Século X

século IX < século X > século XI

Hemisferio Oriental a inicios do século X d.C.

Hemisferio Oriental a finais do século X d.C.

Tempo que transcorre dende o ano 901 ó ano 1000 da era cristiá.

Acontecementos destacados

Galiza

• Compostela terceira meta de peregrinación da cristiandade.
• 905 - 910: peregrinación a Santiago de Compostela de Afonso III.
• 950: visita ao Apóstolo do bispo Gotestalco de Le Puy.

Europa

• O emperador Simeón o Grande solidifica o Primeiro Imperio Búlgaro como un dos estados máis poderosos de Europa.
• 899 - 970: incursións da cabalaría maxiar (húngara) en toda Europa Occidental (47 expedicións na Alemaña, Italia e Francia). 907: o exército húngaro destrúe as forzas bávaras baixo o mando do duque Liutpold e do rei Lois o Neno na batalla de Pozsony. Toda a forza alemá é aniquilada.
• 907: os viquingos do Loira invaden a Bretaña. A corte bretoa foxe á Inglaterra de Eduardo o Vello.
• 910: fundación da Orde de Cluny.

• 911: os viquingos aséntanse ao norte de Francia, concédeselle a Hrolf Ganger o condado de Ruán: fundación oficial de Normandía.
• 917: os búlgaros destruíron o exército bizantino na batalla de Anquíalo, unha das batallas máis sanguentas da Idade Media. 925: o estado croata medieval convértese nun reino unificado baixo o rei Tomislav.
• 927: recoñecemento oficial da primeira Igrexa nacional independente de Europa, o Patriarcado de Bulgaria.
• 927: o reino de Inglaterra convértese nun estado unificado. 929: Abderramán III é proclamado califa, nace o Califato de Córdoba.
• c. 936: Gorm o Vello convértese no primeiro rei recoñecido de Dinamarca, e fúndase a monarquía danesa.

• 936: Alan II, co apoio de Æthelstan, comeza a reconquista da Bretaña.

• 939: a batalla de Simancas convértese nunha importante vitoria dos cristiáns contra os musulmáns na Península Ibérica.

• 955: a batalla de Lechfeld supón unha vitoria decisiva de Odón I o Grande, rei dos xermanos, sobre a harka húngara Bulcsú e os xefes Lél (Lehel) e Súr.
• 966: Miecislao I, primeiro duque de Polonia, bautizado coma cristián.
• 968: ocorre a batalla de Silistra entre rusos e búlgaros.
• 985 - 986: o nórdico Erik o Roxo comeza a colonización de Groenlandia. 987: comeza a dinastía dos Capetos en Francia.
• 988: Vladimir I, príncipe da Rus' de Kíiv, bautizado coma cristián.

África

• O reino cristián de Nubia alcanza o seu cumio de prosperidade e poder militar.
• c. 909: xorde o califato fatimí en Kabylie, a tribo Kutama.
• c. 948: comeza o reino de Nri no que hoxe é o sueste de Nixeria.
• c. 980: a Universidade Al-Azhar establécese no Cairo pola dinastía fatimí.

Asia

• 907: Zhu Quanzhong depón ao emperador Ai de Tang e establece unha nova dinastía posterior Liang.
• 907: entra en erupción o volcán Sumbing, segundo a inscrición de Rukam.
• 907: o rei Balitung crea a inscrición Mantyasih que contén a lista dos reis de Mataram, traslada a capital de Mamratipura a Poh Pitu e amplía o templo de Prambanan.
• 910: Parantaka I da dinastía Chola expulsa aos Pandyan do sur da India cara a Lanka (agora Sri Lanka), que tamén finalmente conquista.
• 914: a dinastía Warmadewa goberna Balí.
• 919: o primeiro uso da pólvora na batalla ocorre na China coa batalla de Langshan Jiang, onde a frota naval de Wuyue ao mando de Qian Yuanguan vence á frota de Wu. Qian utilizara lanzachamas acendidos por mechas de pólvora para queimar a frota Wu.
• 928: establécese a dinastía Ziyarid no norte de Irán.
• 929: Mpu Sindok traslada a sede do poder do reino de Mataram desde a chaira de Kewu, en Xava Central, ata Tamwlang, en Xava Oriental e establece a dinastía Isyana. O cambio é probablemente como resultado da erupción do monte Merapi e/ou da invasión de Srivijaya.
• 930: a dinastía persa Shia Buyid establece e controla a parte central e occidental de Irán, así como a maior parte de Iraq.
• 936: a dinastía Goryeo unifica os tres reinos posteriores de Corea.
• 937: Mpu Sindok traslada a capital de novo de Tamwlang a Watugaluh, ambos preto da beira do río Brantas no moderno Jombang, en Xava Oriental.
• 960: Zhao Kuangyin establece a dinastía Song.
• 960: os selxúcidas convértense ao islam.
• 965: o reino Khazar é atacado e derrotado pola Rus de Kíiv.
• 971: a dinastía Song rexistrou o antigo estado soberano de Ma-i na lista de estados que realizan comercio nos mares do sur e os esforzos do goberno para regular e taxar este comercio "luxoso".
• 975: a dinastía dos Ghaznavids, como primeiro sultanato turco, foi establecida en Asia Central.
• 979: a dinastía Song unifica a China.
• 980: casamento dinástico entre a princesa xavanesa Mahendradatta de Isyanas e o rei balinés Udayana de Warmadewas.
• 990: o rei Dharmawangsa do reino de Mataram lanza unha invasión naval en Palembang nun intento infrutuoso de conquistar Srivijaya.
• 990: Airlangga, fillo do rei Udayana e da raíña Mahendradatta naceu en Balí.
• 996: Dharmawangsa encargou a tradución do Mahabharata ao xavanés antigo.
• 999: a dinastía Samánida foi derrotada e conquistada polos ghaznavides.

América

• Colapso da civilización central Maia. Comeza o período Maia posclásico. Chichén Itzá convértese nunha capital rexional da península de Iucatán.
• Aumento dos Toltecas en México.
• Idade de ouro dos Anasazi.
• A cultura de Mississippi comeza no sueste de norteamérica.
• 987: Ah Mekat Tutul Xiu unificou Uxmal, Mayapan e Chichen Itza fundando a Liga de Mayapan.

Personaxes destacadas

• Afonso III (866-910): rei de Galicia, Asturias e León.
• Abderramán III (891-961): primeiro califa do Califato de Córdoba.
• Adalberto de Praga (956-997): santo e bispo de Praga.
• Athelstan (895-939): primeiro rei da Inglaterra unificada.
• Al-Farabí (872-950): filósofo árabe.
• Alhazen (965-1040): matemático, físico e astrónomo árabe.
• Basilio II (958-1025): emperador bizantino, coñecido por ampliar de novo as fronteiras do imperio.
• Erik o Roxo (950-1003): explorador viquingo e pirata.
• Ferdowsi (935-1020): poeta persa.
• Harald I de Noruega (850-933): primeiro rei de Noruega.
• Hugo Capeto (940-996): rei de Francia, fundador da dinastía dos Capetos.
• Nicéforo II Focas (912-969): emperador bizantino.
• Olavo I de Noruega (963-969-1000): rei de Noruega.
• Odón I (912-973): primeiro emperador do Sacro Imperio Romano Xermánico.
• Odón II (955-983): segundo emperador do Sacro Imperio Romano Xermánico.
• Sancho III de Navarra (990/992-1032): rei de Navarra.
• Silvestre II (945-1003): papa de Roma, chamado "o papa do ano 1000".
• Simeón I (864/865-927): rei do Primeiro Imperio Búlgaro.
• Taizu de Song (927-976): fundador da dinastía Song.
• Udalrico de Augsburgo (890-973): santo, bispo de Augsburgo.
• Vladimir I de Kíiv (958-1015): príncipe de Kíiv e Nóvgorod.

Invencións, creacións e descubrimentos

• Comeza a construción do Templo Brihadisvara da India, durante o reinado de Rajaraja Chola I.
• A primeira esclusa foi inventada polo enxeñeiro chinés Qiao Weiyo, mellorando o sistema de peche de canles.
• As frechas de lume son inventadas polos chineses.
• A primeira aparición coñecida en México de fundición á cera perdida.
• Publícanse tres dos Catro Grandes Libros de Song, que eran enormes enciclopedias chinesas con millóns de caracteres chineses escritos cada unha.
• Lúpulo mencionado por primeira vez en relación coa elaboración de cervexa.
• Zhang Sixun da China utiliza por primeira vez mercurio líquido no canto de auga para alimentar o mecanismo de escape que xira unha esfera armilar, xa que o mercurio líquido non se conxela facilmente como a auga durante o inverno e non oxida as pezas metálicas.

---

Este artigo sobre efemérides é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---