Esta páxina está semiprotexida ata o 12-09-2019

Río Miño

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Saltar ata a navegación Saltar á procura
Miño
Tui Miño 060415 1.JPG
Vista do río Miño e de Tui desde Valença (Portugal)
PaísEspaña España
Portugal Portugal
Comunidade autónoma e rexiónGalicia Galicia
Portugal Norte
NacementoFonte do Forto no Pedregal de Irimia [1]
Altitude700 m
Lonxitude307,5 km [2][3]
Conca17 026 km² [2]
Caudal medio419,9 m³/s [2]
Caudal relativo24,7 L/s/km² [2]
DesembocaduraOcéano Atlántico
Altitude desembocadura0 m
Hidrogalicia rio minno.svg
Conca do río Miño no territorio galego

O Miño (en portugués: Minho) é o río máis longo de Galicia, cunha lonxitude de 307,5 km[2][3][4][5]. Pasa polas cidades de Lugo e Ourense e polas vilas de Rábade, Portomarín, Ribadavia, Melgaço, Salvaterra de Miño, Monção, Tui e Valença do Minho.

Etimoloxía[editar | editar a fonte]

Miño ou Minho aparece documentado na antigüidade como Minius ou Mineus, segundo E. Bascuas é unha forma galaica de orixe paleoeuropea (seguramente celta), derivada da raíz indoeuropea *mei- 'camiñar, ir'.[6] Tamén aparece referenciado como Baenis polos antigos historiadores.

Comparten etimoloxía co Miño os polacos Minia, Mnina e Mień, o alemán Main, o irlandés Maoin, o lituano Minija e o toscano Mignone.[7]

Malia parecer a orixe celta a máis acertada, outros autores dan como étimo o latín minium (vermello, cinabrio, minio) pola semellanza co nome Minius que os romanos daban ao río galaico. Con todo, na Gallaecia non se atopaba este mineral.[8]

Curso[editar | editar a fonte]

Nacemento[editar | editar a fonte]

Pedregal de Irimia

O Miño nace no pedregal de Irimia, na serra de Meira, no concello lugués de Meira, formando tamén a súa cabeceira regos como o Porto da Pena e o Xirómeno.[1][2][3]

Curso alto[editar | editar a fonte]

Máis adiante acrecenta o seu caudal coas augas da Lagoa de Fonmiñá, na Pastoriza (Lugo), a uns 50 km curso arriba, ao norte da capital de provincia.

Curso medio[editar | editar a fonte]

Atravesa Lugo e Ourense. Neste curso o seu leito está encaixoado en moitos lugares, e preséntanse varios encoros (Belesar - o maior do río-, Peares, Velle, Castrelo e Crecente, por ordede descenso), e recibe ó seu principal afluente, o río Sil, pola esquerda.

Curso baixo[editar | editar a fonte]

A última parte do seu curso ten unha baixa pendente e ladeiras máis amplas, se ben segue a presentar montañas a ambas beiras en case todo o percorrido.

Desembocadura[editar | editar a fonte]

O pailebote Constantino Candeira en 1918, no estaleiro de Camposancos, nel estivo embarcado Manuel Antonio en 1926 e 1927.[9]

Desemboca na Guarda (Pontevedra) facendo fronteira con Portugal, onde desemboca en Caminha polo beira portuguesa.

Xeografía[editar | editar a fonte]

Despois de recibir o Sil, flúe cara ao suroeste e, a partir do encoro de Frieira ata a desembocadura, o Miño constitúe fronteira entre Galicia e Portugal. En Ribadavia, ás súas beiras, prodúcese o célebre viño do Ribeiro de Avia. Fai de fronteira uns 80 km, no centro dun val de forte produción agrícola, con millo ou patacas, por exemplo, así como forraxe para o gando. Na tirada final tamén se ve bordeado por viñas de albariño.

Flora e fauna[editar | editar a fonte]

Flora[editar | editar a fonte]

Na bacía alta do Miño existen diversos tipos de ecosistemas acuáticos, característicos da rexión bioclimática atlántica. Afluentes como o Parga, o Ladra e o Támoga integran un característico complexo húmido, formado por unha extensa rede de canles, lagoas e terreos inundados aos que se asocian pasteiros, zonas agrícolas, bosques de ribeira, turbeiras ombotróficas, breixeiras e carballeira. Esta grande diversidade de hábitat acolle numerosas especies de aves durante o período invernal.[10]

No tramo alto atopamos unha vexetación formada por bosques aluviais de ameneiros (Alnus glutinosa) e freixos (Fraxinus escelsior), carballeiras (Quercus robur e Quercus pyrenaica) e uceiras húmidas atlánticas (Erica cillaris e Erica tetralix). O tramo do baixo Miño da lugar a un esteiro estreito e con insuas que é unha importante reserva: a zona especial de conservación Baixo Miño.

No río Miño atópase a única poboación española do nenúfar Nympoides peltata[11], contando con 18 poboacións separadas en dúas áreas: 16 na bacía alta e 2 na baixa. A pesar de que esta especie está considerada como estable a nivel mundial segundo a IUCN[12], aparece nas listas de especies en perigo Españolas[11] e Galegas[13]

Fauna[editar | editar a fonte]

No relativo á fauna, están presentes numerosos anátidos (Anas platyrhynchos, Anas clypeata), así como un pequeno núcleo de sisón (Tetrax tetrax). Como especies piscícolas atopamos poboacións de ciprínidos como o cacho (Lenciscus carditerti), a reñosa (Rutilus arcani) e a boga (Choridostona polylepis duriensis). Dentro dos gasterosteidos, o espiñeiro europeo (Gasterosteus aculeatus). En todo o curso do río atópanse peixes como a troita (Salmo trutta) e a anguía (Anguilla anguilla) e mamíferos como o aguaneiro (Galemys pyrenaicus) e a lontra (Lutra, lutra).

O tramo baixo do Miño alberga durante o inverno gran numero de aves acuáticas, como o parrulo cristado (Aythya fuligula), a píllara dourada (Pluvialis apricaria), a píllara cincenta (Pluvialis squatarola) e a avefría (Vanellus vanellus). Tamén conta cunha importante variedade de peixes, entre os que destaca o salmón (que presenta neste río o linde de distribución máis meridional de toda Europa) e a lamprea (Petromyzon marinus) pescada tradicionalmente nestas augas, en cuxa captura empregábanse diques de feitura peculiar, denominadas pesqueiras. Outras especies piscícolas que se atopan neste tramo son a zamborca (Alosa alosa), a sabela (Alosa fallax), a carpa vermella (Carassius auratus), a perca americana (Micropterus salmoides) e a solla (Platichthys flesus).

Os últimos 40 quilómetros do río Miño están colonizados pola ameixa asiática (Corbicula fluminea). A ameixa adaptouse ás condicións e ocupou o espazo, case eliminando outras especies. A ameixa asiática foi detectada por vez primeira no río Miño en 1989. Antes diso, xa chegara ao río Texo, talvez transportada en navíos de transporte.

Impacto humano[editar | editar a fonte]

Ademais dos encoros, as construcións feitas nas marxes (coma o paseo e parque da Canuda en Salvaterra de Miño), e da polución que sofre o río no último treito, especialmente dende que recibe as augas do río Tea; un dos principais problemas son as especies invasoras.

No esteiro do Miño os problemas de conservación a que se ve sometida esta zona radican na alta presión urbanística, cinexética e pesqueira, ademais da contaminación producida polos residuos urbanos.

Aproveitamento[editar | editar a fonte]

Encoro da Frieira, entre Crecente e Padrenda.

O Miño é o río máis caudaloso de Galicia tras o seu encontro co Sil, que achega máis auga que o tramo alto do Miño: no anuario hidrolóxico da confederación hidrográfica Miño-Sil aparece que o encoro de San Pedro, no río Sil a poucos quilómetros da xuntanza co Miño, rexistra moito máis paso de auga que o de Os Peares, o último do río miño antes do encontro (5492 hm3 fronte a 2762,9 hm3 de media anual).[14]

Ten como principal afluente o Sil, que aporta un caudal semellante na fronteira entre as provincias de Lugo e Ourense (Os Peares, 30 km ao norte de Ourense). Está inzado de encoros, os tres primeiros entre Lugo e Ourense e os dous últimos entre Galicia e Portugal:

É navegábel de xeito transversal, e lonxitudinalmente en pequenos tramos e na súa desembocadura. No século XVIII o ilustrado Pedro Antonio Sánchez presentou a Carlos III unha proposta para facer o río navegable ata a cidade de Ourense seguindo a tendencia europea de crear canais de navegación que estaba en auxe naquela época, e así aumentar as exportacións, principalmente de viño de Ribeiro, pero tal proxecto nunca chegou a levarse a cabo.[15]

Insuas[editar | editar a fonte]

Existen 14 insuas ou illas fluviais en todo o trazado do río Miño partillado entre Portugal e Galicia, catro das cales son consideradas como internacionais, non sendo "disputadas" por ningún dos estados español e portugués. Son os casos de Morraceira de Seixas, Morraceira de João de Sá e Varandas, estas máis próximas da freguesía de Lanhelas (Caminha), alén da Morraceira, máis próxima da costa galega.

Atribuídas a Galicia están as insuas Canosa, Morraceira do Grilo, Morraceira das Varandas, Vacariza e Fillaboa. Esta última, con 110 000 metros cadrados, segundo o anuncio público feito polo concello galego de Salvaterra de Miño, que a adquiriu a privados, deberá "abrir ao público" en 2013 como centro de interpretación ambiental.

Consideradas territorio portugués no río Miño son as illas dos Amores, Boega e Lenta, ambas en Vila Nova de Cerveira, e as de São Pedro e Conguedo, en Valença[16].

Cultura[editar | editar a fonte]

Río Miño por Serafín Avendaño (Blanco y Negro, 1907)

O río Miño era o viveiro máis importante na cría de peixes da Península Ibérica até a metade do século XX. Estragado por represamentos e pola polución das augas, ficou convertido nunha sucesión de presas hidroeléctricas. A riqueza natural daba emprego a uns tres mil pescadores [17].

Salmóns, peixe sabre, lampreas, anguías, sollas, bogas, escalos..., a variedade de peixes do Miño era grande. Con diferentes modos de pesca para satisfacer a necesidade de alimento, como pesqueiras, con voitirón e cabaceira, alén de alxerife en arrastre, estacadas, trasmallo, redes dun pano, chumbeira, nasas, palangres e canas. Peixes destinados ao consumo local e á exportación, que chegou ao Brasil a finais do século XIX.

Pesca realizada desde embarcacións, como o carocho e a maseira ou gamela. Tamén navegaron polo río Miño barcazas de carga, vapores entre Valença e Caminha na metade do século XIX, e baixeis, pinazas, navíos e naos na Idade Media, en tempos dos activos portos de Tui e Valença.

Afluentes[editar | editar a fonte]

Afluentes do río Miño por orde, dende o nacemento ata a desembocadura:

  1. Río Madanela:[1] desemboca en Miñoto (A Pastoriza) pola marxe dereita.
  2. Río Pequeno:[1] desemboca no Pumar (Castro de Rei) pola marxe dereita.
  3. Río Azúmara:[1] desemboca en Coea (Castro de Rei) pola marxe esquerda.
  4. Río Anllo:[1] desemboca en Triabá (Castro de Rei) pola marxe dereita.
  5. Río Lea:[1] desemboca en Beloi (Castro de Rei) pola marxe esquerda.
  6. Río Támoga:[1] desemboca entre Os Porrás (Begonte) e Rego (Cospeito) pola marxe dereita.
  7. Río Ladra:[1] desemboca fronte a Santa Isabel (Outeiro de Rei) pola marxe dereita.
  8. Río Robra:[1][18] desemboca en Robra (Outeiro de Rei) pola marxe esquerda.
  9. Río Narla:[1] desemboca en Ombreiro (Lugo) pola marxe dereita.
  10. Río Mera:[1] desemboca na Mera (Lugo) pola marxe dereita.
  11. Río Rato (tamén chamado río da Chanca):[19] desemboca na cidade de Lugo pola marxe esquerda.
  12. Río Chamoso:[1] desemboca en Chamoso (O Corgo) pola marxe esquerda.
  13. Río Neira:[1] desemboca entre A Veiga (O Corgo) e Vilasante (O Páramo) pola marxe esquerda.
  14. Río Ferreira:[1] desemboca en Pacios (Guntín) pola marxe dereita.
  15. Río Loio:[1] desemboca en Cabo de Vila (Paradela) pola marxe esquerda.
  16. Río Zamoelle:[2] desemboca en Ferreiroá (Portomarín) pola marxe dereita.
  17. Río Pez:[1] desemboca entre Teibel e Marzán (O Saviñao) pola marxe esquerda.
  18. Rego de Moreda:[1] desemboca en San Xián (Taboada) pola marxe dereita.
  19. Río Sardiñeira:[1] desemboca en Montegrande (O Saviñao) pola marxe esquerda.
  20. Río de Pesqueiras:[1] desemboca en Pesqueiras (O Saviñao) pola marxe esquerda.
  21. Río Asma:[1] desemboca no Castro (Chantada) pola marxe dereita.
  22. Río Búbal:[1] desemboca nos Peares pola marxe dereita.
  23. Río Sil:[1] desemboca nos Peares pola marxe esquerda.
  24. Río de Barra:[1] desemboca en Barra de Miño (Coles) pola marxe dereita.
  25. Río Lonia:[1] desemboca na Lonia de Abaixo (Ourense) pola marxe esquerda.
  26. Río Barbaña:[1] desemboca na cidade de Ourense pola marxe esquerda.
  27. Río Barbantiño:[1] desemboca entre Arrabaldo (Ourense) e Izás (Punxín) pola marxe dereita.
  28. Río Avia:[1] desemboca na vila de Ribadavia pola marxe dereita.
  29. Río Cerves:[2] desemboca en Prexigueiro (Ribadavia) pola marxe dereita.
  30. Río Arnoia:[1] desemboca nos Chaos (A Arnoia) pola marxe esquerda.
  31. Río Deva:[1] desemboca entre Casaldálvaro (Cortegada) e O Valiño (Pontedeva) pola marxe esquerda.
  32. Río Troncoso ou Barxas:[1] forma parte da Raia, e desemboca fronte á Frieira (Crecente), entre Acivido (Padrenda) e Cevide (Melgaço) pola marxe esquerda.
  33. Río Ribadil:[1] desemboca na Foz (Crecente) pola marxe dereita.
  34. Río Deva:[1] desemboca entre O Cruceiro e O Pumar (Arbo) pola marxe dereita.
  35. Río Cea:[1] desemboca na Ponte Cabaleiros (Arbo) pola marxe dereita.
  36. Río Mouro:[1] desemboca en Forte (Monção) pola marxe esquerda.
  37. Río Termes:[1] desemboca entre Sucarreira e A Laxe (As Neves) pola marxe dereita.
  38. Regueira Xuliana:[1] desemboca en Liñares (As Neves) pola marxe dereita.
  39. Rego de Lobeira:[1] desemboca nas Regueiras (Salvaterra de Miño) pola marxe dereita.
  40. Río Tea:[1] desemboca na Quinta de Fillaboa (Salvaterra de Miño) pola marxe dereita.
  41. Río da Gadanha:[1] desemboca en Troporiz (Monção) pola marxe esquerda.
  42. Río Caselas:[1] desemboca entre A Agrela (Salvaterra de Miño) e Caldelas de Tui (Tui) pola marxe dereita.
  43. Río Manco:[1] desemboca en Friestas (Valença) pola marxe esquerda.
  44. Río Louro:[1] desemboca na cidade de Tui pola marxe dereita.
  45. Río Furnia:[2] desemboca en Carregal de Abaixo (Tomiño) pola marxe dereita.
  46. Río Cereixo:[1] desemboca en Forcadela (Tomiño) pola marxe dereita.
  47. Río do Pego:[1] desemboca en Vilar de Matos (Tomiño) pola marxe dereita.
  48. Río Tollo:[1] desemboca entre Fontela (Tomiño) e Carril (O Rosal) pola marxe dereita.
  49. Río Tamuxe:[1] desemboca entre A Ponte da Tamuxe e Pías (O Rosal) pola marxe dereita.
  50. Río Coura:[1] desemboca na cidade de Caminha pola marxe esquerda.

Galería de imaxes[editar | editar a fonte]

Vexa o artigo principal en Galería de imaxes do río Miño

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 1,31 1,32 1,33 1,34 1,35 1,36 1,37 1,38 1,39 1,40 1,41 1,42 1,43 1,44 1,45 1,46 1,47 Instituto Geográfico Nacional de España. "SIXPAC, coordenadas 43°12'46.5"N 7°15'46.1"W" (Mapa). Visor SIXPAC. Consultado o 08/06/2019. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Núñez Pérez, Manuel; Lois Lois, Adela; Daporta Padín, Mon (2007). Os ríos de Galiza. A Nosa Terra. Promocións Culturais Galegas, S.A. p. 34. ISBN 978-84-8341-136-0. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Cañada, Silverio, ed. (2003). "Miño 4". Gran Enciclopedia Galega 29. El Progreso - Diario de Pontevedra. pp. 187–196. ISBN 84-87804-26-8. 
  4. ↑ Cañada, Silverio, ed. (1974). "Miño". Gran Enciclopedia Galega 21. p. 78. 
  5. ↑ "Enciclopedia Galega Universal". Arquivado dende o orixinal o 13 de xullo de 2008. Consultado o 01 de outubro de 2008. 
  6. ↑ Cf. páx. 534 de "La Hidronimia de Galicia: tres estratos ..". http://www.mondonedoferrol.org/estudios-mindonienses/MINDONIENSES%2024%20[protegido].pdf
  7. ↑ Notas acerca de Hidronimia Gallega Abelardo Moralejo Laso, Universidade de Santiago de Compostela
  8. ↑ Notas acerca de Hidronimia Gallega Abelardo Moralejo Laso, Universidade de Santiago de Compostela
  9. ↑ Saa González, Ignacio (2014/11/10). Constantino Candeira. Porto de Camposancos (Río Miño).
  10. ↑ Hidrográfica do Miño-Sil
  11. ↑ 11,0 11,1 "Atlas y Libro Rojo de la Flora Vascular Amenazada de España" (PDF). https://www.miteco.gob.es/es/biodiversidad/temas/inventarios-nacionales/906_tcm30-99358.pdf. Consultado o 25/05.  Ligazón externa en |páxina-web= (Axuda)
  12. ↑ "IUCN- Nymphoides peltata". IUCN. Consultado o 26/05/2021. 
  13. ↑ "Conselleria de medio ambiente, Xunta de Galicia. Nymphoides peltata". Consultado o 26/05/2021. 
  14. ↑ ANUARIO DE AFOROS 2011-12 CONFEDERACIÓN HIDROGRÁFICA DEL MIÑO - SIL, saih.chminosil.es/files/informes/anuario/ANUARIO%20AFOROS%20CHMS%202011_12.pdf
  15. ↑ https://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2013/10/20/mino-autopista-siglo-xviii/0003_201310V20C9991.htm
  16. ↑ "Ilha espanhola é a primeira das 14 existentes no rio Minho a abrir ao público". 
  17. ↑ Vázquez, José Manuel (2015): O rio Minho galego-português, ISBN 9781326350161
  18. ↑ Concello de Outeiro de Rei. "Robra (San Pedro Fiz)". Concello de Outeiro de Rei. Consultado o 30 de marzo de 2016. 
  19. ↑ Instituto Geográfico Nacional de España. "SIXPAC, buscar Lugo, Campus Universitario" (Mapa). Visor SIXPAC. Consultado o 4 de xullo de 2019. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde "https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Río_Miño&oldid=5836983"