Foliada

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Saltar ata a navegación Saltar á procura
Foliada
Nochebuena en Galicia.jpg
Serán galego a finais do S.XIX
Orixe culturalGalicia Galicia
Instrumentos típicospandeireta
Outros nomesSerán
Ruada
Polavila
Fiadeiro

Unha foliada, tamén chamada serán, polavila, ruada, fiadeiro ou baile,[1][2] é unha festa popular na que están presentes o baile e a música tradicional galega.

Orixe e evolución[editar | editar a fonte]

Estas celebracións folclóricas iniciáronse asociadas aos traballos comunais propios da sociedade agraria preindustrial. No período invernal, cando non era posíbel traballa-los campos, era frecuente que a veciñanza das aldeas se congregase para realizar traballos colectivos. Nas xuntanzas, que eran tamén un xeito de socialización, xogábase, contábanse contos, cantábase e bailábase, o que permitía á mocidade da contorna o cortexo e a busca de parella.

Eran habitualmente as mulleres as que achegaban a música e o canto para a festa, acompañadas de instrumentos de percusión: pandeiretas, pandeiros, ferriños, latas, cunchas, etc. Nalgunhas ocasións podían participar instrumentistas masculinos, gaiteiros ou acordeonistas, se ben isto era menos frecuente pois estes adoitaban cobrar polos seus servizos, en tanto que as pandeireteiras non o facían.[3]

A comezos do século XX as foliadas comezaron a facérense simplemente por diversión, as veces en cortes do gando limpas e preparadas para a ocasión[4]. Mesmo comezaron a proliferar nas aldeas construcións específicas para este fin.[5] Nalgúns lugares as pezas tiñan daquela unha orde fixa chamado "festa" que se repetía ciclicamente. Nas "festas" tocábanse primeiro os bailes soltos: xota e muiñeira e despois os agarrados: pasodobre, valse, e rumba ou mazurca.[6][7]

Após da guerra civil española estas festas populares foron prohibidas polo franquismo.[8] Este feito, unido á migración masiva da mocidade cara as cidades, provocou o seu esmorecemento, chegando a practica desaparición na década de sesenta do século XX. Porén, a finais dos oitenta, comezaron a recuperarse co pulo dunha nova xeración de mozos de vilas e cidades interesados na cultura tradicional.[9][10] Hoxe en día é común a súa celebración en carpas cubertas ou espazos amplos dentro dun circuíto de activismo sociocultural que os promove e dinamiza.[5]

Denominacións[editar | editar a fonte]

Festa popular no balneario de Mondariz.

Existen historicamente multitude de nomes para os "bailes" tradicionais, dependendo da parte do país nas que se celebrasen e dos traballos coas que se relacionaban inicialmente. Algúns exemplos son:

  • Foliada[11][12] - Termo máis estendido, deriva probabelmente da esfollada[13] do millo, traballo en común no que se retiraban as follas ás mazarocas para almacenalas no horreo.
  • Serán - Son as foliadas que celebran no solpor. A recuperación das festas populares tivo especial forza na zona sur do país, nas comarcas de Pontevedra, Vigo, O Condado e Paradanta, onde son convocadas nos días de festa, substituíndo as veces a orquestras e conxuntos musicais.[5] De tal xeito que o termo "serán", propio destes lugares, estase a converter na voz estándar para referiren as festas de baile e música tradicional[a].
  • Fiadeiro, tamén fia, fiada ou fiandón[15] - Son termos asociados ao proceso de fiar o liño ou a la. Era a denominación común para referírense ás festas populares na zona de Ourense.
  • Ruada - Denominación tradicional do seráns na zona da Coruña.[16] Ten tamén a acepción de percorrido pola rúas tocando e bailando.[17]
  • Polavila - Denominación das festas tradicionais na zona de lugo.[18]
  • Espadela ou espadelada, derivado da xuntanza para espadelar o liño.[19]
  • Tasca, derivado da xuntaza para tascar[20] o liño.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Baixo o nome de Serán01 reuníuse no 2018 todo o sector do folclore galego na cidade da Cultura[14].
Referencias
  1. ↑ VV.AA (2020). "Batendo cos paos na pel". Aturuxo (19): 77. 
  2. ↑ Souto, Miguel (2014). Xornadas de Baile Tradicional - Asociación de Gaiteiros Galegos. Youtube (Asociación de Gaiteiros Galegos). p. 1m. 25s. 
  3. ↑ Carpintero Arias, Pablo (2010). Os instrumentos musicais na tradición galega (Cantadoras). Consello da Cultura Galega. 
  4. ↑ Os Seráns. Youtube (Alalá nº 85 (TVG)). 2016. p. 4 m. 03 s. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Outeiro, Xandre (2012). Manüele.. de pandeireta e canto tradicional. Ediciones Intermitentes. p. 16. 
  6. ↑ Os Seráns. Youtube (Alalá nº 85 (TVG)). 2016. p. 5 m. 07 s. 
  7. ↑ "E logo que raio é un Serán?? - Malmequer". www.blogoteca.com. Consultado o 2021-03-11. 
  8. ↑ Calvo Varela, Carlos (28/01/2015). "A conspiração dos corpos críticos". Nós Diario. Consultado o 14/04/2021. 
  9. ↑ Blume, Felix (2011-04-22). "TEMPO DA RECOLLEITA (Galego)". Consultado o 2021-03-09. 
  10. ↑ Entrevista a Dorothé Schubarth. Youtube (Culturagalega.org). 
  11. ↑ "Foliada". Dicionario de dicionarios (sli.uvigo.es). Consultado o 2021-03-11. 
  12. ↑ Camafeita, Olga (2000). A música popular en Galicia (PDF). Foliada 
  13. ↑ "Definición da palabra: esfollada". Portal das Palabras. Consultado o 2021-03-09. 
  14. ↑ "Serán'01. Encontro Galego de Cultura Popular: Baile e Música Tradicional". www.cidadedacultura.gal. Consultado o 2021-03-09. 
  15. ↑ Camafeita, Olga (2001). "Cantar de fía". A música popular en Galicia (PDF). Proxecto de fin de carreira (Universidade de Vigo). 
  16. ↑ "Ruada (Dicionario de dicionarios)". sli.uvigo.es. Consultado o 2021-03-09. 
  17. ↑ "Pasarrúa". Dúbidas do galego. 2015-03-16. Consultado o 2021-03-09. 
  18. ↑ "Polavila (Dicionario de dicionarios)". sli.uvigo.es. Consultado o 2021-03-09. 
  19. ↑ "Espadelada". Dicionario de dicionarios (sli.uvigo.es). Consultado o 2021-03-11. 
  20. ↑ "Definición da palabra: tascar". Portal das Palabras. Consultado o 2021-03-13. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde "https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Foliada&oldid=5896373"