Saltar ao contido

Política

Editar as ligazóns
Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Sede do Parlamento de Galicia, en Santiago de Compostela lugar onde se debaten as políticas que concernen a comunidade autonoma de Galicia.
As lexislaturas son unha institución política importante. Na foto aparece o Parlamento de Finlandia.

A política[n. 1] é o conxunto de actividades que se asocian coa toma de decisións en grupo, ou outras formas de relacións de poder entre individuos, como a distribución de recursos ou o status.[1] Tamén é a arte, doutrina ou práctica referente ao goberno dos Estados,[2] promovendo a participación cidadá ao posuír a capacidade de distribuír e executar o poder segundo sexa necesario para garantir o ben común na sociedade.

Pode usarse positivamente no contexto dunha "solución política" que sexa comprometedora e non violenta,[3] ou descriptivamente como "a arte ou a ciencia do goberno", pero a miúdo tamén ten unha connotación negativa.[4] Por exemplo, o abolicionista Wendell Phillips declarou que "non xogamos á política; a loita contra a escravitude non é unha broma para nós".[5] O concepto definiuse de diversas maneiras, e os diferentes enfoques teñen puntos de vista fundamentalmente diferentes sobre se debe usarse de maneira extensiva ou limitada, empírica ou normativa, e sobre se o conflito ou a cooperación son máis esenciais para el. A política é a ciencia do poder e a capacidade dunha persoa ou un grupo de persoas de influír sobre a vontade dos demais aínda estando en contra da súa propia vontade.

Na política impleméntanse unha variedade de métodos, que inclúen promover as propias opinións políticas entre as persoas, negociar con outros suxeitos políticos, facer leié e exercer a forza, incluída a guerra contra os adversarios.[6][7][8][9][10] A política exércese nunha ampla gama de niveis sociais, desde clané e tribos de sociedades tradicionais, pasando por gobernos locais, empresas, institucións modernas e estados soberanos, ata o nivel internacional. Nos estados nacionais modernos, a xente a miúdo forma partidos políticos para representar as súas ideas. Os membros dun partido acordan adoptar a mesma posición en moitos temas e aceptan apoiar proxectos de lei e as súas líderes. Unha elección adoita ser unha competencia entre diferentes partidos. Un sistema político é o marco que define métodos políticos aceptables dentro dunha sociedade.

A ciencia política constitúe unha rama das ciencias sociais que se ocupa da actividade en virtude da cal unha sociedade, composta por seres humanos libres, resolve os problemas que lle expón a súa convivencia colectiva.

Etimoloxía

[editar | editar a fonte]

O termo política provén do grego e nesa lingua significa polis, é dicir, estado.[11] É unha orixe xa determinada por unha concepción orientada da política. Noutras palabras, é Occidente quen concibe a política desde as súas raíces gregas e debido ao legado do que se sente herdeiro, a antiga Grecia.

A política é, polo tanto, etimoloxicamente falando o cidadán de cada cidade (estado) que decide ou toma decisións para resolver os conflitos xerados na comunidade ou cidade. Polo tanto, a noción refírese a cidade (polis) como sinónimo de comunidade cando en realidade estamos a falar implicitamente do Estado.[11]

Historia

[editar | editar a fonte]
O filósofo grego Aristóteles criticou moitas das ideas de Platón por impracticables, pero, do mesmo xeito que Platón, admira o equilibrio e a moderación e aspira a unha cidade harmoniosa baixo o imperio da lei.[12]
Platón e Aristóteles no fresco de Rafael A escola de Atenas.

A historia do pensamento político remóntase á antigüidade temperá, con obras seminais como a República de Platón, a Política de Aristóteles, Arthashastra de Chanakya, así como as obras de Confucio.[13]

Prehistoria

[editar | editar a fonte]

Frans de Waal argumentou que xa os chimpancés dedícanse á política a través da "manipulación social para asegurar e manter posicións influentes. "[14] As primeiras formas humanas de organización social -bandas e tribos- carecían de estruturas políticas centralizadas.[15] Ás veces denomínaselles sociedades sen estado.

Estados antigos

[editar | editar a fonte]

Na historia antiga, as civilizacións non tiñan fronteiras definidas como os estados de hoxe en día, e as súas fronteiras poderían describirse máis exactamente dentro duns límites. . A primeira dinástica sumeria e o primeiro Exipto dinástico foron as primeiras civilizacións en definir as súas fronteiras . Ademais, ata o século XII, moitas persoas vivían en sociedades non estatais. Estas abarcaban desde bandas e tribos relativamente igualitarias ata xefaturas complexas e altamente estratificadas.

Formación do Estado

[editar | editar a fonte]

Existen diversas teorías e hipóteses sobre a formación dos primeiros estados que buscan xeneralizacións para explicar por que o Estado desenvolveuse nuns lugares e non noutros. Outros estudosos cren que as xeneralizacións non son útiles e que cada caso de formación temperá do Estado debe tratarse por separado.[16]

As teorías voluntarias sosteñen que diversos grupos de persoas uníronse para formar Estados como resultado dalgún interese racional compartido.[17] As teorías céntranse principalmente no desenvolvemento da agricultura e na presión demográfica e organizativa que lle seguiu e que deu lugar á formación do Estado. Unha das teorías máis destacadas sobre a formación temperá e primaria do Estado é a hipótese hidráulica, que sostén que o Estado foi o resultado da necesidade de construír e manter proxectos de irrigación a gran escala.[18]

As teorías do conflito da formación dos Estados consideran que o conflito e o dominio dunha poboación sobre outra son a clave da formación dos Estados.[17] En contraste coas teorías voluntaristas, estes argumentos cren que as persoas non acordan voluntariamente crear un Estado para maximizar os beneficios, senón que os Estados fórmanse debido a algunha forma de opresión dun grupo sobre outros. Á súa vez, algunhas teorías sosteñen que a guerra foi fundamental para a formación do Estado.[17]

Historia antiga

[editar | editar a fonte]

Os primeiros estados de tipo foron os da Sumeria dinástica temperán e os do Exipto dinástico temperán, que xurdiron, respectivamente, nos períodos Uruk e predinástico do Exipto ao redor do ano 3000 a. C.[19] O Exipto dinástico temperán tiña a súa base en torno ao río Nilo no nordés de África, as fronteiras do reino baseábanse no Nilo e estendíanse ás zonas onde existían oasis.[20] A Sumeria dinástica temperá estaba situada no sur de Mesopotamia coas súas fronteiras estendidas desde o golfo Pérsico ata partes dos ríos Éufrates e Tigris.[19]

Aínda que as formas de Estado existían antes do xurdimento do imperio da Antiga Grecia, os gregos foron o primeiro pobo coñecido que formulou explicitamente unha filosofía política do Estado e que analizou racionalmente as institucións políticas. Antes disto, os estados describíanse e xustificaban en termos de mitos relixiosos.[21]

Varias innovacións políticas importantes da antigüidade clásica viñeron das cidades-estado gregas (polis) e da República Romana. As cidades-estado gregas anteriores ao século IV a. C. concedían dereitos de cidadanía á súa poboación libre; en Atenas estes dereitos combináronse cunha forma de goberno democrática directa que tería unha longa vida no pensamento político e na historia.

Estados modernos

[editar | editar a fonte]
Presentación de mulleres votantes (1935)

A Paz de Westfalia (1648) é considerada por científicos políticos como o inicio do sistema internacional moderno,[22][23][24] no que as potencias externas deben evitar interferir nos asuntos internos doutro país.[25] O principio de non inxerencia nos asuntos internos doutros países foi exposto a mediados do século XVIII polo xurista suízo Emer de Vattel.[26] Os Estados convertéronse nos principais axentes institucionais dun sistema de relacións interestatais. Dise que a Paz de Westfalia puxo fin aos intentos de impoñer unha autoridade supranacional aos Estados europeos. A doutrina "westfaliana" dos estados como axentes independentes viuse reforzada polo auxe no pensamento do século XIX do nacionalismo, en virtude do cal se asumía que os estados lexítimos Estados correspondíanse coas nacións, é dicir, con grupos de persoas unidas pola lingua e a cultura.[27]

En Europa, durante o século XVIII, os estados non nacionais clásicos foron os imperios multinacionais: o Imperio Austríaco, o Reino de Francia, o Reino de Hungría,[28] o Imperio Ruso, o Imperio Español, o Imperio Otomán e o Imperio Británico. Tamén existiron imperios deste tipo en Asia, África e América; no mundo musulmán, inmediatamente despois da morte de Mahoma en 632, establecéronse califatos, que se converteron en imperios transnacionales multiétnicos.[29]

Conceptos de política

[editar | editar a fonte]

Concepto amplo de política

[editar | editar a fonte]

Unha definición máis ampla fai definir a política como toda actividade, arte, doutrina ou opinión, cortesía ou diplomacia tendentes á busca, ao exercicio, á modificación, ao mantemento, á preservación ou á desaparición do poder público.[30][31][32]

Nesta ampla definición pódese observar claramente o obxecto da ciencia política, entendido como o poder público subtraído da convivencia humana, xa sexa dun Estado, xa dunha empresa, un sindicato, unha agrupación, unha escola, unha igrexa etc.

Por iso cando se emprega a definición máis ampla de política adoita aclararse que esta é unha actividade da que é moi difícil subtraerse, por atoparse en case todos os ámbitos da vida humana.

Concepto restrinxido de política

[editar | editar a fonte]

Unha definición máis estrita proporía que a política é unicamente o resultado expreso oficialmente nas leis de convivencia nun determinado Estado.[33] Definición que restrinxe á vida das agrupacións e organizacións non estatais, limitándoas unicamente ás disposicións legais dos seus estados.

Concepcións históricas da política

[editar | editar a fonte]

Definicións clásicas apuntan a definir política como o exercicio do poder en relación a un conflito de intereses. Son famosas as definicións fatalistas de Carl Schmitt da política como un xogo ou dialéctica amigo-inimigo, que ten na guerra a súa máxima expresión; ou de Maurice Duverger, como loita ou combate de individuos e grupos para conquistar o poder que os vencedores usarían no seu proveito. Tamén Max Weber define a política estritamente en función do poder.

Unha perspectiva oposta contempla a política nun sentido ético, como unha disposición a obrar nunha sociedade utilizando o poder público organizado para lograr obxectivos proveitosos para o grupo. Así, as definicións posteriores do termo diferenciaron o poder como forma de acordo e decisión colectiva, no canto de forza como uso de medidas coercitivas ou a ameaza do seu uso.

Unha definición intermedia, que abarque ás outras dúas, debe incorporar ambos momentos: medio e fin, violencia e interese xeral ou ben común. Podería ser entendida como a actividade de quen procuran obter o poder, retelo ou exercitalo con vistas a un fin que se vincula ao ben ou co interese da xeneralidade ou pobo.[34]

Antonio Gramsci concibía a ciencia da política, tanto no seu contido concreto como na súa formación lóxica, como un organismo en desenvolvemento. Ao comparar a Maquiavelo con Bodin afirma que este crea a ciencia política en Francia nun terreo moito máis avanzado e complexo que Maquiavelo e que a Bodin non lle interesa o momento da forza, senón o do consenso. De seguido, Gramsci opina que o primeiro elemento, o piar da política, "é o de que existen realmente gobernados e gobernantes, dirixentes e dirixidos. Toda a ciencia e a arte política baséase neste feito primordial, irreductible (en certas condicións xerais)"[35]

O exercicio da política permite xestionar os activos do estado nacional, tamén resolve conflitos dentro das sociedades adscritas a un estado específico, o cal permite a coherencia social. As normas e as leis que determinan a actividade política, vólvense obrigatorias para todos os integrantes do estado nacional de onde proceden tales disposicións.

Frank Goodnow fai unha especial énfase sobre a función da política que corresponde á vontade do Estado. Esta compleméntase na súa execución a través do goberno. A política só é funcional cando permite poñer regras entre os gobernantes e os gobernados, os cales son dobregados á vontade das accións que se desexan orientar co propósito de alcanzar un determinado fin.

Obxecto de estudo da política

[editar | editar a fonte]

Segundo Max Weber, Raymond Aron, George Vedel e Maurice Duverger, o obxecto de estudo da política é o "poder".[36]

Política dogmática

[editar | editar a fonte]

Política dogmática é concibir o proceso político como mantemento dunha estratexia considerada ortodoxa, identificada coa "verdade", é dicir, que non ten criterio de discusión.[37]

Política funcional

[editar | editar a fonte]

Conxunto de aliñamentos discrecionais que aplican a un proceso, subproceso ou unidade para facilitar a toma de decisións congruentes co que os líderes dos procesos e unidades requiren para xestionar as actividades. Unha política funcional admite discreción.

Teorías e ideoloxías políticas no espectro político

[editar | editar a fonte]
Esquema bidimensional que mostra as ideoloxías principais dentro do espectro político. En vermello o totalitarismo ou estatismo, en azul o capitalismo antigo ou conservadorismo tradicionalista, en amarelo o totalismo ou socialismo, en verde o liberalismo ou capitalismo despois das revolucións burguesas. O eixo vertical corresponde ó eixo moral (autoritarismo-libertarismo) e o eixo horizontal ó eixo económico (esquerda-dereita).

Todas as ideoloxías políticas agrúpanse arredor de dúas dimensións que son a económica e a social. A dimensión económica está integrada por dúas ideoloxías opostas, esquerda-dereita, que forman unha liña horizontal e a dimensión social está integrada por outras dúas ideoloxías opostas, autoritarismo-libertarismo,[38][39][40] que forman unha liña vertical. Xuntas estas dúas dimensións integran un mapa ideolóxico en que podemos atopar catro grandes sistemas como o totalitarismo, conservadorismo, socialismo e o liberalismo, e o punto en que se cruzan as dúas liñas considérase como o centro político.[39][40]

Partidos políticos

[editar | editar a fonte]

Os partidos son entidades de base asociativa que aglutinan e manifestan propostas de carácter político dentro de cada sistema político. Os sistemas democráticos adoitan adoptar o pluripartidismo como forma organizativa, mentres as ditaduras adoptan a organización de partido único.

Partidos políticos en España

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Partidos políticos en España.

A Constitución española de 1978 recoñece o sistema pluripartidista no seu artigo 6. Na súa maioría, en España, os partidos teñen ámbito estatal ou ámbito autonómico, aínda que tamén pode habelos de ámbitos menores. Os partidos poden formar federacións, confederacións e unións de partidos así como coalicións e agrupacións. Na actualidade, a Lei 6/2002, de 27 de xuño, de Partidos Políticos regula a súa creación e funcionamento.

Principais partidos políticos galegos

[editar | editar a fonte]

En Galiza, existen diversos partidos políticos e, algúns deles, ordenados alfalbeticamente, son:

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Do latín polīticus, e este de o grego antigo πολιτικός politikós, masculino de πολιτική politikḗ, que significa ‘de, para ou relacionado cos cidadáns
Referencias
  1. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para política.
  2. ↑ Leftwich, Adrian. What is Politics? The Activity and its Study (1. Auflage ed.). ISBN 978-0-7456-9850-2. OCLC 934188529. Consultado o 25 de xaneiro do 2024. 
  3. ↑ Leftwich 2015, p. 68.
  4. ↑ Hague & Harrop 2013, p. 1.
  5. ↑ Johnston & Woodburn 1903, p. 233.
  6. ↑ Hammarlund, Bo (1985). Politik utan partier: studier i Sveriges politiska liv 1726–1727. Almqvist & Wiksell International. p. 8. Arquivado dende o orixinal o 2019-07-03. Consultado o 25 de xaneiro do 2024. 
  7. ↑ P. Brady, Linda (2017). The Politics of Negotiation: America's Dealings with Allies, Adversaries, and Friends. University of North Carolina Press. p. 47. ISBN 978-1-4696-3960-4. Arquivado dende o orixinal o 2019-07-02. Consultado o 25 de xaneiro do 2024. 
  8. ↑ Hawkesworth, Mary; Kogan, Maurice (2013). Encyclopedia of Government and Politics: 2-volume Set. London: Routledge. p. 299. ISBN 978-1-136-91332-7. Arquivado dende o orixinal o 2019-07-02. Consultado o 25 de xaneiro do 2024. 
  9. ↑ Taylor, Steven L. (2012). 30-Second Politics: The 50 most thought-provoking ideas in politics, each explained in half a minute. Icon Books Limited. p. 130. ISBN 978-1-84831-427-6. Arquivado dende o orixinal o 2019-07-06. Consultado o 25 de xaneiro do 2024. 
  10. ↑ L. Blanton, Shannon; Kegley, Charles W. (2016). World Politics: Trend and Transformation, 2016–2017. Cengage Learning. p. 199. ISBN 978-1-305-50487-5. Arquivado dende o orixinal o 2019-07-02. Consultado o 25 de xaneiro do 2024. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Lluís Borràs. Atles bàsic de política. Barcelona: Parramon, 2007
  12. ↑ "Constitutional Rights Foundation". Crf-usa.org. Arquivado dende o orixinal o 16 de febreiro de 2022. Consultado o 28 de xaneiro do 2024. 
  13. ↑ Ikuo, ed. (1986-12-31). "Political System and Change". doi:10.1515/9781400854462. Consultado o 27 de xaneiro do 2024. 
  14. ↑ de Waal, Frans (2007). Chimpanzee politics power and sex among apes. Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8656-0. OCLC 493546705. 
  15. ↑ Fukuyama, Francis (2012). The origins of political order : from prehuman times to the French Revolution. Farrar, Straus and Giroux. p. 56. ISBN 978-0-374-53322-9. OCLC 1082411117. 
  16. ↑ Spencer, Charles S.; Redmond, Elsa M. (15 September 2004). "Primary State Formation in Mesoamerica". Annual Review of Anthropology 33 (1). pp. 173–199. ISSN 0084-6570. doi:10.1146/annurev.anthro.33.070203.143823. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Carneiro 1970, pp. 733–738.
  18. ↑ Origins of the state : the anthropology of political evolution. Philadelphia : Institute for the Study of Human Issues. 1978. p. 30 – vía Internet Archive. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Daniel 2003, p. xiii.
  20. ↑ Daniel 2003, pp. 9-11.
  21. ↑ Nelson & Nelson 2006, p. 17.
  22. ↑ Osiander 2001, p. 251.
  23. ↑ Gross 1948, pp. 20-41.
  24. ↑ Jackson, R. H. 2005. "A evolución da sociedade mundial" en The Globalization of World Politics: An Introduction to International Relations, editado por P. Owens. J. Baylis y S. Smith. Oxford: Oxford University Press. p. 53. ISBN 1-56584-727-X.[Verificar credibilidade]
  25. ↑ Kissinger 2014.
  26. ↑ Krasner, Stephen D. (2010). Kalmo, Hent; Skinner, Quentin, eds. La durabilidad de la hipocresía organizada. La soberanía en fragmentos: The Past, Present and Future of a Contested Concept (Cambridge University Press). 
  27. ↑ "From Westphalia, with love - Indian Express". archive.indianexpress.com. Consultado o 28 de xaneiro do 2024. 
  28. ↑ ^ Eric Hobsbawm, Nations and Nationalism since 1780 : programme, myth, reality (Cambridge Univ. Press, 1990; ISBN 0-521-43961-2) chapter II "The popular protonationalism", pp. 80–81 French edition (Gallimard, 1992). Segundo Hobsbawm, a fonte principal para este tema é Ferdinand Brunot (ed.), Histoire da langue française, París, 1927-1943, 13 volumes, en particular o volume IX. Tamén se refire a Michel de Certeau, Dominique Julia, Judith Revel, Une politique da langue: a Révolution française et les patois: l'enquête de l'abbé Grégoire, París, 1975. Sobre o problema da transformación dunha lingua oficial minoritaria en lingua nacional xeneralizada durante e despois da Revolución Francesa, véxase Renée Balibar, L'Institution du français: essai sur le co-linguisme deas Carolingiens à a République, París, 1985 (tamén Le co-linguisme, PUF, Que sais-je?, 1994, pero esgotado) A Institution da langue française: essay sur le colinguisme deas Carolingiens à a République. Por último, Hobsbawm remítese a Renée Balibar e Dominique Laporte, Le Français national: politique et pratique da langue nationale sous a Révolution, París, 1974.
  29. ↑ Al-Rasheed, Madawi; Kersten, Carool; Shterin, Marat (2012). Demystifying the Caliphate: Historical Memory and Contemporary Contexts. Oxford University Press. p. 3. ISBN 978-0-19-932795-9. Arquivado dende o orixinal o 10 de xullo de 2020. Consultado o 28 de xaneiro do 2024. 
  30. ↑ Eduardo Andrade Sánchez, Introducción a la Ciencia Política. Universidade Nacional Autónoma de México, México 1990, 05 ss.
  31. ↑ Definición de política
  32. ↑ De Conceptos
  33. ↑ "Significado de Política". significados.com (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 13 de xullo de 2018. Consultado o 3 de outubro de 2018. 
  34. ↑ Hugo Eduardo Herrera (2009). Instituto de Estudios de la Sociedad, ed. ¿De qué hablamos cuando hablamos de Estado?: ensayo filosófico de justificación de la praxis política (en castelán). Santiago de Chile. pp. 67 ss. ISBN 9568639071. 
  35. ↑ Antonio Gramsci (1975). Notas sobre Maquiavelo, sobre política y sobre el estado moderno (en castelán). México. p. 31. 
  36. ↑ Ogaza, F.; Araujo, M. (2012). "Objeto de estudio de la ciencia política.". 
  37. ↑ García, M. (2000). Introducción al derecho. Porrúa. 
  38. ↑ George Lakoff 1996. Moral politics : What Conservatives Know that Liberals Don't, University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-46805-1
    • 2001 Edition. Moral Politics: How Liberals and Conservatives Think, University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-46771-9
  39. ↑ 39,0 39,1 Slomp, Hans (2000). European Politics Into the Twenty-First Century: Integration and Division. Westport: Praeger. ISBN 0275968146. 
  40. ↑ 40,0 40,1 "David Nolan - Libertarian Celebrity". Advocates for Self Government. Arquivado dende o orixinal o 17 de febreiro de 2003. Consultado o 18 de xuño de 2010. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Política&oldid=6824251»