Escola

Aula dunha escola alemá

Albert Anker (1896)

Escola (do grego: scholé e latín: schola) ou colexio é o nome xenérico de calquera centro docente, centro de ensino, centro educativo ou institución educativa; é dicir, de toda institución que imparta educación ou ensino, aínda que adoita designar máis especificamente os do ensino primario.

O edificio que acolle a institución adoita ter unha presenza destacada na localidade en que se sitúa, especialmente nas aldeas e vilas pequenas, onde as escolas (e ás veces as casa do mestre) poden ser a única institución cultural existente.

Etimoloxía

O vocábulo escola procede do grego antigo σχολή (skholḗ) a través do latín schola. Curiosamente o significado orixinario en grego era "tranquilidade", "lecer", que despois derivou a aquilo que se fai durante o tempo de lecer e máis concretamente aquilo que merece a pena facerse. A partir deste significado acabou significando "estudo" (por oposición ao xogo) xa na lingua grega de Platón e Aristóteles. No período helenístico pasou a designar as escolas filosóficas e por extensión tomou o significado actual de "centro de estudos".

Historia

Os antecedentes da escola na cultura occidental sitúanse na Antiga Grecia. Alí, a través da aprendizaxe da Ilíada e da Odisea de Homero, fomentouse o ideal de areté ou excelencia, glorificando os heroes e a competencia. A educación da infancia en Esparta baseábase no adestramento para a guerra e os deportes. En Atenas, pola contra, o ideal era kalokagathia ou beleza, as escolas tamén ensinaban poesía e música ao respecto; vestirse empregábase principalmente para a beleza do corpo. A educación da infancia opaideia comezaba aos sete anos. Ía á escola (ou máis ben o número de estudantes reunidos arredor dun mestre) acompañado por un capataz de escravos chamado paidogogos e recibía instrución dun didaskalos ou mestre. Existían dous tipos de escolas, a palestra, onde se realizaba adestramento en doma e deportes, e o didaskaleion, onde se ensinaban as letras (aritmética, lectura e escritura). Para aprender a escribir e ler empregábanse táboas de cera, escribindo cun pau. Tamén se empregaba papiro. Os textos estudados eran poemas, especialmente versos da Ilíada e da Odisea. Tamén se practicaba especialmente a música. As escolas eran privadas e a elas asistían unicamente os fillos da aristocracia e figuras prominentes. As nenas, en xeral, non recibían educación na escola e só aprendían os deberes da muller no fogar, mais nalgunhas cidades había escolas para nenas no século IV a.C. Os sofistas cambian o rumbo da educación, establecendo un obxectivo práctico: os mozos deben ser educados para o goberno e a política da cidade, capacitándoos no debate e a argumentación. Foi Sócrates quen rompeu esta tendencia e segundo o seu pensamento, a virtude, o coñecemento mesmo e a verdade serían considerados o fin da educación e do home.

A antiga escola romana tamén tomou Grecia como modelo e a súa cultura clásica como tema de coñecemento. Como innovación as escolas tiveron un carácter público a partir do Imperio Romano. A educación comezaba aos sete anos no nivel ludus, a través dun mestre chamado ludi magister. Entre os 12 e os 16 anos acudían a un profesor chamado grammaticus. Dos 16 aos 18 anos traballaron cun retor e un profesor de estudos superiores. O predominio dos cristiáns rexeitou os ideais da educación clásica e proporcionou unha educación relixiosa, a través de escolas monásticas, que proliferou na idade media. Porén, a partir do século XII a escolástica volveu fomentar os estudos clásicos, aínda que polo ben da relixión, a través do trivium e os estudos posteriores do quadrivium.

A escola pública, como eixe principal do sistema educativo e como instrumento que garante o dereito á educación de todas as persoas, no século XVIII e XIX, foise desenvolvendo durante séculos. Déronse varias interpretacións sobre o desenvolvemento da escola nese momento histórico: desde un punto de vista marxista, a escola precisaba asegurar a formación mínima dos traballadores que esixía o desenvolvemento do capitalismo durante a revolución industrial; por outra banda, fortalecer os estados-nación que se crearon nese momento, iniciando unha política unificada tamén no campo da educación; finalmente, a educación considerouse unha ferramenta para o progreso humano e social, segundo os principios da Ilustración.

Galería de imaxes

• 
  Patio dunha escola en Galicia en 1872.
• 
  Inauguración das escolas públicas de Sarria en 1896.

Véxase tamén

Outros artigos

• Consello Escolar do Estado
• Escolas de ferrado
• A Escola