Elena Poniatowska

Elena Poniatowska

(2015)
Biografía
Nacemento	(es) Elena Poniatowska Amor 19 de maio de 1932 (91 anos) París, Francia
Datos persoais
País de nacionalidade	México Francia
Educación	Universidade Nacional Autónoma de México
Actividade
Campo de traballo	Escrita creativa e profesional, xornalismo e acción política
Ocupación	xornalista , escritora
Período de actividade	1954 -
Xénero artístico	Poesía
Lingua	Lingua castelá
Obra
Obras destacables Q18223892
Familia
Familia	Casa de Poniatowski (pt)
Cónxuxe	Guillermo Haro
Pai	Jean Joseph Évremond Sperry Poniatowski (en)
Premios (2023)  Carlos Fuentes International Prize for Literary Creation in the Spanish Language (en) (2015)  Doutor honoris causa pola Universidade Complutense de Madrid Concedido por Universidade Complutense de Madrid (2013)  Premio Miguel de Cervantes (2010)  doutora honoris causa Concedido por Universidade de Porto Rico (2007)  Premio Rómulo Gallegos (2006)  IWMF Lifetime Achievement Award (en) (5 de maio de 2004)  doctor honoris causa from the University of Pau (en) (2004)  Prêmio Maria Moors Cabot (pt) (2002)  Premio Nacional de Ciencias e Artes (2001)  José Fuentes Mares National Prize for Literature (en) (2001)  Prémio Alfaguara (pt) (2001)  doutora honoris causa pola Universidade Nacional Autónoma de México (2000)  doutora honoris causa Concedido por Universidade Autónoma Metropolitana (1994)  doutora honoris causa Concedido por The New School (pt) (1994)  Bolsa de estudos Guggenheim (1979)  doutora honoris causa Concedido por Autonomous University of Sinaloa (en) (1979)  Premio Nacional de Periodismo de México (en)
Páxina web	fundacionelenaponiatowska.org

Hélène Elizabeth Louise Amélie Paula Dores Poniatowska Amor, nada en París o 19 de maio de 1932, coñecida profesionalmente como Elena Poniatowska, é unha escritora, xornalista e activista mexicana nada en Francia.

A súa obra literaria ten unha marcada orientación social e política na cal destacan as súas crónicas baixo a fórmula, que se veu a denominar, de polifonía testemuñal. O seu traballo máis recoñecido é A noite de Tlatelolco, unha colección de recontos sobre o masacre na Praza de Tlatelolco durante o 2 de outubro de 1968. Recibiu multitude de recoñecementos e premios internacionais e nacionais, entre os que destaca o Premio Cervantes no ano 2013.

A Asociación de Escritores en Lingua Galega decidiu outorgarlle o galardón de “Escritora Galega Universal” en 2009 e foille entregado polo presidente da asociación, Cesáreo Sánchez Iglesias, na Feira do Libro de Guadalaxara (México).

Traxectoria

Filla do príncipe Jean E. Poniatowski — Jean Jose Evremond Sperry Poniatowski e da mexicana María das Dores Amor Escandón, (coñecida como Paula Amor), Elena Poniatowska Amor naceu en Francia o 19 de maio de 1932 co nome de Hélène Elizabeth Louise Amélie Paula Dores Poniatowska. A súa nai nacera en 1913 en México no seo dunha familia porfiriana exiliada tras a Revolución mexicana. O seu avó, o príncipe Andreas, era tataraneto do príncipe Kazimierz Poniatowski, irmán de Estanislau II Poniatowski, rei da República das Dúas Nacións, país que era unha monarquía electiva e non hereditaria; a súa avoa paterna era estadounidense. Polo lado materno ten ascendencia rusa.

Poniatowska en 2008

É sobriña da poeta mexicana Pita Amor (1918-2000); a súa familia conta con antepasados ilustres como un arcebispo, un músico e algúns escritores máis. Debido ás súas ideas e ascendencia, coñécese tamén como A Princesa Vermella.

Infancia e estudos

A familia de Elena Poniatowska emigrou de Francia a México, como consecuencia da segunda guerra mundial. Elena chegou aos dez anos de idade coa súa nai e a súa irmá Sofía (Kitzya) á Cidade de México. Mentres, o pai continuaba combatendo para reunirse con elas acabada a contenda.

En México, cara a dúas , ambas as nenas aprenderon o español da súa nana Magdalena Castelo. Continuou os seus estudos de primaria no Windsor School e estudou un ano no Liceo de México; mantivo o seu nivel de francés polas clases que lles impartía a profesora Betie Sauve e aprendeu, xunto á súa irmá, piano e danza. Jan, o irmán máis novo de Elena e Sofía, naceu en 1947.

En 1949, foi enviada aos Estados Unidos para estudar, primeiro internada nun colexio católico de Filadelfia, o Convento do Sacro Corazón de Eden Hall (Torresdale, Pensilvania), e despois no Manhattanville College de Nova York.

Primeiros traballos

De volta en México, Poniatowska estudou taquimecanografía para despois traballar como secretaria bilingüe, pero nunca fixo o bacharelato. Logo decidiu dedicarse ao xornalismo. Comezou en 1953 a súa carreira xornalística. Traballou primeiro no xornal Excélsior, onde asinaba as súas crónicas como Hélène. Nas súas primeiras entrevistas, visitou a cantante Amália Rodrigues, Manuelita Reyes, a pintora María Izquierdo, o escritor Juan Rulfo e á actriz Dolores del Río. Publicou, durante un ano, unha entrevista cada día. Nesa época empezou a interesarse por cuestións sociais e polo papel da muller mexicana.

En 1954, segundo testemuñou en 2019 sufriu unha violación por parte do escritor mexicano Juan José Arreola, que a deixou embarazada.

En 1955, comezou a súa colaboración nas periódico Novedades, que continuaría durante toda a súa vida. Escribiu para o xornal La Jornada. As súas entrevistas a autores mexicanos e estranxeiros alcanzaron grande éxito, e máis tarde algunhas delas reuníronse en Palabras cruzadas (1961) e en Todo México (1990). Poniatowska escribiu en numerosas publicacións, tanto mexicanas como internacionais. Este ano no que empezan ditas colaboracións naceu en Roma o seu primeiro fillo, Emmanuel. En 1957, recibiu unha bolsa do Centro Mexicano de Escritores para novos creadores e, en 1959, entrevistou ao astrofísico mexicano Guillermo Haro, con quen contraeu matrimonio en 1968. Un emprego que marcaría a súa traxectoria literaria é o traballo que comezou en 1962 como asistente do antropólogo Óscar Lewis, un dos fundadores da escritura testemuñal.

O primeiro libro de ficción que publicou foi Lilus Kikus en 1962, unha colección de contos, seguida en 1963 por Todo empezó el domingo. En 1965 viaxou a Polonia coa súa nai, e desde alí enviou a Novedades unha serie de crónicas nas que "cuestionaba o sentido de moral establecido, o de xustiza e en xeral, o absurdo da vida".

Asinando libro sobre Mariana Yampolsky no Museo de Arte Popular en 2012.

En 1964, escoitou a unha muller gritar desde a azotea dun edificio da Cidade de México. Era Josefina Bórquez (1900-1988), a lavandeira que lle descubrirá o inframundo da capital. Elena empezou a reunirse con ela cada mércores para entrevistala. Das notas dos seus diálogos nacerá Hasta no verte Jesús mío(1969).

Recoñecemento internacional

O recoñecemento internacional veulle cos seus libros de testemuños: Hasta no verte Jesús mío, e La noche de Tlatelolco (1971), acerca da matanza ocorrida o 2 de outubro de 1968 na praza das Tres Culturas.

No ano daquela traxedia nacional, Poniatowska casou co astrofísico mexicano Guillermo Haro (1913-1988), con quen tivo dous fillos máis: Felipe en 1968 e Paula en 1970. Poucos meses despois, morreu o seu irmán Jan nun accidente automobilístico e o pai da escritora, que polo impacto emocional, faleceu ao pouco tempo. En 1988 morre Guillermo Haro, o seu marido. O 19 de setembro de 1985, un terremoto azouta á Cidade de México, durante o cal Poniatowska redactaría artigos que formarán máis adiante unha crónica colectiva publicada en 1988 co título Nada, nadie, las voces del temblor.

Ademais das súas obras, Poniatowska realizou variadas actividades como visitar numerosas universidades en Estados Unidos e Europa, colaborar con varias publicacións, escribir prólogos, participar en presentacións de libros, realizar curtas cinematográficas, ser membro da xunta editorial da revista feminista Fem e cofundadora do Editorial Siglo XXI e da Cineteca Nacional.

A pesar das súas orixes aristocráticas, Poniatowska foi politicamente de esquerda e unha defensora dos dereitos humanos que influíu cos seus puntos de vista sobre os sectores intelectuais máis prominentes de México. Como di a editorial Alfaguara, é unha «xornalista e escritora comprometida» que «a miúdo puxo a súa pluma ao servizo das causas máis xustas».

Nas eleccións presidenciais de 2006, apoiou a Andrés López, o candidato da Coalición Polo Ben de Todos, quen foi presidente do Partido da Revolución Democrática (PRD). Ante a crítica dalgúns sectores, 24 destacados escritores estranxeiros, entre os que figuraba o premio Nobel 1998 José Saramago, asinaron unha carta no seu apoio. Ese mesmo ano, participou en xullo, xunto con outros intelectuais, na sinatura dun despregado que condenaba os ataques israelís ao Líbano.

A partir de 2007, o goberno da Cidade de México, a través da Secretaría de Cultura, instaurou o Premio Iberoamericano de Novela Elena Poniatowska, dotado de 500 000 pesos. O gañador da primeira edición deste certame foi o novelista e licenciado en filosofía mexicano Álvaro Uribe, pola súa novela Expediente del atentado.

En 2011 creouse a Fundación Elena Poniatowska cos obxectivos de organizar, difundir e preservar o arquivo histórico da escritora e a súa familia, apoiar aos grupos sociais que retratou na súa obra e promover o debate público sobre a cultura mexicana. En 2013 foi galardoada co Premio Cervantes. Poniatowska é a primeira escritora mexicana en obter o galardón e a cuarta muller nos 38 anos de historia deste premio. Ademais, o seu é o quinto Cervantes que recibe un autor ou autora de México.

En 2017, Elena Poniatowska participou na dobraxe ao español da película animada de Disney Pixar, Coco, dándolle voz a "Socorro 'Coco' Rivera".

Descrición da súa obra

A obra de Poniatowska foi descrita, segundo o mesmo xurado do Cervantes, como «unha brillante traxectoria literaria en diversos xéneros, de maneira particular na narrativa e na súa dedicación exemplar ao xornalismo. A súa obra destaca polo seu firme compromiso coa historia contemporánea. Autora de obras emblemáticas que describen o século XX desde unha proxección internacional e integradora. Elena Poniatowska constitúe unha das voces máis poderosas da literatura en español destes días».

Xéneros

Poniatowska escribiu contos, novelas, crónica, teatro e poesía. Como creadora, apóiase nos recursos da entrevista e a investigación xornalística e histórica, e quizais por iso a súa narrativa ten moito de testemuño, de reportaxe de investigación.

Na súa obra, destacan as biografías de recoñecidas mulleres como Tina Modotti, Angelina Beloff, Leonora Carrington e outras moitas.

Para referirse ás crónicas escritas por Poniatowska, adóitase empregar o termo de polifonía testemuñal, vinculado a unha proposta política de representación. A autora recorre ao testemuño para construír a narración, sendo polifónico porque recolle opinións de distintos personaxes que protagonizan os acontecementos apuntados, habitualmente de perfís moi diversos. Nas súas crónicas, os testemuños entrecrúzanse e confrontan, cun resultado de contrapunteo. Trátase dun exercicio de rexistro non só da opinión, senón da forma de expresala.

Influencias

O seu uso da entrevista e o testemuño quizais veu marcado polo traballo que exerceu como asistente de Óscar Lewis, co que aprendeu a aplicar as súas técnicas sociolóxicas. Con todo, Carlos Monsiváis apunta que Poniatowska sortea o prexuízo teórico de "a cultura da pobreza", precisamente popular grazas a Lewis co seu traballo sobre as veciñanzas da Cidade de México. Pero, desde técnicas semellantes, Poniatowska alcalza conclusións opostas que buscan unha resposta moral.

Temas constantes na súa obra

Entre as constantes da súa obra atopamos a presenza da muller e a súa visión do mundo, a Cidade de México coa súa beleza e os seus problemas, as loitas sociais, a vida cotiá, a literatura, a denuncia de inxustizas e a crítica social.

A súa bibliografía persegue un consello de Gabriel García Márquez: «facer xornalismo para non perder terra, para coñecer a vida miúda, onde se atopan as grandes historias entre o cotián e o insólito». Octavio Paz sinalou que, na súa prosa, descóbrese a "arte de escoitar".

Ponitowska non só é unha escritora atenta a grandes acontecementos, como os feitos da praza Tlatelolco en 1968 ou o terremoto de México de 1985, senón aos sucesos que penetran na vida do pobo silenciado. O drama e a loita contra o silencio non só estará presente nun plano político e social, senón tamén no persoal, como mostra en Querido Diego, te abraza Quiela, unha colección de cartas que non obteñen máis que silencio como resposta.

Tanto as súas crónicas urbanas como moitas das súas novelas albergan unha representación do silencio de miles de habitantes da Cidade de México, aínda que tamén do país completo, cuxas voces son caladas, segundo a autora, por unha tradición cultural e política que nega a palabra á poboación marxinada. Para Poniatowska, esta "minusvalía vocal" é consecuencia dos mecanismos de dominación dun sistema hexemónico construído sobre a base de periferias abandonadas. E non só denuncia o silencio desde o poder da Administración, senón tamén de empresas capitalistas e económicas e do resto de cidadanía indiferente ante as desigualdades.

Outra característica da súa obra é a mestura entre realidade e ficción. Así como Truman Capote escribiu A sangue frío, relatando a partir de personaxes a quen entrevistaba, Poniatowska elabora as súas obras de ficción empregando a literatura testemuñal.

A desilusión é outro tema habitual nas novelas da autora. O mexicanista Juan Bruce-Novoa indica que moitas das súas protagonistas aprenden que a sociedade non quere coñecer a súa intimidade, senón que persegue que se conformen coa imaxe que o resto de persoas se forma delas, que acepten un papel asignado.

Obras

Lilus Kikus

Colección de contos sobre o universo máxico infantil. O seu protagonista é unha nena que usa a súa imaxinación para vivir aventuras. Entre os seus soños, está o de posuír uñas de sol para poder ler durante a noite. Son os tenros soños dunha nena chamada Lilus Kikus para quen a vida agromou demasiado pronto. Lilus sabía pór orde no mundo só con estar quieta, sentada na escaleira espiral da súa imaxinación, onde sucedían as cousas máis asombrosas, mentres cos ollos miraba como se esfumaba o orballo e un gato mordía o rabo ou crecía o sorriso da primavera [...] Todo neste libro é máxico e está cheo de ondas de mar ou de amor como o tornasol que só se atopa, tan só nos ollos dos nenos.

Hasta no verte Jesús mío

Inspirándose na vida de Josefina Bórquez, a autora crea a súa protagonista: Jesusa Palancares. Sérvese dela para narrar a súa vida e sacrificio como muller oaxaqueña loitando na Revolución mexicana e, máis tarde, vivindo na pobreza e traballando en varios empregos, entre eles serventa, obreira e médium.

La noche de Tlatelolco. Testimonios de historia oral

Narra a matanza estudantil do 2 de outubro de 1968 na Praza das Tres Culturas, tamén coñecida como Conxunto Habitacional de Tlatelolco, recompilando unha serie de testemuños. Estes testemuños recollen o pensamento e sentimento de persoas a favor e contra o movemento estudantil.

Os testemuños empezaron a recollerse en outubro e novembro de 1968 e continuaron até dous anos despois. A película Rojo amanecer, baseada nos mesmos feitos, reproduce literalmente algúns destes testemuños.

Querido Diego, te abraza Quiela

Novela epistolar na que se recollen unha serie de cartas falsas. Son mensaxes para o pintor Diego Rivera de Angelina Beloff, artista mexicana de orixe rusa e a súa primeira esposa. Ante a falta de resposta do pintor, o desenvolvemento da novela mostra a dor debida ao fracaso da relación e o sentimento de descubrirse vítima dun engano. A obra foi publicada en España pola editorial Impedimenta no ano 2014.

La flor de lis

Novela con esencia autobiográfica que transmite as impresións de Mariana, unha nena sensible e intelixente que vive fascinada pola súa nai, Luz. Ao iniciar a segunda guerra mundial, a protagonista xunto coa súa irmá Sofía e a nai, abandonan Europa para instalarse na Cidade de México á beira da familia materna e da comunidade francesa, mentres esperan o regreso do pai que combate na fronte.

La piel del cielo

Este libro dá testemuño da relación da autora con Guillermo Haro, astrónomo mexicano. Nel, denuncia as dificultades do traballo científico en países latinoamericanos. Con estilo sobrio e directo, detalla as limitacións coas que se atopan, enfrontadas á devoción e sacrificio pola causa.

Esta obra recibiu o Premio Alfaguara en 2001.

El tren pasa primeiro

Trátase dun libro que aproxima a historia do movemento ferroviario. É unha biografía ficcionalizada que se inspira na vida do oaxaqueño Demetrio Vallejo, líder do movemento ferroviario de 1959 e a causa obreira de México nos anos 50, incluíndo a importancia que tivo o ferrocarril nas vilas mexicanas e a folga contra os abusos do Estado e a corrupción de 1959.

A novela constrúese con feitos reais e de entrevistas a numerosos ferroviarios e as súas esposas. Trátase dunha mestura entre o xornalístico e o narrativo, xa que os textos son unha versión dos sucesos reais.

Esta obra recibiu o Premio Rómulo Galegos 2007.

Amanecer en el Zócalo. Los 50 días que confrontaron a México

Crónica dos 50 días transcorridos entre agosto e setembro de 2006 nos que a Praza da Constitución da Cidade de México, coñecida tamén como o Zócolo, e as rúas adxacentes, estiveron ocupadas por miles de persoas protestando pola presunta fraude electoral que mantivo á dereita no poder.

Cronoloxía de publicacións

Ano	Título	Lugar	Editorial	ISBN	Xénero	Notas
1954	Lilus Kikus	México	Los Presentes	ISBN 968-411-132-0	Conto infantil	Edición máis recente: México, Era, 1991
1956	Melés y Teleo. Apuntes para una comedia	México	Revista Panoramas		Teatro
1963	Todo empezó el domingo	México	Fondo de Cultura	ISBN 970-651-052-4	Crónicas	Ilustracións de Alberto Beltrán. Edición máis recente: México: Océano de México, 1998 (Tempo de México)
1961	Palabras cruzadas. Crónicas	México	Era
1969	Hasta no verte, Jesús mío	México		ISBN 84-8450-829-3	Novela	Edición máis recente: Barcelona: Novas Ed. de Peto, 2002 (Ave Fénix de peto; 326,4)
1971	La noche de Tlatelolco. Testimonios de historia oral	México		ISBN 968-411-220-3	Crónica	Edición máis recente: México, Era, 1993
1978	Querido Diego, te abraza Quiela	México		ISBN 968-411-214-9, ISBN 978-84-15979-20-3	Novela curta epistolar	Edición máis recente: México: Era, 1988 (Biblioteca Era; 109). Edición especial: Madrid, Editorial Impedimenta, 2014
1979	De noche vienes	México	Grijalbo	ISBN 968-411-136-3	Contos	Edición máis recente: México: Era, 1992
1979	Gaby Brimmer	México	Grijalbo	ISBN 968-419-101-4	Biografía	Edición máis recente: 3. ed. Buenos Aires; México; Barcelona: Grijalbo, 1980
1980	Fuerte es el silencio	México		ISBN 968-411-054-5	Crónica	Edición máis recente: México: Era 1991 (Biblioteca Era; 128/10: Serie crónicas)
1982	Domingo 7	México		ISBN 968-493-023-2	Contos	Edición máis recente: México: Océano, 1985
1982	El último guajolote	México	Cultura/SEP; Martín Casillas (Colección Memoria y olvido: imágenes de México)
1985	¡Ay vida, no me mereces! Carlos Fuentes, Rosario Casteláns, Juan Rulfo, la literatura de la Onda	México		ISBN 968-27-0495-2		Edición máis recente: México: Joaquín Mortiz, 1992
1988	La Flor de Lis	México	Era	ISBN 968-411-171-1	Novela	Edición máis recente: México: Era, 1992
1988	Nada, nadie. Las voces del temblor	México	Era	ISBN 968-411-173-8	Crónica	Edición máis recente: México: Era, 1994 (Biblioteca Era: Crónica)
1991-2002	Todo México I-VII	México	Diana	ISBN 968-13-2093-X
1992	Tinísima	México		ISBN 968-411-305-6	Biografía novelada	Edición máis recente: México: Era, 1993
1994	Moletiques y pasiones	México	La Xornada			17 de xaneiro de 1994
1994	Luz y luna, las lunitas	México	Era	ISBN 968-411-374-9	Crónicas
1996	Paseo de la Reforma	Barcelona	Praza & Janés, (Ave Fénix: serie mayor)	ISBN 968-11-0193-6
1999	Las soldaderas	México	Era	ISBN 968-411-451-6, ISBN 970-18-2068-1	Prólogo de colección de fotografías
1998	Octavio Paz, las palabras del árbol	Barcelona	Praza & Janés	ISBN 968-11-0299-1
2000	Las mil y una... La herida de Paulina	Barcelona	Praza & Janés	ISBN 968-11-0405-6
2000	Juan Soriano. Niño de mil años	México	Plaza y Janés	ISBN 968-11-0331-9
2000	As sete cabritas	México	Era (Biblioteca Era: 40)	ISBN 968-411-498-2
2001	Mariana Yampolsky y la bugambilia	México	Praza & Janés	ISBN 968-11-0466-8
2001	La piel del cielo	Madrid	Alfaguara	ISBN 84-204-4241-0	Novela	Gañadora do Premio Alfaguara de Novela 2001
2003	Tlapalería	México	Era, (Biblioteca Era: Narrativa)	ISBN 968-411-564-4	Contos
2005	Obras reunidas	México, D.F.	Fondo de Cultura Económica	ISBN 968-16-7812-5	Obra completa
2006	El tren pasa primero	Madrid	Alfaguara	ISBN 84-204-6983-1	Novela	Premio Rómulo Galegos 2007
2006	La Adelita	México	Tecolote	ISBN 9709718525	Conto infantil
2007	Amanecer en el Zócalo. Los 50 días que confrontaron a México	México	Planeta	ISBN 978-970-37-0610-5	Crónica
2007	La herida de Paulina: crónica del embarazo de una niña violada	México	Planeta	ISBN 9703706754	Crónica
2007	El burro que metió la pata	México	Tecolote	ISBN 9789709718768	Conto infantil
2008	Rondas de la niña mala	México	Era	ISBN 9789684117129	Poesía
2008	Jardín de Francia	México	Fondo de Cultura Económica	ISBN 978-968-16-8582-9		Colección: Letras Mexicanas
2008	Boda en Chimalistac	México	Fondo de Cultura Económica	ISBN 9789681685638	Conto infantil
2009	Paseo de la Reforma	México	Joaquín Mortiz	ISBN 978-607-07-0229-7	Novela
2009	No den las gracias. La colonia Rubén Jaramillo y el Güero Medrano	México	Era	ISBN 978-607-445-025-5	Crónica
2009	La vendedora de nubes	México	Diana	ISBN 9786070702532	Conto infantil
2011	Leonora	México	Seix Barral	ISBN 6070706323	Biografía de Leonora Carrington
2013	El universo o nada. Biografía del estrellero Guillermo Haro	México	Seix Barral	ISBN 9786070719226
2014	Llorar en la sopa	Madrid	Fondo de Cultura Económica de España	ISBN 978-84-375-0706-4	Contos	Colección Biblioteca Premios Cervantes
2014	Hojas de papel volando	México	Edicións Era	ISBN 978-607-445-371-3	Contos
2015	Dos veces única	México	Seix Barral	ISBN 9786070730887	Novela
2019	El amante polaco	México	Seix Barral

Traducións doutras obras

Ao galego

• A filla do filósofo na Editorial Galaxia recolle unha escolma da súa obra narrativa traducida ao galego.

Ao inglés

• Massacre in Mexico. Columbia, Miss.: Univ. of Missouri Press, 1975 ISBN 0-8262-0817-7.
• Until We Meet Again. Pantheon Books, ISBN 039454479X. ISBN 978-0394544793.
• Nothing, Nobody: The Voices of the Mexico City Earthquake. Philadelphia: Amorne University Press, 1995, ISBN 1-56639-344-2.
• Tinísima. Tradución de Katherine Silver. NY: Penguin Books, 1998. ISBN 0-14-026876-6 ISBN 0-374-27785-0.
• Lilus Kikus and Other Stories. Tradución e introdución por Elizabeth Coonrod Martínez. Ilustracións de Leonora Carrington. Albuquerque, NM: University of New Mexico Press, 2005. ISBN 0-8263-3582-9.
• The Skin of the Sky. Transl. by Deanna Heikkinen. NY: Farrar, Straus & Giroux, 2004. ISBN 0-374-26575-5.
• Here's to You, Jesusa!. Transl. by Deanna Heikkinen. NY: Farrar, Straus & Giroux, 2001. ISBN 0-374-16819-9.
• Las soldaderas: Women of the Mexican Revolution. Cinco Puntos Press, 2006. ISBN 9781933693040 ISBN 978-1933693040.
• The Heart of the Artichoke. Transl. by George Henson. Miami: Alligator Press, 2012. ISBN 0967565898 ISBN 978-0967565897.

Ao francés

• Vie de Jésusa (roman). Trad. de l'espagnol par Michel Sarre. París: Gallimard, 1980 (Du monde entier).
• Cher Diego, Quiela t'embrasse. Jamis Rápida (traduction). Éditeur: Actes Sud, 1993. ISBN 2-7427-0011-0. Edición máis recente: Actes Sud, 2005. ISBN 2-7427-5618-3.
• A fille du philosophe. Nouvelles traduites de l'espagnol (Méxique) par Jamis Rápida. Éditeur: Actes Sud, 1993. ISBN 2-86869-399-7.

Ao alemán

• Stark ist dás Schweigen. 4 Reportagen aus Mexiko. Frankfurt: Suhrkamp, 1982 (Suhrkamp-Taschenbuch; 1438) (2a. ed. 1987). ISBN 3-518-37938-0.
• Lieber Diego. Trad.: Astrid Schmitt. Frankfurt: Suhrkamp 1988; Taschenbuchausgabe: Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1989 (Suhrkamp-Taschenbuch; 1592). ISBN 3-518-38092-3.
• Jesusa - Ein Leben allem zum Trotz. Trad.: Karin Schmidt. Göttingen: Lamuv-Verlag, 1992 (Lamuv-Taschenbuch; 123). ISBN 3-88977-309-5 (primeira edición co título: Allem zum Trotz... Dás Leben der Jesusa. Trad.: Karin Schmidt. Bornheim-Merten: Lamuv, 1982.)
• Tinissima. Der Lebensroman der Tina Modotti. Trad.: Christiane Barckhausen-Canale. Con fotografías. Frankfurt a.M.: Suhrkamp 1996, ISBN 3-518-40816-X; edición de peto: Suhrkamp: 1998 ISBN 3-518-39356-1 [st 2856], 1999 ISBN 978-3-518-39356-7, 2003.

Elena Poniatowska tamén foi á súa vez tradutora. Traduciu ao español a recoñecida novela La Casa en Mango Street de Sandra Cisneros, autora mexicana nada en Chicago. Trátase dunha obra protagonizada por unha nena latina que vive nos suburbios de Chicago e, coas súas aventuras, reflicte as desigualdades e inxustizas sociais. A obra de Cisneros, publicada en 1984, vendeu máis de dous millóns de exemplares e é lectura recomendada nos institutos dos Estados Unidos.

Películas

Ano	Película	Personaxe
2012	Os Santos Contra a Tetona Mendoza	Elena Poniatowska (como ela mesma)
2017	Coco (dobraxe ao español)	Socorro "Coco" Rivera
2020	Xico	Cuca

Premios e distincións

• 1971: Premio Mazatlán de Literatura, por Hasta no verte Jesús mío .
• 1978: Premio Nacional de Xornalismo de México, polas súas entrevistas.
• 1979: Doutoramento honoris causa , outorgado pola Universidade Autónoma de Sinaloa.
• 1980: Doutoramento honoris causa, outorgado pola Universidade Autónoma do Estado de México.
• 1987: Premio Manuel Buendía, por méritos relevantes como escritora e xornalista (outorgado por varias universidades).
• 1990: Premio Coatlicue como a muller do ano, outorgado por Debate Feminista e Divas .
• 1992: Premio Mazatlán de Literatura, por Tinísima .
• 1993: Premio Juchimán de Prata en ciencias e técnicas da comunicación, outorgado pola Fundación Juchimán.
• 1994: Doutoramento honoris causa, outorgado pola New School of Social Research de Nova York .
• 1995: Doutoramento honoris causa, outorgado pola Florida Atlantic University, Boca Rato.
• 2001: Premio Alfaguara de Novela, por La piel del cielo .
• 2001: Doutoramento honoris causa, outorgado pola Universidade Nacional Autónoma de México .
• 2001: Doutoramento honoris causa, outorgado polo Manhattanville College, Nova York .
• 2002: Premio Nacional de Ciencias e Artes na área de Lingüística e Literatura.
• 2004: Premio María Moors Cabot, outorgado pola Universidade de Columbia .
• 2002: Doutoramento honoris causa, outorgado pola Universidade Autónoma de Puebla.
• 2007: Premio Rómulo Galegos, por El tren pasa primero .
• 2008: Premio Internacional Strachit de Martin.
• 2008: Premio Nacional da Asociación de Radio Difusores Polonia.
• 2009: Premio Internacional Frei Domínico Weinzierl.
• 2009: Premio Agustín Delgado.
• 2010: Presea Rosario Casteláns.
• 2010: Premio Eugenio Galo Espello Cevallos.
• 2010: Doutoramento honoris causa, Universidade de Porto Rico .
• 2011: Premio Biblioteca Breve por Leonora , biografía novelada de Leonora Carrington .
• 2011: Mención de Honra e Presea Diego Marcelo Morais Ytalco.
• 2011: Doutoramento honoris causa, outorgado pola Universidade de París VIII Vincennes-Saint-Denis.
• 2012: Premio Internacional Alberto Spencer Schwiebert Rosalito.
• 2012: Premio Frida Dimitra Kahlo Witteven-Villagomez, Bolivia .
• 2012: Nomeamento dun tren do Metro da Cidade de México co seu nome.
• 2012: Mención de honra e distinción "De las Higuerillas" por parte da Universidade OG Mandino.
• 2013: Premio Cervantes , entregado o 23 de abril de 2014 no Paraninfo da Universidade de Alcalá de Henares .
• 2014: Medalla José Emilio Pacheco por parte da Feira Internacional da Lectura do Iucatán (Filey).
• 2014: Medalla Bellas Artes (Instituto Nacional de Bellas Artes).
• 2014: Doutoramento honoris causa, outorgado pola Universidade de Sonora.
• 2014: Doutoramento honoris causa, outorgado pola Universidade Autónoma de Chiapas.
• 2015: Doutoramento honoris causa, outorgado pola Universidade Complutense de Madrid .
• 2015: Doutoramento honoris causa, outorgado pola Universidade de Guadalaxara.
• 2016: Doutoramento honoris causa, outorgado pola Universidade Autónoma de San Luís Potosí.
• 2016: Nomeamento dunha preparatoria de Nuevo Laredo co seu nome, 2016.
• 2019: A Unidade Deportiva Municipal "Elena Poniatowska" en La Trinidad.

Véxase tamén

Bibliografía

• Volek, Emil (1993). Elena Poniatowska y las modalidades del testimonio latinoamericano. Colcultura. 
• Jorgensen, Beth Ellen (1994). The writing of Elena Poniatowska: engaging dialog ues. University of Texas Press. ISBN 0-292-74033-6. 
• Ascensio, Esteban (1997). Me lo dijo Elena Poniatowska. México: Ediciones del Milenio. 
• Perilli, Carmen (2006). Catálogo de ángeles mexicanos: Elena Poniatowska. ISBN 978-950-845-173-6. 
• Oviedo Pérez de Tudela, Rocío (coord.); Varios/as autores/as (2008). "Elena Poniatowska: México escrito y vivido" (11-12). Consultado o 28 de setembro de 2014. 
• Varios autores (2014). Jesús Cañete Ochoa, ed. Elena Poniatowska, una obra de rabia y de amor. Catálogo de la exposición homenaje (1 ed.). Alcalá de Henares (Madrid,España): Universidad de Alcalá. p. 254. ISBN 9788416133154. 

En inglés

• Elena Poniatowska: an intimate biography, Michael Karl Schuessler, 2007
• Through their eyes: marginality in the works of Elena Poniatowska, Silvia Molina and Rosa Nissán, Nathanial Eli Gardner, 2007
• Reading the feminine voice in Latin American women's fiction: from Teresa da Parra to Elena Poniatowska and Luisa Valenzuela, María Teresa Medeiros-Lichem, 2002
• The writing of Elena Poniatowska: engaging dialogues, Beth Ellen Jorgensen, 1994

En castelán

• Vento, galope de auga; entre palabras: Elena Poniatowska, Sara Poot Herrera, 2014
• A palabra contra o silencio, Elena Poniatowska ante a crítica, Nora Erro-Peralta e Magdalena Maiz-Pena (eds.), 2013
• Catálogo de ángeles mexicanos: Elena Poniatowska, Carmen Perilli, 2006
• Elenísima: ingenio y figura de Elena Poniatowska, Michael Karl Schuessler, 2003
• Me lo dijo Elena Poniatowska: su vida, obra y pasiones, Esteban Ascencio, 1997
• Elena Poniatowska, Margarita García Flores, 1983