Anglosaxóns

Casco de Sutton Hoo, do ano 625

Anglosaxón é un termo que designa aos pobos xermánicos que invadiron o sur e o leste da Gran Bretaña, desde principios do século V ata a conquista normanda no ano 1066. A era anglosaxoa denota o período da historia inglesa entre aproximadamente o ano 550 e a conquista normanda. Ademais, o termo é utilizado para denominar o idioma agora chamado Old English (en inglés), falado e escrito polos anglosaxóns e os seus descendentes en gran parte do que agora é Inglaterra e a parte sueste de Escocia entre mediados do século V e mediados do século XII.

O monxe beneditino Beda escribiu a principios do século VIII identificando os ingleses como descendentes de tres tribos xermánicas:

• Os anglos, que proviñan de Anglia (na Alemaña moderna); Beda escribiu que a súa nación chegaria íntegra a Gran Bretaña, deixando as súas anteriores terras baleiras.
• Os saxóns, que proviñan da Baixa Saxonia (na actual Alemaña; alemán: Niedersachsen) e dos Países Baixos.
• Os xutos, posiblemente de Xutlandia (na actual Dinamarca; dinamarqués: Jylland).

O seu idioma deriva do dialecto xermánico occidental «ingvaeonico» e evolucionou a partir do século XI ao inglés medio. O anglosaxón divídese en catro dialectos principais: o saxón occidental, o dialecto mercio, o dialecto northumbrio e o kéntico.

Etimoloxía

O termo «anglosaxón» provén en primeira instancia do inglés Anglo- Saxon e leste dalgúns escritos do tempo do rei Alfredo o Grande quen ao parecer frecuentemente utilizaba o título Rex Anglorum Saxonum ou rex Angul-Saxonum (Rei dos Saxóns Ingleses). Ademais, o termo posuía tamén un significado político que denotaba aos pobos Saxón e Anglo baixo un mesmo liderado (o de Alfredo).

As palabras do idioma anglosaxón ænglisc e Angelcynn (Angle-kin, gens Anglorum), cando foron identificadas por primeira vez, perderan xa o seu sentido orixinal de referirse aos anglos, distinguíndoos dos saxóns.

Os nativos británicos, que escribían tanto en latín como en galés, referíanse aos invasores e veciños como saxones ou saeson. A última denominación (saeson) é aínda hoxe en día utilizada na palabra galesa que denota ao pobo inglés; na palabra gaélica de Escocia saesonach e na palabra irlandesa Sasanach.

Historia

Artigo principal: Inglaterra anglosaxoa.

A historia da Inglaterra anglosaxoa abarca a Inglaterra medieval desde o fin do dominio romano e o establecemento dos reinos anglosaxóns no século V ata a conquista normanda de Inglaterra no ano 1066.

Orixes (400-600 d.C.)

Artigos principais: Ingaevones e Invasión anglosaxoa de Gran Bretaña.

A migración dos pobos xermanos cara á Britania desde o norte de Alemaña, Holanda e o sur de Escandinavia é rexistrada desde o século V. En base ao Historia ecclesiastica gentis Anglorum de Beda, a poboación invasora era composta por anglos, saxóns e xutos. Con todo, evidencias posteriores indican a presenza de frisóns e francos. Ademais, outros dos primeiros rexistros de tales migracións pódese ver na Crónica anglosaxoa.

A partir do 430, chegaron a Britania os xermanos, en número considerábel. Falaban dialectos do xermánico occidental que deron orixe ao inglés antigo, eran politeístas e non coñecían a escritura:

Os principais reinos anglosaxóns sobre o ano 600

• Os saxóns procedían da rexión entre o río Elba e o Rin. Establecéronse na parte meridional do río Támese e deron orixe aos reinos de Wessex (oeste), Essex (leste) e Sussex (sur).
• Os anglos viñan da rexión entre o Elba e Xutlandia. Establecéronse ao norte de Essex (reino de Anglia Oriental), entre o río Humber e o Estuario de Forth (reinos de Bernicia e Deira que, ao unírense, formarían máis tarde o reino de Northumbria) e na zona central ao leste de Gales (reino de Mercia).
• Os xutos procedían de Xutlandia. Establecéronse en Kent e na illa de Wight (reino de Kent).
• Os francos e os frisios procedían do Rin.

A loita foi constante cos nativos britanos celtas e entre os invasores. Non quedou en pé ningunha vila romana e só Londres conservou vida urbana. Os nativos opuxeron gran resistencia. Desta época procede a lenda do rei Artur, que narra as súas xestas e as dos seus cabaleiros contra a invasión.

Algúns dos britanos celtas refuxiáronse nos outeiros do oeste, Gales, o noroeste e o suroeste, e na Bretaña francesa, que tomou o seu nome deles. Tamén un grupo destes refuxiados chegou a Galicia, onde fundaron a diocese de Britonia (hoxe Bretoña) guiados por bispos como Maeloc. Xunto con escoceses e irlandeses, conservaron o cristianismo. O principal impulso ao cristianismo proveu da igrexa celta irlandesa encabezada por San Patricio. Enviou a Columba a Escocia, quen converteu aos pictos en 563 e fundou un mosteiro na illa de Iona.

A cristianización de Gran Bretaña

En 597, o papa Gregorio I o Grande enviou a Santo Agostiño a Kent, con corenta monxes beneditinos romanos, para converter ao rei Santo Adalberto ou Ethelberto (560-616), casado cunha raíña franca cristiá. Santo Agostiño fundou un mosteiro en Canterbury, onde foi coroado bispo en 601. Recibiu poderes para nomear bispos. Canterbury é desde entón sé oficial da Igrexa católica romana en Gran Bretaña. Pouco máis tarde construíronse as catedrais de Rochester e de Londres (San Paulo).

En 633 o rei cristián santo Oswoldo unificou Northumbria e chamou a Santo Aidan e aos monxes de Dowe para converter aos seus habitantes. Santo Aidan fundou un mosteiro na illa de Lindisfarne. O rei de Northumbria Oswy reinou de 641 a 670. Derrotou aos mercios en 655 e impúxolles o cristianismo. Os britanos celtas romperan a súa relación con Roma e evanxelizaban ás clases baixas. Oswy convocou o Sínodo de Whitby, que unificou a Igrexa baixo o primado do grecofalante Teodoro de Tarso, arcebispo de Canterbury. Teodoro fundou mosteiros e creou unha estrutura diocesana que permaneceu ata a Idade Media. A unidade eclesiástica aproximou aos distintos pobos ingleses, introduciu a cultura escrita e unha lingua común. En torno ás principais igrexas, comezou a rexurdir a vida urbana.

Offa reinou en Mercia (757-796), e chegou a dominar todos os reinos, salvo Northumbria, Wessex e as terras ao norte do Humber. Foi o primeiro que utilizou o nome de rei dos ingleses. Mercia prosperou grazas ao comercio. Acuñou a súa propia moeda, e cercou aos celtas de Gales e Cornualla coa muralla de Offa, barreira defensiva de 240 km de lonxitude.

En 789 chegaron os primeiros barcos viquingos daneses. As primeiras incursións tiveron como finalidade a pillaxe.

Ecgberht reinou en Wessex (802-839), venceu aos mercios, invadiu Kent e dominou Inglaterra, cuxo corpo político formalizou por primeira vez como Reino (827).

Entre 830-860, os viquingos realizaron moitas incursións polo esteiro do Támese, con frotas de centos de barcos. En 865 desembarcou en Anglia Oriental unha grande armada viquinga danesa, que tomou York en 867. En 869 eran donos de Northumbria e Anglia Oriental. En 870 deciden invadir Wessex, pero atopan unha organizada oposición no seu rei Etelredo I e o seu irmán Alfredo o Grande. En 871 Alfredo accede ao trono, que ocuparía ata 899. Negocia cos viquingos, que respectan o seu reino e conquistan Mercia. Pero en 878, atacan Wessex de novo. Alfredo refuxiouse nas marismas de Somerset, onde formou un exército, que venceu en Edington. Polo Tratado de Wedmore de 878, Alfredo aceptou que os viquingos daneses ocupasen gran parte de Inglaterra onde o seu rei Guthrum recibiu o bautismo e foi coroado monarca de Danelaw. Alfredo gañou así tempo para asentar as bases dunha nación unificada e formar un exército e unha armada organizados. Este modo de organización daría orixe ao feudalismo inglés. En 886, Alfredo tomou Londres. Construíu trinta cidades fortificadas con fins defensivos e comerciais. Grazas a estas disposicións, a partir de 890 os daneses apenas acosan o seu reino. Conquistou Mercia parcialmente. Nos últimos dez anos da súa vida fundou escolas, atraeu a monxes eruditos á Corte e el mesmo traduciu algunhas obras latinas ao inglés.

No Danelaw, a cultura anglosaxoa desapareceu. A lingua dos viquingos foi transformando ao antigo inglés en inglés medieval. O Danelaw constituía a zona máis próspera e poboada, grazas á actividade comercial. York converteuse nun centro de comercio internacional e Lincoln, Norwich e Londres eran tamén prósperos centros comerciais.

Un fillo de Alfredo, Eduardo o Vello, reinou en Wessex entre 899-924. Conquistou todo o Danelaw ao sur do Humber. Un neto de Alfredo, Aethelstan reinou en 924-939. En 926 capturou York e comezou a reconquista de Northumbria. En 927 venceu en Brunnanburh á alianza dos escandinavos de Dublín, e os reis de Strathclyde e Escocia. Logo, absorbeu os reinos de Mercia, East Anglia, Essex, Sussex e Kent.

Edred foi o primeiro rei dunha Inglaterra unificada en 946-955. Edgar reinou en 959-975. Fundou novos mosteiros onde se seguía estritamente a regra de San Bieito, reorganizando a cultura monástica, desmantelada polos daneses. A xerarquía eclesiástica fíxose máis culta e influente.

En 991 produciuse unha nova invasión danesa, que venceu en Maldon. O rei Ethelred (978-1016) casou coa filla do duque de Normandía en 1001 para asegurar o seu apoio. Os ataques continuaron e en 1013 o rei danés Sveyn Forkbeard invadiu Inglaterra con ánimo de permanencia. Capturou Oxford e Londres e Ethelred fuxiu a Normandía. En 1014 morreu Sveyn e os daneses de Inglaterra aceptaron como rei a Knut ou Canuto o Grande, fillo de Sveyn e irmán de Harold, o novo rei de Dinamarca. En 1016 Canuto venceu a Edmund Ironside, fillo de Ethelred, casou coa viúva deste, converteuse ao cristianismo e coroouse rei de Inglaterra (1016-1035). En 1018 Canuto convocou unha grande asemblea na que conciliou a ingleses e daneses, xurando respectar as leis e tradicións anglosaxoas. Á morte do seu irmán Harold, Canuto asumiu a coroa danesa e foi desentendéndose de Inglaterra. Conquistou Noruega e chegou a recibir homenaxe do rei de Escocia.

Trala extinción da liña de sucesión danesa en 1042, restaurouse a dinastía de Wessex na persoa de Eduardo o Confesor (1042-1066), fillo de Ethelred. Estaba xa enraizado o feudalismo. O Witan estaba formado por nobres, bispos e homes influentes, elixían ao rei e aconsellábano. Os condados eran as unidades administrativas. Cada condado dispoñía de tribunal e sheriff ou representante do rei. Existía un eficaz sistema de recadación baseado no catastro. Malia o seu voto de castidade, Eduardo contraeu matrimonio, coa filla de Godwin, conde de Wessex e Kent. Eduardo educouse en Normandía e rodeouse de conselleiros normandos. Entre eles, elixiu a Roberto de Jumieges como Arcebispo de Canterbury. Foi dispensado polo Papa do seu voto de peregrinar a Roma a cambio da construción da Abadía de Westminster; construíu nas proximidades o seu palacio e trasladou a corte desde Londres. Eduardo alcanzou, durante o seu reinado, unha gran popularidade entre o pobo que converteu a súa memoria no símbolo da Inglaterra independente.

A partir de 1050, sen descendencia de Eduardo, loitaron polo poder Godwin e os seus fillos Sveyn, Harold e Tostig, o rei Magnus de Noruega e o seu fillo Harold Hardrada e Guillerme, fillo bastardo do duque Roberto II de Normandía. Guillerme venceu na batalla de Hastings (14 de outubro de 1066) e foi coroado na abadía de Westminster o día de Nadal do mesmo ano.

Véxase tamén

Outros artigos

• Heptarquía anglosaxoa
• Inglés antigo
• Inglaterra anglosaxoa