Historia de Afganistán

Historia de Afganistán
Mapa de Afganistán de 1999
Historia	Afganistán
Cronoloxía	Cronoloxía de Afganistán
Categoría	Historia de Afganistán

Estatua de Buda en Bāmīān antes e despois da súa destrución polos talibáns o 21 de marzo de 2001.

A historia de Afganistán, (en persa: تاریخ افغانستان, Tārīkh e Afġānistān}} en paxto: د افغانستان تاريخ Da Afġānistān Tārīkh) pode remontarse ó ano 500 a.C. cando a área estaba baixo o contol do Imperio aqueménida, malia que hai probas de culturas urbanas que existiron entre os anos 3000 e 2000 a.C. A civilización do val do Indo ergueuse en partes do norte de Afganistán, da cal se coñecen varios sitios arqueolóxicos. Alexandre o Grande e o seu exército macedonio chegou ó que hoxe se coñece como Afganistán no -330 despois da conquista de Persia durante a batalla de Gaugamela. Dende entón, moitos imperios estabeleceron as súas capitais dentro de Afganistán, incluíndo o Reino grecobactriano, o Imperio Maurya, o Imperio Cuxano, Kabul Shahi, a Dinastía saffarí, a Dinastía samánida, o Imperio gaznávida, a Dinastía gúrida, a Dinastía timúrida, o Imperio mogol, a Dinastía hotaki e o Imperio durrani.

Período preislámico

O Afganistán antigo estivo moitas veces rexido por varias dinastías persas, coma a do imperio aqueménida (559–330 a.C.)

Alexandre o Grande loitando contra o rei persa Darío III (Mosaico de Pompeia do século IV a.C., peza grega orixinal, hoxe perdida).

A área que ocupa hoxe Afganistán parece ter estado estreitamente relacionada, tanto pola súa cultura como polo comercio, coas rexións veciñas ao leste, oeste e norte, tanto na prehistoria como nos tempos antigos e modernos. Hai que ter en conta que está situada estratexicamente na principal ruta terrestre á India e serviu durante 2000 anos de paso aos invasores.

A civilización urbana na meseta iraniana, que inclúe a maior parte de Irán, Afganistán e de Paquistán, pode ter comezado entre o 3000 e 2000 a.C. (véxase tamén Complexo Arqueolóxico de Bactria-Margiana e Civilización do val do Indo). Os achados arqueolóxicos tamén indican os principios posibles da Idade de Bronce que se estendería por tódalas partes do mundo antigo de Afganistán e de Paquistán. Tamén se cre que a rexión tivo dende tempos temperáns contactos comerciais con Mesopotamia.

A comezos do século V a.C. o territorio do actual Afganistán abranguía diversas satrapías do imperio aqueménida, despois da súa incorporación por Ciro I. No 330 a.C. Alexandre o Grande entrou no territorio afgán para capturar Bactria (actual Balkh), e levoulle ata o 327 a.C. conquistar o que hoxe é Afganistán. Á morte de Alexandre (323 a.C.), os seléucidas fixéronse coa maior parte do actual Afganistán, que controlaron ata que a mediados do III a.C. se formou un reino grego independente en Bactria que durou ata o 170 a.C. no que desapareceu diante dos ataques das tribos procedentes do norte, especialmente partos e sacas. No sur, o Imperio de Mauria tiña o control do que hoxe é o sur de Afganistán e nese territorio introduciu o budismo.

A mediados do século II a.C. os Cuxanos, estableceron un imperio en Afganistán durante case catro séculos. O Imperio Cuxano espallouse dende o val do río Cabul cara ao río Indo, o deserto do Gobi e a Chaira iraniana. No século II d.C. con Canixca (Kanishka), o máis poderoso dos gobernantes cuxanos, o imperio conseguiu a súa máxima extensión: dende a foz do río Indo no mar Arábigo ata Caxemira e norte do Tíbet, nese tempo foi cando o budismo Mahaiana chegou ao seu cumio en Asia Central.

No século III Cuxán fragmentouse en reinos semi-independentes, conquistados polo Imperio Sasánida no oeste e polo Imperio dos Guptas fundado no século IV. Unha nova vaga de invasións indoeuropeas chegou dende o norte no século IV, os Heptalitas, ou Hunos brancos, arrasaron o que quedaba dos reinos Cuxanos e Sasánidas. A mediados do século VI os Gokturks, pobo nómade de Asia Central, desfixo o poder heptalita ao norte do río Amú, mentres ao sur do río Amú rexurdía o poder sasánida.

Conquista Islámica

No 637 os árabes vencen aos sasánidas nas batallas de Qadisiya e Nahawand, e no seu avance cara ao leste capturan Herat no 651. Entre o século VII e o IX a maioría dos habitantes convertéronse ao islam sunnita, e mentres os abbásidas gobernan dende Bagdad o actual Afganistán. Nos séculos VIII e IX pobos de lingua turca aséntanse no Hindu Kush e comezan a asimilar a lingua e cultura pasthún, xa presentes alí. A mediados do IX, o goberno Abásida deixa paso a pequenos reinos semi-independentes; no Hindu Kush tres dinastías locais ascenden ao poder, a máis coñecida a Samínida (dinastía chíi) que abranguía dende Bukhara ata o sur da India e o oeste de Irán ata que a mediados do século X cae baixo os ataques de tribos turcófonas do norte e dos Ghaznavides polo sur.

O Imperio Ghaznavide controla os pequenos reinos no 998, Mahmud de Ghazni consolidou as conquistas dos seus predecesores e converteu Ghazni nun gran centro cultural e base das súas frecuentes expedicións á India, pero coa súa morte no 1030 o imperio comeza a decaer ata a súa desfeita definitiva en 1149 cando o reino de Ghor captura e queima Ghazni.

Os Ghors controlaron a maioría do que hoxe é Afganistán, leste de Irán e Paquistán, ata que entre o 1200 e 1205 a maioría do territorio Ghor foi conquistado polo xa do imperio Khwarezmid. En 1219 o imperio caeu en poder de Xenxis Khan, o que implicou a destrución de moitas cidades como Herat, Ghazni e Balkh e o espolio das zonas máis fértiles. A morte de Xenxis Khan en 1227 supuxo unha época de guerras constantes, nas que pequenos xefes e príncipes loitaron pola supremacía ata 1398 no que un dos seus sucesores, Tamerlán, incorporou o que é hoxe Afganistán ao seu imperio. O seu fillo Sha Ralj trasladou en 1405 a capital dende Samarcanda ata Herat, converténdoa nunha das cidades máis cultas e refinadas da época.

Babur, descendente de Xenxis Khan e de Tamerlán, ao que os Shaybani uzbekos botaran do poder no val de Fergana (Uzbekistán) cruza o Amu Daria en 1504 e captura Cabul ao derradeiro dos gobernantes mongois. Dende ela, en 1526 principia a conquista da India, onde fundou o Imperio mogol, pero a área do que hoxe é Afganistán acabou sendo relegada polos seus sucesores a zona de confrontación entre os Moghuls e os Safávidas de Irán, debido á importancia estratéxica do eixo Cabul-Kandahar, mentres os uzbekos loitaban polo control de Herat e rexións do norte.

A mediados do XVII os mongois abandonaron o norte de Cabul aos uzbekos, e o persa Nadir Shah conquistou Kandahar e Cabul en 1738.

Imperio Durrani

En 1747, tras a morte de Nadir Shah, unha Loya Jirga (xuntanza de xefes tribais abdalí pastúns) elixiu como rei a Shah Ahmed, a pesar de ser máis novo que outros pretendentes, Ahmad tiña moitos factores no seu favor, era descendente directo de Sado (epónimo dos Sadozai), era un líder carismático e un guerreiro terrible que tiña ao seu dispor unha ben adestrada forza móbil de varios milleiros de cabaleiros e posuía o tesouro de Nadir Shah. Unha das primeiras actuacións de Ahmed como xefe vai ser adoptar o título de Durr-i-Durrani (perla das perlas), ademais foi o primeiro gobernante pastún de Afganistán. Ahmed Shah comezou capturando Ghazni aos pashtun ghilzai e botando de Cabul ao goberno local. En 1749 o Imperio mogol cédelle a soberanía sobre Sindhi e todo o norte da India ao oeste do río Indo para salvar a capital india do ataque afgán. Ahmed shah dirixiuse entón cara ao oeste, a Herat, gobernada por un neto de Nadir Shah. Logo dun ano de sitio caeu, polo que Ahmad puido enviar o seu exército para ocupar o norte do Hindu Kush, poñendo baixo o seu control aos turcomenos, uzbekos, taxicos e hazaras. Invadiu a India, logrou o control do Punjab, Caxemira e a cidade de Lahore.

En 1757 saqueou Delhi, pero permitiu á dinastía mogol manteren o control nominal coa condición de que recoñecese a súa soberanía sobre o Punjab, Sindhi e Caxemira. Deixou en Delhi ao seu segundo fillo Timur Shah e regresou a Afganistán. O colapso dos Mughal, facilitou o xurdimento de novos poderes, así os maratis, dende a súa capital en Pune puxeron en perigo as novas conquistas de Ahmed, este fíxolles fronte con éxito, declarándolles a xihad (guerra santa islámica), á que se xuntaron pastúns doutras tribos e baluchis. En 1759 Ahmed entrou triunfante en Lahore e en 1761 enfrontouse con eles na batalla de Panipat e que supuxo a desfeita dos maratis.

O imperio Durrani era un dos máis grandes imperios islámicos da época, quizais o segundo despois do Imperio Otomán pero xa antes da súa morte comezou a dar síntomas de febleza. Os Sikhs a fins de 1761 conseguiron controlar a maioría do Punjab, en 1762 Ahmed atacou Lahore, despois de tomar a cidade santa sikh de Amritsar, masacrando a milleiros de sikhs, destruíndo os seus templos, pero Ahmed non puido impedir que os sikhs se fixesen co control de todo o Punjab.

No 1772 sucédelle o seu fillo Timur Shah, traslada a capital de Kandahar a Cabul, para facilitar o control do territorio do norte do Hindu Kush. Con el comezou un período de caos, de loita polo poder entre os diferentes clans pastúns e a perda dos territorios conquistados por Ahmed Shah. No 1780 asinouse un tratado co emir de Bukhara no que se estableceu o Amu Daria como fronteira setentrional de Afganistán. Tras a morte de Timur Shah, en 1793, viviuse un período de anarquía e arredor de 1818 os descendentes de Ahmed Sha só controlaban un radio de 160 km arredor de Cabul. En 1823, tras a caída da dinastía Durrani, Afganistán deixou de existir brevemente, fragmentándose en diversos principados.

Influencia europea

Emir Xáh Shuja Durrani, sentado no seu Palacio de Cabul en 1839.

No 1826 Dost Mohamed conseguiu exercer suficiente control sobre os seus irmáns para proclamarse emir de Cabul e axiña tivo que repelir ataques dos sikhs no leste do río Khyber, e no 1834 parou unha invasión do antigo gobernante, Xáh Shuja. Estas querelas internas permitiron que as forzas sikhs de Ranjit Singh ocuparan Peshawar. No 1836 as forzas de Dost Mohamed, baixo as ordes do seu fillo Mohamed Akbar Khan, derrotaron aos sikhs en Jamrud, pero non tentou reconquistar Peshawar. Na busca de aliados cos sikhs contactou co gobernador británico da India, Lord Auckland, a partir de entón Afganistán vai ser unha peza do xogo de poder en Asia Central entre dúas grandes potencias, Rusia e Gran Bretaña.

No 1838 asínase un acordo entre Auckland, Ranjit Singh e Shuja no que se recoñecía o goberno sikh sobre as antigas provincias afgás conquistadas, Herat debía permanecer independente, e Dost Mohamed debía ser substituído por un gobernante próximo aos intereses británicos, isto supón o comezo da Primeira Guerra Anglo-Afgá (1838-1842). As tropas británicas comandadas por William McNaughton entran polo Punjab, toman Quetta en marzo de 1839 e un mes despois chegan a Kandahar sen loita. En xullo atacan a fortaleza de Ghazni, e vencen ás tropas de Dost Mohamed, o que provoca a marcha ao exilio deste, en agosto de 1839 Shuja foi de novo entronizado en Cabul, aos 30 de perder o poder. Parte das tropas británicas retornan á India, pero en outubro de 1841 prodúcese unha revolta de parte das tribos afgás que apoian ao fillo de Dost Mohamed, Mohamed Akbar Khan. O 1 de xaneiro de 1842 asínase un acordo entre o comandante británico Elphinstone e os rebeldes para a retirada das tropas británicas de Afganistán, pero son atacadas o 6 de xaneiro por guerreiros ghizai cando volvían á India, provocando 3.000 mortos.

Shuja só se mantén no poder ata abril de 1842, no outono de 1842 as tropas británicas de Kandahar e Peshawar entran en Cabul para rescataren aos prisioneiros británicos.
En abril de 1843 Dost Mohamed volve a Cabul. A invasión estranxeira deu ás tribos afgás un sentido de unidade temporal.

Caricatura política onde se ve a Sher Alí Khan cos seus «amigos», Reino Unido e Rusia (1878).

Durante a segunda guerra anglo-sikh (1848-1849) tentou tomar Peshawar, pero fracasou. No 1855 polo Tratado de Peshawar os británicos normalizan as relacións diplomáticas con Afganistán, no 1857 foille engadido un addendum permitindo aos británicos ter presenza militar en Kandahar durante un conflito cos iranianos, que atacaran Herat no 1856. No 1863 Dost reconquistou Herat coa axuda británica. Dost morreu uns meses máis tarde, sucedeulle o seu terceiro fillo, Sher Alí, pero Cabul permaneceu en mans do seu irmán máis vello Mohamed Afzal ata 1868. Sher Alí móstrase preocupado pola expansión cara ao sur de Rusia, que en 1873 tomara as terras do khan de Khiva. Sher Alí pediu o apoio británico, pero os británicos rexeitaron darlle apoio. Cando os rusos envían unha misión diplomática a Cabul o 22 de xullo de 1878, os británicos enviaron a súa propia delegación a Cabul, pero foi rexeitada polo goberno afgán. O 22 de novembro unha forza británica de 40.000 homes entraron en Afganistán por tres puntos diferentes. Sher Ali, alarmado, tentou pedir axuda ao tsar para que o axudase, pero este foi incapaz de o facer, polo que volveu a Mazar-e Sharif, onde morreu en febreiro.

Coas tropas británicas ocupando a maioría do país, Yaqub Khan, o novo gobernante, asinou o Tratado de Gandamak en maio de 1879 para parar a invasión do resto do país. A cambio dun subsidio anual e vagas promesas de asistencia en caso de invasión exterior, os asuntos exteriores quedaban en mans dos británicos, e Afganistán cedeulles varias áreas fronteirizas.

Abdur Rahman Khan.

Yaqub abdicou en outubro 1881 en favor de Abdur Rahman Khan, coñecido como o Emir de Ferro, que recibiu a axuda británica para centralizar e reforzar o estado afgán. Xa dende o comezo do seu reinado tivo que facer fronte a varias rebelións, e ás veces fixo uso dunha política de dureza, con execucións e deportacións masivas, incluíndo o traslado das tribos pasthuns rebeldes do sur e centro sur cara ao norte favorecéndoos fronte á poboación orixinaria non pasthún, co que creaba unha poboación local pasthún leal fronte ás demais minorías étnicas. Ao tempo organizou un sistema de gobernadores provinciais, que erosionou a organización tribal, e un exército permanente que actuaba directamente baixo as súas ordes.

Os primeiros problemas coas potencias vai ser o incidente de Panjdeh no 1885 no que os rusos derrotan ás tropas afgás e toman o oasis de Merv. No 1893 Abdur Rahmar tivo que aceptar unha misión presidida por Sir Mortimer Durand, secretario de asuntos exteriores da India Británica para definir os límites entre Afganistán e a India Británica, a fronteira que definiu vai ser coñecida como a Liña Durrand, e non tivo en conta a realidade xeográfica ou cultural, permanecendo como un factor de tensión entre os gobernos de Afganistán e a India Británica e con Paquistán. A nova fronteira supuxo a división dos pasthuns en dous estados.

No 1896 Rusia concedeulle a Afganistán o corredor de Wakhan, un territorio kirguís, para estratexicamente evitar ter fronteira directa co Imperio Británico.

O Rei Habibullah Khan de Afganistán.

O seu fillo Habibullah Khan sucedeulle no trono no 1901, grazas ao apoio do exército creado polo seu pai. No 1904 queda delimitada a fronteira con Irán. Durante a primeira guerra mundial Afganistán permaneceu neutral. O 20 de febreiro de 1919, Habibullah Khan foi asasinado nunha xornada de caza.

Reformas de Amanullah Khan e guerra civil

Sucedeulle Amunallah Khan, que declarou a total independencia de Afganistán e atacou os británicos en maio de 1919. Nesta Terceira guerra anglo-afgá, Amunallah tivo éxito nos primeiros días ao contar co apoio das tribos pasthun de ámbalas beiras da fronteira, os británicos recobráronse da sorpresa inicial e ao final chegouse ao Acordo de Rawalpindi, polo que se permitía a Afganistán ter a súa propia política exterior, en parte para frear a influencia da Revolución Bolxevique de 1917, que nos seus esforzos por calmar aos musulmáns do seu país, os líderes soviéticos trataron de establecer relacións cordiais cos estados musulmáns veciños. No caso de Afganistán o goberno soviético tratou de estreitar lazos, ao mesmo tempo que intentaba impedir o apoio británico á contrarrevolución.

Amanullah envía representantes a Moscova en 1919, Lenin recibe á misión de Cabul e responde enviándolle un representante para ofrecer axuda ao goberno de Amanullah. Malia iso as relacións soviético-afgá flutuaron dependendo do valor de Afganistán para os líderes soviéticos, a pesar de Afganistán intentar a recuperación dos oasis de Merv e Panjdeh, non conseguiu facerse con eles.

En maio de 1921 asínase o Tratado de Amizade Afgán-soviético, os soviéticos axudaron a Amunallah con diñeiro, tecnoloxía e equipamento militar, aínda que Amunallah quedou decepcionado coa política soviética, especialmente coa represión dos musulmáns da Unión Soviética. Os británicos viron con preocupación as relacións afgán-soviéticas, especialmente cando os soviéticos introducen algúns aeroplanos, e coa política de Amunallah de apoiar aos nacionalistas indios, mesmo dándolle asilo en Cabul e aos pasthúns da India.

Amanullah efectúa grandes reformas para modernizar Afganistán, axúdase de conselleiros turcos para profesionalizar o exército e mesmo crear unha forza aérea, aínda que vai contar coa oposición dos sectores máis tradicionais, liderados polo ministro da guerra, Mohamed Nadir Khan, que acabará dimitindo. As medidas reformistas afectaron a todos os ámbitos da sociedade, dende a adopción do calendario solar, a xeneralización e mesmo obriga de usar a vestimenta occidental en Cabul, a mellora xurídica da posición da muller, a abolición da escravitude, a introdución da educación obrigatoria, a reestruturación, a reorganización e a racionalización da estrutura dos impostos, as campañas anticorrupción, a adopción do sistema métrico decimal, a creación dun Banco Nacional (Bank-i-Melli) e a introdución do afgani como nova moeda foron algunhas das moitas medidas modernizadoras.

En 1923 apróbase a primeira Constitución, porén a xaria seguiu a ser a fonte da lexislación, aumentando a súa influencia despois da rebelión de Khost de 1924, aínda así os líderes relixiosos sempre estiveron receosos das reformas relixiosas de Amanullah.

En novembro de 1928 rebélase a tribo pasthún dos Shinwari en Jalalabad. A medida que as forzas tribais se achegaban a Cabul, as tropas reais quedaban reducidas por desercións masivas, entrementres as tribos taxicas avanzaban polo norte cara a Cabul.

En xaneiro de 1929 Amunallah abdica no seu irmán máis vello, Inayatullah, que reina só tres días antes de marchar ao exilio na India. Unha tentativa posterior para reconquistar Cabul por Amanullah falla e este exíliase definitivamente en Italia.

Reino de Afganistán (1929-1973)

Véxase tamén: Reino de Afganistán.

Reinados de Nadir Shah e Zahir Shah

Artigo principal: Reinados de Nadir Shah e Zahir Shah.

Mohammad Zahir Shah en 1963.

O Príncipe Mohammed Nadir Khan, primo de Amanullah Khan, á súa vez derrota e executa a Habibullah Kalakani a inicios de novembro de 1929. Pronto foi proclamado como rei Nadir Khan. Comezou por consolidar o poder e rexenerar o país. Abandonou as reformas de Amanullah Khan, en favor dunha transición máis gradual para a modernización. En 1933, porén, foi asasinado nunha vinganza por un estudante de Cabul.

Mohammad Zahir Shah, fillo de Nadir Khan de 19 anos, asumiu o trono e reinou de 1933 a 1973. Até 1946, Zahir Shah reinou coa axuda do seu tío Sardar Mohammad Hashim Khan, que ocupou o posto de Primeiro ministro e continuou as políticas de Nadir Shah. En 1946, outro dos tíos de Zahir Shah, Sardar Shah Mahmud Khan, tornouse primeiro ministro e iniciou unha experiencia que permitiu unha maior liberdade política, mais reverteu a política cando foi máis lonxe do que esperaba. En 1953, foi substituído como primeiro ministro por Mohammed Daoud Khan, primo e cuñado do rei. Daoud buscou unha relación máis estreita coa Unión Soviética e máis distante de Paquistán. No entanto, as disputas con Paquistán levaron a unha crise económica e por iso foi convidado a dimitir en 1963. De 1963 até 1973, Zahir Shah asumiu un papel máis activo.

En 1964, o rei Zahir Shah promulgou unha constitución liberal, que prevía unha lexislatura bicameral na que o rei nomeou un terzo dos deputados. O pobo elixiu un terzo, e os restantes foron seleccionados indirectamente polas asembleas provinciais. A pesar do "experimento de democracia" Zahir produciu poucas reformas duradeiras, e permitiu o crecemento de partidos extremistas non oficiais, tanto de esquerda como de dereita. Estes incluíron o comunista Partido Popular Democrático do Afganistán (PDPA), que tiña lazos ideolóxicos estreitos coa Unión Soviética. En 1967, o PDPA dividiuse en dúas grandes faccións rivais: o Khalq (masas) foi dirixido por Nur Mohammad Taraki e Hafizullah Amin, que foron apoiados por elementos dentro das forzas armadas, e os Parcham (insignia), liderado por Babrak Karmal.

República de Afganistán e fin da monarquía

Artigo principal: República de Afganistán.

Cabul (1970s).

En medio a acusacións de corrupción e prevaricación contra a familia real e as malas condicións económicas creadas pola grave seca de 1971-1972, o ex-primeiro ministro Mohammad Sardar Daoud Khan, que era primo do Rei Zahir tomou o poder nun golpe de Estado sen violencia o 17 de xullo de 1973, mentres Zahir Shah estaba recibindo un tratamento por problemas oculares e terapia para a lumbalxia en Italia. Daoud aboliu a monarquía, revogou a Constitución de 1964, e declarou que Afganistán unha república con el como o seu primeiro presidente e primeiro ministro. As súas tentativas de realizar as reformas económicas e sociais necesarias tiveron pouco éxito, e a nova Constitución promulgada en febreiro de 1977 non conseguiu acabar coa inestabilidade política crónica. As modificacións manifestadas na sociedade afgá tamén axudaron ó golpe de Estado: a familia real tiña, insolitamente, estabelecido relacións de colaboración coa esquerda contraria á monarquía tradicional, apoiada nos xefes das tribos máis influentes (principalmente, os Pashtuns). Daud proseguirá unha política de aproximación ós países musulmáns, principalmente con Arabia Saudita e co Shá do Irán, o que non será visto con agrado pola Unión Soviética e levará ó fin do seu goberno.

Pola desilusión, en conxunto, en 1978, un prominente membro do Partido Democrático Popular de Afganistán (PDPA), Mir Akbar Khyber (ou "Kaibar"), foi morto polo goberno. Os dirixentes do PDPA aparentemente temían que Daoud estaba planeando exterminalos, especialmente porque a maioría deles foron prendidos polo goberno pouco despois. No entanto, Hafizullah Amin e un número de oficiais militares da á da facción do Khalq do PDPA conseguiu manterse en xeral e organizar un golpe militar, no que quedaría coñecido como a "Revolución de Saur" (período que vai de 22 de abril a 22 de maio).

República Democrática e invasión soviética

Artigos principais: República Democrática de Afganistán, Revolución de Saur, Guerra de Afganistán (1979-1989) e Operación Ciclón.

28 de abril de 1978, un día despois da Revolución de Saur en Cabul.

O 27 de abril de 1978, o PDPA, liderado por Nur Mohammad Taraki, Babrak Karmal e Amin Taha, derrubou o goberno de Mohammad Daoud, que foi asasinado, xuntamente con todos os membros da súa familia nun sanguento golpe militar. O golpe ficou coñecido como "Revolución de Saur". O 1 de maio, Taraki tornouse Presidente, Primeiro ministro e Secretario Xeral do PDPA. O país foi entón rebautizado como República Democrática de Afganistán (RDA), e o réxime PDPA durou, dalgunha forma ou doutra, até abril de 1992.

En marzo de 1979, Hafizullah Amin asumiu o cargo de primeiro ministro, mantendo a posición de mariscal de campo e tornándose vicepresidente do Consello Supremo de Defensa. Taraki permaneceu como Presidente e co control do Exército. O 14 de setembro, Amin derrubou a Taraki, que foi asasinado.

Unha vez no poder, o PDPA aplicou unha axenda liberal marxista-leninista; pasou a substituír as leis relixiosas e tradicionais polas seculares e marxistas-leninistas. Os homes eran obrigados a cortar as súas barbas, as mulleres non podían usar un chador e as mesquitas foron colocadas fóra dos límites. O PDPA fixo unha serie de reformas nos dereitos das mulleres, a prohibición de casamentos forzados, dando recoñecemento no estado de dereito das mulleres ó voto, e introducindo as mulleres na vida política. Mais o PDPA tamén realizou a reforma agraria socialista; promoveu o ateísmo de Estado, e realizou unha reforma agraria mal concibida, que foron mal interpretadas por practicamente todos os afgáns. Tamén se prohibiu a usura. O PDPA convidou á Unión Soviética a axudar na modernización da infraestrutura económica do país (principalmente a súa explotación de minerais raros e gas natural). A URSS enviou tamén empresas para construír estradas, hospitais e escolas e para perforar pozos de auga, tamén adestraron e equiparan o exército afgán. Tras o ascenso do PDPA ó poder, e o establecemento da RDA, a Unión Soviética prometeu axuda monetaria por valor de polo menos 1,262 billóns de dólares.

Ó mesmo tempo, os comunistas impuxeron unha tiranía sobre o pobo afgán; prenderon, torturaron ou asasinaron a miles de membros da elite tradicional, das institucións relixiosas, e os intelectuais. Human Rights Watch estima que cerca de 100.000 persoas puideron ser asasinadas no campo soamente por tropas do goberno. Os membros da academia e das minorías étnicas foron asasinados, torturados ou presos. En decembro de 1978, o liderado do PDPA asinou un acordo coa Unión Soviética que permitía o apoio militar ó PDPA en Afganistán se fose necesario. A maioría da poboación nas cidades, incluíndo Cabul deu a benvida ou eran ambivalentes a esas políticas.

Con todo, a natureza marxista-leninista e secular do goberno, así como a súa forte dependencia da Unión Soviética tornouse impopular para a maioría da poboación afgá. Represións mergullaron gran parte do país, especialmente nas áreas rurais, en revolta aberta contra o novo goberno marxista-leninista. Na primavera de 1979, as revoltas atinxiron 24 das 28 provincias afgás, incluíndo grandes áreas urbanas. Máis da metade do exército afgán ou desertou ou adheriuse á insurrección.

Os Estados Unidos viron a situación como unha excelente oportunidade para debilitar á Unión Soviética. Como parte dunha estratexia da Guerra fría, en 1979, o goberno dos Estados Unidos (coa presidencia de Jimmy Carter e do Asesor de Seguridade Nacional, Zbigniew Brzezinski) comezaron a financiar e adestrar secretamente os Muxahidins contra forzas do goberno a través do servizo secreto paquistaní coñecido como Inter Services Intelligence (ISI).

Para reforzar a facción Parcham, a Unión Soviética decidiu intervir o 24 de decembro de 1979, cando o Exército Vermello invadiu o seu veciño do sur. Máis de 100.000 tropas soviéticas participaron na invasión, que foi apoiada por outros cen mil militares afgáns e outros membros da facción Parcham. Non obstante, Hafizullah Amin foi asasinado e substituído por Babrak Karmal. En resposta á ocupación soviética de Afganistán, durante a administración de Ronald Reagan, os Estados Unidos aumentaron o armamento e financiamento dos Muxahidins, que iniciaron unha loita de guerrillas, grazas en gran parte ós esforzos de Charlie Wilson e do director da CIA Gust Avrakotos. Os primeiros relatos estiman que $6–20 billóns foron gastados polos Estados Unidos e Arabia Saudita, mais os máis recentes informes afirman que Arabia Saudita e os Estados Unidos proporcionaron até US $40 billóns en diñeiro e armas, para a creación de grupos islámicos contra a Unión Soviética. Os Estados Unidos pasaron o seu apoio a través do ISI paquistaní. Arabia Saudita tamén prestou apoio financeiro. Líderes como Ahmad Shah Massoud recibiron só un auxilio menor en comparación con Gulbuddin Hekmatyar e algúns dos outros partidos, aínda que Massoud foi nomeado o "afgán que venceu a Guerra Fría" polo Wall Street Journal.

A ocupación soviética de 10 anos provocou a morte de entre 600.000 e dous millóns de afgáns, a maioría civís. . Cerca de 6 millóns de refuxiados afgáns fuxiron para Paquistán e Irán, e de alí fuxiron máis de 38.000 para os Estados Unidos e moitos máis para a Unión Europea. Enfrontados coa crecente presión internacional e co gran número de baixas en ambos os lados, os soviéticos retiráronse en 1989. A súa retirada de Afganistán foi vista como unha vitoria ideolóxica nos Estados Unidos, que apoiara algunhas faccións muxahidins a través de tres administracións presidenciais dos Estados Unidos para combater a influencia soviética na proximidade da rexión rica en petróleo do Golfo Pérsico. A URSS continuou a apoiar ó presidente Mohammad Najibullah (ex-xefe do servizo secreto afgán, KHAD) até 1992.

Estado Islámico, interferencia estranxeira e guerra civil

Artigo principal: Guerra Civil Afgá.

Burhanuddin Rabbani.

O período de 1989 a 1992, da así chamada Guerra Civil Afgá, comezou despois de que os soviéticos se retiraron de Afganistán, deixando ós comunistas afgáns a defenderse contra os muxahidins. Sorprendentemente, o réxime sobreviviu á retirada dos soviéticos e á progresiva redución da axuda económica e militar. As ofensivas guerrilleiras, fortalecidas pola continuidade da axuda externa, non conseguiron derrubar o goberno, nin chegar a un acordo para formar unha nova administración. A capital Cabul transformárase nunha cidade-Estado, onde refuxiados do campo e segmentos urbanos apoiaban o goberno. Coa disolución da Unión Soviética a axuda foi completamente cortada, levando ó colapso do goberno.

A fase de 1992 a 1996 da Guerra Civil Afgá comezou coa renuncia do presidente Najibullah do Goberno de Afganistán e a entrada dos grupos muxahidins en Cabul. O combate envolveu múltiples faccións e foi dividido en tres frontes. O oeste da cidade era controlado en gran parte por Hezbe Wahdat e Jamiat-e Islami aliado de Ittehad-I-Islami. O norte da cidade estaba baixo control das forzas de Ahmad Shah Massoud e Jamiat-e Islami, mentres o sur estaba en gran parte baixo o control de Gulbuddin Hekmatyar do Hezbi Islami.

Unha Loya Jirga -consello de notábeis formado por líderes tribais, autoridades relixiosas e anciáns- instala un goberno islámico moderado, liderado por Burhanuddin Rabbani; non obstante o poder de facto fica cos xefes militares rexionais corruptos e bandos armados. Así, os partidos políticos en Afganistán chegaron a un acordo de paz e repartición do poder (os Acordos de Peshawar). Os Acordos de Peshawar crearon o Estado Islámico de Afganistán, que nomeou un goberno interino para un período de transición. Os restos do réxime derrubado xuntáronse en distintos grupos, que tenderon a se agrupar por etnias. Estes, á súa vez, recibían apoio externo de potencias rexionais, desexosas de ocupar o baleiro de poder provocado pola desintegración da URSS. Moitos dos partidos vinculábanse ós novos países de Asia Central, nos que a súa etnia era maioritaria. Mais había unha división dominante: os moderados (como Massud), desexosos dun goberno de coalición e independencia externa, e os fundamentalistas (como Hekmatyar), ligados a Paquistán e a Occidente.

O goberno do presidente Rabbani, foi recoñecido internacionalmente, mais combatido por Hekmatyar. Os países recentemente independentes de Asia central, abastecidos de petróleo e situados entre Rusia e a China, constituían unha nova realidade xeopolítica, ambicionada por Occidente. Afganistán, localizado entre Irán e a China, ocupaba unha posición importante, representando o único acceso á rexión. Así, as compañías sauditas e estadounidenses desexaban construír un oleoduto ligando o petróleo do mar Caspio ó océano Índico, evitando dese modo, a Rusia e Irán. Así, necesitaban dun goberno servil en Cabul.

En 1995, o Hezb-i-Islami de Gulbuddin Hekmatyar, o Hezb-i Wahdat apoiado por Irán, así como as forzas Junbish de Abdul Rashid Dostum foron derrotados militarmente na capital Cabul por forzas do goberno interino de Massoud que posteriormente tentou iniciar un proceso de política nacional co obxectivo de acadar unha consolidación nacional e realizar unhas eleccións democráticas. Paquistán buscou, entón, unha alternativa, con axuda estadounidense e saudita, os seus servizos de intelixencia recrutaron entre os campos de refuxiados os "estudantes" das madrasas, unha poderosa milicia, ofrecendo adestramento, armas, diñeiro e apoio aéreo. Nun país economicamente devastado, socialmente esgotado e politicamente decepcionado coa continuación da guerra civil polos partidos tradicionais, a aparición deste grupo en 1994, que buscaba a unidade, a orde, a fin da guerra e a creación dun Estado islámico "puro", pasou a ser visto para amplos segmentos da poboación como a única organización capaz de protexer ós afgáns dos excesos practicados polas diversas faccións guerrilleiras. Trala conquista de Candaar e Herat, no oeste, avanzaron gradualmente rumbo á capital.

Réxime talibán e a Fronte Unida

O expresidente paquistaní, Pervez Musharraf envía máis tropas contra a Fronte Unida de Ahmad Shah Massoud.

Mapa da situación en Afganistán ao final de 1996; territorios de Massoud (vermello), Dostum (verde) e dos talibáns (amarelo).

Mapa da situación en Afganistán en agosto de 2001 até outubro de 2001.

Artigos principais: Emirato Islámico de Afganistán, Talibán e Alianza do Norte.

A fase máis recente da guerra civil afgá comeza en 1992, cando unha alianza de movementos guerrilleiros derruba o réxime pro-comunista de Mohammad Najibullah. As negociacións para a formación dun goberno de coalición dexeneran en enfrontamentos, e, en 1996, os Talibáns (milicia sunita de etnia patane máis numerosa do país) asumen o poder e implantan un réxime fundamentalista islámico. Cerca de 1 millón de persoas morren na guerra. Outros 2,5 millóns están refuxiados en países veciños.

As loitas seguintes entre as varias faccións dos muxahidin, permitiron que os fundamentalistas dos Talibáns puidesen apropiarse da maioría do país. Alén da rivalidade civil continuada, o país sofre de enorme pobreza, dunha infraestrutura devastada, e da desaparición de recursos naturais. Nos últimos dous anos, o país sofre coa seca. Estas circunstancias conduciron a que de tres a catro millóns de afgáns sufriran de inanición.

Os talibáns comezaron a bombardear Cabul, a comezos de 1995, pero foron derrotados polas forzas do goberno do Estado Islámico de Ahmad Shah Massoud. O 26 de setembro de 1996, os talibáns con apoio militar por parte do Paquistán e o apoio financeiro da Arabia Saudita preparáronse para unha outra grande ofensiva contra Massoud que ordenou unha retirada completa de Cabul. Os talibáns tomaron Cabul o 27 de setembro de 1996, derrocaron e fixeron fuxir ó presidente Burhanuddin Rabbani, e estabeleceron o Emirato Islámico de Afganistán. En realidade, tórnase presidente Mulá Mohammed Omar, cos talibáns controlando o 75% do territorio afgán. Os adversarios foron executados e Najibullah foi capturado, cando se encontraba refuxiado na representación da ONU. El e o seu irmán foron castrados, aforcados e, despois, asasinados en praza pública.

Desde entón, os talibáns estabelecen un réxime teocrático con base nunha interpretación fundamentalista da xaria, revogando todo consello electo (comezando polo Parlamento); ordenouse a destrución de bibliotecas, de televisores e vídeos, alén de obrigar ós homes a usar barbas e estandarizar o corte de cabelo e o vestiario masculino e feminino, o novo réxime instituíu tamén regras que restrinxiron severamente a liberdade das mulleres (como a esixencia de usar o burca).

Durante os anos do réxime talibán, as mulleres tiñan prohibido traballar ou saír sen estaren acompañadas por un membro da familia do sexo masculino. As mulleres con carreiras como médicas ou avogadas, perderon os seus empregos e permaneceron confinadas nas súas casas. O resultado directo foi que as familias en que non había ninguén para fornecer un salario eran obrigadas a mendigar ou a morrer de fame. Alén diso, os hospitais e os coidados de saúde para as mulleres eran escasos, pois os médicos do sexo masculino non podían atendelas. Os casos de depresión aumentaron a un ritmo alarmante entre as mulleres, ademais do número de suicidios. Moitas mulleres escolleron o suicidio en vez de vivir baixo a opresión e a inxustiza.

Trala caída de Cabul, Ahmad Shah Massoud e Abdul Rashid Dostum, anteriormente dous grandes inimigos, crearon a Fronte Unida (Alianza do Norte) contra os talibáns que estaban preparando ofensivas contra as demais áreas no ámbito do control de Massoud e aquelas baixo o control de Dostum. A Fronte Unida, incluída do lado das forzas de Massoud dominantemente tadjiques e as forzas uzbekas de Dostum, faccións hazaras e forzas pashtuns baixo o liderado de comandantes, como Abdul Haq, Haji Abdul Qadir, Qari Baba ou o diplomático Abdul Rahim Ghafoorzai. Desde a conquista dos talibáns en 1996 até novembro de 2001, a Fronte Unida controlou cerca do 30% da poboación de Afganistán, en provincias como Badakhshan, Kapisa, Takhar e partes de Parwan, Kunar, Nuristan, Laghman, Samangan, Kunduz, Ghor e Bamyan.

De acordo cun informe de 55 páxinas das Nacións Unidas, os talibáns, mentres tentaban consolidar o control sobre o Afganistán do norte e oeste, cometeron masacres sistemáticos contra civís. Os talibáns tiñan como branco especialmente as poboacións de relixión xiíta ou etnia hazara. Ao tomar Mazar-i-Sharif, en 1998, cerca de 4.000 civís foron executados polos talibáns e moitos máis foron torturados. En Mazar-i-Sharif foron asasinados varios diplomáticos iranianos. Outros foron secuestrados polos Talibáns, desencadeando unha crise de reféns que practicamente escalou nunha guerra a grande escala, con 150 mil soldados iranianos concentrándose na fronteira con Afganistán. Máis tarde admitiuse que os diplomáticos foron asasinados polos Talibáns, e os seus corpos foron levados a Irán.

Os documentos tamén revelan o papel das tropas de apoio árabes e paquistanís nestas mortes. A chamada Brigada 055 de Osama bin Laden foi responsábel dos asasinatos en masa de civís afgáns.

O presidente paquistaní, Pervez Musharraf - entón como xefe do Exército - foi responsábel do envío de miles de paquistanís para loitar ao lado dos Talibáns e Bin Laden contra as forzas de Massoud. No total, acreditouse que 28 mil paquistanís combateron en Afganistán.

Osama bin Laden co xornalista paquistaní Hamid Mir en novembro de 2001.

O novo réxime do Mulá Omar (recoñecido só por Paquistán, Arabia Saudita e Emiratos Árabes Unidos) crea todas as condicións para que Afganistán se torne o refuxio de Osama bin Laden e que instale alí a base para a súa rede terrorista, Al Qaeda. Afganistán realmente adestra e incentiva o fundamentalismo islámico e o terrorismo cuxos resultados deste prexudican as relacións cos Estados Unidos. De 1996 a 2001, a Al Qaeda de Osama bin Laden e Ayman al-Zawahiri tornouse nun Estado dentro do Estado dos talibáns. Bin Laden enviou recrutas árabes para unirse á loita contra a Alianza do Norte. Dos cerca dos 45 mil soldados paquistanís dos talibáns e de Al Qaeda loitando contra as forzas de Massoud só 14.000 eran afgás.

En agosto de 1998, Mazar-I-Charif, bastión uzbeko de Douston, foi conquistado, así como o reduto dos xiítas hazaras. O comandante Massud, último apoio do goberno (que continúa a ser recoñecido internacionalmente), controla aínda o 10% do nordeste afgán, predominantemente habitado por tadjiques e o Val do Panjshir, que os talibáns non conseguiron controlar. Está apoiado por Rusia, India e Irán.

Fracasan, a mediados de 1999, as negociacións de paz - patrocinadas por Arabia Saudita - entre o goberno fundamentalista islámico dos Talibáns e a Fronte Islámica Unida de Salvación de Afganistán (Fiusa), agrupación de faccións étnicas e tribais de oposición co liderado do exministro de Defensa Ahmed Shah Massud.

Baixo o goberno dos talibáns, o país corre o risco de transformarse no epicentro de conflitos rexionais. Irán ameazou desprazar tropas na defensa da minoría xiíta afgá. O goberno indio acusa ós talibáns de apoiar os separatistas musulmáns en Caxemira. E a Federación Rusa denuncia o apoio de Afganistán ós separatistas musulmáns de Chechenia e de Daguestán. Os Estados Unidos, que armaron ós guerrilleiros islámicos durante a invasión soviética de Afganistán (1979-1989), agora premen ós talibáns para que extraditen ó millonario saudita Osama bin Laden, responsabilizándoo dos ataques terroristas ás súas embaixadas en África (en Kenya e Tanzania). Como resultado destes atentados, en agosto de 1998, os Estados Unidos bombardearon campos afgáns de Al Qaeda, en represalia.

A ONU impón sancións económicas ao país en novembro de 1999 até que Bin Laden sexa entregado a un tribunal internacional. En xaneiro de 2000, a ONU ampliou as sancións, decretando un embargo de armas, o peche das oficinas internacionais de Ariana, a liña aérea afgá, e a conxelación dos bens do réxime no exterior.

A 10 de setembro, a oposición armada Fronte Unida anuncia que o líder Ahmed Shah Massud sufriu un atentado o día anterior por 2 falsos xornalistas árabes de Alxeria; sospéitase que o atentado foi ordenado por Bin Laden.

Invasión norteamericana

Artigo principal: Invasión norteamericana de Afganistán.

Dous días despois do asasinato de Massoud, 3.000 persoas morreron en solo dos Estados Unidos nos atentados do 11 de setembro de 2001. O atentado ás Torres xemelgas, cometido en Nova York cando eran as 17h e 15m en Afganistán, non é informado nese país, tornándose no único en non falar do asunto. Na madrugada do día 12 de setembro, un bombardeo atribuído a forzas da Fronte Unida ás 1h e 45m, ataca o Aeroporto de Cabul, sendo transmitido pola CNN, que chegou ser atribuído aos Estados Unidos, que negaron o ataque.

Os atentados do 11 de setembro foron atribuídos a Osama bin Laden, líder de Al Qaeda, protexido polos talibáns. Os Estados Unidos piden aos talibáns a súa extradición e a disolución das bases da Al Qaeda en Afganistán, cousa que é rexeitada. O plan estratéxico dos Estados Unidos pasa por rematar co goberno dos talibáns e desarticular a súa capacidade operativa, apoiarse nas forzas tribais que rexeitaban aos talibáns para intervir e, logo, axudarse dunha coalición internacional creada ad hoc para manter a paz. Así, as forzas aéreas británicas e estadounidenses comezan a bombardear as bases dos talibáns e de Al Qaeda en Afganistán durante a Operación Liberdade Duradeira. No terreo, os Estados Unidos, forzas aliadas e o grupo resistente afgán da Alianza do Norte lanzaron unha campaña militar o 7 de outubro de 2001, ás 20h e 57m de Afganistán. Estes ataques levaron á caída de Mazar-i-Sharif e Cabul en novembro de 2001, cos talibáns e Al Qaeda retirándose cara á fronteira montañosa con Paquistán, a Liña Durand. Baixo o bombardeo americano de Afganistán morreron cerca de 14.000 persoas (3.800 civís e máis de 10 mil combatentes dos talibáns); e máis de 20.000 morrerán de doenzas e pola fame causadas pola guerra.

Baixo os auspícios da ONU, o 5 de decembro de 2001, reuníronse as faccións afgás en Bonn e elixiron 30 membros do goberno provisional, liderado por Hamid Karzai, antigo ministro da Defensa e ex-asesor da compañía petrolífera americana Unocal, e en estreitos contactos coa CIA. Tras seis meses de goberno, o antigo rei Zahir Shah convocou unha Loya Jirga, que elixiu a Karzai como presidente e deulle a autoridade para gobernar por dous anos máis.

En decembro de 2001, despois de que o goberno talibán foi deposto e o novo goberno afgán de Hamid Karzai se formara, a Forza Internacional de Asistencia para Seguridade (ISAF) foi creada polo Consello de Seguridade da ONU para axudar ao goberno de Karzai e ofrecer un seguridade básica ao pobo afgán.

Período Pos-Talibán

Artigo principal: Insurxencia talibán.

Expansión da inxurcencia talibán.

De 2002 en diante, os talibáns comezaron a reagruparse mentres máis tropas da coalición entraron na guerra escalada norteamericana cos insurxentes. Mentres tanto, a OTAN asumiu o control da ISAF en 2003 e a reconstrución de Afganistán comezou, sendo financiada pola comunidade internacional, especialmente pola USAID e outras axencias dos Estados Unidos. A Unión Europea, o Canadá e a India tamén desempeñan un papel importante na reconstrución.

2003-2008

2008-2011

O 9 de outubro de 2004, Karzai é confirmado como xefe de Estado na primeira elección presidencial directa na historia de Afganistán. Non obstante, o poder de Karzai non vai alén dos límites da capital, porque o resto do país continúa nas mans dos señores da guerra fortemente ligados a movementos muxahidin e ao comercio de opio. Os poderosos líderes derrubados (como o Mulá Omar) polos Estados Unidos refúxianse en Paquistán, entre 2002 e 2004, e pasan a facer incursións no sur do país, causando a morte de case 5.000 persoas, incluíndo 200 soldados americanos.

En 2005, os talibáns avanzan na súa forza e esténdense a tódalas provincias do sur e do centro do país. Iso foi posíbel grazas ao comercio de opio que nunca cesou e ao financiamento secreto paquistaní.

Así que os Estados Unidos comezaron a bombardear posicións militares do país, pasaron a cazar e prender terroristas en Afganistán e envialos á base militar na Baía de Guantánamo en Cuba. O goberno Bush afirmou que se trataba de combatentes ilegais, e que polo tanto non terían dereito ao tratamento de prisioneiros de guerra, que se rexe polas Convencións de Xenebra e recoñece certos dereitos básicos, que estarían sendo negados aos presos. Como Guantánamo, a pesar de ser unha base norteamericana instalada en territorio de Cuba contra a decisión dese país, tecnicamente non é territorio dos Estados Unidos, polo que se produce na Corte Suprema dos Estados Unidos unha discusión de se os presos teñen dereito a avogado, a ver familiares e a seren sometidos a un xuízo xusto, ou se poden ser sentenciados a morte por unha corte militar sen que a evidencia utilizada sexa sometida a un debate.

Inicialmente, a operación norteamericana en Afganistán tivo máis éxito que en Iraq, desmantelando boa parte do grupo terrorista Al Qaeda que estaba acollido no país. Con todo, non devolveu a paz que a nación perdeu desde a invasión soviética. As provincias continúan dominadas polos señores da guerra, os talibáns reagrúpanse nas escolas islámicas do outro lado da fronteira con Paquistán e a administración local está lonxe de ser eficiente e honesta. Así, Afganistán continúa sendo un dos países máis pobres do mundo, debido aos resultados de 30 anos de guerra, a corrupción entre os políticos de alto nivel e a crecente insurxencia dos talibáns apoiados por Paquistán. Os oficiais dos Estados Unidos tamén acusan a Irán de proporcionar soporte ós talibáns, mais afirmaron que é "a un nivel pequeno", pois "non é do seu interese ver ós talibáns, un elemento extremista sunita ultra-conservador, volver a asumir o control de Afganistán". Historicamente, Irán foi inimigo do réxime talibán.

Cerimonia de retirada das tropas da OTAN, a finais de 2014.

A OTAN e as tropas afgás realizaron moitas ofensivas contra o Talibán os últimos anos, mais estas probaron seren incapaces de desaloxar completamente a súa presenza. En 2010, o presidente dos Estados Unidos, Barack Obama implantou unha forza adicional de 30.000 soldados ao longo dun período de seis meses e propuxo comezar a retirada de tropas até 2012.

O 12 de agosto de 2010, documentos publicados no sitio web Wikileaks revelaron diversas falsificacións de informacións oficiais que indican que a oposición en Afganistán estaba moito máis forte que o esperado. O 7 de outubro de 2010, membros dos talibán publican unha nota afirmando controlar 75% do país, así como todas as principais estradas do país.

A presenza de soldados estadounidenses chegou ao seu máximo en 2011 cando superaban os 110 000 efectivos. En decembro de 2014, tras trece anos, os Estados Unidos e a OTAN oficialmente remataron as súas operacións militares en Afganistán, aínda que permaneceron destacamentos estranxeiros co obxectivo de apoiar ás forzas de seguridade afgás. O novo goberno local, liderado polo presidente Ashraf Ghani aínda afrontaba divisións internas e unha insurxencia cada vez máis activa. Por estes desafíos, o presidente Donald Trump reforzou as tropas estadounidenses enviando máis militares. Mais tamén, a administración Trump apostou por unha negociación cos talibáns para chegar a un acordo de paz que sería asinado o 29 de febreiro de 2020. Tras isto, Estados Unidos e a OTAN fixaron en 14 meses o prazo para retirada de Afganistán. Paralelamente, apertou ao goberno de Afganistán e aos talibáns para manter negociacións e Doha (Qatar) coa mediación estadounidense en setembro de 2020. A retirada definitiva dos soldados dos Estados Unidos foi adiada polo presidente Joe Biden ata o 11 de setembro de 2021, facéndoa coincidir co vixésimo aniversario do 11S.

Ao longo da presenza militar estadounidense diferentes investigacións sinalaron a corrupción e grandes problemas de xestión dos fondos económicos achegados polos Estados Unidos para a reconstrución do país e a consolidación dos seus corpos de seguridade.

Toma do poder dos talibáns

No verán de 2021, os talibáns protagonizaron un rápido avance tomando en poucas semanas a maioría das provincias de Afganistán provocando o colapso das forzas armadas. Finalmente o 15 de agosto, cando os insurxentes estaban ás portas de Cabul, Ghani abandonou o país e os talibáns ocuparon a capital proclamando a fin da guerra.

Ante está situación Estados Unidos asegurouse o control do aeroporto de Cabul para evacuar ao persoal diplomático e cidadáns americanos e doutros países que nas horas previas á entrada dos talibáns na capital deran orde de abandonar o país. Mais, a afluencia de moitos afgáns que, temerosos dos talibáns, buscaban obter refuxio provocaron problemas na xestión do aeródromo e escenas de pánico.

A caída do goberno de Afganistán e das súas forzas armadas, que durante case 20 anos foran sostidas por Estados Unidos e os países da OTAN provocou críticas nos Estados Unidos e os seus aliados. Mentres que o presidente Biden afirmou que os Estados Unidos cumprira cos obxectivos que motivaran a intervención de 2001, en Europa as voces foron máis críticas cuestionando o xeito da retirada.

A toma do poder talibán causou unha fonda preocupación na comunidade internacional polo respecto do novo goberno cara aos dereitos humanos, especialmente das mulleres. Nos seus primeiros anuncios, procuraron calmar estes temores. Así, o voceiro dos talibán, Zabiullah Mujahid, afirmou que se respectarían os dereitos das mulleres "dentro da lei islámica", unha amnistía para os que traballaron para os países estranxeiros e para administración afgá, e o compromiso de non protexer a Al Qaida ou outros grupos terroristas. Mais estas declaracións foron acollidas con escepticismo pola comunidade internacional. Con todo, aos poucos días sucedéronse as novas sobre violacións dos dereitos humanos por parte dos talibáns. Deste xeito, os medios de comunicación informaron da morte de persoas que protestaban contra os talibáns en manifestacións espontáneas. Doutra parte, a ONU recibiu un informe que alertaba da elaboración de listas de colaboradores dos países occidentais para a súa persecución, e Amnistía Internacional reportou a "tortura e morte" de nove homes da comunidade hazara.

Fronte a implantación dun novo réxime talibán organizouse unha resistencia no val do Panjshir dirixida por Ahmad Massoud, a quen se lle uniría o vicepresidente con Ghani, Amrullah Saleh. O 18 de agosto de 2021, nun chamamento internacional pediu a axuda loxística e militar aos países occidentais para a resistencia, agora denominada Fronte Nacional de Resistencia. Este grupo estaría integrado por máis de 6 000 persoas,aínda que algúns analistas internacionais dubidaron da súa operatividade nun enfrontamento armado considerando que o seu obxectivo sería influír nas negociacións cos talibáns.

Véxase tamén

Outros artigos

• Invasións de Afganistán
• O gran xogo

Ligazóns externas

• Páxina sobre Afganistán Arquivado 24 de decembro de 2005 en Wayback Machine. (en inglés).
• Enciclopaedia Iranica (en inglés).