de Pedroso onde Nuno II morre. García II tomou control directo sobre o condado e declarouse Rei de Galicia e Portucale. Ese mesmo ano, o irmán de García II, Afonso VI, capturouno proclamándose en 1072 rei de toda Galicia.

Reino de Galicia-Portugal
Nome	Goberno	Vida	Proxenitores e Cónxuxe	Descendencia	Títulos e tenencias	Cronoloxía
García II Fernández	1071–1071	c.1042–1090	Proxenitores Fernando I Sancha I Cónxuxe ?	Sen descendencia	Títulos Rei de Galicia (1065–1071) Rei de Portucale Emperador de Hispania (1067)	1053: educouse en Galicia co bispo Cresconio de Iria. 1063: herdou o Reino de Galicia, o condado de Portucale, e as parias das taifas de Badallouce e Sevilla. Restableceu as sés de Braga, Tui, Lamego e Viseu. 1071: venceu a Nuno II Menendiz na batalla de Pedroso, despois titúlase coma rei de Galicia e Portugal, sendo o primeiro en facelo. 1071: foi apreixoado por Sancho II, quen, despois de exiliar a García II, proclamouse Rei de Castela e Galicia. 1073: despois da morte de Sancho II, volveu do exilio, pero é enganado por Afonso VI, que o encerrou no castelo de Luna, Babia ata a súa morte no 1090.
Sancho II Fernández	1071–1072	c.1040–1072	Proxenitores Fernando I Sancha I Cónxuxe Alberta	Sen descendencia	Títulos Rei de Castela (1065–1072) Rei de Galicia (1071–1072) Rei de Portucale Rei de León (1072)	1065–1067: venceu aos seus curmáns Sancho IV de Navarra e Sancho de Aragón na guerra dos tres Sanchos. 1068: invadiu a taifa de Badallouce, tributaria de García II. 1068: venceu a Afonso VI na batalla de Lantada. 1069: cásase con Alberta o 26 de maio, Afonso estivo presente na voda. 1071: marchou a través de León e atacou o reino de Galicia. Enviando a García II ao exilio na taifa de Sevilla. 1072: venceu a Afonso VI na batalla de Golpexera coa axuda de Rodrigo Díaz de Vivar. Enviándoo ao exilio en Toledo. 1072: coroouse como rei en León o 12 de xaneiro. 1072: foi asasinado en Zamora por Velliti Ariulfi (Vellido Ariulfo), volvendo Afonso VI do exilio.
Afonso VI Fernández	1071–1072 1072–1087	c.1041–1109	Proxenitores Fernando I Sancha I Cónxuxes Inés Constanza Berta Zaida de Sevilla Beatriz Ximena Moniz	con Constanza: Urraca Afónsez con Zaida: Sancho Afónsez Sancha Afónsez Elvira Afónsez con Ximena: Elvira Afónsez Tareixa Afónsez	Títulos Rei de León (1065–1072), (1072–1109) Rei de Galicia (1071–1072), (1072–1109) Rei de Portucale Rei de Castela (1072–1109) Rei de toda Galicia Emperador de Hispania (1077) Rei de Toledo	c.1050: educouse en Terra de Campos, onde o crego Raimundo, futuro bispo de Palencia, se encargou da súa formación. 1066: foi coroado en León. 1068: perdeu contra Sancho II na batalla de Lantada. 1068: intentou facerse co control tributario da taifa de Badaxoz, pero sen éxito recaendo na esferea de influencia de García II. 1071: deu permiso a Sancho II para invadir a García II, tras a vitoria tanto Afonso como Sancho tituláronse reis de Galicia. 1072: rompeuse a boa relación entre Sancho e Afonso, perdendo Afonso na batalla de Golpexera. 1085: conquistou Toledo proclamándose victoriosissimo rege in Toleto, et in Hispania et Gallecia. Xunto á conquista de Valencia, por Rodrigo Díaz de Vivar, provocaron unha gran resposta Almorábide. 1086: perdeu contra os musulmáns na batalla de Zalaca. 1108: perdeu contra os musulmáns na batalla de Uclés, onde morreu o seu fillo e herdeiro Sancho Afónsez e perdeu Valencia.

Segundo Condado Portucalense[editar | editar a fonte]

O coñecido como Segundo Condado Portucalense, é o período dende que o condado se reconstituíu nas mans de Raimundo de Borgoña en 1087 ata finalmente formarse o Reino de Portugal baixo a coroa de Afonso I en 1143.

Cando García II falece en prisión no 1090 os seus territorios xa estaban nas mans do xenro de Afonso VI, Raimundo de Borgoña, que gobernaba dende o 1087 como dote da súa esposa Urraca Afónsez. Entre 1095 e 1097 Afonso VI, despois do desastre militar de Raimundo, decide unificar o Condado de Portucale e o Condado de Coímbra e entregarllo como dote á súa filla Tareixa Afónsez e ao seu esposo Henrique de Borgoña; cuxo fillo sería Afonso I, primeiro rei de Portugal.

Segundo Condado Portucalense
Nome	Goberno	Vida	Proxenitores e Cónxuxe	Descendencia	Títulos e tenencias	Cronoloxía
Raimundo	1087–1096	c.1070–1107	Proxenitores Guillerme I Estefanía Cónxuxe Urraca Afónsez	Sancha Raimúndez Afonso VII Raimúndez	Títulos Conde de toda Galicia Señor de toda Galicia Cónsul de toda Galicia Príncipe de toda Galicia Emperador de toda Galicia	c.1070: naceu en Besançon. 1086: foi a península para deter o avance dos almorábides que venceran na batalla de Zalaca xunto ao exército de Odón I de Borgoña. 1087: o exército de Odón I abandonou o cerco de Tudela. Pero Odón quedou na península e viaxou a León. 1087: Odón I concertou unha alianza política que incluía o casamento de Raimundo coa infanta Urraca. Dándolle a Raimundo o goberno de Galicia e do condado de Portucale. 1095: Afonso VI deulle o condado de Portucale e o condado de Coímbra a Henrique Henríquez. 1107: morreu en Grajal de Campos.
Urraca Afónsez	1087–1126	c.1081–1126	Proxenitores Afonso VI Constanza Cónxuxes Raimundo Pedro González de Lara (amante)	con Raimundo Sancha Raimúndez Afonso VII Raimúndez con Pedro Elvira Pérez de Lara Fernando Pérez Furtado	Títulos Raíña de León Raíña de Castela Raíña de Galicia Emperatriz de toda Galicia Emperatriz de toda Hispania Raíña consorte de Aragón e Navarra	1081: naceu en Burgos. 1087: Odón I concertou unha alianza política que incluía o casamento de Raimundo coa infanta Urraca. 1093: casou con Raimundo. 1095: Afonso VI deulle o condado de Portucale e o condado de Coímbra a Henrique Henríquez. 1107: logo da morte de Raimundo, procurou que se lle asegurasen os dereitos ao seu fillo Afonso VII sobre o Reino de Galicia. 1107: intentou casar de novo con Afonso I de Aragón, pero o Papa Pascual II anulou o matrimonio por seren, os dous, bisnetos de Sancho III, mais permaneceron xuntos ata 1114, isto xenera malestar, sobre todo no clero. 1108: morreu o que sería o herdeiro ao trono, Sancho Afónsez na batalla de Uclés. 1109: trala morte de Afonso VI, Urraca coroouse como raíña. Resulta ser así a primeira raíña titular da historia de Galicia e España. 1110: batalla de Candespina. 1111: Diego Xelmírez e Pedro Foilaz coroaron unilateralmente ao fillo de Urraca, Afonso VII Raimúndez en Santiago de Compostela. 1112: acordo e cogoberno co seu fillo, beneficio da nobreza galega. 1115: xa roto o matrimonio con Afonso I de Aragón, Xelmírez declarouna como raíña en Santiago a pesar das atribución reais do seu fillo, despois dun levantamento na cidade. 1121: un exército galego-leonés cercou o castelo de Lanhoso, impoñendo a súa autoridade en Portucale. 1126: morreu de parto en Saldaña de Burgos.
Henrique Henríquez	1096–1112	1066–1112	Proxenitores Henrique Sibila Cónxuxe Tareixa Afónsez	Afonso Henríquez Urraca Henríquez Sancha Henríquez Tareixa Henríquez Henrique Henríquez Afonso I Henríquez Pedro Henríquez	Títulos Conde de Portucale	1066: naceu en Dijon. 1086: foi a península para deter o avance dos almorábides que venceran na batalla de Zalaca xunto ao exército de Odón I de Borgoña. 1093: Henrique tomou a man da filla máis nova de Afonso VI, Tareixa.^[10] 1096: Afonso VI outorgou ao matrimonio o novo condado de Portucale, desvinculandoo de Galicia. 1112: morreu en Astorga, sepultado en Braga.
Tareixa Afónsez	1096–1128	c.1080–1130	Proxenitores Afonso VI Fernández Ximena Moniz Cónxuxe Henrique	Afonso Henríquez Urraca Henríquez Sancha Henríquez Tareixa Henríquez Henrique Henríquez Afonso I Henríquez Pedro Henríquez	Títulos Condesa de Portucale Raíña de Portugal	1093: casou con Henrique de Borgoña. 1096: Afonso VI outorgou ao matrimonio o novo condado de Portucale, desvinculandoo de Galicia. 1112: morreu Henrique polo que Tareixa empezou a dirixir o condado en solitario. 1116: foi recoñecida polo Papa Pascual II como raíña. 1121: un exército galego-leonés cercou o castelo de Lanhoso, impoñendo a súa autoridade sobre Tareixa, a que se lle concedeu manter o título. 1128: a súa alianza política e amorosa con Fernando Pérez de Traba fixo que o seu fillo Afonso a quixese depor. 1128: Batalla de San Mamede, onde foi derrotada exiliándose a Galicia. 1130: morreu en Galicia.
Afonso I Henriquez	1128–1139	1109–1185	Proxenitores Henrique Tareixa Cónxuxes Chamoa Gómez Mafalda Elvira Guálter	con Chamoa: Afonso Afonso Tareixa Afonso con Mafalda: Henrique Afonso Urraca Afonso Tareixa Afonso Mafalda Afonso Sancho I Afonso Xoán Afonso Sancha Afonso con Elvira: Urraca Afonso	Títulos Conde de Portucale Rei de Portugal	1112: morreu Henrique e Tareixa dirixe o condado en solitario. 1128: a alianza política e amorosa da súa nai con Fernando Pérez de Traba fixo que Afonso I a quixese depor. 1128: as diferenzas coa súa nai acabounos enfrontando na batalla de San Mamede. 1128: converteuse en conde de Portucale. 1137: Tratado de Tui. 1137, 1139 ou 1140: Batalla de Cernesa. 1139: Afonso I renunciou ao vasalaxe de Afonso VII e estableceu o Reino de Portugal. 1139: Batalla de Ourique. 1141: Torneo de Arcos de Valdevez. 1147: conquistou Santarém e Lisboa coa axuda dos cruzados que se dirixían a Terra Santa na Segunda Cruzada.

Notas[editar | editar a fonte]

↑ ^1,0 ^1,1 Martínez Díez, Gonzalo (2005). El Condado de Castilla (711-1038): la historia frente a la leyenda. ISBN 84-9718-275-8.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Sáez, Emilio (1947). "Los ascendientes de San Rosendo: notas para el estudio de la monarquía astur-leonesa durante los siglos IX y X". Hispania: revista española de Historia (CSIC, Instituto Jerónimo Zurita) (30). OCLC 682814356.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Mattoso, José (1981). "As famílias condais portucalenses dos séculos X e XI". A nobreza medieval portuguesa, a família e o poder (Editorial Estampa). OCLC 8242615.
↑ Torres Sevilla-Quiñones de León, Margarita Cecilia (1998). "Relaciones Fronterizas entre Portugal y León en tiempos de Alfonso VII: El ejemplo de la Casa de Traba" (PDF). Revista da Faculdade de Letras: História (Universidade do Porto) 2 (15). ISSN 0871-164X.
↑ Miguens Narvaiz, Silvia (2010). Breve historia de los piratas (en castelán). Ediciones Nowtilus. ISBN 9788497637091.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Da Silva Pinto, Sérgio (1968). "Breves Notas Sobre Presúrias do Século IX na Terra Portugalense" (PDF). Universidade do Porto.
↑ García Álvarez, M. Rubén (1975). Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media. Pico Sacro. ISBN 978-8485170067.
↑ López Sangil, José Luis (2002). La nobleza altomedieval gallega, la familia Froílaz-Traba. Toxosoutos. ISBN 84-95622-68-8.
↑ Mattoso, José (1970). "A nobreza portucalense dos séculos IX a XI" (PDF). Do tempo e da história (Instituto de alta cultura). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 2013.
↑ "Conde D. Henrique". arqnet.pt (en portugués). pp. 900–901. Arquivado dende o orixinal o 15 de setembro de 2014. Consultado o 27 de xullo de 2014.

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Categoría:Condados de Galicia

[:2-1] 1,0 ^1,1 Martínez Díez, Gonzalo (2005). El Condado de Castilla (711-1038): la historia frente a la leyenda. ISBN 84-9718-275-8.

[:3-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Sáez, Emilio (1947). "Los ascendientes de San Rosendo: notas para el estudio de la monarquía astur-leonesa durante los siglos IX y X". Hispania: revista española de Historia (CSIC, Instituto Jerónimo Zurita) (30). OCLC 682814356.

[:0-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Mattoso, José (1981). "As famílias condais portucalenses dos séculos X e XI". A nobreza medieval portuguesa, a família e o poder (Editorial Estampa). OCLC 8242615.

[4] Torres Sevilla-Quiñones de León, Margarita Cecilia (1998). "Relaciones Fronterizas entre Portugal y León en tiempos de Alfonso VII: El ejemplo de la Casa de Traba" (PDF). Revista da Faculdade de Letras: História (Universidade do Porto) 2 (15). ISSN 0871-164X.

[5] Miguens Narvaiz, Silvia (2010). Breve historia de los piratas (en castelán). Ediciones Nowtilus. ISBN 9788497637091.

[:1-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Da Silva Pinto, Sérgio (1968). "Breves Notas Sobre Presúrias do Século IX na Terra Portugalense" (PDF). Universidade do Porto.

[7] García Álvarez, M. Rubén (1975). Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media. Pico Sacro. ISBN 978-8485170067.

[8] López Sangil, José Luis (2002). La nobleza altomedieval gallega, la familia Froílaz-Traba. Toxosoutos. ISBN 84-95622-68-8.

[9] Mattoso, José (1970). "A nobreza portucalense dos séculos IX a XI" (PDF). Do tempo e da história (Instituto de alta cultura). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 2013.

[Diccionario-10] "Conde D. Henrique". arqnet.pt (en portugués). pp. 900–901. Arquivado dende o orixinal o 15 de setembro de 2014. Consultado o 27 de xullo de 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]