Lingua hindustana
| Hindustano हिन्दुस्तानी, ہندوستانی | ||
|---|---|---|
| Pronuncia: | /hɪnd̪ʊst̪aːni/ | |
| Outros nomes: | Hindi-Urdú | |
| Falado en: | India, Paquistán e países con inmigración destes estados (Fidxi, Güiana, Suriname,...) | |
| Rexións: | Sur de Asia | |
| Total de falantes: | arredor de 540 millóns[1] | |
| Familia: | Indoeuropea Indoirania Indoaria Idiomas hindi occidentais Hindustano | |
| Escrita: | Alfabeto persa (alfabeto urdú) Devanágari (alfabeto hindi) | |
| Estatuto oficial | ||
| Lingua oficial de: |  India (como hindi ou urdú) e Paquistán (como urdú)
| |
| Regulado por: | Central Hindi Directorate (hindi na India) National Language Authority (urdú en Paquistán) National Council for Promotion of Urdu Language (urdú na India) | |
| Códigos de lingua | ||
| ISO 639-1: | hi, ur
| |
| ISO 639-2: | --- | |
O hindustano[2] (हिन्दुस्तानी, ہندوستانی, literalmente: 'do Hindustán')[3], tamén coñecido na súa forma literaria como "hindī-urdū" (هندی اردو, हिंदी उर्दू) e historicamente como "hindui", "hindavi" e "rekhta", é unha lingua indoirania e a lingua franca do norte da India e Paquistán.[4][5]
Historia e características[editar | editar a fonte]
Deriva do dialecto Khariboli de Delhi, e incorpora moitos termos do persa, do árabe, do turco e do sánscrito.[6][7] É unha lingua pluricéntrica, con dúas formas oficiais, o hindi estándar e o urdú estándar,[8] que son rexistros estandarizados dela. Non obstante, o hindi e o urdú coloquiais son totalmente indistinguibles, e incluso os estándares oficiais son case idénticos gramaticalmente, aínda que difiren en convencións literarias e en vocabulario académico e técnico, mantendo o urdú máis influencias persas, árabes e de Asia Central e o hindi dependendo máis do sánscrito.[9][10] Antes da partición da India Británica os termos hindustano, urdú e hindi eran sinónimos; todos facían referencia ao que hoxe chamamos urdú e hindi.[11] O termo hindustano tamén se emprega para varios dialectos diverxentes das variedades do hindi faladas fora do subcontinente, incluíndo o hindustano de Fidxi e o hindustano do Caribe de Suriname e Trindade.
Escrita[editar | editar a fonte]
O hindustano conta na actualidade catro formas literarias: hindi, urdú, dakkhini, e rehkta. O dakkhini é un dialecto do urdú na rexión de Deccan, na parte surcentral da India, especialmente en Hyderabad, que utiliza menos empréstitos persas e árabes. O rehkta é unha forma do urdú que se utiliza principalmente para poesía. Eses estándares empregan o alfabeto árabe o urdú e o devanágari o hindi. Así mesmo, o alfabeto kaithi tamén foi utilizado historicamente.[12]
- Alfabeto persa para escribir o hindustano (urdú):
| Letra | Nome da letra | Transcrición | AFI |
|---|---|---|---|
| ا | alif | – | – |
| ب | be | b | /b/ |
| پ | pe | p | /p/ |
| ت | te | t | /t/ |
| ٹ | ṭe | ṭ | /ʈ/ |
| ث | se | s | /s/ |
| ج | jīm | j | /d͡ʒ/ |
| چ | che | ch | /t͡ʃ/ |
| ح | baṛī he | h | /h/ ~ /ɦ/ |
| خ | khe | kh | /x/ |
| د | dāl | d | /d̪/ |
| ڈ | ḍāl | ḍ | /ɖ/ |
| ذ | zāl | dh | /z/ |
| ر | re | r | /r/ ~ /ɾ/ |
| ڑ | ṛe | ṛ | /ɽ/ |
| ز | ze | z | /z/ |
| ژ | zhe | zh | /ʒ/ |
| س | sīn | s | /s/ |
| ش | shīn | sh | /ʃ/ |
| ص | su'ād | ṣ | /s/ |
| ض | zu'ād | z̤ | /z/ |
| ط | to'e | t | /t/ |
| ظ | zo'e | ẓ | /z/ |
| ع | ‘ain | ' | – |
| غ | ghain | gh | /ɣ/ |
| ف | fe | f | /f/ |
| ق | qāf | q | /q/ |
| ک | kāf | k | /k/ |
| گ | gāf | g | /ɡ/ |
| ل | lām | l | /l/ |
| م | mīm | m | /m/ |
| ن | nūn | n | /n/ |
| و | vā'o | v, o, ou ū | /ʋ/, /oː/, /ɔ/ ou /uː/ |
| ہ, ﮩ, ﮨ | choṭī he | h | /h/ ~ /ɦ/ |
| ھ | do chashmī he | h | /ʰ/ ou /ʱ/ |
| ء | hamza | ' | /ʔ/ |
| ی | ye | y, i | /j/ ou /iː/ |
| ے | bari ye | ai ou e | /ɛː/ ou /eː/ |
- Alfabeto devanágari para escribir o hindustano (hindi):
| Consoantes | oclusiva xorda | oclusiva xorda aspirada | oclusiva sonora | oclusiva sonora aspirada | nasal | semivogal | fricativa | aspirada | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| velar | deva. | क | ख | ग | घ | ङ | ह | ||
| trans. | k | kh | g | gh | ṅ | h | |||
| AFI | /k/ | /kʰ/ | /g/ | /gʱ/ | /ŋ/ | /h/, /ɦ/ | |||
| palatal | deva. | च | छ | ज | झ | ञ | य | श | |
| trans. | c | ch | j | jh | ñ | y | ś | ||
| AFI | /tʃ/ | /tʃʰ/ | /dʒ/ | /dʒʱ/ | /ɲ/ | /j/ | /ç/, /ʃ/ | ||
| retroflexa | deva. | ट | ठ | ड | ढ | ण | र | ष | |
| trans. | ṭ | ṭh | ḍ | ḍh | ṇ | r | ṣ | ||
| AFI | /ʈ/ | /ʈʰ/ | /ɖ/ | /ɖʱ/ | /ɳ/ | /r/ | /ʂ/, /ʃ/ | ||
| dental | deva. | त | थ | द | ध | न | ल | स | |
| trans. | t | th | d | dh | n | l | s | ||
| AFI | /t̪/ | /t̪ʰ/ | /d̪/ | /d̪ʱ/ | /n/ | /l/ | /s/ | ||
| labial | deva. | प | फ | ब | भ | म | व | ||
| trans. | p | ph | b | bh | m | v | |||
| AFI | /p/ | /pʰ/ | /b/ | /bʱ/ | /m/ | /ʋ/ | |||
| Vogais | gutural | palatal | labial | dental | palatogutural | labiogutural | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| curta | independente | अ | इ | उ | ऋ | ए | ओ |
| diacrítico | inherente | ि | ु | ृ | े | ो | |
| trans. | a | i | u | ŕ | e | o | |
| AFI | /ə/ | /ɪ/ | /ʊ/ | /r/ | /e/ | /o/ | |
| longa | independente | आ | ई | ऊ | ऐ | औ | |
| diacrítico | ा | ी | ू | ै | ौ | ||
| trans. | ā | ī | ū | ai | au | ||
| AFI | /a/ | /i/ | /u/ | /ɛ/ o /æ/ | /əʊ/ | ||
Por mor da anglicización e do emprego internacional do alfabeto latino, o hindustano tamén se escribe ás veces con este alfabeto. Esta adaptación chámase urdú romanizado ou hindi romanizado dependendo da variante empregada.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Quiles, Carlos. "A Grammar of Modern Indo-European". Consultado o 5 de decembro de 2015.
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para hindustano.
- ↑ "About Hindi-Urdu". North Carolina State University. Arquivado dende o orixinal o 15 de agosto de 2009. Consultado o 2009–08–09.
- ↑ Mohammad Tahin Siddiqi (1994), Hindustani-English code-mixing in modern literary texts, University of Winsconsin, "... O hindustano é a lingua franca tanto da India como de Paquistán ..."
- ↑ Lydia Mihelič Pulsipher, Alex Pulsipher, Holly M. Hapke (2005), World Regional Geography: Global Patterns, Local Lives, Macmillan, ISBN 0716719045, "... Durante o colonialismo británico, o hindustano foi a lingua franca de todo o norte da India e do que hoxe é Paquistán ..."
- ↑ Michael Huxley (1935), The Geographical magazine, Volumen 2, Geographical Press, "... Os novos termos poderalos coller prestados dos dicionarios persa, árabe, turco e sánscrito..."
- ↑ Royal Society of Arts (1948), Journal of the Royal Society of Arts, Volumen 97, "... sería moi desacertado restrinxilo a un vocabulario dependente principalmente ou do sánscrito ou do persa. Se unha lingua ha ser forte e viril debe tomar prestado de ámbalas dúas fontes, tal e como o inglés tomou prestado das fontes latinas e teutónicas ..."
- ↑ Robert E. Nunley, Severin M. Roberts, George W. Wubrick, Daniel L. Roy (1999), The Cultural Landscape an Introduction to Human Geography, Prentice Hall, "... o hindunstaní é a base de ámbalas dúas linguas ..."
- ↑ Yamuna Kachru, Hindi
- ↑ Dale Hoiberg, Indu Ramchandani, Students' Britannica: India: Select essays, páxina 175
- ↑ The Oxford English Dictionary
- ↑ McGregor, Stuart (2003). Literary cultures in history: reconstructions from South Asia. pp. p. 912. ISBN 978-0-520-22821-4.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Asher, R. E.. Hindi. In Asher (Ed.), 1994, p. 1547-1549.
- Asher, R. E.. The Encyclopedia of language and linguistics. Oxford: Pergamon Press, 1994. ISBN 0-08-035943-4.
- Bailey, Thomas G. Teach yourself Hindustani. London: English Universities Press, 1950.
- Chatterji, Suniti K. (1960). Indo-Aryan and Hindi (rev. 2nd ed.). Calcutta: Firma K.L. Mukhopadhyay.
- Dua, Hans R. (1992). Hindi-Urdu as a pluricentric language. In M. G. Clyne (Ed.), Pluricentric languages: Differing norms in different nations. Berlin: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-012855-1.
- Dua, Hans R. (1994a). Hindustani. In Asher (Ed.) (pàg. 1554).
- Dua, Hans R. (1994b). Urdu. In Asher (Ed.) (pàg. 4863-4864).
- Rai, Amrit. (1984). A house divided: The origin and development of Hindi-Hindustani. Delhi: Oxford University Press. ISBN 0-19-561643-X.
