Belize

Belize

Bandeira Brasón
Himno	Land of the Free (1981)
Lema	«Under the shade I flourish»
Nomeado en referencia a	Rio Belize (pt)
Localización
17°06′N 88°42′O
Capital	Belmopán
Contén a división administrativa	Cayo (pt) Corozal (pt) Distrito de Belice Distrito de Toledo Orange Walk (pt) Stann Creek (pt)
Poboación
Poboación	374.681 (2017) (16,31 hab./km²)
Lingua oficial	lingua inglesa
Xeografía
Parte de	América Central América Central Ístmica (pt) Caribe lista negra dos paraísos fiscais da Unión Europea (2019–2019)
Superficie	22.966 km²
Punto máis alto	Doyle's Delight (1.124 m)
Punto máis baixo	Mar Caribe (0 m)
Comparte fronteira con	Guatemala México
Datos históricos
Precedido por	Honduras Britânicas (pt)
Creación	21 de setembro de 1981
Organización política
Forma de goberno	monarquía constitucional Monarquía parlamentaria
• Monarca	Carlos III do Reino Unido (2022–)
Órgano executivo	Government of Belize (en)
• Primeiro ministro	Johnny Briceño (2020–)
Órgano lexislativo	National Assembly (en) ,
Membro de	Aliança dos Pequenos Estados Insulares (pt) Organización Mundial da Saúde Grupo para as observacións da Terra ../... 26+
PIB nominal	2.491.500.000 $ (2021)
Moeda	Dólar de Belize
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC−06:00 America/Belize (en)
Dominio de primeiro nivel	.bz
Prefixo telefónico	+501
Teléfono de emerxencia	911 e 90 (en)
Código de país	BZ
Páxina web	belize.gov.bz

Belize é un pequeno país en América Central, ribeirego do mar Caribe, que linda con México ao norte e Guatemala ao oeste e ao sur. Está separada de Honduras polo golfo do mesmo nome ao leste, cunha distancia de 75 quilómetros no punto máis próximo entre as dúas nacións. Belize era anteriormente coñecida como Honduras Británica e o nome coloquial procede da Cidade de Belize (Belize City) e do río Belize. Cidade de Belize é a cidade máis grande do país, o porto principal e a súa antiga capital.

Etimoloxía

Algúns supoñen que a palabra "Belize" ten unha remota etimoloxía maia, outros atribúen o topónimo á importancia que cobrou no territorio un filibustero británico de apelido Wallis, o máis corroborable é que os mapas españois chamaban á zona A Baliza ou Baliza, moi probablemente por existir varias nas costas onde abundan os arrecifes e escollos.

Xeografía

O norte de Belize consiste principalmente de chairas costeiras planas e pantanosas, densamente forestadas nalgúns lugares. Cara ao sur atópase a cadea montañosa baixa das Montañas Maya, das cales o punto máis alto en Belize é o Pico Vitoria a 1120 metros de altura. Belize atópase situada entre os ríos Hondo e Sarstoon, co río de Belize fluíndo no centro do país. Ao longo de toda a costa caribeña atópanse arrecifes de coral. Belize é o fogar da barreira de coral máis longa do hemisferio occidental e o segundo máis longo no mundo logo da gran barreira de coral.

O clima local é tropical e normalmente moi cálido e húmido. A tempada chuviosa dura desde maio ata novembro durante a cal perigos naturais como furacáns e inundacións son comúns.

Historia

Belize foi parte do Imperio Maia que se estendía do sur de México ata Guatemala.

Os primeiros europeos que ingresaron no que hoxe é Belize foron españois, seguidos de leñadores ingleses. Estes chegaron no ano 1638. Xa no ano 1524 este territorio formaba parte do reino de Guatemala como parte da provincia da Verapaz, os piratas lograron penetrar nas selvas, enfrontándose aos indíxenas guatemaltecos que habitaban esas terras.

Á parte destes leñadores, piratas adoitaban parar nas illas e a costa do país. Foron eles quen introduciron africanos nesa rexión, como escravos. Os piratas ingleses e os escravos que traían, usaban as costas de Belize como base para posteriormente asaltar barcos españois. En 1821, ano da independencia da América central, o territorio pasou xuridicamente á soberanía das Provincias Unidas de Centro América pero na práctica Inglaterra ostentaba a soberanía. No ano 1670 o Tratado de Madrid puxo un alto á piratería, e os piratas, xa coñecidos como Baymen, dedicáronse a novos oficios. Guatemala asinou un tratado con Inglaterra para a cesión destes territorios, tratado irrespetado por Inglaterra que quedou sen efecto coa independencia de Belize. Guatemala recoñeceu a independencia en 1923 pero aínda considera partes de Belize como territorio propio.

En 1840 a rexión chegou a ser colonia inglesa e denominouse Honduras Británica ("British Honduras").

O 21 de setembro de 1981 consumouse a independencia de Belize por parte do Reino Unido.

Política

Belize forma parte da Commonwealth de Nacións e o seu Xefe de Estado é o rei Carlos III, que está representado en Belize por un gobernador xeral.

Os primeiros grupos políticos en Belize comezaron en 1950 cando foi creado o PUP (People United Party). Este tiña como líderes a George Cadle Price, Leigh Richardson, e Phillip S.W. Goldson, homes que serían recoñecidos como líderes da independencia e heroes nacionais.

Hoxe os dous partidos políticos maioritarios son o PUP e o UDP (United Democratic Party). O UDP está no goberno dende as eleccións de 2008. O Primeiro Ministro do país é Dean Barrow.

Organización político-administrativa

Mapa de Belize cos distritos numerados

Belize está dividido en seis distritos:

1. Distrito de Belize
2. Distrito de Cayo
3. Distrito de Corozal
4. Distrito de Orange Walk
5. Distrito de Stann Creek
6. Distrito de Toledo

Economía

Artigo principal: Economía de Belize.

Exportacións: domésticas, azucre, produtos de xardinería, mollos concentrados de laranxa e toronja, produtos do mar, bananos e reexportacións.

Importacións: A principios da década dos oitenta, as exportacións anuais ascendían a 28,6 millóns de dólares e o custo das importacións a 545,3 millóns.

Industria: As grandes manufacturas elaboran alimentos, produtos da madeira e confección. O desenvolvemento turístico do país é moi recente e está fundamentalmente baseado na beleza incomparable das súas costas, practicamente virxes e no feito de formar parte do circuíto maya menos coñecido, pero non por isto de menor interese arqueolóxico e turístico. Podemos citar O Caracol, Lamanai, Altún Ha, Cahal Pech, Xunantunich etc.

Agricultura: O principal recurso económico é a agricultura, aínda que só unha pequena parte do territorio é cultivable.

Transporte: Unha rede de estradas de 3000 km enlaza os grandes centros urbanos, pero algunhas áreas quedan inaccesibles. A Cidade de Belize conta cun aeroporto internacional.

Demografía

Evolución da poboación entre 1961 e 2003.

O inglés é a lingua oficial de Belize (o país foi unha colonia británica). Pero a maioría dos belicenses utiliza o español, a lingua materna dos mestizos e inmigrantes centroamericanos. Estímase o número de falantes entre un 40% e o 45% do total.

Mirando cara ao autóctono, a maioría dos belizenses utilizan un idioma crioulo máis familiar, influído polo español e inglés, que é un piyin belicense. Outras minorías lingüísticas do país confórmanas o garífuna e o holandés-alemán.

Idiomas en Belize (acorde ao censo do 2000)

Idioma	Falantes maternos	Porcentaxe	Usuarios actuais	Porcentaxe
Alemán	6783	(3,3%)	6624	(3,2%)
Chinés	1607	(0,8%)	1529	(0,7%)
Crioulo	67 527	(32,9%)	75 822	(37,0%)
Español	94 422	(46,0%)	88 121	(43,0%)
Inglés	7946	(3,9%)	11 551	(5,6%)
Garífuna	6929	(3,4%)	4071	(2,0%)
Hindi	280	(0,1%)	193	(0,1%)
Maia Kekchi	10 142	(4,9%)	9314	(4,5%)
Maia Mopán	6909	(3,4%)	6093	(3,0%)
Maia Iucateco	1176	(0,6%)	613	(0,3%)
Outros / sen resposta	1402	(0,7%)	1192	(0,6%)

Segundo o censo realizado en 2003, Belize presenta un 46,4% de habitantes mestizos (descendentes de fillos de Maias e Europeos), un 27,7% de descendentes de africanos negros e mulatos (descendentes de fillos de africanos negros e europeos), un 10% de indíxenas maias e un 6,4% formado polos chamados garífunas (descendentes de fillos de africanos negros e maias), o 7,8% da poboación constitúeno a xente branca de ascendencia británica e española.

O que resta da poboación confórmano pequenas comunidades europeas, hindús, estadounidenses, chinesas e doutras nacionalidades do Extremo Oriente.

Cultura

O Castelo de Xunantunich.

Os maias construíron impresionantes templos seguindo o movemento dos corpos celestes. Aínda que tecnicamente se tratase dunha cultura da Idade de Pedra, tamén desenvolveron sofisticados sistemas matemáticos e astronómicos ademais de calendarios para medir o tempo. Os españois edificaron sobrias igrexas de pedra, pero a arquitectura moderna baséase no estilo británico caribeño.

O idioma oficial de Belize é o inglés, pero os crioulos (o grupo étnico máis nutrido) falan xunto a este o seu propio dialecto. O español é a lingua máis utilizada no Norte e nalgúns pobos occidentais. Así mesmo existen minorías que se expresan en maia, chinés, alemán mennonita, libanés, árabe, hindi e garífuna (o idioma dos garinagu do distrito de Stann Creek).

A maioría da poboación profesa o catolicismo, e a influencia británica achegou unha considerable e variada congregación protestante, incluíndo mennonitas alemáns e suízos. A práctica maia do catolicismo caracterízase por unha fusión de xamanismo-animismo e rituais cristiáns.

Belize non desenvolveu nunca unha verdadeira cociña nacional. A súa gastronomía inspirouse na británica, estadounidense, mexicana e caribeña. Os seus ingredientes básicos son o arroz e as fabas, consumidos a miúdo con polo, porco, tenreira, peixe ou verdura; o leite de coco e os plátanos fritos engaden aos pratos un sabor xenuinamente tropical. As receitas exóticas tradicionais inclúen a carne de armadillo, veado e paca frita, un roedor de cor parda similar a un coelliño de indias.

Deporte

Belize participou por vez primeira nos Xogos Olímpicos en 1968, e dende entón enviou deportistas para competir en cada edición dos Xogos Olímpicos de Verán, agás nos Xogos de 1980, onde colaborou no boicot liderado polos Estados Unidos. O país non logrou conseguir ningunha medalla.

A Selección de fútbol de Belize é controlada polo Federación de Fútbol, pertencente á CONCACAF.