Riotorto

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Riotorto (homónimos).

Riotorto
Casa do concello.
Situación
Xentilicio	riotortego/riotortega riotortense
Xeografía
Provincia	Provincia de Lugo
Comarca	Comarca de Meira
Poboación	1.187 hab. (2022)
Área	66,3 km²
Densidade	17,9 hab./km²
Entidades de poboación	8 parroquias
Capital do concello	As Rodrigas
Política (2019)
Alcalde	Clemente Iglesias González (PPdeG )
Concelleiros	BNG: 1 PPdeG: 6 PSdeG-PSOE: 2
Eleccións municipais en Riotorto
Uso do galego (2011)
Galegofalantes	91,67%
Na rede
www.concelloderiotorto.org
[ editar datos en Wikidata ]

Riotorto é un concello da provincia de Lugo, pertencente á comarca de Meira. Segundo o IGE en 2015 tiña 1.364 habitantes (1.634 no 2006, 1.669 no 2005, 1.726 no 2004, 1.762 no 2003). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «riotortego» ou «riotortense».

Xeografía

O concello limita ao norte con Mondoñedo e Lourenzá, ao sur con Meira, ao leste con Trabada e A Pontenova, e ao oeste coa Pastoriza. Pertence ao arciprestado de Miranda, da diocese de Mondoñedo-Ferrol.

Historia

Atopáronse restos fósiles do xurásico en diversos sitios. Os primeiros asentamentos humanos proceden da tribo dos albións, que se asentaron en torno ao río Eo, dominando até o río Navia.

Do período castrexo consérvase o castro da Coroa ou Croa, do que se conservan restos de muros e defensas. Nel atopouse o brazal de Riotorto, conservado no Museo Provincial de Lugo. É unha peza con enroscamento para axeitalo como enfeite de brazo datado entre os séculos III e I a. C.. Pesa 111,5 g, e ten un diámetro de 8,9 cm.

Logo da romanización, a zona estivo vencellada á diocese de Britonia. Nos séculos IX, X e XI, penetraron os godos, fuxidos dos musulmáns, ocupando as terras ermas. Desta época consérvase unha pía bautismal na igrexa da Órrea, onde se emprazaba o mosteiro de Santa Comba de Órrea.

Durante a Idade Media a zona pertenceu á diocese de Mondoñedo e ao mosteiro de Meira. Consérvanse restos de tallas do século XII, como a Virxe románica da capela de San Bernabé e San Roque, en Espasande de Arriba, Santa Marta de Meilán), a de San Pedro da capela de San Pedro de Folgueirúa (Galegos), e século XIII, como a de Santa Ana da capela do Vilar de Santiago (A Muxueira). Pola parroquia de Órrea pasaba o camiño de Santiago procedente de Asturias.

Riotorto foi curato de presentación real ordinaria, pertencente á antiga Vigairía de Miranda. En xaneiro de 1203 Afonso IX dirimiu nun conflito entre o bispo de Mondoñedo e os fillos de Fernando Velaz polos coutos de Riotorto, Canedo e Vilameá. San Xillao de Ferreiravella aparece citado no testamento do bispo Martín de Mondoñedo, que gobernou a diocese entre 1219 e 1248.

En 1240 o abade Heimerico do convento de Meira concedeu a cen homes as herdades de Vilanova de Archai e de Albare para as poboaren, lindantes con varios lugares de Riotorto. O mosteiro de Meira tivo propiedades no concello entre os séculos XII e XVI. Os enfrontamentos do mosteiro e o bispo de Mondoñedo provocaron o saqueo das terras de Aldurfe, así como a destrución das súas colleitas e o ataque aos seus homes polos servos e vasalos do bispo.

No século XV o mosteiro da Órrea era coñecido coma o mosteiro de Donas, ó estar ocupado por monxas. O seu couto correspondía practicamente coas parroquias da Órrea e Galegos. As monxas cantaban na misa dos domingos, e segundo un documento de 1407 tiñan no convento dous cálices de prata e outro de chumbo. Os veciños, colonos e aforados, pagaban renda ao mosteiro.

Un documento de aforamento indica que en Galegos había un hospital.

Nos séculos XVI e XVII houbo fábricas de mazos e ferrerías, coa conseguinte actividade mineira, aparecendo contratos de saca de vea.

No século XVII introduciuse o cultivo do millo e da pataca na provincia de Mondoñedo, substituíndo a anterior agricultura pobre de centeo e nabos. No século XVIII, aínda no antigo réxime, con presenza de foros, había algúns fidalgos, destacando en Santa Marta de Meilán Pedro Trilles.

Poboación

Censo total	1.364 (2015)
Menores de 15 anos	87 (6.38 %)
Entre 15 e 64 anos	715 (52.42 %)
Maiores de 65 anos	562 (41.2 %)

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Riotorto.

• 

  Busto de Luís Pérez González.

• 

  Igrexa de San Pedro de Riotorto

• 
• 

  Casa e hórreo nevados.

Lugares de Riotorto

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Riotorto vexa: Lugares de Riotorto.

Véxase tamén

---

Este artigo sobre concellos de Galicia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---