Palacio de Aquisgrán

Recontrución da aparencia posible do Palacio de Carlomagno.

Mapa simplificado: 1 = sala das asembleas. 2 = soportal. 3 = tesouro e arquivos. 4 = galería de unión. 5 = tribunal e guarnición. 6 = metatorium. 7 = curia. 8 = secretarium. 9 = capela. 10 = atrium. 11 = termas.

O Palacio de Aquisgrán era todo un conxunto de edificacións de tipo residencial, político e relixioso, que foi erixido polo emperador Carlomagno como centro do poder carolinxio. O palacio en cuestión estaba situado na actual cidade de Aquisgrán, no oeste de Alemaña, no actual estado federado de Renania do Norte-Westfalia. As partes esenciais do palacio carolinxio foron construídas na última década do século VIII, pero os traballos tiveron continuidade até a morte do propio emperador Carlomagno, no ano 814.

O deseñador dos planos do Palacio foi Eudes de Metz, inscribindo a obra dentro do programa de renovación política do reino, anhelada e estimulada polo propio emperador Carlomagno.

A maior parte do Palacio quedou destruído ó longo dos séculos, pero aínda subsiste a capela palatina, que está considerada como un dos tesouros da arquitectura carolinxia, así como un característico exemplo da arquitectura típica do chamado Renacemento carolinxio. A capela, xunto á Catedral de Aquisgrán, está catalogada pola Unesco como Patrimonio da Humanidade desde 1978.

Contexto e historia do palacio

O palacio antes de Carlomagno

A construción de Aquisgrán, miniatura de Jean Fouquet, nas Grandes Chroniques de France, do século XV. Carlomagno aparece en primeiro plano.

Xa na Antigüidade, os romanos elixiron o lugar de localización da actual Aquisgrán debido á existencia dunhas fontes termais, así como pola súa posición de posto avanzado cara á provincia de Xermania Inferior. Denominada Aquae Granni, o lugar foi acondicionado con termas sobre unha superficie de 20 hectáreas, que estiveron en uso entre o século I e o século IV. A cidade romana creceu intimamente unida ás devanditas termas segundo un deseño urbano en plan hipodámico clásico que sucedía ó anterior campamento lexionario. Un palacio destinábase a residencia do gobernador da provincia romana ou mesmo do propio emperador chegado o caso. No século IV, tanto a cidade como o palacio romanos resultaron destruídos como consecuencia da Invasión dos bárbaros.

Mentres que Clodoveo I fixo de París a capital do Reino Franco, o Palacio de Aquisgrán quedou no abandono até a chegada da familia dos carolinxios. Os mordomos de Palacio pipínidas efectuaron algúns traballos de restauración nel, pero o Palacio de Aquisgrán non era por entón senón unha residencia calquera entre moitas outras. A corte franca era nómade, e os soberanos desprazábanse dependendo das circunstancias e necesidades. Cara a 765, Pipino III o Breve fixo construír un palacio sobre os restos do antigo edificio romano; ordenou igualmente que se restaurasen as termas, eliminando os seus ídolos pagáns. Desde a súa chegada ó poder en 768, Carlomagno pasou a noite en Aquisgrán pero tamén noutras cidadees de Austrasia. Cara ó 790, con todo, decidiu instalarse nunha residencia fixa para gobernar o seu imperio dun modo máis eficaz.

A elección de Aquisgrán

Estatua de Carlomagno ante o Concello de Aquisgrán.

A elección de Aquisgrán como lugar de residencia fixa foi unha consecuencia dunha fonda reflexión por parte de Carlomagno, e produciuse nun momento clave do seu reinado. Tras chegar a ser rei dos francos, Carlomagno levara a cabo numerosas expedicións militares que lle permitiron enriquecer o tesouro pero tamén agrandar o seu reino, especialmente cara ó leste. Conquistara a Saxonia pagá entre 772 e 780, pero a rexión resistíase, sendo necesarias constantes guerras contra os saxóns, cunha duración total de trinta anos. Carlomagno acabou por romper co uso xermánico dunha hoste itinerante que ía de dominio en dominio e dotouse dunha auténtica capital. Por razón da súa idade, foi diminuíndo o ritmo das súas expedicións militares e, despois de 806, practicamente xa non abandonou nunca Aquisgrán.

A situación xeográfica de Aquisgrán foi decisiva na elección feita por Carlomagno: o lugar atopábase en pleno centro dos territorios baixo dominio carolinxio, en Austrasia, unha rexión que era ademais o berce da súa familia, ó leste do río Mosa, e Aquisgrán achábase ademais nun cruzamento de estradas e ó bordo dun afluente do río Rin, o Wurm. Así, Carlomagno cedeu a administración dos seus dominios meridionais ó seu fillo Ludovico Pío, nomeado rei de Aquitania. Deste xeito, controlado o flanco sur do seu reino polo seu fillo, Carlomagno puido pasar a residir no norte.

O Imperio franco entre os séculos V e IX.

O feito de instalarse en Aquisgrán permitiu tamén a Carlomagno controlar máis de preto os asuntos referentes aos saxóns. Carlomagno viu igualmente todas as vantaxes que ofrecía o lugar: rodeado de bosques abundantes en caza, contaba con realizar abundantes cazarías nas proximidades, como correspondía a un membro da nobreza por esas datas. Doutra banda, a medida que a súa idade aumentaba, o emperador alegrábase de poder aproveitar os mananciais de auga quente de Aquisgrán.

Os documentos da época carolinxia preséntannos a Carlomagno como a un «Novo emperador Constantino o Grande»: nestas condicións necesitaba unha capital e un palacio imperial dignos dese nome. Preferiu deixar a cidade de Roma, a antiga capital imperial, en mans do Papa. Con todo, a rivalidade co Imperio bizantino empuxou a Carlomagno a construír un gran palacio. O incendio que por entón sufriu o Palacio de Worms, no ano 793, supuxo tamén un feito que o animou a realizar o proxecto do novo palacio.

Un proxecto importante confiado a Eudes de Metz

Eginardo é o biógrafo de Carlomagno; é grazas a el que coñecemos o nome do arquitecto do Palacio (miniatura do século XIV ou XV.

Os historiadores practicamente non dispoñen de datos biográficos sobre o arquitecto do Palacio de Aquisgrán, Eudes de Metz. O seu nome aparece citado nun texto de Eginardo (nado cara a 775 e finado en 840), o biógrafo de Carlomagno. Suponse que se trataba dun sacerdote con coñecementos culturais, familiarizado coas artes liberais, en particular co quadrivium. Parece indubidable que lera os tratados de arquitectura de Marco Vitruvio.

A decisión de proceder á construción do palacio tomouse a finais da década comprendida entre o ano 780 e o ano 790, ou mesmo a principios da década seguinte, nun momento en que Carlomagno aínda non posuía o título de emperador. As obras iniciáronse en 794 e prolongáronse durante varios anos. Aquisgrán converteuse rapidamente na residencia favorita do monarca, até o punto de que despois do ano 807 case nunca se ausentou da cidade e do seu palacio. A falta de documentación suficiente, é imposible coñecer o número de traballadores utilizados na construción, aínda que as dimensións do conxunto palatino permiten intuír que o seu número foi moi elevado.

O plan de traballo adoptado era dunha gran simplicidade xeométrica: Eudes de Metz decidiu conservar o trazado das antigas rúas romanas, inscribindo o palacio nun cadrado de 360 pés carolinxios para cada lado, é dicir, 120 metros. O cadrado en cuestión delimitaba unha superficie total de 20 hectáreas, que quedaba dividida en catro por un eixo norte-sur (correspondente a unha galería de cachotaría) e un eixo este-oeste (correspondente a unha antiga rúa principal romana, o decumano). Na zona norte do devandito cadrado atopábase a sala da Asemblea, ó sur a capela palatina. O arquitecto trazou un triángulo cara ó leste para enlazar as termas co complexo palatino. Os dous edificios mellor coñecidos son a sala das asembleas (hoxe en día desaparecida) e a capela palatina, que actualmente se atopa integrada na catedral da cidade. O resto de edificios seguen estando pouco identificados: frecuentemente construídos en colombage (ou armazón), en madeira e en ladrillo, foron destruídos co paso do tempo. Para terminar, todo o complexo palatino quedaba cercado por unha muralla.

A instalación en Aquisgrán da Corte imperial e as propias obras de construción de todo o complexo do palacio estimularon excesivamente a actividade urbana da cidade, que foi agrandada a finais do século VIII e novamente a principios do século IX. Efectivamente, artesáns e mercadores buscaran instalarse na proximidade da corte, e algúns dos grandes señores do reino alugaron pola súa banda residencias na cidade. Os membros da Academia palatina, así como os conselleiros do emperador Carlomagno, como Eginardo ou Angilberto de Centula, eran propietarios dunha casa nas proximidades do palacio.

A sala da asemblea

Localización da sala da asemblea no Palacio (en vermello).

Situada ó norte do complexo palatino, a gran sala da asemblea (aula rexia ou aula palatina en latín) estaba destinada a acoller as «queixas xerais», unha vez ó ano. Tratábase da reunión dos Grandes do reino (e logo do imperio), é dicir, altos dignatarios que ocupaban os resortes do poder: condes, fidelis e vasalos do rei, bispos e abades. A asemblea xeral tiña lugar habitualmente durante o mes de maio; os participantes na mesma discutían alí dos asuntos políticos e xudiciais de importancia. Os capitularios, redactados polos escribas da chancelería de Aquisgrán resumían, por escrito, as decisións que se adoptaban. Tamén tiñan lugar no mesmo edificio as cerimonias oficiais, así como as recepcións aos embaixadores de reinos estranxeiros. Describindo a cerimonia de coroación de Luís, o fillo de Carlomagno, Ermoldo o Negro indica que Carlomagno falaba «desde o alto do seu trono de ouro».

A basílica de Tréveris en Alemaña posiblemente serviu de modelo para a sala da asemblea do Palacio de Aquisgrán.

As dimensións da sala (1.000 m²) estaban adaptadas para recibir a varios centenares de persoas simultaneamente: aínda que o edificio non se conservou, sábese que medía 47,42 metros de longo por 20,76 metros de ancho, e cunha altura de 21 metros. A súa planta parece inspirarse na aula palatina romana de Tréveris. A estrutura estaba construída con ladrillos e a súa forma era a dunha basílica con tres ábsidas: a maior (17,2 metros), situada ó oeste, estaba destinada a acoller ó rei e á súa contorna máis inmediata. As outras dúas ábsidas eran menores, e achábanse dispostas ó norte e ó sur. A luz penetraba a través de dúas filas de xanelas. O interior achábase posiblemente ornamentado con pinturas representando escenas de heroes da antigüidade e tamén contemporáneos. Unha galería en madeira rodeaba todo o edificio, entre as dúas filas de xanelas. Desde a devandita galería era posible a vista do mercado que se celebraba ó norte do palacio. Entrábase por unha galería porticada acondicionada ó sur da sala. O absidiolo sur cortaba en dous devandito acceso.

A Capela palatina

Artigo principal: Capela palatina de Aquisgrán.

Descrición

Vista en corte da capela palatina.

A capela palatina atopábase alén do complexo palatino, cara ó sur. Estaba unida á aula rexia por medio dunha galería de cachotaría. Dita capela representaba o outro aspecto do poder de Carlomagno, o poder relixioso. O papa León III consagrou o edificio no ano 805, consagrándoo á Virxe María.

Os clérigos encargados da capela ocupaban varios edificios, que presentaban unha planta en forma de cruz latina: ó leste unha curia, ó norte e ó sur unhas oficinas ou áreas de traballo e ó oeste un antecorpo (Westbau) e un adro con exedras. Con todo, a peza central era a capela, cuberta por unha cúpula octogonal, cun diámetro de 16,54 metros e unha altura de 31 metros. Oito macizos alicerces soportaban o pulo das grandes arcadas. Na planta baixa, unha nave colateral rodea a nave situada baixo a cúpula; alí é onde se atopaban os servidores do palacio.

O trono de Carlomagno na capela palatina.

As dúas plantas superiores (tribunas) daban ó espazo central a través de vans de medio punto, estando sostidas por columnas. O perímetro interior formaba un octógono, mentres que o lado exterior formaba un polígono de dezaseis lados. A capela posuía dous coros, emprazados a leste e a oeste da mesma. O monarca sentaba nun trono formado por placas de mármore branco, na primeira planta, ó oeste; estaba acompañado polos máis próximos da corte. Deste xeito, podía gozar de vista cara a tres altares: o do Salvador, xusto enfronte, o da Virxe na planta baixa e o de san Pedro, ó fondo do coro oriental.

Carlomagno quixera unha suntuosa decoración para adornar a súa capela: fixera fundir nunha fundición próxima a Aquisgrán portas macizas de bronce. Os muros achábanse revestidos de mármore, así como de pedras policromadas. As columnas, aínda visibles hoxe en día, foron arrincadas de edificios das cidades italianas de Rávena e de Roma para a súa reutilización no edificio, coa autorización do papa Adriano I.

Vista interior do octógono.

Os muros e a cúpula estaban cubertos por mosaicos, realzados por luminarias e pola luz exterior que penetraba polas ventás. Eginardo, na súa Vida de Carlomagno (escrita cara a 825-826), transcríbenos unha descrición do interior da capela palatina:

[...] Tamén construíu [Carlomagno] en Aquisgrán unha basílica de extrema beleza, que adornou con ouro e prata e candelabros, así como de balaustradas e portas macizas de bronce; e, como non podía procurarse noutra parte as columnas e os mármores necesarios para a súa construción, fíxoas vir de Roma e de Rávena. [...] Dotouna en abundancia, con vasos sacramentais de ouro e de prata e cunha cantidade suficiente de vestimentas sacerdotais [...].

Simbolismo

Vista do octógono da capela.

Eudes de Metz tivo en conta o simbolismo cristián de cifras e números. O edificio estaba concibido como unha representación da Xerusalén celestial (é dicir, do reino de Deus), tal como aparecía descrita na Apocalipse. O perímetro exterior da cúpula medía exactamente 144 pés carolinxios, mentres que o da Xerusalén celestial, cidade ideal planificada para os anxos, é de 144 cóbados. O mosaico da cúpula, hoxe cuberto por unha restauración do século XIX, mostraba a figura de Cristo maxestática acompañado polos 24 anciáns da Apocalipse. Outros mosaicos, nas bóvedas da nave lateral, recuperan dita temática ó representar á Xerusalén celestial. Finalmente, o trono de Carlomagno, emprazado no primeiro piso ó oeste, achábase sobre o sétimo chanzo dun estrado.

O resto de edificios

O tesouro e os arquivos

O tesouro e os arquivos do palacio atopábanse nunha torre encostada á gran sala, ó norte do complexo. O chambelán era o oficial responsable do tesouro e da gardarropía dos soberanos. A administración das finanzas atopábase a cargo do arquidiácono, que era axudado por un tesoureiro. O tesouro reunía as doazóns achegadas polos Grandes do Reino nas asembleas xerais ou os agasallos dos embaixadores, é dicir, unha heteróclita colección de obxectos que abarcaba desde libros preciosos ás armas e á vestimenta. Igualmente, o rei adquiría mercadorías aos mercadores que frecuentaban Aquisgrán.

Os arquivos atopábanse baixo a responsabilidade do chanceler. A Chancelaría empregaba a varios escribas e notarios que puñan por escrito os diplomas, os capitulares ou a correspondencia real. Os empregados das oficinas do rei eran a miúdo clérigo da propia capela.

A galería de ligazón

Localización da galería de ligazón no Palacio (en vermello).

A galería cuberta medía un centenar de metros. Dita galería unía a sala da asemblea coa capela; un soportal monumental, emprazado no seu centro, servía como acceso principal. Na primeira planta atopábase unha sala para as audiencias xudiciais, na que o rei impartía xustiza, aínda que algúns asuntos que afectasen os Grandes do Reino eran tratados na aula rexia. Cando o rei estaba ausente, esta actividade recaía no comes palatinus ou conde palatino. O edificio debía albergar igualmente unha gornición militar.

As termas

Localización das termas (en vermello).

O complexo termal, emprazado ó sueste, medía 20 hectáreas e comprendía varios edificios construídos próximos ás fontes do emperador e de Quirino. Eginardo menciona unha piscina ó aire libre capaz de atender simultaneamente a cen nadadores:

[...] [A Carlomagno] gustábanlle as augas termais e entregábase a miúdo ó pracer da natación, na que destacaba até o punto de que ninguén lle gañaba. Foi iso o que o conduciu a construír un Palacio en Aquisgrán e a residir nel constantemente durante os últimos anos da súa vida. Cando se bañaba, a compañía era numerosa: ademais dos seus fillos, os grandes, os amigos e mesmo, de cando en vez, o conxunto dos seus gardas persoais, eran convidados a compartir as súas chapuzadas na auga e houbo ocasións en que chegou a haber na auga xunto a el até cen persoas ou mesmo máis [...].

Outros edificios, outras funcións

O Codex aureus de Lorsch foi executado por un taller do Palacio de Aquisgrán cara ó ano 810.

O resto dos edificios están por agora pouco identificados a falta de fontes escritas o suficientemente detalladas. A zona de residencia privada de Carlomagno e da súa familia parece ocupar a parte nordeste do complexo palatino; a súa habitación atopábase probablemente no primeiro piso. Os funcionarios e os criados de palacio residían, algúns, na parte occidental, e outros na cidade de Aquisgrán. Sábese que o emperador era propietario dunha biblioteca pero é difícil coñecer o seu lugar exacto. O palacio albergaba igualmente centros de produción de obras de arte: un scriptorium que produciu varios preciosos manuscritos (como o Misal de Drogon, o Evanxeliaro de Godescalco ou outros) e un taller que elaboraba pezas de ourivaría e de marfil. Había tamén unha ceca para a cuñaxe de moeda, que aínda seguía en uso a finais do século XIII.

O palacio foi igualmente o centro das actividades literarias da Academia palatina. Devandito círculo de letrados non se reunía necesariamente sempre nun mesmo edificio, xa que a Carlomagno gustáballe escoitar o recitado de poemas en calquera lugar, xa fose na piscina ou na propia mesa, durante as comidas. A escola do palacio educaba aos fillos do soberano, pero tamén aos «alimentados» (nutriti en latín), que eran fillos da aristocracia que se destinaban ó servizo da monarquía.

Xa fóra do complexo palatino había un xineceo, un cuartel, un hospicio, un parque para a práctica da caza e unha casa de feras na que vivía o elefante Abul-Abbas, un agasallo ofrecido polo califa de Bagdad Harun al-Rashid. Ermoldo o Negro describe a casa de feras nunha pasaxe do seu Poema sobre Luís o Piadoso (escrito na primeira metade do século IX):

Hai un lugar, próximo ó ilustre Palacio imperial de Aquisgrán, cercado por sólidas murallas, repleto de árbores e no que destaca o verde dunha herba fresca [...]. cando lle prace ó rei, trasládase alí, na intimidade, para cazar [...].

Suponse que o palacio era frecuentado a miúdo por gran variedade de persoas: cortesáns, intelectuais, aristócratas, mercadores, pero tamén esmoleiros e pobres que acudían alí a pedir esmola. Os asuntos domésticos eran a preocupación de xentes de oficio por exemplo o botelleiro, o senescal, o camareiro.

Interpretación e simbolismo do Palacio

A herdanza romana, o modelo bizantino

A basílica de San Vital de Rávena foi un dos modelos da capela palatina.

Aínda que Carlomagno non quixo restaurar o Imperio romano, senón fundar un novo imperio con compoñentes mixtos (francos e cristiáns á vez), o palacio toma prestados diversos elementos da civilización romana: a aula palatina retoma a planta basilical; a basílica era un edificio público no que na Antigüidade discutíase a marcha dos asuntos da cidade. A capela, pola súa banda, inspírase igualmente nos modelos da antigüidade romana: as reixas recuperan unha decoración arcaizante (as follas de acanto) e as columnas están rematadas por capiteis corintios. O emperador foi inhumado na capela palatina no interior dun sarcófago antigo reutilizado do século II, manufacturado en mármore e no que aparece representado o tema do rapto de Proserpina. Finalmente, os letrados contemporáneos de Carlomagno denominaban a Aquisgrán como á «segunda Roma».

Carlomagno desexaba rivalizar co outro emperador da súa época, o basileus de Constantinopla. A cúpula e os mosaicos da capela son pois elementos tomados en préstamo do mundo bizantino. A propia planta do edificio inspírase sen dúbida na da Igrexa de San Vital en Rávena, construída por Xustiniano I no século VI. Outros especialistas remarcan as súas semellanzas coa Igrexa de San SerXio e San Baco e do chrysotriklinos -sala das audiencias do Gran Palacio- de Constantinopla. Durante os oficios relixiosos, Carlomagno mantíñase no primeiro piso, na tribuna, do mesmo xeito que o facía o emperador bizantino na súa capital de Constantinopla.

É igualmente moi posible que Eudes de Metz se inspirara no palacio lombardo de Pavía, datado no século VIII, que posuía unha capela palatina ornada con mosaicos e pinturas. É posible que fixese a viaxe até alí, pero é pouco probable que viaxase até Constantinopla.

O palacio dun franco

Non hai ningunha dúbida de que o Palacio de Aquisgrán contén múltiples referencias aos modelos arquitectónicos romanos e bizantinos. No entanto, Eudes de Metz utilizou o seu talento como arquitecto franco e introduciu elementos claramente diferentes dos anteriores. O Palacio distínguese igualmente dos exemplos da arquitectura merovinXia polo seu espírito de grandiosidade e pola multiplicación volumétrica. O abovedamento da capela expresa perfectamente unha orixinal capacidade de traballo carolinxia, de forma especial na deambulatorio, cuberta por unha cúpula de aresta. Mentres que o emperador bizantino sentaba ó leste para asistir aos oficios litúrxicos, Carlomagno sentaba ó oeste. Para terminar, o traballo da madeira e o colombage son materiais e traballos característicos do norte de Europa.

Queda pois de manifesto que o Palacio de Carlomagno era algo máis que unha mera imitación de modelos antigos ou foráneos, sendo en realidade unha síntese de influencias diversas, á imaxe do propio Imperio carolinxio. Do mesmo xeito que o Renacemento carolinxio, o Palacio era pois o resultado da asimilación de diferentes herdanzas culturais.

A centralización e a unidade imperiais

A planta do complexo escenificaba á perfección a alianza entre os dous poderes: o poder espiritual, que estaba representado pola capela sur, e o poder temporal, ó que representaba a asemblea, ó norte do complexo. Ambos os polos de poder atopábanse simbolicamente unidos por unha galería. Desde Pipino o Breve, o pai do emperador Carlomagno, a persoa do rei carolinxio era sacra, por considerarse que obtiña directamente o seu poder do propio Deus. O propio Carlomagno desexaba exercer influencia sobre a vida relixiosa a través dos numerosos concilios ou sínodos (ano 817, anos 818 e 819) que se producían sucesivamente en Aquisgrán. Ó establecer en Aquisgrán a sede do poder civil e da Corte, Carlomagno sabía perfectamente que ía poder controlar moito máis facilmente a súa contorna. O Palacio de Aquisgrán era, pois, o lugar no que se concentraban os altos dignatarios do Imperio carolinxio, o corazón da capital do Imperio.

O Palacio tras Carlomagno

Aquisgrán, un modelo para outros palacios?

O interior da cúpula da igrexa de Ottmarsheim en Alsacia.

É difícil saber con certeza se outros palacios carolinxios imitaron ó Palacio de Aquisgrán, posto que moitos deles foron destruídos en múltiples circunstancias históricas. En calquera caso, as obras que se executaron en Aquisgrán non foron as únicas obras realizadas en época de Carlomagno: 16 catedrais, 232 mosteiros e até 65 palacios reais foron construídos partindo de cero entre os anos 768 e 814. Parece que a capela palatina de Aquisgrán foi imitada por outros edificios do mesmo tipo: a filiación é clara no caso do oratorio octogonal de Germigny-des-Prés, construído a principios do século IX por Teodulfo de Orleans. A igrexa de Ottmarsheim en Alsacia retoma a planta centrada, pero é máis tardía (do século XI). Atopamos tamén influencias da capela palatina en Compiègne, ou en varios outros edificios relixiosos en Alemaña, por exemplo a igrexa abacial da Trindade na cidade de Essen.

Historia do Palacio tras Carlomagno

Carlomagno foi enterrado na capela no ano 814. O seu fillo e sucesor, o emperador Ludovico Pío, ocupou o Palacio de Aquisgrán, aínda que sen facer deste unha residencia fixa. Residía alí xeralmente no inverno e até Semana Santa. Varios concilios de importancia tiveron lugar en Aquisgrán a principios do século IX. Os que se celebraron en 817 e en 836 fixéronse nos edificios contiguos á capela. En 817, Ludovico Pío fixo coroar no Palacio ó seu fillo máis vello Lotario I, en presenza do conxunto do pobo franco.

Como consecuencia do Tratado de Verdún de 843, o Imperio carolinxio quedou fragmentado en tres reinos distintos. Aquisgrán quedou englobada dentro do reino de Lotarinxia. Lotario I (840-855) e Lotario II (855-869) fixaron a súa residencia no Palacio. Pero trala morte deste último, o palacio perdeu rapidamente o seu papel estelar na cultura e na política. Lotarinxia pasou a ser desde entón o premio dun xogo entre os reis dos outros dous reinos francos, o de Francia Occidental (cuxo sucesor é a actual Francia) e o da Francia Oriental, cuxo sucesor foi o Sacro Imperio Romano Xermánico. A antiga Lotarinxia foi repartida en varias ocasións para finalmente pasar ó control do reino de Alemaña baixo Henrique I de Saxonia o Paxareiro (876-936).

Vista actual da Catedral de Aquisgrán.

No entanto, o recordo do Imperio de Carlomagno mantívose vivo e pasou a ser o símbolo do poder xermánico: deste xeito, no século X, Otón I (912-973) foi coroado en Aquisgrán como rei de Alemaña (936). A cerimonia produciuse en tres tempos, en diferentes puntos do palacio: en primeiro lugar na Corte (elección polos duques), en segundo lugar na capela (entrega das insignias do reino), para finalizar no Palacio, onde se celebrou un banquete. Durante a cerimonia, Otón sentou no trono de Carlomagno.

Con posterioridade, e até o século XVI, todos os emperadores alemáns foron coroados en primeiro lugar en Aquisgrán, cunha segunda coroación en Roma, o que evidencia a vontade de recuperar a herdanza política de Carlomagno. A Bula de Ouro de 1356 (ou Bula de Metz) confirmou que a consagración e a coroación debían ter lugar na capela palatina.

Otón II (955-983) residiu en Aquisgrán coa súa esposa Teófano. No verán de 978, o rei Lotario de Francia orquestrou un golpe de man contra Aquisgrán, pero a familia imperial logrou escapar a tempo. ó relatar este episodio, Ricario de Reims indica a presenza dunha aguia de bronce, cuxa localización exacta non nos é coñecida:

[...] A aguia de bronce, que Carlomagno fixara na cima do palacio en actitude de voo, miraba cara ó leste. Os xermanos virárona cara ó oeste para indicar en forma simbólica que a súa cabalaría podería bater aos franceses cando quixese [...].

O actual concello de Aquisgrán atópase emprazado encima da antiga sala das asembleas do palacio.

No ano 881, unha incursión viquinga afectou ó palacio e á capela, que quedaron danados. No ano 1000, o emperador xermánico Otón III fixo que se abrise o sepulcro de Carlomagno. Segundo dous cronistas do século XI, foi atopado sentado sobre un trono, levando consigo a súa coroa e o seu cetro real. Pero Eginardo non fala diso na súa biografía sobre o emperador. Tamén é por esta época cando o culto a Carlomagno empeza a atraer aos peregrinos á capela. No século XII, o emperador Frederico I Barbarroxa colocou o corpo do emperador nun relicario, e interveu ante o papa para lograr a súa canonización; posteriormente as súas reliquias quedaron dispersas por todo o longo e ancho do Imperio. Tamén cabe destacar que o tesouro de Aquisgrán foise enriquecendo cos numerosos donativos efectuados polos reis e príncipes franceses e alemáns.

Entre 1355 e 1414, engadiuse unha ábsida ó leste da capela. Tamén se construíu, a partir de 1267, o novo edificio do concello municipal, emprazado na antiga localización da asemblea. Durante a Revolución francesa e as sucesivas ocupacións militares, as tropas francesas que ocuparon Aquisgrán saquearon o tesouro. Hai que destacar que antes de elixir a Catedral de Notre-Dáme de París, Napoleón Bonaparte pensou durante un tempo efectuar a súa consagración imperial na catedral de Aquisgrán.

A capela foi restaurada no ano 1884. En 1978, a catedral, incluíndo a capela, foi inscrita na lista do patrimonio da Humanidade da Unesco.

Véxase tamén

Bibliografía

• Alain Erlande-Brandeburg, Anne-Bénédicte Erlande-Brandeburg, Histoire de l’architecture française, tomo 1: du Moyen Âge à la Renaissance, IVème – XVIéme siècle, 1999, París, Éditions du Patrimoine, ISBN 2856203671 (en francés)
• Gabrielle Démians D’Archimbaud, Histoire artistique de l’Occident médiéval, París, Colin, 3ème édition, 1968, 1992, ISBN 2200313047 (en francés)
• Marcel Durliat, Des barbares à l’an Mil, París, Éditions citadelles et Mazenod, 1985, ISBN 2850880205 (en francés)
• Jean Favier, Charlemagne, París, Fayard, 1999, ISBN 2213604045 (en francés)
• Jean Hubert, Jean Porcher, W. F. Volbach, L’empire carolingien, París, Gallimard, 1968 (en francés)
• Félix Kreush, «La chapelle palatine de Charlemagne à Aix», dans Les dossiers de l’archéologie, n.° 30, 1978, pp. 14–23. (en francés)
• José Pijoán, Historia del arte, Barcelona, Salvat, 1914, OCLC 9885289 (en castelán)
• Pierre Riché, La vie quotidienne dans l’Empire carolingien, París, Hachette, 1973 (en francés)
• Pierre Riché, Les Carolingiens. Une famille qui fit l’Europe, París, Hachette, 1983, ISBN 2010196384 (en francés)

Ligazóns externas

• Varias imaxes da capela palatina (en francés)
• Páxina web persoal que inclúe visita virtual aos edificios (en francés)