Confucio

Confucio (孔丘) Filosofía oriental Filosofía da idade antiga
Imaxe de Confucio
Nome	Confucio
Nacemento	28 de setembro de 551 a.C., Qufu, Dinastía Zhou
Morte	11 de abril do 479 a.C., Qufu, Dinastía Zhou
Filosofía	confucianismo
Ideas salientables	Filosofía social, Ética
Influencias	Dinastía Zhou
Influenciou a	Unha gran parte dos filósofos orientais

Kongzi ou Kong Fuzi, latinizado como Confucio (en pinyin Kǒng Zǐ, 孔子 o Kǒng Fūzǐ, 孔夫子; en Wade-Giles K'ung-fu-tzu, literalmente "Mestre Kong", ) nado o 28 de setembro de 551 a.C en Qufu durante a Dinastía Zhou e finado no mesmo lugar o 11 de abril do 479 a.C., foi un pensador e filósofo chinés. As súas ensinanzas influíron fondamente en Asia oriental durante vinte séculos, e sobre elas formouse o confucianismo.

Etimoloxía

O nome habitual de Confucio en chinés mandarín é Kǒngzǐ, literalmente «Mestre Kong», aínda que moitas veces se escribe «Kung Fu Tse». Unha variante deste nome, pouco habitual actualmente, é Kǒng Fūzǐ, da que se deriva o nome tradicional en galego a partir da forma latinizada Confucius.

Traxectoria

Naceu no pobo de Zou no antigo estado de Lu, actual provincia de Shandong, no seo dunha familia de terratenentes nobres, o clan dos Kong. O seu pai morreu cando Confucio tiña tres anos e deixou á familia na pobreza. Confucio, malia iso, recibiu unha esmerada educación.

Sendo aínda novo, traballou para a administración do Estado de Lu. O seu primeiro traballo foi nos celeiros estatais e chegou a alcanzar o rango de ministro de xustiza. Dimitiu do cargo anos máis tarde, xa que non estaba de acordo coa política que seguía o príncipe.

Unha das súas grandes influencias foi Zi Zhaan, primeiro ministro de Cheng, quen introduciu o primeiro código xurídico na China. Tamén influíu en Confucio o escepticismo da súa época no concernente á relixión, pois por mor de sufrir moitas guerras perdeuse a fe nos deuses.

Aos cincuenta anos comezou os seus ensinos. Viaxaba só dun lado a outro instruíndo aos contados discípulos que se reunían en torno a el. A súa fama como home de saber e carácter, con gran veneración cara ás ideas e costumes tradicionais, pronto se propagou polo principado de Lu, e logo a toda China.

A partir da dinastía Han, diversos emperadores inspiráronse na obra de Confucio para organizar a sociedade chinesa. Nos séculos posteriores os seus ensinos exerceron unha poderosa influencia na filosofía e na historia da China.

Durante a segunda metade da época na que a China estivo rexida pola dinastía Zhou, antes de Confucio, o goberno central sufriu un proceso de dexeneración e decadencia, e as intrigas e a relaxación de costumes xeneralizáronse. Confucio lamentaba a desorde característica daqueles tempos, así como a ausencia de modelos morais que revertiran tal situación. Por iso, chegou á conclusión de que o único remedio era recuperar e difundir entre a poboación os principios e preceptos dos sabios da antigüidade. Por este motivo instruía aos seus estudantes nos clásicos da literatura chinesa. Tamén subliñou a importancia da música chinesa, que naquela época tiña funcións cerimoniais e relixiosas nas prácticas do estado e do culto. Propugnou o gran valor do poder do exemplo. Os gobernantes, dicía, só poden ser grandes se levan vidas exemplares e guíanse por principios morais. Desta forma, os cidadáns dos seus estados terían o necesario estímulo para alcanzar a prosperidade e a felicidade.

Unha popular tradición sobre a súa vida establece que aos 50 anos de idade converteuse en maxistrado de Zhongdu e un ano despois foi nomeado para exercer en Lu un cargo equivalente ao de ministro de xustiza. Confucio establecería numerosas reformas que conduciron a unha administración de xustiza caracterizada pola súa imparcialidade e á práctica erradicación do crime. Lu chegou a ser tan poderoso que o gobernante dun estado veciño intrigou para conseguir a destitución do ministro. É máis probable, con todo, que só fora un funcionario menor. En calquera caso, Confucio deixou o seu cargo no 496 a.C.

Filosofía

Artigo principal: Confucianismo.

Templo a Confucio no Lago de Lotus en Kaohsiung (Taiwan)

Monumento a Confucio, en Montevideo, Uruguai.

A esencia dos seus ensinos concentrase na boa conduta na vida, o bo goberno do estado (caridade, xustiza, e respecto á xerarquía), o coidado da tradición, o estudo e a meditación. As máximas virtudes son: a tolerancia, a bondade, a benevolencia, o amor ao próximo e o respecto aos maiores e antepasados. Se o príncipe é virtuoso, os súbditos imitarán o seu exemplo: gobernante/súbdito, marido/muller e pai/fillo. Unha sociedade próspera só se conseguirá se se manteñen estas relacións en plena harmonía. A base da doutrina confuciana é recuperar aos antigos sabios da cultura chinesa e influír nos costumes do pobo.

O mestre Hong foi o primeiro que reuniu a un grupo de discípulos provenientes de distintos principados para formalos adecuadamente no bo goberno. Xunto coas medidas a tomar que xa formulara na súa época de novo funcionario, propuxo levar á práctica as súas ideas baseándose no respecto das Tres Dinastías e recuperar a política do Duque de Tcheu. Confucio confiaba en que un príncipe seguise as súas indicacións. Deste xeito, ao final dun ciclo de doce meses, logrouse algún resultado; en tres anos, o seu proxecto social consumouse á perfección. Podemos resumir a doutrina confuciana nunha serie de mandatos que deberían ser os principais deberes de todo home de goberno:

1. Amar ao pobo, renovalo moralmente e procurarlle os medios necesarios para a vida acotio.
2. Por este motivo, debe servirse en primeiro termo con soberano respecto a Aquel que é o Primeiro Dominador.
3. Cultivar a virtude persoal e tender sen cesar á perfección.
4. Na vida privada como na pública, observar sempre o carreiro superior do «Xusto Medio».
5. Ter en conta as dúas clases de inclinación propias do home: unhas proceden da carne e son perigosas; as outras pertencen á razón e son moi sutís e fáciles de perder.
6. Practicar os deberes das cinco relaciones sociais (explicadas máis abaixo).
7. Ter por obxecto final a paz universal e a harmonía xeral.

No pouco legado escrito que deixou, Analectas, unha colección de conversacións cos seus discípulos, vemos que baseaba toda a súa filosofía moral nun ensino central: o ren (jen), que é a virtude da humanidade e á súa vez está baseada na benevolencia, a lealdade, o respecto e a reciprocidade. Estes valores son imprescindibles nas relacións humanas, que Confucio describiu:

1. Entre gobernador e ministro.
2. Entre pai e fillo.
3. Entre marido e muller.
4. Entre irmán maior e irmán menor.
5. Entre amigos.

Estas relacións teñen, ademais, unha característica principal: o superior ten a obrigación de protección e o inferior, de lealdade e respecto. En último termo, todas as persoas están suxeitas á vontade do Ceo ((tiamchi; t'ien-chih)), que é a realidade primeira, a fonte máxima de moralidade e de orde. Non é o tema de especulación, pero en certo xeito está relacionado mediante o ritual. Nalgúns textos é sinónimo de Shang-ti, o señor supremo. O Emperador gobernaba por mandato do Ceo.

Segundo Confucio, ademais do ren e as relacións adecuadas, son precisos os rituais e o sacrificio regular. O culto ao Ceo requiría do emperador, en tanto que «fillo do Ceo», que realizase un sacrificio animal ao ano no templo do Ceo de Pequín. Tamén se ofrecían sacrificios á terra, ao sol, á lúa e aos antepasados imperiais.

No entanto, todo o que Confucio quixo levar a cabo non era novo, senón que correspondía, como el mesmo confesaba, ao xa dito por unha longa tradición de sabios. As súas ideas estaban baseadas nunha herdanza espiritual que a escola dos ru ou letrados, e máis concretamente o mesmo Confucio, habían compilado e sistematizado de forma sublime.

Tamén, atribúense a Confucio os «Cinco Clásicos», que apareceron con posterioridade á morte do mestre. Tras esta, a súa obra e a súa vida convertéronse en obxecto de culto e xeraron todo un paradigma en torno aos seus ensinos, os cales, alcanzan os nosos días.

Véxase tamén

Bibliografía

• Confucio (2009). Analectas. EDAF. Madrid. ISBN 978-84-414-0317-8. 
• Lévi, Jean (2005). Confucio. Tradución Albert Galvany Larrouquere. Madrid: Editorial Trotta. ISBN 978-84-8164-794-5. 
• Suárez, Anne-Hélène (1997). Lunyu. Reflexiones y enseñanzas de Confucio. Clásicos Kairós. Barcelona. ISBN 978-84-7245-366-1. 
• Yu Dan (2009). Confucio para el alma o las claves milenarias para ser feliz. Editorial Planeta. Barcelona. ISBN 978-84-08-08845-5. 

Outros artigos

• Confucianismo
• Dinastía Han

Ligazóns externas

• Biografía de Confucio en biografiasyvidas.com (en castelán)