Torre de Teodomiro
| Torre de Teodomiro | |
|---|---|
| ben de interese cultural | |
| Parroquia | Fervenzas, Rodeiro |
| Concello | Aranga, Oza-Cesuras |
| Provincia | A Coruña |
| Comunidade autónoma | Galiza |
| Coordenadas | 43°11′59″N 8°07′13″O / 43.19968, -8.12028 |
| Estilo arquitectónico | |
| Estilo orixinal | (século VI) |
| Estado actual | vestixios |
| Ben de Interese Cultural | |
| Declaración | Resolución DGBAA |
| Data | 17 de outubro de 1994 |
| Categoría | Monumento |
| Código | RI-51-0008825 |
| Mapa de localización | |
  Torre de Teodomiro | |
| Véxase tamén | |
| Castelos de Galiza | |
| [ editar datos en Wikidata ] | |
A Torre de Teodomiro, tamén denominada como o Castelo de Teodomiro,[1] foi un castelo altomedieval situado no monte do Gato. Coñecida unicamente a través de fontes documentais, foi declarada Ben de Interese Cultural no ano 1994. É, por tanto, un ben singular en Galiza.[2]
En 2021 acháronse os seus posíbeis restos arqueolóxicos.
Historia
[editar | editar a fonte]A fundación desta fortificación produciríase na Alta Idade Media, na época do reino suevo de Galiza. Segundo o Cronicón de Walfrido foi o rei suevo Teodomiro quen arredor do ano 550 encargou a súa construción no Monte Cato. Recibía o nome de Castrum Feacium, topónimo que hoxe dá nome á inmediata parroquia de Feás, e situábase fronte ao camiño que ligaba Betanzos con Curtis, Sobrado ou Lugo, isto é, nun contexto viario estratéxico.[3]
Posteriormente houbo unha ocupación medieval dos condes de Présaras.[1]
En 1892, Manuel Martínez Santiso na súa Historia de la Ciudad de Betanzos facía referencia á fortaleza e informaba de que xa non ficaban restos.[4] En 1918, o historiador e arqueólogo Ángel del Castillo cría que non había «xeito nin de reducir a súa situación nin de probar a súa existencia».[5] Na Geografía General del Reino de Galicia, publicada en 1928, Uxío Carré Aldao mencionábaa dentro da parroquia de Fervenzas (Aranga).[6]
No ano 1994 foi declarada Ben de Interese Cultural (BIC), malia non existir na altura indicio ningún sobre a localización nin estruturas.[1] Recibiu esta declaración por mor dun decreto estatal que protexía tódolos castelos independentemente do seu estado.[2] Tamén foi incluída no Plan Xeral de Ordenación Municipal do concello de Aranga, que se aprobou en 2013. Aínda que sen xeolocalizar, situouse na parroquia de Fervenzas.[7] A falla de indicios sobre os seus restos provocou a intención de analizar a súa baixa como Ben de Interese Cultural.[1]
.jpg)
Diferentes autores seguiron a se referir á fortaleza ao escribir sobre Fervenzas.[8][9] Francisco Pato Fandiño, na súa obra de 2018 sobre a parroquia de Santa María de Ois (Coirós), consideraba posíbel que se localizase no lugar denominado Cruz do Campo Xaneiro,[10] onde converxen as parroquias de Ois, Fervenzas, Bandoxa e Rodeiro (estas dúas últimas do concello de Oza-Cesuras).[11] En abril de 2021, o arqueólogo Antón Malde, seguindo a toponimia e empregando as modernas técnicas de análise xeográfica, achou «fortes indicios» dos restos algo máis ao sur, no lugar do Castelo de Arriba (Rodeiro). A radiografía do terreo, o cal estaba totalmente cuberto de vexetación, permitiulle apreciar o que semellaba unha «muralla elipsoidal e probabelmente un corpo central».[3]
Ao mesmo tempo, as empresas Greenalia e Galernegy, que pretenden instalar até 40 muíños eólicos na mesma zona do castelo altomedieval, alén de omitiren a existencia dunhas mámoas no seu estudo arqueolóxico, tampouco facían referencia ao BIC.[3][12] Perante esta situación, o BNG reclamou no Parlamento protección para a fortificación, así como medidas concretas para a súa conservación e posta en valor.[13] Representantes da dirección xeral de Patrimonio, nunha xuntanza coa acabada de constituír plataforma Aire Limpo nas Mariñas-Mandeo, amosábanse remisos a explorar o terreo e mesmo chegaban a soster que a declaración como BIC fora un «erro», en referencia á posíbel descatalogación.[14][15]
Após o achado, Malde presentou o proxecto técnico á Dirección Xeral de Patrimonio co fin de solicitar permiso para realizar unha prospección arqueolóxica mediante a cal poder levar a cabo a identificación e delimitación do ben.[16] Esta prospección foi promovida pola asociación de veciños San Vicente de Fervenzas.[15] Días despois o propio conselleiro de Cultura, Román Rodríguez, confirmou a autorización no Parlamento ao responder unha pregunta da deputada Mercedes Queixas (BNG) sobre a cuestión.[2][17][18] Os traballos de campo permitiron ao arqueólogo confirmar a existencia dun recinto fortificado altomedieval que se correspondería, segundo tódolos indicios, coa Torre de Teodomiro.[19][20]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Relación de Bens de Interese Cultural" (ODS). Portal Datos Abertos da Xunta de Galicia.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 "A Xunta autorizará novos traballos de prospección para localizar a Torre de Teodomiro e blindar a súa protección". Xunta de Galicia. Santiago de Compostela. 9 de xuño de 2021. Arquivado dende o orixinal o 10 de xuño de 2021. Consultado o 10 de xuño de 2021.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Pérez, Antares (6 de maio de 2021). "Un arqueólogo localiza “fuertes indicios” de un castillo de la Alta Edad Media en Monte do Gato". La Opinión A Coruña (en castelán) (Aranga).
- ↑ Martínez Santiso, Manuel (1987) [1892]. Erias Martínez, Alfredo, ed. Historia de la Ciudad de Betanzos (PDF) (facsímile) (en castelán). Deputación da Coruña. p. 142. ISBN 84-86040-17-5.
- ↑ Del Castillo, Ángel (1918). "Reseña histórica dos monumentos y-obras d'arte qu'esistiron y-eisisten en Betanzos" (PDF). En Vales Villamarín, Francisco. 1918. Xogos froraes de Betanzos (en castelán). Betanzos: Imp. de Manuel Villuendas. pp. 27–48, en 30.
- ↑ Carré Aldao, Uxío (1980) [1928]. Geografía General del Reino de Galicia (en castelán) V. Dirixida por Carreras i Candi, Francesc (2.ª ed.). p. 844.
- ↑ Catálogo de Patrimonio (PDF) (Informe). Plan Xeral de Ordenación Municipal. Concello de Aranga. 2013. Código do elemento 5-1.
- ↑ Veiga Ferreira, Xosé María; Sobrino Ceballos, Juan (2017) [1995]. "San Vicente de Fervenzas". Patrimonio da comarca da Mariñas (artigos publicados na revista A Xanela: Revista Cultural das Mariñas. Na sección O Noso Patrimonio). Betanzos: A. C. Eira Vella. pp. 47–50, en 48. ISBN 978-84-697-2988-5.
- ↑ Cabanas López, Fernando D. (2018). Territorio de Aranga (en castelán). p. 19. ISBN 978-84-09-07272-9.
- ↑ Pato Fandiño, Francisco (2018). Historia documentada de Santa María de Ois (PDF) (en castelán). Deputación da Coruña. p. 18.
- ↑ Instituto Geográfico Nacional de España (2001). "Oza Dos Ríos, 46-III" (Mapa). Mapa Topográfico Nacional de España (2.ª ed.). 1:25000 (en castelán).
- ↑ "Xunta e Greenalia, abertos a cambios nos parques eólicos do Monte do Gato ao darse cunha fortaleza". Europa Press. 6 de maio de 2021.
- ↑ "O BNG demanda no Parlamento protección para a Torre de Teodomiro". Bloque Nacionalista Galego das Mariñas. Betanzos. 6 de maio de 2021.
- ↑ Carrazoni, Yuri (18 de maio de 2021). "Unha corentena de muíños de Greenalia e Galenergy axexan o Monte do Gato". Nós Diario.
- ↑ 15,0 15,1 Pérez, Antares (27 de maio de 2021). "Fervenzas colapsa el registro de Aranga con alegaciones a un eólico de Monte do Gato". La Opinión A Coruña (en castelán). Aranga.
- ↑ Méndez, Mila (23 de maio de 2021). "Listo el informe técnico para buscar en Monte do Gato la torre de Teodomiro". La Voz de Galicia (en castelán). Oza-Cesuras.
- ↑ E. P. (9 de xuño de 2021). "Cultura autoriza os traballos para localizar os restos da Torre de Teodomiro no Monte do Gato". Galicia Confidencial. Santiago de Compostela.
- ↑ "Sobre as medidas previstas pola Xunta de Galicia relativas á conservación e posta en valor do ben de interese cultural da torre de Teodomiro, no concello de Aranga" (PDF). Pleno do Parlamento. Parlamento de Galicia. 8 de xuño de 2021. pp. 88–90. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 17 de xuño de 2021. Consultado o 18 de xuño de 2021.
- ↑ Pérez, Antares (3 de xullo de 2021). "El arqueólogo de Monte do Gato confirma la existencia de una fortificación altomedieval". La Opinión A Coruña (en castelán) (Aranga).
- ↑ Malde, Antón (3 de xullo de 2021). Entrevista ao arqueólogo Antón Malde. (Entrevista). Cadena SER. Arquivado dende o orixinal (MP3) o 03 de xullo de 2021. Consultado o 03 de xullo de 2021.
