Revolución de Novembro

Barricada en Berlín en xaneiro de 1919

A revolución de novembro de 1918, tamén referida como Revolución Alemá ou Revolución espartaquista, levou no final da primeira guerra mundial ó troco dende a monarquía do Imperio alemán a unha república pluralista, parlamentaria e democrática.

A revolución comezou como un alzamento de mariños en Kiel; en poucos días abarcou toda Alemaña e forzou a abdicación do káiser Guillerme II o 9 de novembro de 1918. Os obxectivos de avanzada dos revolucionarios, guiados por ideais socialistas, fracasaron en xaneiro de 1919 ante a oposición dos líderes do Partido Socialdemócrata de Alemaña (SPD). Estes temían un “caos revolucionario” e posteriormente esforzáronse en reconciliar os partidos burgueses e a elite afín ao Káiser fronte ás novas relacións do poder. Adicionalmente acordaron unha alianza co Supremo Comando Militar alemán e permitiron a sufocación violenta do chamado Levantamento Espartaquista (Spartakusaufstand).

O desenredo formal da revolución ocorreu o 11 de agosto de 1919 coa sinatura da nova Constitución da República de Weimar.

Antecedentes

O imperio alemán e a democracia social

A revolución civil de marzo de 1848/49 fracasou, sobre todo, polo problema de ter que conseguir ao mesmo tempo a democratización e a unión de Alemaña. Nas décadas posteriores, a cidadanía aliñouse co estado autoritario (Obrigkeitsstaat), particularmente unha vez que a unidade alemá se estableceu, na forma da Pequena Alemaña baixo o liderado de Prusia en 1871.

O Reichstag (Parlamento Alemán).

O recentemente fundado imperio alemán era unha monarquía constitucional. Para o Reichstag aplicábase o dereito de sufraxio igualitario, universal e secreto para os homes (Männerwahlrecht). A influencia do parlamento na política do Reich era, con todo, especialmente limitada. A súa única atribución importante era a aprobación do orzamento. O goberno do Reich non era responsable diante o Parlamento, senón só diante o Emperador.

Os socialdemócratas, que posteriormente formaron o SPD, tamén estaban representados no Reichstag dende 1871. Como único partido político no imperio, este avogaba publicamente por un estado republicano. Por este motivo, Otto von Bismarck fíxoos perseguir dende 1878 até a súa destitución en 1890 baseándose nas Leis Socialistas. Malia iso, os socialistas puideron aumentar a súa representación en case todas as eleccións. No Reichstag de 1912 formaban o partido parlamentario máis forte, con 110 deputados e o 28 % dos votos.

Nos 43 anos desde a fundación do Reich até a primeira guerra mundial, o SPD non soamente creceu en importancia, senón que tamén cambiou o seu carácter. Na disputa revisionista (Revisionismusstreit) que comezou en 1898, os chamados revisionistas querían eliminar o obxectivo da revolución do programa do partido. Propugnaban no seu lugar reformas sociais de acordo coa orde económica establecido. A á marxista impúxose novamente contra os revisionistas. Con todo, a retórica revolucionaria ocultaba que o SPD se volvera practicamente reformista dende a derrogación das “leis socialistas” en 1890. Os socialdemócratas, difamados como “membros sen patria”, sentíanse patriotas alemáns. No comezo da primeira guerra mundial fíxose claro que o SPD se volvera parte integral do imperio, aínda sendo a oposición.

O SPD e a primeira guerra mundial

August Bebel.

Karl Liebknecht.

Ao redor de 1900, a socialdemocracia alemá estaba á cabeza do movemento internacional dos traballadores. Nos congresos paneuropeos da Segunda Internacional Socialista, o SPD sempre aprobara as resolucións que prevían unha causa común socialista en caso de iniciarse a guerra. Durante a crise de xullo que seguiu ao asasinato do arquiduque Francisco Fernando en Saraxevo, aínda organizou - como outros partidos socialistas en Europa - grandes manifestacións contra a guerra. Nelas Rosa Luxemburg, a portavoz da á esquerdista do partido, chamou á desobediencia e a evitar a guerra en nome de todo o SPD. Por este motivo, o goberno do Reich planeou aprehender aos líderes do partido inmediatamente logo de entrar en guerra. Friedrich Ebert, un dos dous representantes do partido, viaxou a Zúric levando os fondos do partido a un lugar seguro, fóra do alcance do estado.

Ao declarar Alemaña a guerra á Rusia tsarista o 1 de agosto de 1914, a maioría do SPD deixouse contaxiar do sentimento bélico. De tal xeito seguiu ao seu antigo presidente August Bebel, quen antes da súa morte en 1913 dixera: “Se é en contra de Rusia, eu mesmo alzarei a pistola”. Ademais, os deputados do SPD temían perder votos e influencia no Reichstag, así como unha proscrición do partido se evitaban o seu “deber patriótico”.

A dirección do partido e os representantes no Reichstag estaban divididos na súa posición respecto da guerra: xunto con Friedrich Ebert, 96 deputados aprobaron os créditos de guerra para o goberno do Reich. Co segundo presidente, Hugo Haase, 14 parlamentarios estaban en contra, pero votaron a favor por disciplina da fracción. O SPD aprobou así os créditos de guerra, prometeulle ao Emperador renunciar a folgas e á remuneración dos sindicatos mentres durase a guerra, posibilitando así a mobilización das forzas alemás. Haase explicou a súa decisión, que se tomou contra a súa vontade dicindo: “Non imos abandonar a patria na hora do perigo!”

O Káiser acolleu a chamada “paz cidadá” da política alemá ao final do seu Discurso do Trono coa frase que se fixo famosa: “Non recoñezo máis partidos, só recoñezo alemáns”.

O mesmo Karl Liebknecht, quen despois se convertería en símbolo do movemento antibelicista, cedeu en principio ás xustificacións do partido: abstívose da votación para non ter que votar contra a súa propia facción. Porén, o 5 de agosto de 1914 fundou, xunto a Rosa Luxemburg, Franz Mehring e outros membros da esquerda do partido, o Grupo Internacional (Gruppe Internationale), que mantiña as resolucións do SPD previas á guerra. Deste grupo saíu a maior parte da “Liga Espartaquista” o 1 de xaneiro de 1916. O 2 de decembro de 1914, Liebknecht, e nun principio unicamente el, votou en contra de máis créditos para a guerra. Por este motivo foi levado aos militares en 1915 a instigación da dirección do partido. Debido aos seus intentos de organizar a quen se opoñían á guerra, foi botado do SPD e condenado en xullo de 1916 a catro anos de prisión.

Tamén Rosa Luxemburg, tras ser liberada temporalmente, foi encarcerada até a fin da guerra.

A división do SPD

Canto máis duraba a guerra e cantas máis vítimas causaba, menos membros do SPD estaban dispostos a manter a “paz cidadá” de 1914. Aínda menos dende que, en 1916, o Emperador e o goberno xa non ditaban as directrices da política do Reich, senón o Mando Supremo (Oberste Heeresleitung - OHL) ao mando dos xenerais Paul von Hindenburg e Erich Ludendorff. Este último tomaba as decisións importantes. Na práctica, eles gobernaban Alemaña como ditadores militares, perseguindo obxectivos de guerra ofensiva e determinando a vida civil tamén en función ás necesidades da guerra. Para os obreiros, isto significaba, entre outras cousas, xornadas de 12 horas con salarios mínimos e provisións deficientes.

Dende o inicio da revolución rusa de febreiro de 1917, tamén en Alemaña se produciron grandes folgas organizadas. En marzo e abril de 1917 participaron nelas 300.000 traballadores da industria bélica.

Como a situación empeorou, probablemente pola entrada dos EUA na guerra, o Emperador Guillerme II intentou tranquilizar as protestas na súa Mensaxe de Semana Santa. Prometeu que, unha vez acabada a guerra, habería eleccións xerais igualitarias (gleiche Wahlen) até en Prusia, onde até entón se aplicaba o dereito ao voto en tres clases (Dreiklassenwahlrecht).

Pero o SPD reaccionou ao crecente descontento dos obreiros seguindo os esquerdistas e entón tamén revisionistas como Haase e Eduard Bernstein. O 9 de abril de 1917, o SPD dividiuse respecto da súa posición fronte á guerra nos socialdemócratas da maioría (MSPD), con Friedrich Ebert á cabeza, e os socialdemócratas independentes (Partido Independente Socialdemócrata de Alemaña (USPD)) encabezados por Hugo Haase. Estes últimos demandaban a inmediata fin da guerra e maior democratización en Alemaña, pero non tiñan un programa sociopolítico unido. A Liga Espartaquista, que rexeitara até entón a separación do partido, formou entón unha á esquerdista do USPD.

Paz de vencedores ou paz concertada

Dende a entrada á guerra dos Estados Unidos, a situación da fronte occidental fíxose cada vez máis precaria. Por isto, e para quitar forzas ao USPD, o SPD formou un comité interpartidario no Reichstag xunto ao Partido Centrista (Zentrumspartei), de orientación católica, e o Partido Popular Progresivo (Fortschrittliche Volkspartei), de orientación liberal. O verán de 1917, o comité determinou unha resolución que prevía unha paz concertada sen anexións nin reparacións de guerra.

Con todo, esta resolución rexeitouse tamén polo OHL, como en marzo de 1918 rexeitara o programa de paz de 14 puntos do presidente dos Estados Unidos Woodrow Wilson de xaneiro do mesmo ano. A resolución prevía unha paz a partir da “autodeterminación dos pobos, sen vencedores nin vencidos”. Hindenburg e Ludendorff rexeitaron esta proposta porque viron que mentres tanto se conseguiu a vitoria sobre Rusia e crían estar novamente en vantaxe, inclinándose por unha "paz de vencedores" con grandes anexións á custa do adversario.

Repercusións da Revolución de Outubro

Logo da Revolución de Febreiro en Rusia e a caída do último tsar Nicolao II o 15 de marzo de 1917, o novo goberno ruso, que fora establecido desde o verán polos menxeviques á cabeza de Aleksandr Kerenskii, continuou a guerra ao lado das forzas do "Entente Cordiale". Con todo, o goberno do imperio alemán viu a oportunidade dunha vitoria militar. Para avivar o sentimento antibélico en Rusia, permitiu que o líder dos bolxeviques rusos, Vladirmir Ilich Lenin, viaxase ás agachadas do seu exilio en Suíza a San Petersburgo nun vagón selado a través de Suecia e Finlandia.

Na Revolución de Outubro, os bolxeviques, quen propugnaban a inmediata fin da guerra, conquistaron o poder en Rusia. A vitoria de Lenin reforzou o medo da clase media alemá a unha revolución similar á rusa. Os líderes do SPD tamén mostraron a súa incomodidade, porque os bolxeviques, decididamente un partido político de cadros, puideron impoñerse contra a maioría parlamentaria de socialistas moderados e a clase media. Os seus esforzos por impedir un desenvolvemento similar en Alemaña marcaron a súa actuación na Revolución de Novembro.

En xaneiro de 1918 producíronse novamente en todo o imperio folgas xerais con máis dun millón de participantes. Entón entraron en acción por primeira vez os líderes revolucionarios (Revolutionären Obleute), quen terían posteriormente un rol importante. Denomináronse «consellos» (Räte), como os «soviets» rusos. Para debilitar a súa influencia, Ebert incorporouse á dirección dos folguistas e conseguiu adiantar a fin da folga.

En marzo de 1918, o novo goberno soviético de Lev Trotski aceptou a negociación con Alemaña na Paz de Brest-Litowsk. Esta impoñía condicións de paz máis duras para Rusia que as que o posterior Tratado de Versalles impoñería a Alemaña. O OHL puido entón usar parte das tropas desocupadas da fronte oriental na fronte occidental. A maioría en Alemaña cría que pronto se lograría tamén unha vitoria no occidente.

Procura do armisticio e cambio constitucional

Trala vitoria na fronte oriental, o OHL ordenou ao comezar o ano unha nova ofensiva no oeste, para forzar a viraxe decisiva na guerra. Pero cando en xullo se usaron as últimas reservas, a derrota alemá estaba selada. O 8 de agosto de 1918, os tanques ingleses cruzaron a fronte occidental; a mediados de setembro caeu así mesmo a fronte dos Balcáns. O 27 de setembro capitulou Bulgaria, que estaba aliada ás forzas centrais. Tamén o Imperio Austrohúngaro estaba a piques de caer.

O 29 de setembro, o OHL informou ao Emperador e ao Chanceler do Reich Georg von Hertling na cidade belga de Spa sobre a desesperada situación militar. Ludendorff solicitou vehementemente o intento dun armisticio co Entente, porque non podía garantir que a fronte puidese resistir máis de 24 horas. Ademais, aconsellou cumprir cunha das solicitudes centrais de Wilson e formar o goberno do Reich mediante o parlamentarismo para pedir condicións de paz máis favorables. A responsabilidade desta inminente capitulación e as súas consecuencias sería toda dos partidos democráticos. O 1 de outubro explicou a oficiais do seu persoal militar (Stabe): "Agora eles deben comerse a sopa que viñeron preparando". Este é a orixe da posterior "lenda da puñalada" (Dolchstoßlegende).

O informe de Ludendorff impactou ao goberno imperial, así como posteriormente aos parlamentarios. Con todo, os partidos maioritarios, especialmente os líderes do SPD, estaban dispostos a asumir o goberno a última hora. Dado que o monárquico Hertling rexeitou a viraxe ao parlamentarismo, Guillerme II nomeou o 3 de outubro ao príncipe Max von Baden, considerado un liberal, como novo Chanceler Imperial. No seu gabinete tamén ingresou por primeira vez un socialdemócrata, Phillipp Scheidemann. No día seguinte, o novo goberno ofreceu aos Aliados o armisticio que Ludendorff esixía.

O público do imperio alemán coñeceu estes feitos consumados recentemente o 5 de outubro. Na conmoción xeral sobre a derrota manifesta, os cambios constitucionais pasaron case inadvertidos. Estes cambios foron formalmente aceptados no Reichstag o 28 de outubro. De alí en diante, o Chanceler e os seus ministros quedaban subordinados á maioría do Reichstag. O mando militar transferiuse do Emperador para o Goberno imperial. Con isto, o Imperio alemán pasara dunha monarquía constitucional a unha parlamentaria. Desde o punto de vista da dirección do SPD, a chamada "Constitución de Outubro" colmaba os obxectivos de dereito constitucional do partido. Ebert consideraba o 5 de outubro como o nacemento da democracia alemá. Trala espontánea renuncia ao poder do Emperador, resultaba superflua unha revolución.

A terceira nota de Wilson e a destitución de Ludendorff

Nas seguintes tres semanas, o presidente dos Estados Unidos Wilson respondeu á procura alemá dun armisticio con tres notas diplomáticas. Como requisito para as negociacións pediu nelas a retirada alemá das zonas ocupadas, a fin da guerra submarina e, aínda que formulada de xeito difícil de entender, a abdicación do Emperador, para facer irreversible o proceso democrático alemán.

Trala terceira nota de Wilson do 24 de outubro, de súpeto Ludendorff considerou inaceptables as condicións dos Aliados. Agora era partidario de renovar a guerra, que fai só un mes atrás declarara perdida. A solicitude emitida en demanda súa revelou recentemente entón aos opoñentes toda a debilidade militar do imperio. As tropas alemás fixéronse á idea da fin da guerra e se impacientaban por volver a casa. A súa predisposición a loitar era xa case nula e xa se facían máis frecuentes as desercións.

O goberno seguiu por isto a suxestión do mesmo Ludendorff e substituíuno no seu cargo de Generalquartiermeister polo xeneral Wilhelm Groener. Ludendorff fuxiu cun pasaporte falso a Suecia, que era un país neutral. O 5 de novembro os Aliados aceptaron o armisticio. Pero a terceira nota de Wilson deixara a impresión en moitos soldados e na poboación civil de que o Emperador debía abdicar para conseguir a paz.

A Revolución

O levantamento dos mariñeiros

Mentres que as tropas cansadas da guerra e a poboación desilusionada do goberno imperial esperaban o fin rápido da guerra, en Kiel, o Comando Alemán da Mariña (Marineleitung) ao mando do Almirante Reinhard Scheer planeaba enviar un último ataque contra a Royal Navy no Canle da Mancha. Os preparativos para facerse ao mar causaron enseguida un motín entre os mariñeiros envolvidos e despois unha revolución xeral, que en poucos días derrocou a monarquía. Os mariñeiros amotinados só querían en principio evitar seren sacrificados innecesariamente no último instante da guerra.

O levantamento dos mariñeiros comezou en Schilling-Reede, fronte a Wilhelmshaven, onde a frota alemá de mar a fóra fora a ancorar á espera do ataque. O 29 de outubro as tripulacións dos buques “Thüringen” e “Helgoland” desobedeceron a orde de facerse ao mar. O motín puido ser aínda sufocado, porque as outras tripulacións non se adheriron. Pero o comando de mariña retractouse do seu plan orixinal por non estar asegurada a obediencia das tripulacións. A terceira escuadra, que non participara do motín, recibiu a orde de volver para Kiel. A bordo atopábanse ao redor de 1000 amotinados aprehendidos, que debían ser procesados na corte marcial.

Os mariñeiros restantes querían evitalo, porque os amotinados tamén actuaran no seu interese. Unha delegación solicitou a súa liberación pero esta foi rexeitada polo comando de mariña. No día seguinte, na casa sindical (Gewerkschaftshaus) de Kiel, os mariñeiros discutían por primeira vez as futuras accións xunto aos traballadores dos estaleiros. Ao pecharse posteriormente a casa sindical, o 3 de novembro realizáronse concentracións conxuntas ao aire libre. Cando o tenente Steinhäuser ordenou disparar contra os manifestantes, causando a morte de nove persoas, un mariño respondeu ao fogo e matou o oficial. A manifestación converteuse entón nunha revolta xeral.

A mañá do 4 de novembro, os mariñeiros da terceira escuadra elixiron un consello de soldados presidido polo Oberheizer Kart Artelt. Adicionalmente desarmaron os seus oficiais, ocuparon os barcos, liberaron os presos amotinados e tomaron o control das instalacións públicas e militares en Kiel. Pola tarde uníronselles soldados do exército que o comando local fixera traer de Altona para sufocar a revolta. Deste xeito, Kiel quedaba firmemente nas mans de 40.000 mariñeiros, soldados e traballadores insurrectos.

A noite do 4 de novembro, o deputado do SPD Gustav Noske chegou a Kiel. En representación do novo goberno do Reich e da dirección do SPD, debía controlar a revolta para evitar unha revolución. O consello de traballadores e soldados de Kiel cría estar do lado do novo goberno e contar co seu apoio. Por isto nomeou a Noske gobernador esa mesma noite e este efectivamente terminou a revolución en Kiel no día seguinte. Pero, mentres tanto, os acontecementos xa transcenderan lonxe da cidade.

A Revolución abarca todo o Reich

Ludwig III de Baviera

Dende o 4 de novembro, as delegacións de mariñeiros espalláronse por todas as grandes cidades de Alemaña. Xa o 7 de novembro, a revolución abarcaba todas as cidades costeiras, así como Hannover, Brunswick, Fráncfort do Meno e Múnic. En Múnic un consello de traballadores e soldados forzou ao último rei de Baviera Ludwig III a renunciar ao trono. Kurt Eisner do USPD proclamou en Baviera a república por primeira vez no Reich. Nos días seguintes abdicaron todos os príncipes gobernantes nos demais estados alemáns, sendo o último Günther von Schwarzburg-Rudolstadt o 23 de novembro.

Os consellos de traballadores e soldados (Räte) estaban formados maioritariamente por partidarios do SPD e do USPD. A súa dirección era democrática, pacifista e antimilitarista. Xunto ao poder dos Fürsten (príncipes), os consellos quitaron o poder ao até entón todopoderoso comando xeral militar. Todas as institucións civís e oficiais públicas do imperio - policía, municipios, cortes - non foron tocadas. Case non houbo confiscacións de propiedades ou industrias porque se esperaban medidas dun novo goberno do Reich. Para contar con executivos comprometidos coa revolución e o futuro goberno, os consellos pediron enseguida só a supervisión das institucións que antes estiveran nas mans do comando xeral.

O SPD obtivo deste xeito unha verdadeira plataforma de poder a nivel local. Con todo, mentres que os consellos crían actuar a favor da nova orde, os líderes do SPD viron neles só elementos molestos para unha transición de poder pacífica, que xa consideraban completa. Do mesmo xeito que os partidos burgueses, esixían que se realizasen canto antes as eleccións para un congreso nacional que decidise sobre a forma de estado definitiva. Isto púxoos rapidamente en contra de gran parte dos revolucionarios. Sobre todo o USPD intentaba capturar as demandas destes últimos. Tamén propugnaba eleccións para un congreso nacional o máis tarde posible, a fin de conseguir antes do seu inicio feitos que reflectisen as aspiracións de gran parte dos traballadores.

Reaccións en Berlín

Friedrich Ebert concordaba con Max von Baden en que debía evitarse unha revolución social e manter, antes de todo, a orde do Estado. El quería conquistar os partidos burgueses, que xa colaboraran co SPD no Reichstag en 1917, así como ás vellas elites do imperio para reestruturar o Estado e evitar unha temida radicalización da revolución que seguise o exemplo de Rusia. A isto sumouse o seu medo a que a aínda precaria situación de subministracións puidese colapsar, se a administración actual fose substituída por revolucionarios sen experiencia administrativa. Ebert cría que o SPD conseguiría inevitablemente a maioría parlamentaria que lles permitise executar os seus plans de reforma. Por este motivo arriscouse a actuar o máis posible de acordo cos vellos poderes. Para poder mostrar unha vitoria ós seus partidarios, pero tamén ao mesmo tempo para rescatar a monarquía, Ebert esixiu dende o 6 de novembro a renuncia ao trono do Emperador. Pero Guillerme II, quen aínda seguía no centro de operacións do Supremo Comando (OHL) na cidade belga de Spa, estaba tomándose o seu tempo. O mesmo día, despois de que o Entente prometese negociar un armisticio, tiña a esperanza de volver ao Reich á fronte das tropas dispensadas da fronte e poder vencer á revolución pola forza.

Max von Baden escribiu posteriormente que Ebert declarou o 7 de novembro: “Se o emperador non abdica, a revolución social é inevitable. Pero eu non a quero, a odio con toda a alma”. O chanceler planeou viaxar a Spa para convencer persoalmente ao Emperador da necesidade de que abdicase. Pero non chegou a viaxar, porque a situación en Berlín escalou rapidamente.

O 9 de novembro de 1918: A fin da monarquía

A noite do 8 de novembro, o USPD chamara a 26 concentracións en Berlín, nas cales anunciaría unha folga xeral e manifestacións masivas para o día seguinte. Para entón Ebert volvera a esixir vehementemente a abdicación do emperador, a fin de poder anunciar este paso nas concentracións como unha vitoria do SPD. Para poder conter posibles disturbios, o goberno de Max von Baden fixo despregar en Berlín ao 4º rexemento de tiradores de Naumburg, que se consideraba particularmente leal.

Pero os mesmos soldados deste rexemento non estaban dispostos a disparar a concidadáns. Cando os seus oficiais lles entregaron granadas de man, cedo na mañá do sábado 9 de novembro, enviaron unha delegación á redacción do órgano do SPD ”Vorwärts”, para pedir que se clarificara a situación. Alí atoparon ao deputado do Reichstag Otto Wels, quen logrou convencer aos soldados que apoiasen aos líderes do SPD e a súa política. Despois convenceu a máis rexementos de que obedecesen a Ebert.

Deste xeito, o control militar da capital pasou ás mans dos socialdemócratas. Pero Ebert temía que este podía rapidamente quedar fóra de control se as forzas políticas á esquerda do SPD conseguían arrastrar tras si aos obreiros nas manifestacións anunciadas. Esta posibilidade deuse cando, de mañá, a instancias do USPD, varias manifestacións con cen mil persoas se dirixiron ao centro de Berlín. Nas súas pancartas e carteis aparecían consignas como Unidade, Dereito e Liberdade e Irmáns, non disparedes.

Aproximadamente a esa mesma hora o Emperador tivo coñecemento do resultado dunha enquisa de 39 comandantes: os soldados da fronte tampouco estaban dispostos a seguir as súas ordes. A noite anterior até un rexemento de garda rexeitara por primeira vez obedecer. Telegramas de Berlín pedíronlle urxentemente que abdicase de inmediato, a fin de que o seu anuncio puidese aínda tranquilizar a situación. Malia isto, seguiu pospoñendo a abdicación e considerou só renunciar ao título de Emperador Alemán, pero non a Rei de Prusia.

Finalmente, Max von Baden, sen esperar a decisión de Spa, escribiu un telegrama ese mesmo mediodía indicando: “A Súa Maxestade o Emperador e Rei decidiu abdicar ao Trono. O Chanceler Imperial quedará no cargo só mentres duren as dilixencias correspondentes á abdicación da súa Maxestade, a renuncia ao Trono do Imperio Alemán e de Prusia da súa Alteza Imperial e Real e o establecemento dunha Rexencia”.

O Emperador reaccionou fuxindo para os Países Baixos, onde viviría até a súa morte en 1941. Dado que asinara o seu Certificado de Abdicación formal recentemente semanas máis tarde no exilio, o seu cruzamento da fronteira veu ser como unha deserción. Isto custoulle tamén a simpatía dos seus militares.

A fin de seguir o control da situación, Friedrich Ebert esixiu para si o cargo de Chanceler do Reich o 9 de novembro ao mediodía. Max von Baden accedeu a esta demanda, pero escusouse, malia a solicitude de Ebert a tomar o cargo de administrador imperial. Ao considerarse Ebert no posterior Chanceler do Imperio, creu atopar un arranxo transitorio até que se designase un novo monarca.

A noticia da renuncia ao trono chegou demasiado tarde para causar impresión nos manifestantes. Ninguén fixo caso aos chamamentos a volver a casa ou aos cuarteis publicados en edicións especiais do ”Vorwärts”. Cada vez máis manifestantes esixían o final da monarquía. Karl Liebknecht, que fundara o día anterior a Liga Espartaquista, trasladouse inmediatamente a Berlín nada máis saír do cárcere. Agora planeaba a declaración da república socialista. Á hora do xantar no Reichstag, o representante da presidencia do SPD, Phillipp Scheidemann, decatouse desta noticia. Non quería deixar a iniciativa aos espartaquistas e decidiu rapidamente saír a un balcón do edificio do Reichstag. Desde alí proclamou a república pola súa conta, contra a vontade expresa de Ebert, ante unha concentración de manifestantes, coas palabras seguintes:

O Emperador abdicou. El e os seus amigos fuxiron; o pobo venceunos en todas as liñas. O príncipe Max von Baden cedeu o seu cargo de chanceler ao deputado Ebert. O noso amigo construirá un goberno dos obreiros, con participación de todos os partidos socialistas. Non se debe molestar ao novo goberno na súa tarefa pola paz e por obter traballo e comida. Obreiros e soldados, sede conscientes do significado histórico deste día: o inaudito ocorreu. Ante nós está unha tarefa grande e imprevisible. Todo polo pobo. Todo a través do pobo. Nada debe suceder que deshonre ao movemento obreiro. Permanecede unidos, leais e conscientes da responsabilidade. O vello e decadente, a monarquía está destruída. Viva o novo. Viva a República Alemá!

Poucas horas despois, o Berliner Zeitung publicou que Liebknecht, no Zoolóxico de Berlín, probablemente case de xeito simultánea, proclamara a República Socialista Libre Alemá (Freie Sozialistische Republik Deutschland), á que xurou novamente ás 4 da tarde ante unha multitude reunida no Palacio Municipal de Berlín (Berliner Stadtschloss). Aínda non era claro nese entón que obxectivos perseguía con isto. As esixencias da liga espartaquista do 7 de outubro, de extensas reformas económicas, militares e legais, entre outras, a abolición da pena de morte, non se deron a coñecer publicamente até entón.

Para quitar intensidade ao sentimento revolucionario e satisfacer as esixencias dos manifestantes de unidade dos partidos obreiros, Ebert invitou ao USPD neste momento a entrar ao goberno e expresou a súa disposición a aceptar a Liebknecht inclusive como ministro. Este esixiu o control dos consellos de traballadores (Arbeiterräte) sobre os soldados e condicionou a súa participación no goberno a esta medida. Debido ao debate sobre este tema, e a que o presidente do partido Hugo Haase atopábase en Kiel, o representante do USPD non puido decidir ese día sobre a oferta de Ebert. Nin o previo anuncio de Max von Baden sobre a renuncia ao trono imperial, nin a transmisión da Chancelaría a Ebert, nin a proclamación da República de Scheidemann estaban constitucionalmente recoñecidos. Todos eran, na realidade, actos de personaxes que a revolución non quería, pero que conseguiron feitos duradeiros. Pola contra, esa mesma noite tivo lugar un suceso realmente revolucionario, que ao final resultaría en van.

Ás 8 da tarde, un grupo de 100 líderes revolucionarios (Revolutionären Obleuten) das grandes industrias de Berlín ocuparon o Reichstag e formaron un parlamento revolucionario. Eran maiormente as mesmas persoas que xa en xaneiro participaran como líderes da folga, desconfiaban da dirección do SPD e planificaran independentemente dos mariñeiros un asalto para o 11 de novembro, pero foran sorprendidos polos acontecementos revolucionarios ocorridos en Kiel. Para desposuír a Ebert da iniciativa, decidiron entón convocar a eleccións para o día seguinte: toda empresa de Berlín e todo rexemento deberían elixir ese domingo consellos de obreiros e de soldados que logo elixirían entre ambos gobernos revolucionarios existentes dos partidos obreiros. Este Consello dos Representantes do Pobo (Rat der Volksbeauftragten) debería efectuar as resolucións do parlamento revolucionario e substituír a Ebert no cargo de chanceler do imperio.

O 10 de Novembro: Directiva do SPD contra os líderes revolucionarios

A directiva do SPD decatouse a mesma noite do sábado destes plans. Como as eleccións e subseguintes reunións do consello xa non se podían evitar, Ebert enviou esa noite e a mañá seguinte oradores a todos os rexementos de Berlín e ás empresas para que influísen ao seu favor nas eleccións e consentisen a participación xa planeada do USPD no goberno.

Estas actividades non pasaron inadvertidas polos líderes. Como era previsible que Ebert marcaría tamén o tenor do novo goberno, planearon - ademais de elixir un novo goberno - instalar unha comisión executiva, que debería coordinar as actividades dos consellos de soldados e traballadores. Para isto tiñan xa preparada unha lista na que o SPD non estaba representado. Deste xeito esperaban poder instalar unha instancia de control sobre o novo goberno.

Na reunión, que tivo lugar a tarde do 10 de novembro no Circo Busch (Zirkusbusch), a maioría inclinouse a favor do SPD: case todos os consellos de soldados e gran parte dos representantes obreiros. Repetiron entón a súa esixencia de "unidade da clase obreira", que o día anterior fora presentada polos revolucionarios e agora usaban a consigna para impoñer a posición de Ebert. No Consello de Representes do Pobo formada por seis persoas, o USPD enviou tres dos seus representantes como planearan: o seu presidente, Haase, o deputado Wilhelm Dittmann e Emil Barth polos Líderes Revolucionarios. Os tres representantes do SPD eran Ebert, Scheidemann e Otto Landsberg, o deputado de Magdeburgo.

A suxestión dos líderes de elixir tamén un comité executivo como órgano de control, que sorprendeu a dirección do SPD, ocasionou vivas discusións. Ebert conseguiu finalmente que tamén o Consello Executivo de Consellos de Obreiros e Soldados (Vollzugsrat der Arbeiter- und Soldatenräte) de 20 membros estivese formado paritariamente por membros do SPD e do USPD. O Consello Xeral decidiu convocar un Congreso Nacional de Consellos (Reichsrätekongress) en Berlín en decembro.

Aínda que Ebert impuxérase en todas as posicións, estaba descontento cos resultados. Vía ao Parlamento de Consellos (Räteparlament) e ao Consello Executivo (Vollzugsrat) como impedimentos no camiño a unha orde estatal que encaixase sen sobresaltos ao imperio. Toda a dirección do SPD consideraba agora unha ameaza aos Consellos e non as vellas elites de militares e a administración. Se sobreestimaba completamente o seu lealdade á nova república. A Ebert incomodáballe especialmente que agora non puidese dirixilas en calidade de Chanceler, senón só en calidade de presidente dun goberno revolucionario. De feito, os conservadores considerábano como un traidor, aínda que el púxose á cabeza da revolución unicamente para freala.

Durante as oito semanas de dobre mando dos Consellos e o goberno do Reich, este último era sempre dominante. Os funcionarios máis elevados só traballaban para Ebert, aínda que Haase era formalmente presidente coa mesma autoridade no Consello. O golpe de poder deuno unha conversación telefónica de Ebert co xeneral Wilhelm Groener, o novo Primeiro Comandante Xeneral na cidade belga de Spa. Este aseguroulle a Ebert o apoio do exército e pediu a cambio a promesa de Ebert de restablecer os rangos do exército e opoñerse aos consellos.

Tralo pacto secreto Ebert-Groener manifestábase a preocupación da directiva do SPD de que a revolución podía desembocar nunha república de consellos (Räterepublik) como en Rusia. Con todo, a expectativa de poder conquistar así os corpos de oficiais imperiais non se faría realidade. Simultaneamente, a actitude de Ebert cos traballadores e soldados revolucionarios e os seus representantes fíxose cada vez máis incomprensible. Por isto o SPD foi perdendo a confianza dos seus partidarios, sen ir gañando simpatía dos inimigos da revolución.

Na turbulencia deses días case pasou inadvertido que o goberno de Ebert aceptara pola mañá, tras unha nova demanda do OHL, as duras condicións do Entente para un armisticio. O 11 de novembro Mathias Erzberger, deputado centrista, asinou en Compiègne, en representación de Berlín, o acordo de cesamento ao fogo. Con isto terminaron as hostilidades da primeira guerra mundial.

O acordo Stinnes-Legien

Do mesmo xeito que no relativo á organización do estado, os revolucionarios tiñan tamén ideas dispares sobre a futura orde da economía. Tanto no SPD como no USPD era moi difundida a esixencia de poñer polo menos a industria pesada, de importancia na guerra, baixo control democrático. A á esquerdista de ambos os partidos e os líderes revolucionarios querían ir máis aló e establecer unha democracia directa no campo da produción. Os delegados alí electos deberían controlar tamén o poder político. Impedir esta democracia de consellos non só era do interese do SPD, senón tamén dos sindicatos, que ameazaban facerse superfluos cos consellos.

Por isto, paralelamente aos acontecementos revolucionarios, os líderes dos sindicatos alemáns encabezados por Carl Legien reuníronse con representantes das grandes industrias encabezadas por Hugo Stinnes e Carl Friedrich von Siemens do 9 ao 12 de novembro en Berlín. O 15 de novembro asinaron un "Acordo de Comunidades de Traballo" (Arbeitsgemeinschaftsabkommen) con vantaxes para ambos os sectores: os representantes sindicais aseguraban garantir unha produción ordenada, terminar folgas salvaxes, facer retroceder a influencia dos consellos e impedir a socialización da propiedade produtiva. Os empresarios garantían a cambio a introdución do día laboral de oito horas, que os traballadores pediran inutilmente xa había anos. Aseguraron aos sindicatos o título de interlocutores únicos (Alleinvertretungsanspruch) e o permanente recoñecemento sobre os consellos. Ambos os sectores formaron unha "Comisión Central para o Mantemento da Orde na Economía" (Zentralausschuss zur Aufrechterhaltung der Wirtschaft). Unha "Comisión de Arbitraxe" debería mediar en futuros conflitos. Comisións de todas as industrias con máis de 50 traballadores deberían supervisar en diante a observancia dos acordos salariais xunto coa dirección das empresas.

Os sindicatos socavaran así todos os intentos de socialización dos medios de produción e volveran os consellos superfluos de inicio.

O goberno de transición e o movemento dos consellos

Dende o 9 de novembro o Reichstag non foi convocado máis. O Consello dos Representantes do Pobo e o Comité Executivo substituíron o vello goberno. Pero o aparello administrativo case non mudara. Aos representantes do SPD e do USPD só se asignaban funcionarios do imperio. Estes conservaron así mesmo todos os seus cargos e continuaron co seu traballo coma se nada acontecera.

O Consello de Representantes do Pobo presentou o 12 de novembro o seu programa de goberno. Este levantaba o estado de sitio e a censura, abolía a ordenanza de servidume (Gesindeordnung) e establecía o dereito ao voto dende os 20 anos, por primeira vez tamén para as mulleres. Todos os prisioneiros políticos recibiron amnistía. Promulgáronse as liberdades de asociación, reunión e de prensa. Partindo do Acordo de Comunidades de Traballo (Arbeitsgemeinschaftabkommen) estipulouse o día de traballo de oito horas, axuda aos desempregados e ampliouse o seguro social e de accidentes.

Baixo presión dos representantes do USPD, o consello dos representantes do pobo nomeou o 21 de novembro unha "Comisión de Socialización". Nela estaban entre outros Karl Kautsky, Rudolf Hilferding e Otto Hue. Eles debían verificar que industrias eran "socializables" e debían preparar a estatización da industria de aceiro e do carbón. Esta comisión sesionou até o 7 de abril de 1919 sen ningún resultado concreto. Soamente na minería de carbón e potasa, así como na industria do aceiro formáronse "Corpos de autoadministración (Selbstverwaltungskörperschaften), dos cales proceden os actuais "Consellos empresariais" (Betriebsräte). Pero estes tampouco tentaron unha confiscación socialista.

A dirección do SPD preferiu colaborar coa antiga administración no canto dos novos consellos de traballadores e soldados, posto que non confiaba que estes lograsen un avituallamento ordenado da poboación. Isto levou a constantes conflitos co comité executivo dende mediados de novembro. Este cambiaba a súa posición en carreira a miúdo segundo os intereses de quen representaba de momento. Por isto, Ebert foille quitando máis e máis competencias co obxectivo de rematar definitivamente co "goberno de ir e vir dos consellos en Alemaña". De calquera xeito, el e a dirección do SPD sobreestimaban en moito non soamente o poder do movemento de consellos (Rätebewegung), senón tamén o da Liga Espartaquista. Esta estaba considerada erroneamente como quen controlaba este movemento en todo o Reich.

Con todo, os consellos de obreiros e soldados disolveron a administración municipal en Leipzig, Hamburgo, Bremen, Chemnitz e Gotha, entre outras, e puxéronas baixo o seu control. En Braunschweig, Dusseldorf, Mülheim an der Ruhr e Zwickau tamén foron apresados todos os funcionarios leais ao Emperador. En Hamburgo e Bremen fixéronse "Gardas Vermellas", que debían protexer a revolución. Nas industrias de Leuna preto de Merseburg, os consellos destituíron á dirección da corporación. Pero a miúdo os novos consellos eran dirixidos espontánea e arbitrariamente e non contaban con experiencia directiva. Na escaseza xeral, moitos actuaban con avaricia e egoísmo. En troques unha gran maioría de consellos eran moderados; puxéronse de acordo inmediatamente coa vella administración e conxuntamente ocupáronse de restaurar a tranquilidade nas cidades e industrias. Eles tomaron a repartición de alimentos, o poder policial e o coidado e atención dos soldados da fronte que regresaban ao fogar aos poucos.

A administración e os consellos eran mutuamente dependentes: uns tiñan o coñecemento e a experiencia, e outros a influencia para implementalos. Maiormente elixíronse a membros do SPD nos consellos, que se consideraban agora soamente como solución transitoria. Con todo, non se traía a discusión a república de consellos na Alemaña de 1918/19. Queríase apoiar o goberno que chegara ao poder coa revolución e agardábase que este eliminase o militarismo e o estado autoritario. O cansazo da guerra e as privacións fixeron maior o autoengano do que se conseguiu.

Congreso dos consellos do imperio

Como decidira o Comité Executivo, os Consellos de Obreiros e Soldados de todo o imperio enviaron deputados a Berlín, que debían reunirse o 16 de decembro no Circo Busch no "Primeiro Congreso Xeral de Consellos de Obreiros e Soldados". Para evitar isto, Ebert e Groener planearon retomar o control da capital o 15 de decembro con axuda das tropas enviadas da fronte. Un dos rexementos empregados para esta fin actuou demasiado cedo o 6 de decembro. Na tentativa de apresar o Comité Executivo, a tropa disparou a unha manifestación sen armas de "Gardas Vermellos", os Consellos de Soldados máis afíns aos espartaquistas, e mataron a 16 persoas.

Xa aquí fíxose visible a violencia potencial e o perigo de golpe de estado da dereita. Por esta experiencia, Rosa Luxemburg esixiu o 12 de decembro en "Bandeiras Vermellas", o xornal espartaquista publicado diariamente, o desarme pacífico polos obreiros de Berlín das unidades militares que retornaban da fronte, a subordinación dos Consellos de Soldados ao Parlamento Revolucionario e a reeducación dos soldados.

O 10 de decembro Ebert recibiu 10 das divisións que retornaban da fronte, coa esperanza de poder empregalas en contra dos consellos. Con todo fíxose claro que tampouco estas tropas tiñan vontade de loitar máis. A guerra terminara, o Nadal estaba ao virar a esquina e a meirande parte dos soldados soamente querían regresar a casa coas súas familias. Así que pouco despois do seu repregue a Berlín dispersáronse. O planeado golpe contra o congreso de consellos do imperio non tivo lugar.

Tampouco faría falla, porque o congreso que comezou as sesións o 16 de decembro na casa de representantes de Prusia estaba tamén composto maioritariamente de partidarios do SPD. Karl Liebknecht non tivo éxito en conseguir unha resolución nin sequera nunha ocasión. Non se permitiu exercer ningunha influencia á súa Liga Espartaquista. O 19 de decembro, os consellos votaron por 344 votos contra 98 en contra a creación dun sistema de consellos como base dunha nova constitución. Máis aínda, apoiaron a resolución do goberno de convocar o máis pronto posible a eleccións para unha Asemblea Constituínte que decidiría sobre a forma definitiva do estado. O único punto en disputa entre Ebert e o congreso estaba na cuestión do control do exército.

O congreso pediu entre outras cosas participación do consello central que este elixía, no Comando das forzas, libre elección de oficiais e autoridade disciplinaria para os consellos de soldados. Pero isto ía en contra do acordo secreto entre Ebert e Groener. Ambos arriscaron todo para reverter a decisión. O Comando Supremo, que namentres se trasladou a Kassel, comezou o despregue dos seus leais Freikorps, que planeaban empregar contra a suposta ameaza bolxevique. Estas tropas, ao contrario dos soldados revolucionarios de novembro, eran oficiais e homes afíns á monarquía que temían o retorno á vida civil.

A crise de Nadal

Despois do 9 de novembro, o goberno ordenara para a súa protección que a recentemente formada División de Mariña do Pobo (Volksmarinedivision) viñese de Kiel a Berlín e se estacionase no palacio berlinés Stadtschloss. Esta división era considerada absolutamente leal e rexeitou por isto tomar parte no intento de putsch do 6 de decembro. Os mariños depuxeron até ao seu comandante, porque o creron envolvido no asunto. Pero precisamente esta lealdade trouxo á tropa a reputación de estar ás ordes dos espartaquistas. Ebert solicitou a súa disolución e a súa retirada do palacio, e Otto Wels, comandante da cidade de Berlín dende o 9 de novembro, refusou desembolsar aos mariños un pago pendente.

O problema creceu o 23 de decembro. Despois de que se lles fixo esperar todo o día, os mariños tomaron a chancelaría do Reich, cortaron as liñas de teléfono, puxeron ao Consello dos Representantes do Pobo baixo arresto e apresaron a Otto Wels. Pero ao contrario do que se esperara dos revolucionarios espartaquistas, non utilizaron a situación para terminar co goberno de Ebert, senón que entón só esixiron o seu salario. Pero Ebert, quen se mantiña en contacto por unha liña telefónica secreta co comando supremo en Kassel, e aínda cando Wels fora posto en liberdade mentres tanto, o 24 de decembro de mañá deu a orde de atacar o palacio con tropas leais ao goberno. Os mariños resistiron este ataque con éxito ao mando do seu comandante Heinrich Dorrenbach. No enfrontamento perderon a vida 30 soldados e civís. As tropas do goberno deberon evacuar o centro da cidade. Estas tropas foron entón disoltas ou se integraron aos recentemente creados Freikorps. Para conservar as aparencias, tomaron temporalmente a redacción do xornal "Bandeiras Vermellas". Pero o poder militar en Berlín estaba novamente nas mans da Volksmarinedivision, e novamente esta non a explotou.

Isto mostra por unha banda, que os mariñeiros non eran espartaquistas, por outra banda que ninguén dirixía a revolución. Aínda cando Liebknecht fose un líder revolucionario como Lenin, como a lenda fixo del posteriormente, os mariños e o consello non o aceptaron como tal. A crise de Nadal, que os espartaquistas denominaron o "Nadal de sangue de Ebert", tivo como única consecuencia que os líderes revolucionarios (Revolutionäre Obleute) convocasen a unha manifestación o primeiro día de Nadal e que o USPD abandonase o goberno en protesta o 29 de decembro. Isto convíñalle ao presidente do SPD, que incorporou os independentes (USPD) soamente baixo a presión dos acontecementos revolucionarios. En poucos días a derrota militar do goberno de Ebert converteuse nunha vitoria política.

A fundación do KPD e o Levantamento de Xaneiro

Coa experiencia co SPD e o USPD, nos espartaquistas empezaron a facerse a idea da necesidade de fundar un novo partido. Por isto e para abrazar a insatisfacción de moitos obreiros co curso da revolución até entón, xunto con grupos como os Comunistas Internacionais de Alemaña (IKD), fundaron o KPD (Partido Comunista de Alemaña). Na realidade, a iniciativa para formar o KPD parte do IKD, aínda que a maioría dos delegados no congreso de fundación, non pertencía nin a eles nin aos espartaquistas. Representaban a grupos locais formados espontaneamente durante e logo da guerra. A maior parte eran obreiros mozos que entraban á política revolucionaria sen unha experiencia previa.

Rosa Luxemburg redactou o seu programa de fundación e presentouno o 31 de decembro de 1918. Este programa é aceptado pola maioría e a dirección do partido é formada case en exclusividade por espartaquistas. Nel dicía firmemente que unha toma do poder dos comunistas nunca podería suceder sen unha clara vontade da maioría do pobo. Con todo, a maioría do congreso opúxose violentamente en cuestións tácticas inmediatas, como a participación na Asemblea Constituínte e no "parlamentarismo revolucionario".

O 1 de xaneiro de 1919 esixiu novamente a participación do KPD nas eleccións parlamentarias planeadas, pero a súa moción fracasou nunha votación. A maioría do partido era antiparlamentaria e tiña aínda a esperanza de poder tomar o poder mediante a continua axitación nas industrias e a presión das rúas. Os líderes revolucionarios decidiron tras negociacións cos espartaquistas permanecer no USPD.

A derrota decisiva dos revolucionarios de novembro ocorreu nos primeiros días de 1919. Como en novembro se formou case espontaneamente unha segunda onda da revolución, que desta vez foi sufocada violentamente. A faísca que iniciou esta nova onda foi a destitución o 4 de xaneiro do membro do USPD Emil Eichhorn do cargo de presidente da policía por parte do goberno, porque se opuxo a actuar contra obreiros manifestantes durante a Crise de Nadal.

O que se presentara como unha manifestación converteuse nunha mobilización masiva, coa que nin os mesmos organizadores contaran. Así como o 9 de novembro de 1918, o domingo 5 de xaneiro de 1919 centos de miles de persoas dirixíronse ao centro de Berlín, entre eles moitas persoas armadas. Á tarde tomáronse as estacións de trens de Berlín e o barrio da prensa, así como o xornal Vorwärts. Algúns dos xornais implicados pediran nos días previos non soamente o despregue de máis Freikorps, senón tamén chamado a matar os espartaquistas.

Os manifestantes eran en xeral os mesmos que dous meses antes. Esixían agora o que xa entón esperaran. Nisto, os espartaquistas non estaban de ningún xeito como líderes: as esixencias viñan dos obreiros mesmos e eran apoiadas por diversos grupos á esquerda do SPD. Tamén o agora chamado "levantamento espartaquista" xurdiu só en parte dos membros do KPD. Estes eran até a minoría.

Os iniciadores reunidos na Xefatura da Policía elixiron un "Comité Revolucionario Provisional" (Provisorischen Revolutionsausschuss) de 53 membros, pero que co seu poder non conseguiu iniciar nada e non soubo dar ao levantamento unha dirección clara. Liebknecht esixiu o derrocamento do goberno e a maioría do comité adheriuse, quen propagaron a loita armada. Rosa Luxemburg consideraba, como a maioría da dirección do KPD, que un levantamento entón era unha catástrofe e expresouse claramente en contra.

O Comité Revolucionario convocou para novas manifestacións masivas para o 6 de xaneiro. Aínda máis homes fixeron eco do chamado. Novamente levaron consigo pancartas coa frase "Irmáns, non disparen!" e permaneceron á espera nunha concentración. Parte dos líderes revolucionarios comezaron a armarse e a chamar ao derrocamento do goberno de Ebert. Pero os intentos dos activistas do KPD de envorcar as tropas ao seu favor continuaron sen ter éxito. Aínda máis, a División de Mariña do Pobo non estaba disposta a apoiar os insurrectos. Declarouse neutral. Os demais rexementos estacionados en Berlín declaráronse na súa maioría a favor do goberno.

Mentres máis tropas retornaban a Berlín a pedido de Ebert, el aceptou a proposta do USPD de mediar entre co Comité Revolucionario. O Comité rachou as negociacións o 8 de xaneiro despois de que se coñecese dos movementos de tropas e a publicación dun boletín do SPD co título "A hora da verdade achégase" ("Die Stunde der Abrechnung naht"). Ebert aproveitou a ocasión para utilizar as tropas estacionadas en Berlín contra os ocupantes. Dende o 9 de xaneiro as tropas sufocaron violentamente o improvisado intento de levantamento. O 12 de xaneiro retornaron á cidade os antirrepublicanos Freikorps, que estiveran destacados dende principios de decembro. O comandante destas tropas, Gustav Noske, aceptara o mando coas palabras: Pola miña banda, alguén debe converterse no sabuxo. Eu non rexeito a responsabilidade.

Logo que os Freikorps evacuaran brutalmente varios edificios e fusilasen segundo a lei marcial aos ocupantes, os demais rendéronse rapidamente. Parte deles foron tamén fusilados do mesmo xeito. Nestas accións perderon a vida centos de persoas tan só en Berlín.

O asasinato de Karl Liebknecht e Rosa Luxemburg

Os supostos instigadores do levantamento de xaneiro tiveron que agocharse, pero rexeitaron deixar Berlín, malia urxentes pedidos dos seus camaradas. A noite do 15 de xaneiro de 1919, Rosa Luxemburg e Karl Liebknecht foron descubertos nunha vivenda en Wilmersdorf. Foron apresados e entregados ao máis grande dos Freikorps, a fortemente armada "División de tiradores de Garda-Cabalaría". O seu líder, o Hauptmann Waldemar Pabst permitiu que os interrogasen e maltratasen gravemente. Esa mesma noite, ambos prisioneiros foron golpeados a culatazos até perderen o coñecemento e logo asasinados disparándolles cando durmían. O cadáver de Rosa Luxemburg foi tirado ao Landwehrkanal de Berlín. Os autores permaneceron en gran parte sen condena. Algúns foron posteriormente indemnizados polo apresamento e persecución polos nacional-socialistas. A cabalaría de garda uniuse posteriormente ao SA. Pabst declarou nos anos 1960 que antes do asasinato conversara por teléfono con Noske na chancelaría do Reich, e que este dera o seu consentimento. Ebert tamén estaría alí presente. Notas dun diario atopado en 1970 na herdanza de Pabst confirman isto. Independentemente das declaracións dos asasinos, nunca se puido demostrar un consentimento de Ebert e Noske, máis aínda cando nin o Parlamento nin a Xustiza comezaron unha investigación.

Cos asasinatos do 15 de xaneiro sementouse a irreconciliable rivalidade entre o SPD e o KPD. Esta tivo entre outras, a fatal consecuencia de que ambos os partidos nunca puideron acordar negociar conxuntamente contra o NSDAP, que se fixo máis forte desde 1930.

Outros levantamentos a consecuencia da revolución

Tamén noutras zonas de Alemaña, por exemplo na conca do Ruhr e en Saxonia, houbo levantamentos armados nos primeiros meses de 1919. Nalgunhas rexións declaráronse temporalmente Repúblicas de Consellos (Räterepubliken). A que máis tempo se mantivo foi a República de Consellos de Múnic (tamén chamada República Soviética de Baviera), que foi terminada violentamente o 2 de maio de 1919 por tropas prusianas, de Würtemberg e polos Freikorps.

Nunca houbo un perigo real de que en Alemaña se puidese establecer unha ditadura bolxevique seguindo o exemplo soviético ruso. A alianza entre o goberno de Ebert e o Comando do Exército e as súas brutais accións durante distintos levantamentos enfadaran a moitos demócratas de esquerda do SPD: Moitos deles consideraban a actitude de Ebert, Noske e outros líderes do SPD durante a revolución como unha traizón aos seus propios partidarios.

Congreso nacional e a nova constitución do imperio

O 19 de xaneiro de 1919 tiveron lugar as eleccións para un Congreso Nacional Constituínte. Xunto ao SPD e o USPD presentáronse o católico Centrista e varios partidos burgueses, que se formaron dende novembro: o liberal de esquerda Partido Democrático de Alemaña (DDP), o nacionalista liberal Partido Popular Alemán (DVP) e o conservador nacionalista Partido Popular Nacional de Alemaña (DNVP). O KPD non participou nas eleccións, en contra da suxestión de Rosa Luxemburg.

O SPD foi o partido máis votado con 37.4% dos votos e obtivo 164 de 423 deputados. O USPD conseguiu só 7.6% dos votos e 22 deputados. O USPD fíxose máis importante temporalmente logo do putsch de Kapp-Lüttwitz en 1920, pero disolveuse en 1922. O Partido Centrista (Zentrumspartei) foi a segunda maioría no congreso nacional, con 91 deputados. O DDP conseguiu 75, o DVP 19 e o DNVP 44 escanos. O SPD formou unha coalición de goberno cos partidos Centrista e DDP.

Para evitar os posteriores disturbios revolucionarios en Berlín, o congreso reuniuse o 6 de febreiro en Weimar. Alí elixiron o 11 de febreiro a Friedrich Ebert como presidente interino do Reich e o 13 de febreiro elixiron a Philipp Scheidemann como Primeiro Ministro (Ministerpräsident) da recentemente formada coalición. O 21 de agosto Ebert foi finalmente investido constitucionalmente como presidente do Reich.

A nova constitución de Weimar, que convertía ao Reich alemán nunha república democrática, foi decidida o 11 de agosto de 1919 con votos do SPD, Zentrum e DDP. Estaba na tradición liberal e democrática do século XIX e tomaba textualmente, como a actual constitución alemá (Grundgesetz), moitas pasaxes da constitución de Pauluskirchen do ano 1849. Con todo, debido á distribución de maiorías no congreso nacional, esixencias centrais dos revolucionarios de novembro quedaron insatisfeitas: a socialización da industria do ferro e do carbón e a democratización dos corpos de oficiais (Offizierkorps), que até o consello de soldados e obreiros de Kiel esixira e que o Congreso de Consellos do Reich iniciara. Tampouco se incluíu a expropiación dos grandes bancos, industria pesada e as grandes propiedades de terra dos nobres. Os cargos e pensións dos funcionarios imperiais e soldados foron explicitamente protexidos.

Por unha banda, a Constitución de Weimar contiña máis posibilidades de democracia directa que a Grundgesetz, por exemplo a petición de referendo (Volksbegehren) e o referendo (Volksentscheid). Por outra banda o artigo 48 de poderes de urxencia daba ao presidente do Reich amplos poderes para gobernar, aínda contra a maioría no Reichstag e en caso de necesidade, o uso do exército no interior. Este artigo resultou ser un medio decisivo para destruír a democracia en 1932/1933.

Clasificación histórica

A Revolución de Novembro é un dos acontecementos máis importantes da historia alemá recente, aínda que estea pouco arraigada na memoria histórica dos alemáns. O fracaso da República de Weimar concibida dela e a subseguinte época nacionalsocialista envorcaron a un lado a vista dos acontecementos de final de 1918 e inicios de 1919 por moito tempo. A súa interpretación determínase hoxe máis polas lenda que polos feitos.

Tanto a extrema-dereita como a extrema-esquerda alimentan ideas opostas, respectivamente indicando sinais opostos, coa idea que houbo entón unha insurrección comunista a fin de transformar Alemaña nunha república de consellos, seguindo o exemplo soviético. Tamén os partidos democráticos do centro, especialmente o SPD, tiveron por moito tempo pouco interese en xulgar detidamente os acontecementos que fixeron de Alemaña unha república. Porque nunha observación detida, móstrase unha revolución realizada por socialdemócratas que foi detida polos líderes do partido socialdemócrata. O feito que a república de Weimar resultase ser unha democracia feble e que tomase só 14 anos até o seu final tamén ten que ver con estes e outros "defectos de nacemento" da Revolución de Novembro.

Un feito de grande importancia é que o goberno imperial e o Supremo Comando do Exército deslindáronse da responsabilidade moi pronto e endilgaran a derrota na primeira guerra mundial aos partidos maioritarios do Reichstag. Moito cálculo fixo falta para que isto aparecese nunha cita da autobiografía do seguidor de Ludendorff, Groener:

"A min convíñame que nestas lamentables negociacións, das que non se pode esperar nada bo, o exército e o comando xeral permanecesen o máis tranquilos posible."

De tal xeito creouse a "Lenda da puñalada", segundo a cal os revolucionarios atacaron por detrás a un exército non vencido no campo de batalla e só así cambiaron unha vitoria case segura nunha derrota. Erich Ludendorff desempeñou un rol importante en divulgar esta falsificación da historia. Quería con iso ocultar o seu propio fracaso. Os círculos nacionalistas e populistas foron un terreo fértil para lenda. Para eles, os revolucionarios e inclusive políticos como Ebert, quen non quixo que a revolución ocorrese en absoluto e fixo todo por canalizala e detela, foron rapidamente difamados como "criminais de novembro (Novemberverbrecher)". Nin sequera os asasinatos políticos, por exemplo o de Matthias Erzberger, atemorizaban á dereita radical, e é un símbolo coñecido que Adolf Hitler e Ludendorff realizaron o seu intento de golpe de estado de 1923 tamén un 9 de novembro.

A república tivo dende o seu nacemento o estigma da responsabilidade da derrota da guerra. Gran parte da cidadanía e as vellas elites do exército, xustiza e administración nunca aceptaron a nova forma do estado, senón que vían na república democrática unha estrutura que debía facerse ao carón na primeira oportunidade. Pola contra, na esquerda, o comportamento da dirección do SPD durante a revolución levou moitos dos seus antigos partidarios cara aos comunistas. A revolución de novembro freada conduciu a que a república de Weimar permanecese como unha "Democracia sen demócratas".

A revolución en xuízo das testemuñas contemporáneas

Xa os contemporáneos xulgaron a revolución de novembro do xeito máis diverso, cada quen segundo a súa inclinación política. Isto déixano claro tres declaracións de testemuñas que apareceron o mesmo 10 de novembro, pouco despois, así como unha observación retrospectiva 10 anos despois.

Sen entusiasmo e con algo de alivio, o teólogo evanxélico e filósofo Ernst Troeltsch escribiu como o groso dos berlineses fóronse dando conta do que sucedía o 10 de novembro.

O domingo de mañá, logo dunha noite de ansiedade, a imaxe aclarouse cos xornais da mañá: o Káiser en Holanda, a revolución triunfante na maioría dos centros, os príncipes dos Bünde abdicando. Ninguén morreu polo Káiser e o Reich! A futura obrigación asegurada e ninguén asaltou os bancos! ).. As vías de tranvía e vías do subterráneo continuaban coma se nada, indicando que os medios esenciais estaban en orde. En todas as caras estaba escrito: Os salarios vanse pagar novamente. (Cita de Haffner, Verrat, páxina 85.)

Un artigo do publicista liberal Theodor Wolf, que apareceu o mesmo 10 de novembro no Berliner Tageblatt, daba pola contra ilusións optimistas sobre o éxito da revolución, como o quixese a dirección do SPD:

A maior de todas as revolucións derrocou o réxime imperial, con todo o que incluía, como un vento tormentoso repentino.

Pódeselle chamar a maior de todas as revolucións, porque nunca unha (...) Bastilla construída tan forte foi tomada así nun intento.

Fai só unha semana había un aparello militar e civil que (...) estaba tan arraigado, que parecía asegurar a súa duración até o fin dos tempos. (...)

Cedo onte, polo menos en Berlín, todo iso estaba no seu sitio.

Á tarde non existía nada máis. (Cita de Haffner, Verrat, páxina 95.)

A extrema dereita pola contra interpretou os acontecementos de xeito totalmente oposto. Por ignorancia ou nun completamente equivocado xuízo da actuación de Ludendorff, o xornalista Paul Baecker escribiu no xornal conservador Deutsche Tageszeitung o 10 de novembro un artigo que xa contiña elementos esenciais da lenda da puñalada:

A obra que os nosos pais obtiveron ao prezo do seu sangue, borrada a traizón dende as filas do seu propio pobo! Alemaña, que aínda onte estaba invicta, abandonada aos seus inimigos por homes que levan nome alemán, por alta traizón dende as propias filas que caeron en culpa e deshonra!

Os socialistas alemáns sabían que a Paz estábase conseguindo e que só facía falta mostrar ao inimigo unha fronte pechada e firme durante unhas semanas, talvez só días, para lles arrincar unhas condicións tolerables. No canto disto, izaron a bandeira branca. Trátase dunha culpa que nunca poderá ser perdoada e nunca se perdoará. É unha traizón, non só á monarquía e ás forzas armadas, senón ao propio pobo alemán, que terá que cargar coas súas consecuencias durante séculos de decadencia e de miseria. (Cita de Haffner, Verrat, páxina 96.)

Nun artigo polo décimo aniversario da Revolución, o publicista de esquerda Kurt Tucholsky observou que nin Wolf nin Baecker tiveron razón. Pero tamén acusou a Ebert e a Noske de traizón, xa non á monarquía, senón á Revolución. Aínda cando quixo ver nela só un derrocamento (Umsturz), Tucholski analizou o curso real dos acontecementos máis claramente que a maioría dos seus contemporáneos. En 1928 escribiu en Novemberumsturz:

A revolución alemá do ano 1918 tivo lugar en salóns.

O que entón ocorreu non foi revolución ningunha: non houbo unha preparación espiritual; ningún líder disposto a porse en pé na escuridade; non houbo obxectivos revolucionarios. A nai desta revolución foi a ansia dos soldados de ir para a casa polo Nadal. E o cansazo, o fastío e o cansazo.

En canto apuntamos a esta traizón á propia clase, sempre se nos asegura que Ebert non roubou ningún tesouro. Se se é tan incapaz, hai que ser honesto, iso como mínimo!

Tampouco é correcto que entón non había nada que facer. O SPD non o quixo porque non tiña xa ganas, nin carácter, nin tivo máis tradición. A quen tivo que conceder créditos de guerra durante catro anos, xa non lle pode quedar máis diso.

As seguintes posibilidades foron entón ignoradas:

Desmantelar os Bundesstaaten;

Repartición da terra das grandes propiedades;

Socialización revolucionaria da industria;

Reforma do persoal (Personalreform) da administración e da xustiza.

Unha constitución republicana, que en cada parágrafo cancela o seguinte, unha revolución que nomea os ben habidos dereitos dos funcionarios do antigo réxime merece ser ridiculizada.

A revolución alemá está aínda en pé. Preparémola contra todos aqueles partidos que teñen un interese económico ou ideolóxico en impedila. Os máis perigosos entre estes son aqueles que finxen e que venden baixo vellas bandeiras mercancías novas, pero defectuosas: envellecidas, covardes, falsas e moralmente corruptas.

As leis non caen do ceo. Soamente cando os alemáns teñan ideas revolucionarias sobre a lei, sobre a determinación e sobre a propia importancia, imos vivir un 9 de novembro que non deixe ningún Noske, ningún Ludendorff e ningún Otto Wels. Abaixo cos cadáveres viventes! Viva a Revolución!

(Publicado por primeira vez baixo o pseudónimo Ignaz Wrobel en Die Schwarze Fahne, Nr 44/1928; citado por Kurt Tucholski; Gesammelte Werke, editado por Mary Gerold-Tucholski e Fritz J. Raddatz, Editorial Rowohlt, Reinbeck 1975, tomo 6, páxina 300.)

Véxase tamén

Bibliografía

• Alfred Döblin, November 1918. Tomo 1 ao 4. Múnic 1978, ISBN 3-424-013890-3
• Sebastián Haffner. Die deutsche Revolution 1918/1919. Múnic 1979 (entre outros, ISBN 3-499-61622-X), tamén publicado co título Der Verrat, Berlín 2002, ISBN 3-930278-00-6
• Ulrich Kluge, Soldatenräte und Revolution. Göttingen 1975, ISBN 3-325-25965-9
• Ulrich Kluge, Die deutsche Revolution 1918/1919. Fráncfort del Meno, 1985, ISBN 3-518-11262-7
• Eberhard Kolb, Die Weimarer Republik. Múnic 2002 ISBN 3-486-49796-0
• Wilhelm Keil. Erlebnisse eines Sozialdemokraten. Tomo 2, Stuttgart, 1948.
• Harry Graf Kessler. Tagebücher 1918 bis 1937. Fráncfort del Meno, 1982.
• Ottokar Luban. Die ratlose Rosa. Die KPD-Führung im Berliner Januaraufstand 1919. Legende und Wirklichkeit. Hamburgo 2001 ISBN 3-87975-960-X
• Erich Matthias (Ed.) Die Regierung der Volksbeauftragten 1918/19 2 tomos, Düsseldorf, 1969 (Quellenedition).
• Hans Mommsen, Die verspielte Freiheit. Der Weg der Republik von Weimar in den Untergang 1918 bis 1933. Berlín, 1989, ISBN 3-548-33141-6
• Detlef J.K. Peukert, Die Weimarer Republik. Krisenjahre der klassischen Moderne. Fráncfort del Meno, 1987, ISBN 3-518-11282-1
• Gerhard A. Ritter/Susanne Miller (Eds.): Die deutsche Revolution 1918-1919. Dokumente. 2a edición substancialmente ampliada e mellorada, Fráncfort del Meno, 1983, ISBN 3-596-24300-9
• Arthur Rosenberg, Geschichte der Weimarer Republik. Fráncfort del Meno, 1961 (primeira edición: Karlsbad 1935), ISBN 3-434-00003-8 [Análise contemporáneo]
• Hagen Schulze, Weimar. Deutschland 1917-1933. Berlín, 1982.
• Heinrich August Winkler, Weimar 1918-1933. Múnic, 1993.
• Heinrich August Winkler, Deutschland vor Hitler. En: Der historische Ort des Nationalsozialismus. Fischer TB 4445.
• Carl von Ossietzky, Ein Lesebuch für unsere Zeit. Editorial Aufbau Berlin-Weimar, 1989.
• Kurt Tucholsky, Gesammelte Werke 6, Editorial Rowohlt Taschenbuch, ISBN 3-499-29012-X
• Bernt Engelmann, Wir Untertanen und Einig gegen Recht und Freiheit - Ein Deutsches Anti-Geschichtsbuch. Fráncfort 1982 e 1981, ISBN 3-596-21680-X, ISBN 3-596-21838-1

Exposicións rexionais

• Günter Cordes, Das Revolutionsjahr 1918/19 in Württemberg und die Ereignisse in Ludwigsburg (Ludwigsburger Geschichtsblätter, fascículo 32), Ludwigsburg, 1980.
• Holger Frerichs, "Von der Monarchie zur Republik - Der politische Umbruch in Varel, der Friesischen Wehde und in Jade / Schweiburg 1918/19", Varel 2001, ISBN 3-934606-08-3
• Eberhard Kolb e Klaus Schönhoven, Regionale und Lokale Räteorganisationen in Württemberg 1918/19. Düsseldorf 1976 ISBN 3-7700-5084-3
• Klaus Schönhoven, Die württembergischen Soldatenräte in der Revolution von 1918/19 (Zeitschrift für Württembergische Landesgeschichte, Jg. 33, 1974), Stuttgart, 1976.

Outros artigos

• Historia de Alemaña
• Primeira guerra mundial
• República de Weimar