Mulleres na química

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Marie Curie

Esta é unha lista de mulleres químicas. Debe incluír a aquelas que foron importantes para o desenvolvemento ou a práctica da química. A súa investigación ou aplicación supuxo unha contribución significativa no ámbito da química básica ou aplicada.

Irene Joliot Curie

Premios Nobel[editar | editar a fonte]

Dorothy Crowfoot Hodgkin
Ada Yonath

Oito mulleres gañaron o Nobel Premio en Química , outorgado anualmente desde 1901 pola Real Academia das Ciencias de Suecia. Marie Curie foi a primeira muller para recibir o premio en 1911, o cal era o seu segundo Nobel Premio (tamén gañou o premio en física en 1903, xunto con Pierre Curie e Henri Becquerel – sendo a primeira persoa en recibir dous premios Nobel ). O seu premio en química foi polo seu "descubrimento dos elementos radio e polonio, mediante o illamento do radio e o estudo da natureza e os compostos deste notable elemento". Irene Joliot- Curie, filla de Marie, foi a segunda muller en recibir este premio en 1935 polo seu descubrimento da radioactividade artificial. Dorothy Hodgkin gañou o premio en 1964 polo desenvolvemento da cristalografía de proteínas. Entre os seus importantes descubrimentos atópanse as estruturas da penicilina e a vitamina B12. Corenta e cinco anos despois, Ada Yonath compartiu o premio con Venkatraman Ramakrishnan e Thomas A. Steitz polo estudo da estrutura e a función do ribosoma. Emmanuelle Charpentier e Jennifer A Doudna gañaron o premio 2020 de química "polo desenvolvemento dun método de edición do xenoma". Charpentier e Doudna son as primeiras mulleres que comparten o Premio Nobel de Química.[7]

Frances Arnold

Premios L'Oréal-UNESCO a Mulleres en Ciencia (Química)[editar | editar a fonte]

Emmanuelle Charpentier e Jennifer Doudna
  • 2015 – Xie Yi (Asia-Pacífico)
  • 2015 – Molly S. Shoichet (Norte América)
  • 2011 – Faiza Al-Kharafi (África/Estados árabes)[8]

Lista de mulleres químicas[editar | editar a fonte]

Marie-Anne Pierrette Paulze (1758 - 1836), coñecida como Marie Lavoisier é considerada a nai da química moderna.[9]

Jane Marcet (1769-1858) é a autora do libro Conversations on chemistry publicado en 1805.[10]

Elizabeth Fulhame, nada no século XVIII, foi unha química escocesa que inventou o concepto de catálise e descubriu os mecanismos da fotorredución.[11]

Século XIX[editar | editar a fonte]

  • Mary Watson (1856-1933), unha das dúas primeiras estudantes de química da Universidade de Oxford.[12]
  • Margaret Seward (1864-1929), unha das dúas primeiras estudantes de química da Universidade de Oxford; asinou a petición de 1904 á Sociedade Química.[12]
  • Vera Bogdanovskaia (1868-1897), unha das primeiras químicas rusas[13]
  • Gerty Cori (1896-1957) bioquímica xudía checo-estadounidense que foi a primeira estadounidense en gañar un premio Nobel de ciencias[13]
  • Ida Freund (1863-1914), primeira muller en ser profesora de química no Reino Unido[14]
  • Louise Hammarström (1849-1917), química mineral sueca, primeira muller química sueca con formación oficial
  • Edith Humphrey (1875-1978), química inorgánica, probablemente a primeira muller británica en obter un doutoramento en química
  • Julia Lermontova (1846-1919), química rusa, primeira muller rusa que se doutorou en química[13]
  • Laura Linton (1853-1915), química, profesora e médica estadounidense
  • Rachel Lloyd (1839-1900), primeira muller estadounidense que se doutorou en química, primeira muller admitida regularmente como membro da American Chemical Society, estudou a remolacha azucreira
  • Muriel Wheldale Onslow (1880-1932), bioquímica británica
  • Marie Pasteur (1826-1910), química e bacterióloga francesa [15]
  • Mary Engle Pennington (1872-1952), química estadounidense.[16]
  • Agnes Pockels (1862-1935), química alemá.[17]
  • Anna Sundström (1785-1871), é considerada a primeira química sueca[18]
  • Clara Immerwahr (1870-1915), primeira muller que se doutorou en química en Alemaña [19]
  • Ellen Swallow Richards (1842-1911), química industrial e ambiental estadounidense[20]
  • Anna Volkova (1800-1876), química rusa[21]
  • Nadezhda Olimpievna Ziber- Shumova (falecida en 1914), química rusa.[22]
  • Fanny Rysan Mulford Hitchcock (1851-1936), unha das trece mulleres que se licenciaron en química no século XIX, e a primeira que se doutorou en filosofía da química. As súas áreas de interese eran a entomoloxía, a osteoloxía dos peixes e a patoloxía das plantas.
Carolyn Bertozzi
Marie Maynard Daly

Século XX[editar | editar a fonte]

Clarice Phelps

Século XXI[editar | editar a fonte]

  • Isabel Pastoriza Santos (1974), química galega galardoada co Premio a la Excelencia Investigadora 2021 que outorga a Real Sociedad Española de Química.[55]
  • Emily Balskus (nada en 1980), química orgánica e microbióloga estadounidense
  • Paula T. Hammond (nada en 1963), enxeñeira química estadounidense, profesora do MIT
  • Jeanne Hardy, biofísica e bióloga química estadounidense
  • María Escudero Escribano (1983) é presidenta da Sociedade Danesa de Electroquímica[56]
  • Geraldine Harriman, executiva e química medicinal estadounidense
  • Rachel Haurwitz (nada en 1985), bioquímica e bióloga estrutural estadounidense
  • Katja Loos (nada en 1971), química de polímeros alemá que traballa na Universidade de Groningen, Países Baixos
  • Lisa Marcaurelle, química sintética estadounidense na industria
  • Catherine J. Murphy, química estadounidense
  • Sarah O'Connor, bióloga sintética estadounidense que traballa en Inglaterra
  • Clarice E. Phelps, forma parte do equipo que descubriu o elemento 117, o Ténnesso, sendo a primeira muller afroamericana que contribuíu ao descubrimento dun elemento da Táboa Periódica.[57]
  • Dawn Angela Shaughnessy é unha radioquímica estadounidense que stivo implicada no descubrimento de cinco elementos superpesados con números atómicos de 114 a 118.[58]
  • Sarah E. Reisman (nada en 1979), química orgánica estadounidense
  • Seble Wagaw, química de procesos e farmacéutica estadounidense
  • Marcey Lynn Waters, química bióloga e química supramolecular estadounidense
  • Jenny E Yang, química estadounidense e investigadora de enerxías limpas na UCI
  • Angela K. Wilson, química estadounidense
  • Bibiana Campos Seijo, química galega[59]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. "Premio Nobel de Química 2020 para las inventoras de las "tijeras genéticas"". www.nationalgeographic.com.es (en castelán). 2020-10-07. Consultado o 2022-06-02. 
  2. "The Nobel Prize in Chemistry 2018". NobelPrize.org (en inglés). Consultado o 2022-06-02. 
  3. "Los estudios sobre la estructura y la función del ribosoma, Nobel de …". archive.ph. 2012-09-07. Archived from the original on 07 de setembro de 2012. Consultado o 2022-06-02. 
  4. Glusker, Jenny P.; Adams, Margaret J. (1995-05). "Dorothy Crowfoot Hodgkin". Physics Today (en inglés) 48 (5): 80–81. ISSN 0031-9228. doi:10.1063/1.2808036. 
  5. "Irène y Frédéric Joliot-Curie: radiactividad a la carta". Mujeres con ciencia (en castelán). 2016-05-30. Consultado o 2022-06-02. 
  6. "The Nobel Prize in Chemistry 1911". NobelPrize.org (en inglés). Consultado o 2022-06-02. 
  7. "Dos mujeres ganan el Premio Nobel de Química por primera vez en la historia". My Modern Met en Español (en castelán). 2020-10-15. Consultado o 2022-06-02. 
  8. "Las mejores científicas del año 2010-". Natura - Medio Ambiental (en castelán). 2010-11-22. Arquivado dende o orixinal o 18 de decembro de 2021. Consultado o 2022-06-02. 
  9. "Las mejores científicas del año 2010-". Natura - Medio Ambiental (en castelán). 2010-11-22. Arquivado dende o orixinal o 18 de decembro de 2021. Consultado o 2022-06-02. 
  10. "Jane Marcet, divulgadora científica". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-01-01. Consultado o 2022-06-02. 
  11. "Famous Scientists - Elizabeth Fulhame". web.archive.org. 2016-03-03. Archived from the original on 03 de marzo de 2016. Consultado o 2022-06-02. 
  12. 12,0 12,1 Rayner-Canham, Marelene F. (2008). Chemistry was their life : pioneering British women chemists, 1880-1949. London: Imperial College Press. ISBN 978-1-86094-987-6. OCLC 665046168. 
  13. 13,0 13,1 13,2 Rayner-Canham, Marelene F.; Rayner-Canham, Geoffrey (1998). Women in Chemistry: Their Changing Roles from Alchemical Times to the Mid-twentieth Century (en inglés). Chemical Heritage Foundation. ISBN 978-0-941901-27-7. 
  14. Ida Freund, the first woman chemistry lecturer
  15. "Marie Pasteur, ayudando al científico en la sombra". Mujeres con ciencia (en castelán). 2019-06-18. Consultado o 2022-06-02. 
  16. Commissioner, Office of the (2019-02-09). "Mary Engle Pennington: The “Cold Chain” of Food Safety". FDA (en inglés). 
  17. "Descubre a la ingeniera química del 'agua de fregar'". web.archive.org. 2017-05-28. Archived from the original on 28 de maio de 2017. Consultado o 2022-06-02. 
  18. "Anna Sundström". KTH (en inglés). Consultado o 2022-06-03. 
  19. jdelaciencia (2015-05-02). "El suicidio de Clara Immerwahr, una química pacifista en tiempos del Káiser Guillermo.". Juan de la Ciencia (en castelán). Consultado o 2022-06-03. 
  20. "Ellen Swallow Richards, pionera de la ingeniería medioambiental". Mujeres con ciencia (en castelán). 2014-09-08. Consultado o 2022-06-26. 
  21. "Volkova". We Name The Stars (en inglés). Consultado o 2022-06-03. 
  22. Creese, Mary R. S. (2015-03-12). Ladies in the Laboratory IV: Imperial Russia's Women in Science, 1800-1900: A Survey of Their Contributions to Research (en inglés). Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-4422-4742-0. 
  23. Isabel Ovín, primera mujer licenciada en Ciencias Químicas en España
  24. "Ada Hitchins, química". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-06-26. Consultado o 2022-06-26. 
  25. "Thérèse et Jacques Tréfouël, le binôme indissociable". Institut Pasteur (en francés). 2018-11-09. Consultado o 2022-06-03. 
  26. Hontangas, Natividad Araque (2009). "Jenara Vicenta Arnal Yarza: una científica y catedrática pionera en España". FAISCA. Revista de Altas Capacidades (en castelán) 14 (16): 27–48. ISSN 1136-8136. 
  27. Pintos Barral, Xoana e Liste, Socorro. "Las primeras docentes de ciencias en la Universidad de Santiago."
  28. Manjunath, Chandrika (2017-12-24). "Kamala Sohonie: First Indian Woman To Get A PhD In Science | #IndianWomenInHistory". Feminism In India (en inglés). Consultado o 2022-06-03. 
  29. Autumn Stanley (1995). Mothers and daughters of invention. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-2197-8. 
  30. "Alice Ball: Mujeres de la Ciencia". EL PAÍS (en castelán). Consultado o 2022-06-03. 
  31. "Asima CHATTERJEE". scientificwomen.net. Consultado o 2022-06-03. 
  32. "Nobel Prize facts". NobelPrize.org (en inglés). Consultado o 2022-06-03. 
  33. Bernardo, Ángela (2015-03-08). "Gertrude B. Elion, la mujer que ganó un Nobel sin tener el doctorado". Hipertextual (en castelán). Consultado o 2022-06-03. 
  34. "Louis Fieser and Mary Fieser". Science History Institute (en inglés). 2016-06-01. Consultado o 2022-06-03. 
  35. "Rosalind Franklin | Biography, Facts, & DNA | Britannica". www.britannica.com (en inglés). Consultado o 2022-06-03. 
  36. Gellene, Denise (2021-05-03). "Helen Murray Free Dies at 98; Chemist Developed Diabetes Test". The New York Times (en inglés). ISSN 0362-4331. Consultado o 2022-06-03. 
  37. "Todos los caminos de la radiactividad llevan a Ellen Gleditsch". Mujeres con ciencia (en castelán). 2020-01-30. Consultado o 2022-06-03. 
  38. Saxon, Wolfgang (1998-08-16). "Anna J. Harrison, 85, Led U.S. Chemical Society". The New York Times (en inglés). ISSN 0362-4331. Consultado o 2022-06-03. 
  39. "The 50 Most Important Women in Science". Discover Magazine (en inglés). Consultado o 2022-06-03. 
  40. "The Nobel Prize in Chemistry 1964". NobelPrize.org (en inglés). Consultado o 2022-06-03. 
  41. "The Nobel Prize in Chemistry 1935". NobelPrize.org (en inglés). Consultado o 2022-06-03. 
  42. "Isabella Karle, la cristalógrafa que ayudó a su marido a ganar un Nobel pero quedó excluida de él". Mujeres con ciencia (en castelán). 2020-08-20. Consultado o 2022-06-03. 
  43. "Stephanie L. Kwolek". Science History Institute (en inglés). 2016-06-01. Consultado o 2022-06-03. 
  44. "Kathleen Lonsdale". www.quakersintheworld.org. Consultado o 2022-06-03. 
  45. "Maud Menten, la bioquímica imparable que no descansó hasta ser profesora". Mujeres con ciencia (en castelán). 2018-03-22. Consultado o 2022-06-03. 
  46. "¿Quién fue Yolanda Ortiz?". Argentina.gob.ar (en castelán). 2021-04-26. Consultado o 2022-06-03. 
  47. "Mary Maynard Daly, primera mujer afroamericana en obtener un doctorado en química en EE. UU.". Mujeres con ciencia (en castelán). 2020-11-19. Consultado o 2022-06-03. 
  48. "Susan Solomon, premio BBVA Fronteras del Conocimiento". La Vanguardia (en castelán). 2013-01-10. Consultado o 2022-06-03. 
  49. "Ida Noddack, precursora no reconocida de la fisión nuclear". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-02-16. Consultado o 2022-06-03. 
  50. "Paid Notice: Deaths TESORO, GIULIANA". The New York Times (en inglés). 2002-10-02. ISSN 0362-4331. Consultado o 2022-06-03. 
  51. "Gabriela Morreale: Mujeres de la Ciencia". EL PAÍS (en castelán). Consultado o 2022-06-03. 
  52. "Joan Berkowitz". Science History Institute (en inglés). 2016-06-01. Consultado o 2022-06-02. 
  53. "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1977". NobelPrize.org (en inglés). Consultado o 2022-06-02. 
  54. RSEQ, Editoras (2019-02-05). "La profesora Otilia Mó elegida "IUPAC 2019 Distinguished Women in Chemistry" – RSEQ". RSEQ, Real Sociedad Española de Química (en castelán). Consultado o 2022-06-02. 
  55. DUVI (2021-05-07). "Isabel Pastoriza, premio á Excelencia da Real Sociedad Española de Química". GCiencia. Consultado o 2022-06-02. 
  56. Cruz, Álvaro Fernández (2020-08-15). "Nanoelectroquímica, el futuro de las energías renovables". cadena SER (en castelán). Consultado o 2022-06-02. 
  57. "In Her Element: Women Behind the Discoveries of the Periodic Table". Energy.gov (en inglés). Consultado o 2022-06-02. 
  58. The Chemistry of Superheavy Elements (en inglés). doi:10.1007/978-3-642-37466-1. 
  59. "Conferencia de Bibiana Campos Seijo: 'Unha viaxe persoal a través da Química' | Universidade de Santiago de Compostela". www.usc.es. Consultado o 2022-06-02.