Chad

Chad
	République du Tchad (fr); جُمْهُورِيَّة تشاد (ar)
	Bandeira Brasón
Himno	La Tchadienne
Lema	«Unité, Travail, Progrès» ; «Unity, Work, Progress» ; «الاتحاد، العمل، التقدم» ; «Единство, труд, прогрес» ; «Undod, Gwaith, Cynnydd»
Epónimo	Lago Chad
Localización
	15°28′00″N 19°24′00″L / 15.46667, 19.4
Capital	Xamena
Contén a división administrativa	Barh El Gazel (pt) ; Batha (pt) ; Hadjer-Lamis ../... 22+
Poboación
Poboación	15.477.751 (2018) (12,05 hab./km²)
Lingua oficial	lingua francesa ; lingua árabe
Xeografía
Parte de	África central
Superficie	1.284.000 km²
Bañado por	Lago Chad
Punto máis alto	Emi Koussi (3.415 m)
Punto máis baixo	Depressão Bodélé (pt) (160 m)
Comparte fronteira con	Camerún ; Sudán ; República Centroafricana ; Nixeria ; Libia ; Níxer ; Liga Árabe
Creación	11 de agosto de 1960
Organización política
• Presidente	Mahamat Déby Itno (pt)
Órgano executivo	Government of Chad (en)
• Presidente	Idriss Déby Itno (2018–2021)
Órgano lexislativo	National Assembly (en) , (Escano: 155)
Máxima autoridade xudicial	Supreme Court of Chad (en)
Membro de	Organización para a Harmonización en África do Dereito dos Negocios ; Comunidade Econômica dos Estados da África Central (pt) ; Banco dos Estados da África Central (pt) ../... 25+
PIB nominal	11.779.981.332 $ (2021)
Moeda	franco CFA de África Central
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+01:00; Africa/Ndjamena (en)
Dominio de primeiro nivel	.td
Prefixo telefónico	+235
Teléfono de emerxencia	17, 18 e 2251-4242 (en)
Código de país	TD
Outro
Irmandado con	Aisai

O Chad^[1] (en francés Tchad, en árabe تشاد, Tshad), oficialmente República do Chad (en francés République du Tchad; en árabe جمهورية تشاد, Jumhūriyyat Tshād) é un país africano. Limita ao norte con Libia, ao leste co Sudán, ao sur coa República Centroafricana e ao oeste co Camerún, Nixeria e mais Níxer. A súa capital é Xamena.

Historia

Do mesmo xeito que a maioría do mundo, a área actualmente coñecida como o Chad comezou como un grupo desconectado de tribos. Eventualmente estas tribos foron tomadas por reinos. O Chad foi controlado por algúns reinos débiles ata ser tomado polo maior, pero aínda africano, Imperio Kanem-Bornu.

Logo, os estranxeiros comezaron a ter maior influencia sobre o Chad. Comezando na idade media, o Chad converteuse nun cruzamento de rutas entre os mercadores musulmáns e as tribos nativas. En 1891 o Chad converteuse en parte do Imperio colonial francés. Durante a segunda guerra mundial, o Chad foi a primeira colonia francesa en unirse aos aliados. En 1960 o Chad foi convertido pacificamente nun país independente.

En 1965 unha guerra civil comezou como unha sublevación de impostos do norte musulmán. A guerra foi longa e custosa. Durou ata 1998, en cuxo momento foi escrita a constitución e Idriss Déby foi elixido presidente.

Goberno e política

Artigo principal: Goberno e política do Chad.

Tras a independencia estableceuse un sistema de partido único. A guerra civil de 1979 a 1982 entre o norte e o sur involucrou a tropas de Libia e Francia. En 1975 e 1982 houbo golpes de estado, o último a cargo de Hissène Habré, á súa vez derrubado por Idriss Déby en 1990. En 1992 legalizáronse os partidos políticos. Déby foi elixido presidente en 1996 e tivo que enfrontar unha rebelión dos nómades Toubou, radicados no norte do país. A guerra civil estendeuse durante décadas, alternando períodos de enfrontamentos abertos e de conflitos guerrilleiros. En abril de 2021 o presidente Déby foi asasinado nun destes enfrontamentos.

Organización político-administrativa

Artigo principal: Organización territorial do Chad.

O Chad divídese en 18 rexións.

Xeografía

O Chad atópase situado na parte máis oriental do deserto do Sáhara, e é unha nación que non ten saída ao mar. Limita ao norte con Libia, ao leste co Sudán, ao sur coa República Centroafricana e ao oeste con Camerún, Níxer e Nixeria, esta última a través do lago Chad.

O país conta con dúas zonas ben diferenciadas: a norte atópase dominada polo deserto, atopándose nos puntos máis setentrionais o macizo de Tibesti. O sur é máis chairo e conta con maior vexetación. Hai que sinalar que na metade norte a poboación predominante é a árabe, mentres que no sur predominan as etnias africanas como os sara.

Como é lóxico, os principais ríos do país van desde o sur do mesmo cara ao norte, desembocando moitos no lago Chad. Os principais ríos do Chad son o Chari e o Logone.

Economía

Artigo principal: Economía do Chad.

Demografía

Ao ano 2007, o Chad ten unha poboación de 9 885 000 habitantes. A metade concéntrase no sur. No norte só habitan grupos nómades. Os musulmáns son o 50%, o 43% ten crenzas tradicionais e o 7% é cristián. Os idiomas oficiais son o francés e o árabe, aínda que se falan máis de 120 linguas e dialectos. A esperanza de vida é de 47 anos. A media de fillos por muller é de 5,56 unha das taxas máis altas do mundo, o cal provoca un incremento da poboación moi elevado. O 47.5% da poboación está alfabetizada.

Cultura

No Chad a relixión con máis crentes é o islam. Os musulmáns supoñen aproximadamente a metade da poboación, e forman un grupo homoxéneo que vive principalmente no norte do país. Pola contra, o resto da poboación, que vive na metade sur do país, é un grupo máis heteroxéneo dentro do cal se poden distinguir dous grandes grupos: os católicos e os seguidores de relixións animistas tradicionais de África. Os primeiros destes últimos supón aproximadamente un 7% da poboación sendo o resto seguidores de relixións animistas tradicionais de África.

Festas

Data	Nome en galego
1 de xaneiro	Ano Novo
1 de maio	Día do traballo
11 de agosto	Día da Independencia
28 de novembro	Proclamación do día da República
1 de decembro	Día da liberdade e a democracia

Notas

↑ López Martínez, María Cruz (2005). Gran dicionario século 21 da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1442. ISBN 9788482893419.

[1] López Martínez, María Cruz (2005). Gran dicionario século 21 da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1442. ISBN 9788482893419.

[1]