Xacio

Os xacios ou as xacias^[1] son seres da mitoloxía galega coa metade inferior dun peixe e a metade superior humana, masculina ou, sobre todo, feminina. Segundo as lendas, encántalles a auga e habitan nas pozas dos ríos.

Lendas e tradicións[editar | editar a fonte]

Existen lendas sobre as xacias en Chouzán (Carballedo) e no regato do Bao, en Sober.

Xacios e o Castro de Marce[editar | editar a fonte]

Respecto ao Castro de Marce, ou castelo de Chouzán, é moi coñecida entre os moradores daqueles contornos a seguinte lenda:

Existe no río Miño, unha raza de seres chamados xacios, que teñen a súa gorida nos profundos pozos de río. Estes seres acuáticos presentan a forma humana; así é que o mesmo viven no interior do referido castro que nas augas do Miño. E, pescando ás beiras de devandito río, un veciño do lugar de Marce viu unha xacia, bela e fermosísima, a cal manifestou ao pescador que, se a bautizaba quedaría desencantada e casaría con el. Bautizouna o pescador e realizouse o matrimonio. Os fillos que naceron deste matrimonio eran moi afeccionados a bañarse no Miño, regatos e cantos tanques de auga existen no citado lugar e, téndolles reprendido o pai en certa ocasión pola súa excesiva tendencia ao baño, díxolles: Marchade de aquí fillos dunha xacia! E, emprendendo nova liorta co seu consorte, en casa, aborrecida a xacia do seu marido, abandonou a este e volveu ao encanto; pero os seus connaturais descuartizárona nas profundidades do río, pois indo o seu marido en busca da súa compañeira, aos poucos instantes, observou que, nas abas do Castro de Castro de Marce, flotaban sobre as augas as entrañas da que fora a súa muller. Así foi morta polos demais xacios, por facerse cristiá, bautizándose.

As xacias de Marce[editar | editar a fonte]

Unha rapaza de Marce estaba de criada na Míllara. E de estar de criada na Míllara, mandábana moitas veces coas ovellas de cara ao Castelo. Alí había unha figueira que daba unhas béveras moi negras, moi negras. E xunto á figueira, pero no río, un pozo moi fondo. Ela viu saír do río un fenómeno, un monstro, un bicho, unha cousa rara, que parecía metade peixe e metade persoa, e que se sacudiu e empezou a subir polo souto arriba. Ela levou un medo que non digas, e escondeuse ata que pasou aquilo, e marchou para a casa. E foi tal o susto que seica non quixo volver máis coas ovellas para aquel sitio.