Lingua suahili

Suahili 'Kiswahili'
Outros nomes:	swahili
Falado en:	Quenia Tanzania Uganda República Democrática do Congo Ruanda Burundi Somalia Mozambique Illas Comores (Incluíndo Mayotte
Rexións:	África oriental
Total de falantes:	50 millóns aprox.
Familia:	Bantú   Suahili
Estatuto oficial
Lingua oficial de:	Quenia, Tanzania e Uganda
Regulado por:	Baraza la Kiswahili la Taifa (Tanzania)
Códigos de lingua
ISO 639-1:	sw
ISO 639-2:	swa
ISO 639-3:	swa
SIL:	SWA
Áreas onde se fala a lingua suahili

O suahili, tamén chamado swahili ou kiswahili, é unha lingua africana que pertence ao subgrupo sabaki das bantú. Dentro das bantú, é a que conta co número maior de falantes. É unha das linguas oficiais do Quenia, da Tanzania e de Uganda, aínda que os seus falantes nativos, os pobos Suahili, sexan orixinarios só das rexións costeiras.

É falada por uns cincuenta millóns persoas no mundo, incluíndo, alén dos países que a teñen como lingua non oficial, Uganda e a República Democrática do Congo. É tamén falado con algunha frecuencia nas áreas urbanas do Burundi e de Ruanda, no sur da Somalia ata ao norte de Mozambique (ao longo do litoral de África oriental), na Zambia e no sur da Etiopía. Existen tamén algunhas comunidades de falantes de suahili en Madagascar e nas illas Comores. Con todo, a maior parte dos seus falantes non a usan como lingua materna. De feito, crese que só dous a tres millóns, dos cincuenta millóns están nesta situación, o que significa que a gran maioría fala como lingua materna outro idioma níxer-congolés (por exemplo, bantú) ou cuxítico (somalí, por exemplo).

Descrición lingüística

O suahili é unha lingua aglutinante e flexiva, polo que xeralmente cada palabra é claramente segmentábel en afixos cun significado gramatical bastante preciso.

Pronuncia

As regras de pronuncia do suahili son moi simples. Tódalas palabras son graves, agás Zánzibar. Tódalas letras que se escriben tamén se pronuncian e as sílabas sempre rematan en vogal, mais un m ou un n poden ser por si sós unha sílaba. As vogais son como en castelán, xa que só hai cinco. As consoantes pronúncianse do seguinte xeito:

• Distínguese entre b e v como en portugués. O b pronúnciase [ɓ] segundo o AFI.
• O c só se emprega co dígrafo ch pronunciado [tʃ] segundo o AFI.
• O d sería sempre [ð] (AFI).
• O g pronúnciase como ga, go ou gu en galego, mesmo diante de e ou i (AFI: [ɠ]).
• O dígrafo gh soa como un r francés, gutural (AFI: [ʁ]).
• O h é aspirado (AFI: [h]).
• O i é sempre vogal (AFI: [i]).
• O j pronúnciase [ɗʒ] segundo o AFI.
• O dígrafo kh é como o j na lingua castelá, un h aspirado pero máis forte, como en Khomeini ou Khartum (AFI: [x]).
• O dígrafo ng pronúnciase como un n e un g (AFI: [ŋɡ]).
• O dígrafo ng' pronúnciase como un n nasal (AFI: [ŋ]).
• O dígrafo ny pronúnciase ñ como en catalán, polo que "Kenya" pronúnciase Queña e non Quenia (AFI: [ɲ]).
• O q non existe.
• O r pronúnciase sempre, xa sexa ao comezo de palabra ou intersilábico, a medio camiño entre o r e o rr do galego. Adóitase escoitar tamén como l e entre os ultrapuristas como rrr (AFI: [r]).
• O s é sempre xordo (AFI: [s]).
• O dígrafo sh pronúnciase como o x galego na palabra "xesta" (AFI: [ʃ]).
• O u é sempre vogal (AFI: [u]).
• O v diferénciase do b como se fai no portugués ou no francés (AFI: [v]).
• O w é o u semivocálico (AFI: [w]).
• O x non existe.
• O y é o i semivocálico (AFI: [j]).
• O z é como o s sonoro no portugués (AFI: [z]).

Fonoloxía

O inventario fonético do suahili estándar ten cinco fonemas vocálicos: /ɑ/, /ɛ/, /i/, /ɔ/, y /u/. Ademais, o suahili non ten ditongos; en combinación de vogais, cada letra pronúnciase separadamente. Por iso, a palabra suahili para "leopardo", chui, pronúnciase [tʃu.i], con hiato.

O seguinte cadro amosa o inventario de sons consoánticos en suahili. Entre paréntese aparecen os alófonos, en cursiva a grafía e entre barras os fonemas.

	Bilabial	Labiodental	Dental	Alveolar	Postalveolar	Palatal	Velar	Glotal
Nasal	m /m/			n /n/		ny /ɲ/	ng’ /ŋ/
Prenasalizada nasal	mb /mb/			nd /nd/		nj /ɲɟ/~/ndʒ/	ng /ŋɡ/
Implosiva	b /ɓ/			d /ɗ/		j /ʄ/	g /ɠ/
Oclusiva	p /p/			t /t/	ch /tʃ/		k /k/
Aspirada	(p /pʰ/)			(t /tʰ/)	(ch /tʃʰ/)		(k /kʰ/)
Fricativa prenasalizada		mv /ɱv/		nz /nz/
Fricativa sonora		v /v/	(dh /ð/)	z /z/			(gh /ɣ/)
Fricativa xorda		f /f/	(th /θ/)	s /s/	sh /ʃ/		(kh /x/)	h /h/
Vibrante múltiple				r /r/
Aprox­imante lateral				l /l/
Aprox­imante						y /j/	w /w/

Gramática

A característica gramatical máis prominente das linguas bantús é o uso extensivo de morfemas baixo a forma de prefixos. Cada substantivo pertence a unha clase e cada idioma pode ter aproximadamente dez clases, un pouco como xéneros en idiomas europeos. A clase indícase por un prefixo no substantivo, como tamén en adxectivos e verbos que concordan con aquel. O plural indícase por unha mudanza de prefixo.

Por exemplo, en suahili , Mtoto mdogo amekisoma significa O neno pequeno leu isto (un libro, implícito). Mtoto = neno goberna o prefixo do adxectivo "m" (mdogo) e o suxeito do verbo co prefixo "a". De seguido vén o tempo do verbo (perfecto) "me" - e un marcador de obxecto "ki" - concordando con kitabu (implícito), libro. O plural desta frase é: Watoto wadogo wamekisoma; se usarmos o plural para libros (vitabu), a frase tórnase: Watoto wadogo wamevisoma.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Kamusi Project Dicionario Suahili-Inglés.
• Ethnologue report on Swahili Ethnologue report on Swahili, Congo

---

Este artigo sobre lingüística é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---