Olimpia

Sitio arqueolóxico de Olimpia
vista da Palestra
Olimpia
Patrimonio da Humanidade - UNESCO
País	Grecia
Localización
Tipo	Cultural
Criterios	I, II, III, IV, VI
Inscrición	1989 (13ª Sesión)
Rexión da UNESCO	Europa e América do Norte
Identificador	517

Reconstrución do templo de Zeus en Olimpia.

Durante meses antes dos Xogos Olímpicos, diferentes deportistas relévanse para levar a chama Olímpica desde Olimpia ata o sitio da apertura dos xogos.

Olimpia (en grego Ολυμπία Olympía ou Ολύμπια Olýmpia) é unha pequena cidade da antiga Grecia na prefectura de Élide, na península do Peloponeso, famosa polo próximo xacemento arqueolóxico do mesmo nome, principal santuario relixioso Panhelénico da Antiga Grecia, onde se levaron a cabo os Xogos Olímpicos da Antigüidade. O sitio estaba dedicado principalmente a Zeus e atraía a visitantes de todo o mundo grego como un grupo de centros "Panhelenicos" que axudaron a construír a identidade dos antigos gregos como nación. Malia o nome, non se atopa preto do Olimpo no norte de Grecia, onde se cría que vivían os Deuses olímpicos, as principais divindades da Relixión da Grecia antiga. A cidade atópase ó pé do monte Cronio e na beira dereita do río Alfeo.

Os Xogos Olímpicos disputáronse cada catro anos durante toda a Antigüidade clásica, desde o século VIII a. C. ata o século IV d. C.

O sitio arqueolóxico ten máis de 70 edificios significativos, e as ruínas de moitas destes sobreviven, aínda que o principal Templo de Zeus, sobrevive só como pedras no chan. O sitio é unha importante atracción turística e ten dous museos, un dedicado aos xogos antigos e outro aos modernos.

Sitio antigo

Santuarios

Olympia atópase no amplo val do Alfeo (tamén romanizado como Alpheus, Alpheios) na parte occidental do Peloponeso, hoxe a uns 18 quilómetros do Mar Xónico, pero na antigüidade quizais a metade desa distancia. O nome Altis derivouse dunha corrupción da palabra Elean que significa "o bosque" debido a que a área estaba arbolada, de olivos e plátanos en particular. O Altis, como orixinalmente coñecíase o santuario, era unha área cuadrangular irregular de máis de 183 metros a cada lado e amurallado, agás no norte, onde estaba limitado polo Kronion (Monte Kronos).

Segundo Pausanias había máis de 70 templos en total, así como tesouros, altares, estatuas e outras estruturas dedicadas a moitas deidades. Un pouco en contraste con Delfos, onde unha gran colección similar de monumentos estaba fortemente concentrada dentro do límite do ténemos, Olimpia estendíase máis alá do muro límite, especialmente nas áreas dedicadas aos xogos.

O Altis consiste nunha disposición algo desordenada de edificios, o máis importante é o Templo de Hera (o Heraion/Heraeum), o Templo de Zeus, o Pelopion, e a área do grande altar de Zeus, onde se realizaban os maiores sacrificios. Aínda había un bo número de áreas abertas ou boscosas no interior do santuario.

Ao norte do santuario pódese atopar o Prytaneion e o Philippeion, así como o conxunto dos Tesouros de Olimpia que representan as distintas cidades-estados. O Metroon atópase ao sur destes tesouros, co Echo Stoa ao leste. O hippodrome e máis tarde estadio estaban situados ao leste do Echo Stoa. Ao sur do santuario están a Stoa Sur e o bouleuterión, mentres que a Palestra de Olimpia, o taller de Fidias, o gymnasion, e o Leonidaion atópanse ao oeste.

Olimpia tamén coñeceuse pola xigantesca criselefantina (marfil e ouro sobre un marco de madeira) estatua de Zeus que era a imaxe de culto no seu templo, esculpida por Fidias, que foi nomeada unha das Sete marabillas do mundo por Antipater de Sidón. Moi preto do Templo de Zeus, que albergaba esta estatua, estaba o estudio de Fidias escavado na década de 1950. As probas atopadas alí, como as ferramentas do escultor, corroboran esta opinión. As antigas ruínas sitúanse ao norte do río Alpheios e ao sur do monte Kronos (que leva o nome da deidade grega Kronos). O Kladeos, un afluente do Alpheios, flúe pola zona.

Plano do sitio

Plano de Olimpia (o ancho completo do plano representa 625 m). as cores dos edificios representan distintos períodos: período arcaico, período clásico, período helenístico e período romano.

Os seguintes edificios están representados no plano de Olimpia (figura da dereita):

• 1: Propileo nordés
• 2: Pritaneo
• 3: Filipeo
• 4: Hereo
• 5: Pelopio
• 6: Ninfeo de Herodes Ático
• 7: Metroo
• 8: Zanes
• 9: Cripta (sendeiro con arcos, cara ao estadio).
• 10: Estadio
• 11: Pórtico do Eco
• 12: Edificio de Ptolomeo II e Arsinoe
• 13: Estoa de Hestia
• 14: Edificio helenístico
• 15: Templo de Zeus
• 16: Altar de Zeus
• 17: Exvoto dos aqueos
• 18: Exvoto de Micito
• 19: Niké de Peonio
• 20: Ximnasio
• 21: Palestra
• 22: Teecoleón
• 23: Heroon
• 24: Taller de Fidias (descuberto en escavacións arqueolóxicas) e basílica paleocristiá
• 25: Baños do Cládeo
• 26: Baños gregos
• 27: Hostal
• 28: Hostal
• 29: Leonideo
• 30: Baños do sur
• 31: Bouleuterión
• 32: Estoa Sur
• 33: Vila de Nerón

Historia

É coñecida por ser o lugar no que se celebraron na antigüidade os primeiros Xogos Olímpicos, cunha importancia comparable ós Xogos Píticos que se celebraban en Delfos. Ambos se celebraban cada olimpíada (catro anos). Os primeiros dos que se ten constancia celebráronse en 776 a.C. Ó final do século IV, o emperador Teodosio I aboliunos.

Olimpia tamén foi famosa por ser un centro relixioso, e pola súa xigantesca estatua de ouro e marfil de Zeus feita por Fidias, (tallada trala vitoria sobre os persas na Segunda Guerra Médica) que era unha das Sete marabillas do Mundo. Preto do templo, escavacións arqueolóxicas atoparon o taller de Fidias, con numerosas ferramentas do escultor.

Prehistoria

Adoitabase pensar que o sitio fora ocupado desde o ano 1500 a.C., cun culto relixioso de Zeus desenvolto en torno ao 1.000 a.C. Pode que no canto diso só houbese un santuario dos séculos IX ou VIII a.C., aínda que a cuestión permanece en debate. Outros consideran que os restos de alimentos e ofrendas queimadas que datan do século X a.C. evidencian unha longa historia de actividade relixiosa no lugar. Ningún edificio sobreviviu deste primeiro período de uso.

Períodos geométricos e arcaicos

Ruínas do Templo de Hera

Os primeiros Xogos Olímpicos, cunha importancia comparable ós Xogos Píticos que se celebraban en Delfos organizáronse no sitio polas autoridades de Elis no século VIII a.C., a tradición data os primeiros xogos no 776 a.C. Os principais cambios fixéronse no sitio ao redor do ano 700 a.C., incluíndo a nivelación de terras e cavando novos pozos. O poder de Elis diminuíu e o santuario caeu nas mans dos pisanos no 676 a.C. Os pisanos organizaron os xogos ata finais do século VII a.C.

A primeira evidencia de actividade de construción no sitio data de aproximadamente do 600 a.C. Neste momento, os Skiloudianos, aliados dos Pisanos, construíron o Templo de Hera. Os Tesouros de Olimpia e o Pelopion construíronse durante o século VI a.C. As estruturas seculares e as pistas atléticas tamén construíronse durante este período, incluíndo o Bouleuterion. O primeiro estadio construíuse ao redor do 560 a.C., consistía nunha sinxela pista. O estadio remodelouse ao redor do 500 a.C. con lados inclinados para os espectadores e desprazouse lixeiramente cara ao leste. Ao longo do século VI a.C. engadíronse unha serie de deportes ao festival olímpico. No 580 a.C., Elis, en alianza con Esparta, ocupou Pisa e recuperou o control do santuario.

Período clásico

Tetradracma de prata de Olimpia, 360 a.C. Anverso: Cabeza de Zeus con coroa de loureiro. Reverso: Cabeza da ninfa Olimpia cun diadema. ΟΛΥΜΠΙΑ á dereita.

O período clásico da Antiga Grecia, entre os séculos V e IV a.C., foi a época de ouro do sitio en Olimpia. Construíuse unha gran variedade de edificios e estruturas relixiosas e civís.

O Templo de Zeus, construíuse a mediados do século V a.C. O seu tamaño, escala e ornamentación foi superior a calquera cousa previamente construída no sitio. Tamén foron construídas outras instalacións deportivas, incluíndo o estadio e o hipódromo (para carreiras de carros). O Prytaneion construíuse no lado noroeste do sitio no 470 a.C. Ademais, construíronse os Baños gregos a mediados do século V a.C.

No período clásico tardío, engadíronse novas estruturas ao sitio. O Metroon construíuse preto do Tesouro c. 400 a.C. A construción do Echo Stoa, ao redor do 350 a.C., separou o santuario da zona dos xogos e do estadio. O Stoa sur construíuse no extremo sur do santuario aproximadamente ao mesmo tempo.

Os abundantes tesouros acumulados no templo levaron a que fora saqueado polos arcadios. Desde 342 a.C., foi protectorado de Alexandre o Grande, que usou Olimpia para anunciar o seu Rescripto sobre os Desterrados do ano 324 a.C.

Período helenístico

Ruínas do Philippeion

Palestra de Olimpia

Estadio de Olimpia.

A finais do século IV a.C. construíuse o Philippeion. Ao redor do 300 a.C. o edificio máis grande do sitio, o Leonidaion, construíuse para albergar visitantes importantes. Debido á crecente importancia dos xogos, construíronse novos edificios atléticos incluíndo a Palaestra (século III a.C), o Gimnasio (século II a.C) e as casas de baño (c.300 a.C.). Finalmente, no ano 200 a. C., levantouse unha arquería abovedada que unía a entrada do estadio ao santuario.

Época romana

Durante a dominación romana, os xogos abríronse a todos os cidadáns do Imperio Romano. Desenvolveuse un programa de novos edificios e extensas reparacións, incluído o Templo de Zeus. Olimpia enriqueceuse, especialmente o perímetro sagrado, o Altis, onde Nerón mandou construír un pazo. Os novos baños substituíron os baños gregos máis antigos no 100 d.C. Trala morte de Adriano a cidade comezou a entrar en decadencia, aínda que no 150 d.C, construíuse o Nympheum (ou Exedra) e un acueduto no ano 160 d.C.

No século III o sitio sufriu un gran dano causado por unha serie de terremotos. As tribos invasoras no 267 d.C. conduciron á fortificación do sitio con material roubado dos seus monumentos. A pesar da destrución, as olimpíadas continuaron realizándose no lugar ata a última Olimpíada no 393 d.C., despois de que o emperador cristián Teodosio I as prohibise. O templo de Zeus foi aparentemente destruído ao redor do 426 d.C., durante a persecución dos pagáns a finais do Imperio Romano, logo dun edito de Teodosio II que impuxo a prohibición de festas pagás. O taller de Fidias converteuse nunha Basílica e o sitio estaba habitado por unha comunidade cristiá. As probas arqueolóxicas suxiren que aínda se celebraban en segredo eventos olímpicos a pequena escala (posiblemente en aparencia cristiá) ata a Peste de Xustiniano e dous terremotos o devastaron a mediados do século VI. As repetidas inundacións provocadas polo Alfeo aseguraron que o asentamento finalmente abandonárase por completo a comezos do século VII.

Descubrimento e primeiras escavacións

Ao longo do tempo o lugar quedou enterrado baixo depósitos aluviais, de ata 8 metros de profundidade, durante longo tempo pensouse que era o resultado das inundacións do río. No entanto, a investigación moderna está en contra dunha hipótese, baseándose na presenza de cunchas de moluscos, gasterópodos e foraminíferos, crese que o sitio foi enterrado polas augas oceánicas como resultado de repetidos tsunamis.

O sitio exacto foi redescuberto en 1766 polo anticuario inglés Richard Chandler. A primeira escavación do santuario en Olimpia non se levou a cabo ata 1829, polos franceses da " Expedition Scientifique de Moree".

1875-1881

Baños de Kronios ou baños norte

Desde a década de 1870, a escavación e conservación da Antiga Olimpia foi responsabilidade do Instituto Arqueolóxico Alemán en Atenas. A primeira gran escavación de Olimpia comezou en 1875, financiada polo goberno alemán despois da negociación de acceso exclusivo por parte de Ernst Curtius. Outros arqueólogos responsables da escavación foron Gustav Hirschfeld, George Treu, Adolf Furtwängler (que traballou xunto con arquitectos), A. Boetticher, Wilhelm Dörpfeld, e Richard Borrmann. Eles escavaron a parte central do santuario, incluíndo o Templo de Zeus, o Templo de Hera, Metroon, Bouleuterion, Philipeion, Echo Stoa, os Tesouros e a Palestra. Importantes achados inclúen as esculturas do Templo de Zeus, Nike de Paeonius, Hermes de Praxíteles e moitos bronces. En total rexistráronse 14.000 obxectos. Os achados foron exhibidos nun museo no sitio.

1900-1950

A escavación foi continuada de forma máis limitada por Dörpfeld entre 1908 e 1929, pero comezou unha nova escavación sistemática en 1936 con motivo dos Xogos Olímpicos de verán de 1936 en Berlín baixo a dirección de Emil Kunze e Hans Schleif. O seu foco de escavación estaba na zona ao sur do estadio, a Stoa sur, o complexo de baños e o gimnasio.

1950 ao presente

Entre 1952 e 1966, Kunze e Schleil continuaron a escavación unidos ao arquitecto Alfred Mallwitz. Eles escavaron o taller de Fidias, o Leonidaion e o muro norte do estadio. Tamén escavaron a sección sueste do santuario e en aproximadamente 140 pozos de cascallos atopáronse moitos obxectos de bronce e cerámica xunto con azulexos de terracota.

Mallwitz encargouse das escavacións entre 1972 e 1984 que revelaron importantes probas de datación para o estadio, as sepulturas e o lugar do Prytaneion. Desde 1984 ata 1996, Helmut Kyrieleis fíxose cargo do sitio e a atención centrouse na historia anterior do santuario coa escavación do Prytaneion e o Pelopion.

A chama olímpica dos actuais Xogos Olímpicos acéndese no estadio desta cidade mediante o reflexo da luz solar nun espello parabólico, tralo que se transporta nun facho ó lugar que acolle os xogos (normalmente dando un grande rodeo pasando polas principais cidades de todo o mundo).

Nos Xogos Olímpicos de 2004, celebrados en Atenas, as probas de lanzamento de peso celebráronse no estadio de Olimpia.

Arte

Olimpia, o friso completo

O Heraion construíuse en 600 a.C. sobre os templos anteriores, e é o templo helénico de grandes dimensións máis antigo que se coñece (50 x 19,6 m). Entre o Heraion e o estadio, as polis gregas construíron capelas (tesouros).

• O Templo de Zeus é do ano 460 a.C. O seu arquitecto foi Libón de Élide. Posúe belos frontóns e métopas.
• A Estatua de Zeus, obra de Fidias, está desaparecida pero coñécese como era polas moedas e descricións de cronistas da época.
• A Niké de Peonio (425 a.C.) é unha das estatuas clásicas máis belas, pódese contemplar no alto dun alicerce.
• O Filipeion contiña as estatuas dos príncipes e princesas de Macedonia.
• Hai varias estatuas de emperadores que datan da época romana.
• Arredor do Altis pódese encontrar un ximnasio, unha palestra, a Gran Hostalería de Leonideo (para visitantes distinguidos), o Pritaneo e o Bouleterión.
• O hipódromo desapareceu por completo, pero parte do estadio subsiste.

Olimpia moderna

Estación de tren de Olimpia.

Praza moderna de Olimpia con igrexa

A cidade ten unha estación de tren e é o extremo oriental da liña de Olimpia - Pirgos, Élide. A estación de tren co patio de mercancías ao oeste está a uns 300 m ao leste do centro da cidade. Está unida pola GR-74, e a nova estrada inaugurouse nos anos 80. O seguinte tramo N e NE de Olimpia abriuse en 2005. A distancia desde Pirgos é de 20 km, sobre 50 km ao SW atópase Lampeia. A estrada pasa ao norte das antigas ruínas. Atópase un encoro a 2 km ao suroeste, represando o río Alfeo. A zona é montañosa, a maior parte da área dentro de Olimpia é boscosa.

Panagiotis Kondylis, un dos máis destacados pensadores e filósofos modernos gregos, naceu e creceu en Olimpia. Cando Pierre de Coubertin, o fundador do Comité Olímpico Internacional, morreu en 1937, erixíuse lle un monumento na antiga Olimpia. Emulando a Evangelis Zappas, cuxa cabeza está enterrada baixo unha estatua fronte ao Zappeion, o seu corazón sepultouse no monumento.

O sitio e a cidade de Olimpia foron gravemente ameazadas e case danadas polos incendios forestais de Grecia de 2007.

Véxase tamén

Bibliografía

• Bickerman, E. J. (1982). Chronology of the ancient world (en inglés) (2ª ed.). Ithaca (NY): Cornell Univ. Press. ISBN 0-8014-1282-X. 
• Wilson, Nigel (2013). Encyclopedia of Ancient Greece (en inglés). Routledge. ISBN 9781136788000. 

Ligazóns externas

• Ancient Places TV: HD Video of Olympia (en inglés)
• Sitio oficial de Olimpia: Archaia Olympia(en grego)