Lingua suahili

Suahili; 'Kiswahili'
Outros nomes:	swahili
Falado en:	Quenia; Tanzania; Uganda; República Democrática do Congo; Ruanda; Burundi; Somalia; Mozambique; Illas Comores (Incluíndo Mayotte
Rexións:	África oriental
Total de falantes:	50 millóns aprox.
Familia:	; Bantú; Suahili
Estatuto oficial
Lingua oficial de:	Quenia, Tanzania e Uganda
Regulado por:	Baraza la Kiswahili la Taifa (Tanzania)
Códigos de lingua
ISO 639-1:	sw
ISO 639-2:	swa
ISO 639-3:	swa
SIL:	SWA
	; Áreas onde se fala a lingua suahili

O suahili,^[1] tamén chamado swahili ou kiswahili, é unha lingua africana que pertence ao subgrupo sabaki das bantú. Dentro das bantú, é a que conta co número maior de falantes. É unha das linguas oficiais do Quenia, da Tanzania e de Uganda, aínda que os seus falantes nativos, os pobos Suahili, sexan orixinarios só das rexións costeiras.

É falada por uns cincuenta millóns persoas no mundo, incluíndo, alén dos países que a teñen como lingua non oficial, Uganda e a República Democrática do Congo. É tamén falado con algunha frecuencia nas áreas urbanas do Burundi e de Ruanda, no sur da Somalia ata ao norte de Mozambique (ao longo do litoral de África oriental), na Zambia e no sur da Etiopía. Existen tamén algunhas comunidades de falantes de suahili en Madagascar e nas illas Comores. Con todo, a maior parte dos seus falantes non a usan como lingua materna. De feito, crese que só dous a tres millóns, dos cincuenta millóns están nesta situación, o que significa que a gran maioría fala como lingua materna outro idioma níxer-congolés (por exemplo, bantú) ou cuxítico (somalí, por exemplo).

Descrición lingüística[editar | editar a fonte]

O suahili é unha lingua aglutinante e flexiva, polo que xeralmente cada palabra é claramente segmentábel en afixos cun significado gramatical bastante preciso.

Pronuncia[editar | editar a fonte]

As regras de pronuncia do suahili son moi simples. Tódalas palabras son graves, agás Zánzibar. Tódalas letras que se escriben tamén se pronuncian e as sílabas sempre rematan en vogal, mais un m ou un n poden ser por si sós unha sílaba. As vogais son como en castelán, xa que só hai cinco. As consoantes pronúncianse do seguinte xeito:

Distínguese entre b e v como en portugués. O b pronúnciase [ɓ] segundo o AFI.
O c só se emprega co dígrafo ch pronunciado [tʃ] segundo o AFI.
O d sería sempre [ð] (AFI).
O g pronúnciase como ga, go ou gu en galego, mesmo diante de e ou i (AFI: [ɠ]).
O dígrafo gh soa como un r francés, gutural (AFI: [ʁ]).
O h é aspirado (AFI: [h]).
O i é sempre vogal (AFI: [i]).
O j pronúnciase [ɗʒ] segundo o AFI.
O dígrafo kh é como o j na lingua castelá, un h aspirado pero máis forte, como en Khomeini ou Khartum (AFI: [x]).
O dígrafo ng pronúnciase como un n e un g (AFI: [ŋɡ]).
O dígrafo ng' pronúnciase como un n nasal (AFI: [ŋ]).
O dígrafo ny pronúnciase ñ como en catalán, polo que "Kenya" pronúnciase Queña e non Quenia (AFI: [ɲ]).
O q non existe.
O r pronúnciase sempre, xa sexa ao comezo de palabra ou intersilábico, a medio camiño entre o r e o rr do galego. Adóitase escoitar tamén como l e entre os ultrapuristas como rrr (AFI: [r]).
O s é sempre xordo (AFI: [s]).
O dígrafo sh pronúnciase como o x galego na palabra "xesta" (AFI: [ʃ]).
O u é sempre vogal (AFI: [u]).
O v diferénciase do b como se fai no portugués ou no francés (AFI: [v]).
O w é o u semivocálico (AFI: [w]).
O x non existe.
O y é o i semivocálico (AFI: [j]).
O z é como o s sonoro no portugués (AFI: [z]).

Fonoloxía[editar | editar a fonte]

O inventario fonético do suahili estándar ten cinco fonemas vocálicos: /ɑ/, /ɛ/, /i/, /ɔ/, y /u/. Ademais, o suahili non ten ditongos; en combinación de vogais, cada letra pronúnciase separadamente. Por iso, a palabra suahili para "leopardo", chui, pronúnciase [tʃu.i], con hiato.

O seguinte cadro amosa o inventario de sons consoánticos en suahili. Entre paréntese aparecen os alófonos, en cursiva a grafía e entre barras os fonemas.

	Bilabial	Labiodental	Dental	Alveolar	Postalveolar	Palatal	Velar	Glotal
Nasal	m /m/			n /n/		ny /ɲ/	ng’ /ŋ/
Prenasalizada nasal	mb /^mb/			nd /ⁿd/		nj /^ɲɟ/~/ⁿdʒ/	ng /^ŋɡ/
Implosiva	b /ɓ/			d /ɗ/		j /ʄ/	g /ɠ/
Oclusiva	p /p/			t /t/	ch /tʃ/		k /k/
Aspirada	(p /pʰ/)			(t /tʰ/)	(ch /tʃʰ/)		(k /kʰ/)
Fricativa prenasalizada		mv /ɱv/		nz /nz/
Fricativa sonora		v /v/	(dh /ð/)	z /z/			(gh /ɣ/)
Fricativa xorda		f /f/	(th /θ/)	s /s/	sh /ʃ/		(kh /x/)	h /h/
Vibrante múltiple				r /r/
Aproximante lateral				l /l/
Aproximante						y /j/	w /w/

Gramática[editar | editar a fonte]

A característica gramatical máis prominente das linguas bantús é o uso extensivo de morfemas baixo a forma de prefixos. Cada substantivo pertence a unha clase e cada idioma pode ter aproximadamente dez clases, un pouco como xéneros en idiomas europeos. A clase indícase por un prefixo no substantivo, como tamén en adxectivos e verbos que concordan con aquel. O plural indícase por unha mudanza de prefixo.

Por exemplo, en suahili , Mtoto mdogo amekisoma significa O neno pequeno leu isto (un libro, implícito). Mtoto = neno goberna o prefixo do adxectivo "m" (mdogo) e o suxeito do verbo co prefixo "a". De seguido vén o tempo do verbo (perfecto) "me" - e un marcador de obxecto "ki" - concordando con kitabu (implícito), libro. O plural desta frase é: Watoto wadogo wamekisoma; se usarmos o plural para libros (vitabu), a frase tórnase: Watoto wadogo wamevisoma.

Notas[editar | editar a fonte]

↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para suahili.

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Kamusi Project Dicionario Suahili-Inglés.
Ethnologue report on Swahili Ethnologue report on Swahili, Congo

Este artigo sobre lingüística é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

[1] Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para suahili.

[1]