Isabella Karle

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Isabella Karle
Nome completoIsabella Helen
Nacemento2 de decembro de 1921
Lugar de nacementoDetroit
Falecemento3 de outubro de 2017
Lugar de falecementoAlexandria
Causacancro de cerebro
SoterradaColumbia Gardens Cemetery
NacionalidadeEstados Unidos de América
Alma máterUniversidade de Míchigan e Universidade de Míchigan
Ocupaciónquímica, profesora universitaria, cristalógrafo, physical chemist e biofísica
CónxuxeJerome Karle
PremiosNavy Distinguished Civilian Service Award, Medalla Nacional de Ciencia, Prêmio Bower de Realização em Ciência, Prêmio Gregori Aminoff, honorary doctor of Harvard University, Michigan Women's Hall of Fame, Medalla Garvan-Olin, Prêmio em Ciências Químicas NAS, Prêmio Químico Pioneiro, doutor honoris causa pola Universidade de Atenas, doutor honoris causa pola universidade Xaguelónica de Cracovia, Society of Women Engineers Achievement Award, Fellow of the American Academy of Arts and Sciences, honorary doctor of the University of Maryland, honorary doctor of the University of Pennsylvania, Bijvoet Medal, Vincent du Vigneaud Award e Ralph F. Hirschmann Award in Peptide Chemistry
Na rede
WikiTree: Lugoski-1 Find a Grave: 193966197 Editar o valor em Wikidata
editar datos en Wikidata ]

Isabella Helen Lugoski, máis coñecida como Isabella Karle, nada o 2 de decembro de 1921 en Detroit (Míchigan) e finada o 3 de outubro de 2017 en Arlington (Virxinia), foi unha investigadora estadounidense que se destacou polo desenvolvemento de técnicas para determinar a estrutura tridimensional de moléculas por cristalografía de raios X. Karle recibiu varios premios e recoñecementos polas súas contribucións científicas, como a Medalla Nacional da Ciencia, e o Premio da Armada ao Servizo Civil Distinguido, pero foi excluída do Premio Nobel de Química que concederon ao seu marido e compañeiro de investigación en 1985.[1]

Traxectoria[editar | editar a fonte]

Isabella (sentada no centro) e Jerome Karle (ao fondo á esquerda) na súa cerimonia de xubilación en 2009.

Isabella Helen Lugoski naceu no seo dunha familia de inmigrantes polacos. Decidiu estudar a carreira de Química tras cursar un ano desta materia na escola.[2] Asistiu cunha bolsa á Universidade de Míchigan e licenciouse en Fisicoquímica aos dezanove anos. Posteriormente completou un máster en Ciencia e un doutoramento en Ciencias Físicas en 1940.[3][4] Durante a súa estancia na universidade coñeceu a Jerome Karle, co que casou en 1942.[5]

Isabella Karle traballou no Proxecto Manhattan durante a Segunda guerra mundial, no desenvolvemento de técnicas para a extracción de cloruro de plutonio a partir de materiais con contido de óxido de plutonio.[2] Ao acabar a guerra, volveu por un breve tempo a Míchigan, onde foi a primeira muller membro da facultade de Química.[6][7]

En 1946, empezou a traballar no Laboratorio de Investigación Naval dos Estados Unidos, onde permaneceu até o final da súa carreira. Alí realizou importantes avances no desenvolvemento de aplicacións prácticas para as ideas do seu marido para resolver a estrutura de cristais mediante a análise directa da difracción de raios X. As súas contribucións foron clave para confirmar experimentalmente a validez destes métodos, polos que Jerome Karle e o seu colaborador Herbert Hauptman obtiveron o premio Nobel de Química de 1985.[8][7] Usando estas técnicas, Isabella Karle logrou determinar a estrutura de numerosas moléculas orgánicas, como esteroides, alcaloides, toxinas, ionóforos e péptidos.[4][6] Ademais do impacto desta área de investigación en química e bioloxía, no desenvolvemento de produtos farmacéuticos e en medicamento, as estruturas elucidadas por Karle serviron de base para o desenvolvemento de métodos computacionais na cristalografía de raios X. Foi elixida socia da Academia Estadounidense das Artes e as Ciencias en 1993.[9] Tamén foi Presidente da Asociación Americana de Cristalografía, e membro de varios comités nacionais para o avance da química e cristalografía.

En xullo de 2009, xubilouse xunto ao seu marido despois de máis de sesenta anos ao servizo do Goberno dos Estados Unidos.[4] A cerimonia de xubilación contou coa presenza do entón Secretario da Armada dos Estados Unidos, Raio Mabus, quen outorgou a ambos os investigadores o Premio da Armada ao Servizo Civil Distinguido, o máximo recoñecemento outorgado a empregados civís da Armada estadounidense.

O 3 de outubro de 2017 faleceu nun centro de coidados paliativos de Arlington (Virginia) a consecuencia dun tumor cerebral.[10]

Premios[editar | editar a fonte]

Isabella Karle recibiu numerosos premios e recoñecementos, entre eles:[3][6][4]

  • Medalla Garvan-Olin (1978), outorgada a mulleres estadounidenses que se distinguiron no campo da química.
  • Premio Gregori Aminoff (1988), concedido pola Real Academia das Ciencias de Suecia por contribucións destacadas en cristalografía.
  • Premio Bower (1993), recoñecemento do Instituto Franklin aos logros científicos. Karle foi a primeira muller que recibiu este premio.
  • Medalla Nacional da Ciencia (1995), o máis alto recoñecemento científico nos Estados Unidos.
  • Premio ao Servizo Civil Distinguido (2009).

Notas[editar | editar a fonte]

  1. "Isabella Karle, la cristalógrafa que ayudó a su marido a ganar un Nobel pero quedó excluida de él". Mujeres con ciencia (en castelán). 2020-08-20. Consultado o 2020-10-17. 
  2. 2,0 2,1 "Isabella Karle's Interview (2015)". Voices of the Manhattan Project (en inglés). 25 de marzo de 2015. Consultado o 11 de marzo de 2016. 
  3. 3,0 3,1 "Isabella Lugoski Karle". University of Michigan. Arquivado dende o orixinal o 13 de marzo de 2016. Consultado o 12 de marzo de 2016. 
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 McKinney, Donna (21 de xullo de 2009). "Jerome and Isabella Karle Retire from NRL Following Six Decades of Scientific Exploration" (en inglés). U.S. Naval Research Laboratory. Arquivado dende o orixinal o 02 de novembro de 2016. Consultado o 11 de marzo de 2016. 
  5. "Isabella Karle" (en inglés). Atomic Heritage Foundation. Consultado o 12 de marzo de 2016. 
  6. 6,0 6,1 6,2 "Isabella Karle" (en inglés). Massachusetts Institute of Technology. Consultado o 12 de marzo de 2016. 
  7. 7,0 7,1 Sanz-Aparicio, Julia (marzo-abril 2015). "El legado de las mujeres en cristalografía". 191-772. doi:10.3989/arbor.2015.7hospicio72n2002. 
  8. Jerome Karle: The Nobel Prize in Chemistry 1985 Arquivado 06 de xuño de 2013 en Wayback Machine., Nobel Prize.
  9. "Book of Members, 1780–2010: Chapter K" (PDF). American Academy of Arts and Sciences. Consultado o 12 de marzo de 2016. 
  10. Lange, Emily (20 de outubro de 2017). "Isabella L. Karle, chemist who helped reveal structure of molecules, dies at 95". The Washington Post. Consultado o 23 de outubro de 2017. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]