Torre de Teodomiro: Diferenzas entre revisións

Engadir ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
One2 (conversa | contribucións)
8.157 edicións
Sen resumo de edición
One2 (conversa | contribucións)
8.157 edicións
Sen resumo de edición
Liña 26: Liña 26:
Posteriormente houbo unha ocupación [[Idade Media|medieval]] dos [[Condado de Présaras|condes de Présaras]].<ref name="BIC"/>
Posteriormente houbo unha ocupación [[Idade Media|medieval]] dos [[Condado de Présaras|condes de Présaras]].<ref name="BIC"/>


En [[1892]], [[Manuel Martínez Santiso]] na súa ''Historia de la Ciudad de Betanzos'' facía referencia á fortaleza e informaba de que xa non ficaban restos.<ref>{{Cita libro |nome=Manuel |apelidos={{Versaleta|Martínez Santiso}} |nome-editor=Alfredo |apelidos-editor=Erias Martínez |ligazón-editor=Alfredo Erias |título=Historia de la Ciudad de Betanzos |url=https://anuariobrigantino.betanzos.net/betanzos.pdf |tipo=facsímile |ano=1987 |ano-orixinal=1892 |editorial=[[Deputación da Coruña]] |lingua=es |isbn=84-86040-17-5 |páxina=142}}</ref> En [[1918]], o historiador e arqueólogo [[Ángel del Castillo]] cría que non había «xeito nin de reducir a súa situación nin de probar a súa existencia».<ref>{{Cita libro |nome=Ángel |apelidos={{Versaleta|Del Castillo}} |ligazón-autor=Ángel del Castillo |nome-editor=Francisco |apelidos-editor=Vales Villamarín |ligazón-editor=Francisco Vales Villamarín |título=1918. Xogos froraes de Betanzos |url=https://anuariobrigantino.betanzos.net/1918XF/XF1918.htm |ano=1918 |editorial=Imp. de Manuel Villuendas |lugar=Betanzos |lingua=es |páxinas=27-48, en 30 |capítulo=Reseña histórica dos monumentos y-obras d'arte qu'esistiron y-eisisten en Betanzos |urlcapítulo=https://anuariobrigantino.betanzos.net/1918XF/1918_29-48.pdf}}</ref>
En [[1892]], [[Manuel Martínez Santiso]] na súa ''Historia de la Ciudad de Betanzos'' facía referencia á fortaleza e informaba de que xa non ficaban restos.<ref>{{Cita libro |nome=Manuel |apelidos={{Versaleta|Martínez Santiso}} |nome-editor=Alfredo |apelidos-editor=Erias Martínez |ligazón-editor=Alfredo Erias |título=Historia de la Ciudad de Betanzos |url=https://anuariobrigantino.betanzos.net/betanzos.pdf |tipo=facsímile |ano=1987 |ano-orixinal=1892 |editorial=[[Deputación da Coruña]] |lingua=es |isbn=84-86040-17-5 |páxina=142}}</ref> En [[1918]], o historiador e arqueólogo [[Ángel del Castillo]] cría que non había «xeito nin de reducir a súa situación nin de probar a súa existencia».<ref>{{Cita libro |nome=Ángel |apelidos={{Versaleta|Del Castillo}} |ligazón-autor=Ángel del Castillo |nome-editor=Francisco |apelidos-editor=Vales Villamarín |ligazón-editor=Francisco Vales Villamarín |título=1918. Xogos froraes de Betanzos |url=https://anuariobrigantino.betanzos.net/1918XF/XF1918.htm |ano=1918 |editorial=Imp. de Manuel Villuendas |lugar=Betanzos |lingua=es |páxinas=27-48, en 30 |capítulo=Reseña histórica dos monumentos y-obras d'arte qu'esistiron y-eisisten en Betanzos |urlcapítulo=https://anuariobrigantino.betanzos.net/1918XF/1918_29-48.pdf}}</ref> Na ''[[Geografía General del Reino de Galicia]]'', publicada en [[1928]], [[Uxío Carré Aldao]] mencionábaa dentro da parroquia de [[San Vicente de Fervenzas, Aranga|Fervenzas]] ([[Aranga]]).<ref>{{Cita libro |nome=Uxío |apelidos={{versaleta|Carré Aldao}} |ligazón-autor=Uxío Carré Aldao |outros=Dirixida por [[Francesc Carreras i Candi|Carreras i Candi, Francesc]] |título=[[Geografía General del Reino de Galicia]] |edición=2.ª |volume=V |ano=1980 |ano-orixinal=1928 |lingua=es |páxina=844}}</ref>


No ano [[1994]] foi declarada [[Ben de Interese Cultural]] (BIC), malia non existir na altura indicio ningún sobre a localización nin estruturas.<ref name="BIC"/> Recibiu esta declaración por mor dun decreto estatal que protexía tódolos castelos independentemente do seu estado.<ref name="autorización">{{Cita web |url=https://www.xunta.gal/notas-de-prensa/-/nova/58871/xunta-autorizara-nuevos-trabajos-prospeccion-para-localizar-torre-teodomiro-blindar?langId=gl_ES |título=A Xunta autorizará novos traballos de prospección para localizar a Torre de Teodomiro e blindar a súa protección |data=9 de xuño de 2021 |páxina-web=[[Xunta de Galicia]] |localización=[[Santiago de Compostela]]}}</ref> Tamén foi incluída no [[Plan Xeral de Ordenación Municipal]] do concello de [[Aranga]], que se aprobou en [[2013]]. Aínda que sen xeolocalizar, situouse na parroquia de [[Fervenzas]].<ref>{{Cita informe |ano=2013 |título=Catálogo de Patrimonio |url=http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/siotuga/documentos/urbanismo/ARANGA/documents/27849ca004.PDF |institución=[[Aranga|Concello de Aranga]] |serie=[[Plan Xeral de Ordenación Municipal]] |en=Código do elemento 5-1}}</ref> A falla de indicios sobre os seus restos provocou a intención de analizar a súa baixa como Ben de Interese Cultural.<ref name="BIC"/>
No ano [[1994]] foi declarada [[Ben de Interese Cultural]] (BIC), malia non existir na altura indicio ningún sobre a localización nin estruturas.<ref name="BIC"/> Recibiu esta declaración por mor dun decreto estatal que protexía tódolos castelos independentemente do seu estado.<ref name="autorización">{{Cita web |url=https://www.xunta.gal/notas-de-prensa/-/nova/58871/xunta-autorizara-nuevos-trabajos-prospeccion-para-localizar-torre-teodomiro-blindar?langId=gl_ES |título=A Xunta autorizará novos traballos de prospección para localizar a Torre de Teodomiro e blindar a súa protección |data=9 de xuño de 2021 |páxina-web=[[Xunta de Galicia]] |localización=[[Santiago de Compostela]]}}</ref> Tamén foi incluída no [[Plan Xeral de Ordenación Municipal]] do concello de Aranga, que se aprobou en [[2013]]. Aínda que sen xeolocalizar, situouse na parroquia de Fervenzas.<ref>{{Cita informe |ano=2013 |título=Catálogo de Patrimonio |url=http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/siotuga/documentos/urbanismo/ARANGA/documents/27849ca004.PDF |institución=[[Aranga|Concello de Aranga]] |serie=[[Plan Xeral de Ordenación Municipal]] |en=Código do elemento 5-1}}</ref> A falla de indicios sobre os seus restos provocou a intención de analizar a súa baixa como Ben de Interese Cultural.<ref name="BIC"/>


[[Ficheiro:Vista aérea dos possíveis restos da Torre de Teodomiro (1985).jpg|miniatura|esquerda|A estrutura elipsoidal achada por A. Malde apréciase na vista aérea do voo efectuado sobre a zona en 1985.]]
[[Ficheiro:Vista aérea dos possíveis restos da Torre de Teodomiro (1985).jpg|miniatura|esquerda|A estrutura elipsoidal achada por A. Malde apréciase na vista aérea do voo efectuado sobre a zona en 1985.]]
[[Francisco Pato Fandiño]], na súa obra de [[2018]] sobre a parroquia de [[Santa María de Ois]] ([[Coirós]]), consideraba posíbel que a fortaleza se localizase no lugar denominado Cruz do Campo Xaneiro,<ref>{{Cita libro |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Pato Fandiño}} |título=Historia documentada de Santa María de Ois |url=http://fillosdeois.org/hdocois.pdf |ano=2018 |editorial=[[Deputación da Coruña]] |lingua=es |páxina=18}}</ref> onde converxen as parroquias de Ois, Fervenzas, [[Bandoxa, Oza-Cesuras|Bandoxa]] e [[Rodeiro, Oza-Cesuras|Rodeiro]] (estas dúas últimas do concello de [[Oza-Cesuras]]).<ref>{{Cita mapa |autor=Instituto Geográfico Nacional de España |título=Mapa Topográfico Nacional de España |mapa=[[:Ficheiro:MTN25-0046c3-2001-Oza Dos Rios.jpg|Oza Dos Ríos, 46-III]] |ano=2001 |escala=1:25000 |edición=2.ª |lingua=es}}</ref> En abril de [[2021]], o arqueólogo [[Antón Malde]], seguindo a toponimia e empregando as modernas técnicas de análise xeográfica, achou «fortes indicios» dos restos algo máis ao sur, no lugar do [[O Castelo, Rodeiro, Oza-Cesuras|Castelo de Arriba]] (Rodeiro). A radiografía do terreo, o cal estaba totalmente cuberto de vexetación, permitiulle apreciar o que semella unha «muralla elipsoidal e probabelmente un corpo central».<ref name="Malde"/>
Diferentes autores seguiron a se referir á fortaleza ao escribir sobre Fervenzas.<ref>{{Cita libro |nome1=Xosé María |apelidos1={{versaleta|Veiga Ferreira}} |nome2=Juan |apelidos2={{versaleta|Sobrino Ceballos}} |título=Patrimonio da comarca da Mariñas (artigos publicados na revista ''A Xanela: Revista Cultural das Mariñas''. Na sección ''O Noso Patrimonio'') |ano=2017 |ano-orixinal=1995 |editorial=A. C. Eira Vella |lugar=Betanzos |isbn=978-84-697-2988-5 |capítulo=San Vicente de Fervenzas |páxinas=47-50, en 48}}</ref><ref>{{Cita libro |nome=Fernando D. |apelidos={{versaleta|Cabanas López}} |ligazón-autor=Fernando Cabanas López |título=Territorio de Aranga |ano=2018 |lingua=es |isbn=978-84-09-07272-9 |páxina=19}}</ref> [[Francisco Pato Fandiño]], na súa obra de [[2018]] sobre a parroquia de [[Santa María de Ois]] ([[Coirós]]), consideraba posíbel que se localizase no lugar denominado Cruz do Campo Xaneiro,<ref>{{Cita libro |nome=Francisco |apelidos={{Versaleta|Pato Fandiño}} |título=Historia documentada de Santa María de Ois |url=http://fillosdeois.org/hdocois.pdf |ano=2018 |editorial=[[Deputación da Coruña]] |lingua=es |páxina=18}}</ref> onde converxen as parroquias de Ois, Fervenzas, [[Bandoxa, Oza-Cesuras|Bandoxa]] e [[Rodeiro, Oza-Cesuras|Rodeiro]] (estas dúas últimas do concello de [[Oza-Cesuras]]).<ref>{{Cita mapa |autor=Instituto Geográfico Nacional de España |título=Mapa Topográfico Nacional de España |mapa=[[:Ficheiro:MTN25-0046c3-2001-Oza Dos Rios.jpg|Oza Dos Ríos, 46-III]] |ano=2001 |escala=1:25000 |edición=2.ª |lingua=es}}</ref> En abril de [[2021]], o arqueólogo [[Antón Malde]], seguindo a toponimia e empregando as modernas técnicas de análise xeográfica, achou «fortes indicios» dos restos algo máis ao sur, no lugar do [[O Castelo, Rodeiro, Oza-Cesuras|Castelo de Arriba]] (Rodeiro). A radiografía do terreo, o cal estaba totalmente cuberto de vexetación, permitiulle apreciar o que semella unha «muralla elipsoidal e probabelmente un corpo central».<ref name="Malde"/>


Ao mesmo tempo, as empresas [[Greenalia]] e Galernegy, que pretenden instalar até 40 [[Aeroxerador|muíños eólicos]] na mesma zona do castelo altomedieval, alén de omitiren a existencia dunhas [[mámoa]]s no seu estudo arqueolóxico, tampouco facían referencia ó BIC.<ref name="Malde"/><ref>{{Cita novas |url=https://www.europapress.es/galego/noticia-xunta-greenalia-abertos-cambios-nos-parques-eolicos-do-monte-do-gato-ao-darse-cunha-fortaleza-20210506182849.html |título=Xunta e Greenalia, abertos a cambios nos parques eólicos do Monte do Gato ao darse cunha fortaleza |data=6 de maio de 2021 |páxina-web=[[Europa Press]]}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.nosdiario.gal/articulo/social/corentena-muinos-axexan-monte-do-gato/20210517201148121686.html |título=Unha corentena de muíños de Greenalia e Galenergy axexan o Monte do Gato |nome=Yuri |apelidos={{Versaleta|Carrazoni}} |data=18 de maio de 2021 |xornal=[[Nós Diario]]}}</ref> Perante esta situación, o [[BNG]] reclamou no [[Parlamento de Galiza|Parlamento]] protección para a fortificación, así como medidas concretas para a súa conservación e posta en valor.<ref>{{Cita web |url=https://asmarinhas.bng.gal/articulo/novas/bng-demanda-parlamento-proteccion-torre-teodomiro/20210507101658002546.html |título=O BNG demanda no Parlamento protección para a Torre de Teodomiro |data=6 de maio de 2021 |páxina-web=[[Bloque Nacionalista Galego]] das Mariñas |localización=Betanzos}}</ref>
Ao mesmo tempo, as empresas [[Greenalia]] e Galernegy, que pretenden instalar até 40 [[Aeroxerador|muíños eólicos]] na mesma zona do castelo altomedieval, alén de omitiren a existencia dunhas [[mámoa]]s no seu estudo arqueolóxico, tampouco facían referencia ao BIC.<ref name="Malde"/><ref>{{Cita novas |url=https://www.europapress.es/galego/noticia-xunta-greenalia-abertos-cambios-nos-parques-eolicos-do-monte-do-gato-ao-darse-cunha-fortaleza-20210506182849.html |título=Xunta e Greenalia, abertos a cambios nos parques eólicos do Monte do Gato ao darse cunha fortaleza |data=6 de maio de 2021 |páxina-web=[[Europa Press]]}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.nosdiario.gal/articulo/social/corentena-muinos-axexan-monte-do-gato/20210517201148121686.html |título=Unha corentena de muíños de Greenalia e Galenergy axexan o Monte do Gato |nome=Yuri |apelidos={{Versaleta|Carrazoni}} |data=18 de maio de 2021 |xornal=[[Nós Diario]]}}</ref> Perante esta situación, o [[BNG]] reclamou no [[Parlamento de Galiza|Parlamento]] protección para a fortificación, así como medidas concretas para a súa conservación e posta en valor.<ref>{{Cita web |url=https://asmarinhas.bng.gal/articulo/novas/bng-demanda-parlamento-proteccion-torre-teodomiro/20210507101658002546.html |título=O BNG demanda no Parlamento protección para a Torre de Teodomiro |data=6 de maio de 2021 |páxina-web=[[Bloque Nacionalista Galego]] das Mariñas |localización=Betanzos}}</ref>


Após o achado, Malde presentou o proxecto técnico á Dirección Xeral de Patrimonio co fin de solicitar permiso para realizar unha prospección arqueolóxica mediante a cal poder levar a cabo a identificación e delimitación do ben.<ref>{{Cita web |url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2021/05/23/listo-informe-tecnico-buscar-monte-do-gato-torre-teodomiro/0003_202105H23C10994.htm |título=Listo el informe técnico para buscar en Monte do Gato la torre de Teodomiro |nome=Mila |apelidos={{Versaleta|Méndez}} |data=23 de maio de 2021 |xornal=[[La Voz de Galicia]] |localización=[[Oza-Cesuras]] |lingua=es}}</ref> Días despois o propio [[Consellaría de Cultura|conselleiro de Cultura]], [[Román Rodríguez González|Román Rodríguez]], confirmou a autorización no Parlamento ó responder unha pregunta da deputada [[Mercedes Queixas]] (BNG) sobre a cuestión.<ref name="autorización"/><ref>{{Cita web |url=http://www.galiciaconfidencial.com/noticia/165981-cultura-autoriza-traballos-localizar-restos-torre-teodomiro-monte-gato |título=Cultura autoriza os traballos para localizar os restos da Torre de Teodomiro no Monte do Gato |autor=E. P. |data=9 de xuño de 2021 |xornal=[[Galicia Confidencial]] |localización=[[Santiago de Compostela]]}}</ref>
Após o achado, Malde presentou o proxecto técnico á Dirección Xeral de Patrimonio co fin de solicitar permiso para realizar unha prospección arqueolóxica mediante a cal poder levar a cabo a identificación e delimitación do ben.<ref>{{Cita web |url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2021/05/23/listo-informe-tecnico-buscar-monte-do-gato-torre-teodomiro/0003_202105H23C10994.htm |título=Listo el informe técnico para buscar en Monte do Gato la torre de Teodomiro |nome=Mila |apelidos={{Versaleta|Méndez}} |data=23 de maio de 2021 |xornal=[[La Voz de Galicia]] |localización=[[Oza-Cesuras]] |lingua=es}}</ref> Días despois o propio [[Consellaría de Cultura|conselleiro de Cultura]], [[Román Rodríguez González|Román Rodríguez]], confirmou a autorización no Parlamento ao responder unha pregunta da deputada [[Mercedes Queixas]] (BNG) sobre a cuestión.<ref name="autorización"/><ref>{{Cita web |url=http://www.galiciaconfidencial.com/noticia/165981-cultura-autoriza-traballos-localizar-restos-torre-teodomiro-monte-gato |título=Cultura autoriza os traballos para localizar os restos da Torre de Teodomiro no Monte do Gato |autor=E. P. |data=9 de xuño de 2021 |xornal=[[Galicia Confidencial]] |localización=[[Santiago de Compostela]]}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.parlamentodegalicia.es/sitios/web/AxendaParlamentaria/p_2021_06_08_docu.pdf |título=Sobre as medidas previstas pola Xunta de Galicia relativas á conservación e posta en valor do ben de interese cultural da torre de Teodomiro, no concello de Aranga |data=8 de xuño de 2021 |páxina-web=''Pleno do Parlamento.'' [[Parlamento de Galicia]] |localización= |páxinas=88-90}}</ref>


== Notas ==
== Notas ==

Revisión como estaba o 18 de xuño de 2021 ás 21:59

Torre de Teodomiro
ben de interese cultural
ParroquiaFervenzas, Rodeiro
ConcelloAranga, Oza-Cesuras
ProvinciaA Coruña
Comunidade
autónoma		Galiza
Coordenadas43°11′59″N 8°07′13″O / 43.19968, -8.12028Coordenadas: 43°11′59″N 8°07′13″O / 43.19968, -8.12028
Estilo arquitectónico
Estilo orixinal(século VI)
Estado actualvestixios
Ben de Interese Cultural
DeclaraciónResolución DGBAA
Data17 de outubro de 1994
CategoríaMonumento
CódigoRI-51-0008825
Mapa de localización
Torre de Teodomiro en A Coruña
Torre de Teodomiro
Torre de Teodomiro
Véxase tamén
Castelos de Galiza
[ editar datos en Wikidata ]

A Torre de Teodomiro, tamén denominada como o Castelo de Teodomiro,[1] foi un castelo altomedieval situado no monte do Gato. Coñecida unicamente a través de fontes documentais, foi declarada Ben de Interese Cultural no ano 1994. É, por tanto, un ben singular en Galiza.[2]

En 2021 acháronse os seus posíbeis restos arqueolóxicos.

Historia

A fundación desta fortificación produciríase na Alta Idade Media, na época do reino suevo de Galiza. Segundo o Cronicón de Walfrido foi o rei suevo Teodomiro quen arredor do ano 550 encargou a súa construción no Monte Cato. Recibía o nome de Castrum Feacium, topónimo que hoxe dá nome á inmediata parroquia de Feás, e situábase fronte ao camiño que ligaba Betanzos con Curtis, Sobrado ou Lugo, isto é, nun contexto viario estratéxico.[3]

Posteriormente houbo unha ocupación medieval dos condes de Présaras.[1]

En 1892, Manuel Martínez Santiso na súa Historia de la Ciudad de Betanzos facía referencia á fortaleza e informaba de que xa non ficaban restos.[4] En 1918, o historiador e arqueólogo Ángel del Castillo cría que non había «xeito nin de reducir a súa situación nin de probar a súa existencia».[5] Na Geografía General del Reino de Galicia, publicada en 1928, Uxío Carré Aldao mencionábaa dentro da parroquia de Fervenzas (Aranga).[6]

No ano 1994 foi declarada Ben de Interese Cultural (BIC), malia non existir na altura indicio ningún sobre a localización nin estruturas.[1] Recibiu esta declaración por mor dun decreto estatal que protexía tódolos castelos independentemente do seu estado.[2] Tamén foi incluída no Plan Xeral de Ordenación Municipal do concello de Aranga, que se aprobou en 2013. Aínda que sen xeolocalizar, situouse na parroquia de Fervenzas.[7] A falla de indicios sobre os seus restos provocou a intención de analizar a súa baixa como Ben de Interese Cultural.[1]

A estrutura elipsoidal achada por A. Malde apréciase na vista aérea do voo efectuado sobre a zona en 1985.

Diferentes autores seguiron a se referir á fortaleza ao escribir sobre Fervenzas.[8][9] Francisco Pato Fandiño, na súa obra de 2018 sobre a parroquia de Santa María de Ois (Coirós), consideraba posíbel que se localizase no lugar denominado Cruz do Campo Xaneiro,[10] onde converxen as parroquias de Ois, Fervenzas, Bandoxa e Rodeiro (estas dúas últimas do concello de Oza-Cesuras).[11] En abril de 2021, o arqueólogo Antón Malde, seguindo a toponimia e empregando as modernas técnicas de análise xeográfica, achou «fortes indicios» dos restos algo máis ao sur, no lugar do Castelo de Arriba (Rodeiro). A radiografía do terreo, o cal estaba totalmente cuberto de vexetación, permitiulle apreciar o que semella unha «muralla elipsoidal e probabelmente un corpo central».[3]

Ao mesmo tempo, as empresas Greenalia e Galernegy, que pretenden instalar até 40 muíños eólicos na mesma zona do castelo altomedieval, alén de omitiren a existencia dunhas mámoas no seu estudo arqueolóxico, tampouco facían referencia ao BIC.[3][12][13] Perante esta situación, o BNG reclamou no Parlamento protección para a fortificación, así como medidas concretas para a súa conservación e posta en valor.[14]

Após o achado, Malde presentou o proxecto técnico á Dirección Xeral de Patrimonio co fin de solicitar permiso para realizar unha prospección arqueolóxica mediante a cal poder levar a cabo a identificación e delimitación do ben.[15] Días despois o propio conselleiro de Cultura, Román Rodríguez, confirmou a autorización no Parlamento ao responder unha pregunta da deputada Mercedes Queixas (BNG) sobre a cuestión.[2][16][17]

Notas

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Relación de Bens de Interese Cultural" (ODS). Portal Datos Abertos da Xunta de Galicia. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 "A Xunta autorizará novos traballos de prospección para localizar a Torre de Teodomiro e blindar a súa protección". Xunta de Galicia. Santiago de Compostela. 9 de xuño de 2021. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Pérez, Antares (6 de maio de 2021). "Un arqueólogo localiza “fuertes indicios” de un castillo de la Alta Edad Media en Monte do Gato". La Opinión A Coruña (en castelán) (Aranga). 
  4. ↑ Martínez Santiso, Manuel (1987) [1892]. Erias Martínez, Alfredo, ed. Historia de la Ciudad de Betanzos (PDF) (facsímile) (en castelán). Deputación da Coruña. p. 142. ISBN 84-86040-17-5. 
  5. ↑ Del Castillo, Ángel (1918). "Reseña histórica dos monumentos y-obras d'arte qu'esistiron y-eisisten en Betanzos" (PDF). En Vales Villamarín, Francisco. 1918. Xogos froraes de Betanzos (en castelán). Betanzos: Imp. de Manuel Villuendas. pp. 27–48, en 30. 
  6. ↑ Carré Aldao, Uxío (1980) [1928]. Geografía General del Reino de Galicia (en castelán) V. Dirixida por Carreras i Candi, Francesc (2.ª ed.). p. 844. 
  7. ↑ Catálogo de Patrimonio (PDF) (Informe). Plan Xeral de Ordenación Municipal. Concello de Aranga. 2013. Código do elemento 5-1. 
  8. ↑ Veiga Ferreira, Xosé María; Sobrino Ceballos, Juan (2017) [1995]. "San Vicente de Fervenzas". Patrimonio da comarca da Mariñas (artigos publicados na revista A Xanela: Revista Cultural das Mariñas. Na sección O Noso Patrimonio). Betanzos: A. C. Eira Vella. pp. 47–50, en 48. ISBN 978-84-697-2988-5. 
  9. ↑ Cabanas López, Fernando D. (2018). Territorio de Aranga (en castelán). p. 19. ISBN 978-84-09-07272-9. 
  10. ↑ Pato Fandiño, Francisco (2018). Historia documentada de Santa María de Ois (PDF) (en castelán). Deputación da Coruña. p. 18. 
  11. ↑ Instituto Geográfico Nacional de España (2001). "Oza Dos Ríos, 46-III" (Mapa). Mapa Topográfico Nacional de España (2.ª ed.). 1:25000 (en castelán). 
  12. ↑ "Xunta e Greenalia, abertos a cambios nos parques eólicos do Monte do Gato ao darse cunha fortaleza". Europa Press. 6 de maio de 2021. 
  13. ↑ Carrazoni, Yuri (18 de maio de 2021). "Unha corentena de muíños de Greenalia e Galenergy axexan o Monte do Gato". Nós Diario. 
  14. ↑ "O BNG demanda no Parlamento protección para a Torre de Teodomiro". Bloque Nacionalista Galego das Mariñas. Betanzos. 6 de maio de 2021. 
  15. ↑ Méndez, Mila (23 de maio de 2021). "Listo el informe técnico para buscar en Monte do Gato la torre de Teodomiro". La Voz de Galicia (en castelán). Oza-Cesuras. 
  16. ↑ E. P. (9 de xuño de 2021). "Cultura autoriza os traballos para localizar os restos da Torre de Teodomiro no Monte do Gato". Galicia Confidencial. Santiago de Compostela. 
  17. ↑ "Sobre as medidas previstas pola Xunta de Galicia relativas á conservación e posta en valor do ben de interese cultural da torre de Teodomiro, no concello de Aranga" (PDF). Pleno do Parlamento. Parlamento de Galicia. 8 de xuño de 2021. pp. 88–90. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Torre_de_Teodomiro&oldid=5800531»