Revolución

A tomada da Bastilla, o 14 de xullo de 1789 durante a Revolución francesa.

Unha revolución (do latín revolutio 'dar volta') é un cambio ou transformación radical e profundo respecto ao pasado inmediato. Pódese producir en varios ámbitos ao mesmo tempo, tales como económicos, culturais, relixiosos, políticos, sociais, militares etc. Os cambios revolucionarios, ademais de radicais e profundos, e sobre todo traeren consecuencias transcendentais, han de percibirse como súbitos e violentos, como unha ruptura da orde estabelecida ou unha descontinuidade evidente co estado anterior das cousas. Se non é así, debería falarse mellor dunha evolución, dunha transición ou dunha crise. Se o que falta é o seu carácter transcendental, debería falarse mellor dunha revolta. As revolucións son consecuencia de procesos históricos e de construcións colectivas, para que unha revolución exista é necesario que haxa unha nova unión de intereses fronte a unha vella unión de intereses. Entón, podemos dicir que revolución é un cambio brusco ou radical nas estruturas, isto pode afectar no social, económico, cultural etc.

Tipoloxía das revolucións

Na historiografía fálase xeralmente de tres tipos de revolucións

• revolución política
• revolución social
• revolución económica

Poden valer para exemplificalas as tres grandes revolucións que xorden e se desenvolven entre os séculos XVIII e XIX, marcando a fin da Idade Moderna e o comezo da Idade Contemporánea.

• A Revolución Francesa foi un movemento fundamentalmente político, porque se trataba de substituír a monarquía absoluta existente ata 1789, para substituíla por un sistema político con características radicalmente opostas, o que permitiu falar dun Antigo Réxime e un Novo Réxime. Desde un punto de vista xeral, pode incluírse a francesa entre as Revolucións Liberais, entendidas como as que aplican a ideoloxía política liberal, e que comezarían coa independencia americana e continuarían en Europa occidental polo menos até 1848.
• A revolución burguesa entendida como a substitución como clase dominante do estamento privilexiado (formado por nobreza e clero) pola burguesía, co cambio de relacións, comportamentos, actitudes e valores sociais que se identifican cunha ou outra; permite falar dunha nova sociedade de clases. Porén, a historiografía adoita utilizar máis comunmente o termo Revolucións burguesas para referirse, até no seu aspecto estritamente político (a pesar da impropiedade), ás que chamamos revolucións liberais, é dicir, a todos os procesos revolucionarios (como a mesma Revolución Francesa) nos que esta clase social é impulsora.
• A Revolución Industrial ten un carácter esencialmente económico, a transformación respecto da época precedente (a preindustrial) co uso de novas técnicas, fontes de enerxía, invención de maquinarias, innovadores medios de transporte, aumento da capacidade produtiva coa substitución dos talleres artesanais polas fábricas etc

É necesario indicar que estes dous últimos procesos, a pesar de seren de duración secular, foron claramente percibidos polos seus contemporáneos como súbitos e violentos, como o proban, entre outros extremos, a resistencia e os conflitos que xerou a aparición do maquinismo (a destrución de máquinas ou luddismo). É de imposíbel solución o debate (no que pode destacarse o achegue de E. P. Thompson) sobre se a revolución industrial inglesa custou máis mortes e sufrimentos que a revolución liberal francesa.

Xustificado este uso, enténdese que por extensión se aplique o termo revolución á Revolución Neolítica e a Revolución Urbana (definidos por Vere Gordon Childe), procesos xa non seculares mais milenarios, pero que presentan claras analoxías cos do XVIII e XIX en canto á transformación radical (e sen dúbida violenta) das formas de vida da humanidade.

Non se esgota a tipoloxía das revolucións con estes tres tipos. Fálase de revolucións en calquera ámbito, até nos máis afastados dos usos anteriores, como sería o ámbito da ideoloxía (revolución ideolóxica) ou o da arte (revolución artística). Ás veces esa extensión faise con evidente abuso do termo (cando se aplica á moda, ao deporte, á última novidade da música popular...), e ás veces está plenamente xustificada (Revolución Cultural na China maoísta) ou o concepto de revolución científica (Thomas Kuhn).

Revolución Irmandiña

Aínda que a aplicación do termo revolución a estes sucesos é moi discutida, na historiografía galega o feito máis importante deste tipo é o conxunto de revoltas irmandiñas, que se ben vistos desde hoxe non teñen algunhas das características dunha revolución e o seu obxectivo era máis unha restauración de dereitos que un cambio radical, si foron vistas polos seus protagonistas e por moitos galegos desde entón como unha revolución.

Revolucións

Nome	Período	Descrición
Revolucións liberais
Burguesa		Revolucións inspiradas na Ilustración. Ascensión das burguesías en Europa e América.
Inglesa	1642-63	Guerra entre o Parlamento e o Rei. Execución de Carlos I e formación dun protectorado republicano.
Gloriosa	1688-89	Jacobo II de Inglaterra é derrocado. Establécese unha monarquía constitucional controlada polo Whig.
Estadounidense	1776	Institúe a independencia de Inglaterra coa creación dunha república.
Francesa	1789-99	Unha das revolucións máis influentes, asociada coa ascensión da burguesía.
De maio	1810-20	Arxentina independizouse (de feito en 1810 e de dereito en 1816) dos reis Borbóns de España.
De xullo	1830	Carlos X de Francia abandona o poder, sendo substituído por Lois Filipe.
Belga	1830	Fallada revolución. Consolídase o reino belga.
De 1848	1848	Vaga de revolucións liberais e republicanas erradas en toda Europa.
Rusa	1905	Fallada revolución burguesa-liberal con socialistas contra o Tsar Nicolao II.
Mexicana	1910	Derrocamento do ditador Porfirio Díaz, chegada ao poder de Francisco I. Madero.
Xinhai	1911	Desbaratamento do goberno da dinastía Qing e creación da República da China.
Alemá	1918	Instauración da República de Weimar por unha revolución obreira contra o káiser.
Alxeriana	1954-62	Guerra revolucionaria de independencia colonial contra Francia.
Maio francés	1968	Revoltas estudantís e de traballadores contra o goberno de Charles de Gaulle.
Dos Caraveis	1974	Derrocamento da ditadura conservadora pola esquerda portuguesa.
Indonesa	1998	Caída do ditador Suharto.
Serbia	2000	Derrota de Slobodan Milošević, novo presidente e gobernos democráticos.
Revolucións socialistas
Española	1936	Resposta ao golpe de estado do 18 de xullo de 1936 contra a legalidade republicana. O seu carácter foi en gran parte libertario.
Alemá	1919	Fracasada revolución en Alemaña de Rosa Luxemburg e Karl Liebknecht.
Sandinista	1979	Popular derrocamento en Nicaragua da ditadura de Somoza por un movemento campesiño.
Bolivariana	1999	Cambio político económico e social impulsado por Hugo Chávez en Venezuela, comezado desde o seu acceso ao goberno. A revolución está baseada, no ideario do libertador Simón Bolívar.
Revolucións anti-soviéticas
Húngara	1956	Revolución de labregos e obreiros contra o goberno comunista, suprimida polas tropas soviéticas.
De veludo	1989	Desbaratamento pacífico do goberno comunista na desaparecida Checoslovaquia.
Cantada	1988	Derrocamento pacífico do goberno comunista en Estonia.
Revolucións marxista-leninistas
Rusa	1917	A máis influente revolución moderna, os bolxeviques conseguen o poder e forman a URSS.
Húngara	1919	Tras o final da primeira guerra mundial, estabelécese a República Soviética Húngara.
Mongol	1920
Norcoreana	1948	Estabelécese un réxime comunista.
China	1949	Vitoria da rebelión campesiña comunista de Mao Zedong, nace a República Popular da China.
Cultural	1966-76	Movemento maoísta na República Popular da China.
Norvietnamita	1954	Ho Chi Minh estabelece un Estado socialista.
Iraquí	1958	Karim Qasim tomou o poder tras un golpe de estado.
Cubana	1959	Revolución contra o ditador Fulgencio Batista. Vitoria do goberno revolucionario de Fidel Castro.
Congolesa	1964
Suriemení	1967	Establécese unha República Popular de orientación marxista.
Libia	1969	Gaddafi estabelece un estado Popular e Socialista.
Somalí	1969
Beninesa	1972
Etíope	1974
Guineana	1974
Cambodiana	1975	Estabelécese a Kampuchea Democrática.
Survietnamita	1975
Laosiana	1975
Malgaxe	1975	Un golpe de estado puxo o goberno en poder de Didier Ratsiraka.
Caboverdiana	1975
Mozambicana	1975	O FRELIMO consegue a independencia do país.
Angolana	1975	Conséguese a independencia. O MPLA toma o poder.
Afgá	1978
Granadina	1979	Maurice Bishop estabelece un goberno Marxista-Leninista.
Burkinesa	1983
Revolucións islámicas
Iraniana	1979	Derrota popular do Sah de Irán, conformándose unha república islámica.
Talibán	1996	Movemento extremista islámico en Afganistán.

Véxase tamén

Bibliografía

• Hobsbawm, Eric J. Las revoluciones burguesas (The Age of Revolution) 1987 Barcelona: Labor ISBN 84335298781
• Arendt, Hannah Sobre la revolución (On Revolution) 1967, 1998 Revista de Occidente, Alianza Editorial ISBN 84-206-5806-5