Sancho Afónsez
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 1093 ↔ 1094  |
| Morte | 29 de maio de 1108 (Gregoriano) (8/18 anos) |
| Lugar de sepultura | Monasterio de Sahagún (en)  |
| Actividade | |
| Ocupación | militar |
| Outro | |
| Título | Infante of León (en) |
| Familia | Dinastía Ximena |
| Pais | Afonso VI de León e Zaida de Sevilla |
| Irmáns | Orraca de León Tareixa, condesa de Portugal Elvira de León, raíña de Sicilia Elvira de Castela |
Sancho Afónsez, nado contra 1093 e finado na batalla de Uclés o 30 de maio de 1108,[1] foi un infante herdeiro dos reinos de Galicia, León e Castela.
Era fillo de Afonso VI de León e da súa concubina a mora Zaida quen, despois de ser bautizada, tomou o nome cristián de Isabel, Helysabeth nas crónicas da época. Zaida era era nora de Al-Mu'tamid, rei da Taifa de Sevilla,[2] xa que estaba casada con Fath al-Mamun (fillo de Al-Mu'tamid),[3] que era gobernador de Córdoba cando a tomaron os almorábides o 27 de marzo de 1091.
Traxectoria
[editar | editar a fonte]Nacemento
[editar | editar a fonte]Non hai acordo entre os diversos historiadores sobre a súa data de nacemento. O ano 1093 é o máis probábel e o máis antigo posíbel, pois a súa nai Zaida chegou á corte de Afonso VI probabelmente en 1090, como garantía do cumprimento dun pacto.[2]
Zaida chegou a Toledo fuxindo desde Almodóvar del Río (Córdoba) levando consigo parte do tesouro real e unha carta do seu sogro Al-Mu'tamid para solicitar auxilio a Afonso VI. En Toledo infórmase da morte do seu marido Fath al-Mamun, que falecera o 27 de marzo de 1091, e da conquista de Sevilla polos almorábides en setembro do mesmo ano.
O máis probábel é que as relacións entre o rei e Zaida comezaran pronto e, froito delas, naceu Sancho. Atrasar o seu nacemento até 1097, sabendo que naceu en torno ao 12 de setembro, supón que no momento da batalla de Uclés (1108) só tería 10 anos, o cal non é nada probábel, e máis se temos en conta que o seu pai xa lle encomendara o goberno da cidade de Toledo, probabelmente porque xa tivera a idade de 14 anos, segundo o cal nacería en 1094.
Herdeiro do trono leonés
[editar | editar a fonte]Aínda que naceu da relación extramatrimonial que mantiveron os seus pais, non se sabe se antes ou despois da morte da raíña Costanza, algúns historiadores opinan que non chegaron a contraer matrimonio, mentres que outros, Gonzalo Martínez Diez, por exemplo, opinan que casaron en 1100, quedando así Sancho lexitimado por dito matrimonio e declarado herdeiro dos reinos cristiáns.[4]
O "quirógrafo da moeda" (1107), que é o último diploma onde asina o infante, achega o dato de que o seu pai lle encomendara o goberno de Toledo.
Morte do infante Sancho
[editar | editar a fonte]As crónicas ofrécenos diversas versións sobre a súa morte na batalla de Uclés o 30 de maio de 1108. Para uns, como Rodrigo Jiménez de Rada, na súa obra De rerum hispaniae, morreu no campo de batalla xunto ao seu aio García Ordóñez. Para a Primera Crónica General de España de Afonso X, faleceu no lugar coñecido como Siete Condes ou Sicuendez, cando escapaba da batalla. Segundo a crónica árabe Nazm al-Yuman de Ibn al-Qatan morreu, despois da batalla, ao pretender refuxiarse no castelo de Belinchón (Cuenca). Gonzalo Martínez Diez sinala que a versión de Jiménez de Rada é xograresca e lendaria, e «de nulo valor histórico», á luz doutra fonte árabe, que confirmaría a versión de Ibn al-Qatan, a Carta oficial de Tamim destinada ao seu irmán, o emir Alí ibn Yusuf, onde non se menciona no reconto in situ das baixas ao infante real, pero si a García Ordóñez, co que o herdeiro Sancho non falecería no campo de batalla. Por outra parte, Rodrigo Jiménez de Rada trata a Sancho como a un neno de curta idade, chamándoo parvulo, parvo e puer, cando o infante xa tería ao redor de quince anos, idade mínima para que lle fora encomendado o dominio de Toledo, como reflicten as fontes coetáneas.[5]
Non se coñece con certeza a idade que tiña cando morreu. Segundo Évariste Levi-Provençal, parece que tiña 14 anos e 8 meses, e que nacera ao redor de 1093, cando os seus pais mantiveron relacións. Menéndez Pidal e outros historiadores din que debeu nacer contra 1097 e que no momento da batalla só tería uns 10 anos.
A súa prematura morte acelerou o fin dos días do seu pai, quen carecía de máis fillos varóns. Afonso VI morreu o 30 de maio de 1108.[1]
Relato novelado da súa morte, segundo Rodrigo Jiménez de Rada
[editar | editar a fonte]O arcebispo de Toledo, na súa obra De rerum hispaniae, ofrece o seguinte relato novelado sobre a morte de Sancho na batalla de Uclés, relato que copia con lixeiras variantes a Primera Crónica General de España de Afonso X.
E como fose ferido gravemente o cabalo que montaba o infante Sancho, dixo (este) ao conde: "Aio, aio, feriron ao cabalo que monto". Contestoulle o conde: Non te movas, porque se non te ferirán a ti". E ao punto derrubouse o cabalo que fora alcanzado e, ao arrastrar consigo ao fillo do rei, se apeou o conde e parapetou como puido o neno entre el e o seu escudo, mentres a morte lle constrinxía por todas as partes. El, valente como era, non só protexía o neno co escudo, senón que repelía os ataques que chovían de todos lados, pero, ao serlle acernado un pé dun tallo, non puido aguantar máis e caeu sobre o neno para morrer el antes que o neno... Unha vez que os condes e nobres que saíran con vida do combate chegaron a Toledo e se presentaron ante o rei cos rostros abatidos, o rei, arrepiado por unha dor indescritible, faloulles así: "Onde está o meu fillo, a alegría da miña vida, o consolo da miña vellez, o meu único herdeiro?". Respondeulle o conde Gómez: Non nos encomendastes a nós o fillo polo que preguntades. O rei díxolle: "Aínda que o encomendei a outro, tamén vos fixen a vós responsables do combate e da súa seguridade; e o que estaba especialmente encargado desta loitou, foi ferido e morreu enriba del; vós en cambio, que abandonastes o meu fillo, como vos atrevedes a vir?
Sepultura do infante Sancho Afónsez
[editar | editar a fonte]Despois do seu falecemiento en 1108, o cadáver do infante Sancho foi conducido á localidade leonesa de Sahagún, onde foi sepultado no Mosteiro de San Bieito.[6]
Os restos do infante, que non se conservan na actualidade debido aos incendios, saqueos e profanacións que sufriu o mosteiro, foron soterrados, cerca dos seus pais, baixo unha lápida na que foi gravada unha inscrición latina, que traducida ao galego vén a dicir:
Sancho, fillo do rei Don Afonso VI. Por mandato de seu pai, foi traído aquí desde a vila de Uclés, onde pelexando contra os Mouros, morreu infaustamente o ano 1108.
Homenaxe
[editar | editar a fonte]En Uclés desde o ano 2008 e con motivo do IX Centenario da batalla de Uclés, hai unha rúa co nome do infante Sancho.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ 1,0 1,1 Martínez Diez (2003), pp. 150-154.
- ↑ 2,0 2,1 Pallares, M.ª del Carmen y Portela, Ermelindo La reina Urraca Editorial Nerea, S.A. 2006. ISBN 84-96431-18-5 página 20
- ↑ Julio Porres Martín-Cleto, «La llamada dote de la mora Zaida», Tulaytula: Revista de la Asociación de Amigos del Toledo Islámico, nº 3, 1998, páx. 33, ISSN 1575-653X.
- ↑ Martínez Diez (2003), p. 121.
- ↑ Martínez Díez (2003), pp. 153-154.
- ↑ Del Arco y Garay, Ricardo (1954). "XIII". En Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas. Sepulcros de la Casa Real de Castilla. Madrid. p. 192.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Ayuntamiento de Uclés (2008): La batalla de Uclés (1108) contra los almorávides.
- Arco y Garay, Ricardo del (1954). Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas., ed. Sepulcros de la Casa Real de Castilla. Madrid.
- Flórez, Enrique. Memorias de las Reynas catholicas, Historia Genealógica de la Casa Real de Castilla y de León.
- Lévi-Provençal, Évariste (1934): "La mora Zaida, femme d´Alphonse VI et leur fils l´infant D. Sancho". En Hesperis.
- Martínez Díez, Gonzalo (2003). Alfonso VI: señor del Cid, conquistador de Toledo. Madrid: Temas de Hoy (Historia). ISBN 978-84-8460-251-4.
- Sáiz Ordoño, Agrimiro (2010): Zaida, ¿princesa y concubina?. Cuenca: Ediciones Aldebarán.
- Salas Parrilla, Miguel (2007): Uclés en la historia.
- Salas Parrilla, Miguel (2008): Capítulo "Sáncho Alfónsez" no libro colectivo La batalla de Uclés (1108) contra los almorávides. Uclés: Ayuntamiento de Uclés.
