Caso Asunta Basterra

Asunta Yong Fang Basterra Porto, nada como Fang Yong o 30 de setembro de 2000 e finada o 21 de setembro de 2013, era unha nena galega de orixe chinesa cuxo cadáver apareceu nunha pista forestal do concello de Teo o 22 de setembro de 2013, pouco antes de que cumprise trece anos. O forense determinou que morrera por asfixia e que lle deran 27 pílulas de Lorazepam o día da morte, máis de nove veces a dose máis alta para un adulto. A investigación sobre o seu asasinato foi coñecido como Caso Asunta Basterra, ou simplemente Caso Asunta. O caso atraeu un grande interese dos medios en España e no mundo, así como unha "declaración de preocupación" por parte do Ministerio de Asuntos Exteriores da República Popular da China.

No xuízo, os pais adoptivos de Asunta foron declarados culpables da súa morte o 30 de outubro de 2015. Segundo os documentos do tribunal, a parella drogou a súa filla con Lorazepam durante tres meses e finalmente asfixiouna antes de desfacerse do corpo. Os pais, que mantiveron a súa inocencia, foron sentenciados a 18 anos de prisión.

O 18 de novembro de 2020, Rosario Porto foi atopada aforcada na súa cela do cárcere de Brieva (Ávila), onde cumpría condena por asasinato.

Antecedentes

Asunta Basterra Porto naceu como Fang Yong en 2000 en Yongzhou (Hunan). Aos nove meses foi adoptada por unha parella acomodada de Santiago de Compostela, a avogada María del Rosario Porto Ortega (18-12-1969—18-11-2020) e o xornalista Alfonso Basterra Camporro (02-08-1964). Asunta foi a primeira nena chinesa adoptada na cidade de Compostela e unha das primeiras de Galicia. Asunta era unha nena con talento. Saltara un curso no colexio e facía ballet, ademais de tocar o violín e o piano. Estaba moi achegada aos seus avós maternos, que faleceran o ano antes da súa morte.

A nai adoptiva de Asunta, Rosario Porto, proviña dunha destacada familia galega. O pai de Rosario, o avogado Francisco Porto Mella (finado en 2012), fora cónsul honorario de Francia. A súa nai María do Socorro Ortega Romero (finada en 2011) era unha reputada historiadora da arte e profesora universitaria. Porto estudou dereito na Universidade de Santiago de Compostela e exerceu no despacho do seu pai despois de se licenciar.

Alfonso Basterra (1964), foi un xornalista orixinario de Bilbao, afincado en Santiago de Compostela dende hai 20 anos e especializado en temas económicos. Porto coñeceuno en 1990. Tras perder unha posición estable, dedicouse a colaboracións puntuais con algúns medios e a xestionar o gabinete de comunicación dalgunhas empresas turísticas.

Casaron en 1996 e vivían nun gran piso que os pais de Porto deran á súa filla. Rosario sufriu brotes de lupus eritematoso, que levou aos médicos a desaconsellar o embarazo; por iso decidiron iniciar un proceso de adopción en China. En 2004, viaxaron á China e adoptaron a Yong Fang, de nove meses e á que chamaron Asunta, no Instituto do Benestar de Guiyang.

Ruptura matrimonial

O 6 de xaneiro de 2013, Alfonso descubriu a infidelidade da súa muller ao revisar os seus correos electrónicos. O día 8 discutiron e produciuse a separación. Nun principio houbo escenas desagradables, Rosario sentíase acosada pois Alfonso enviáballe constantes mensaxes con reproches e acusacións. A sentenza de divorcio chegou o 14 de febreiro de común acordo. Alfonso Basterra acudiu a un psicólogo e co paso do tempo a parella chegou a un equilibrio: Alfonso coidaba da nena e de Rosario, que ademais da súa enfermidade, lupus, sufría episodios depresivos, e a cambio Rosario axudábao economicamente. Tamén vivía nunha casa próxima e podía estar coa súa filla cando quixer.

O 26 de xuño, Rosario ingresou no servizo de Neuroloxía no Hospital Clínico de Santiago por un empeoramento da súa enfermidade, con mareos, inestabilidade ao camiñar e pálpebra caída. Permaneceu ingresada ata o 1 de xullo. O seu ex-marido chegou a un acordo con ela: el coidará dela e da filla, pero impón a condición de que tiña que cortar a relación co seu amante. Ela aceptou.

Asalto no domicilio

Na noite do 4 ao 5 de xullo, ocorreu un estraño suceso que non se puido explicar. Entre as 02:30 e as 04:30 un home tentou estrangular a Asunta no seu cuarto. Rosario asegurou que deixara as chaves na porta por descoido e que, mentres durmía, escoitara ruídos polo que se levantou e se dirixiu ao cuarto da súa filla, onde un home forte e baixo que levaba luvas de látex tiña as mans no seu pescozo. Este home foi descrito pola prensa como "o home de negro". Rosario agarrouno, o home deulle un gran empurrón e fuxiu. Sorprendentemente, Rosario non chamou a ninguén para que as axudase.

Hai diferentes interpretacións deste incidente. Uns cren que foi un invento puro da nai, outros que foi un primeiro intento de asasinato realizado pola nai ou os pais, ou que foi unha escusa para lle dar orfidal. No xuízo, a veciña do terceiro piso de Rosario asegurou que esa noite ninguén entrou na casa porque os seus cans non ladraron.

A nai non presentou denuncia. Asunta díxolle á súa mellor amiga a través de WhatsApp que alguén intentara matala esa noite, pero entón non volveu falar con ela. Nunha excursión con outra amiga, Asunta contou a historia con sinais de angustia e a nai da amiga púxose en contacto con Rosario e instoulle a denuncialo. Rosario foi preguntar á Comisaría de Santiago pero finalmente decidiu non presentar denuncia, aínda que lle comunicou á nai da amiga que a presentara.

En xullo, Asunta asistiu a clases de música. O 9 de xullo, o pai levou á súa filla con signos de somnolencia ou mareo. O pai afirma que a filla tiña unha alerxia e que lle deran un antihistamínico que provocou esa reacción. O día 22 volveu ocorrer un incidente semellante, a nena non era capaz de xogar ben, estaba medio durmida, tiña problemas para camiñar. Ante as preguntas da directora da academia de música, Asunta afirmou que lle estaban a dar un pó branco que sabía moi mal e que a deixaba durmida durante horas. Preguntada pola directora, a moza afirmou que era a súa nai quen lle facía tomar o pó; e que fora unha amiga da súa nai a que llos proporcionara á súa nai.

No mes de agosto, Rosario sofre unha depresión acompañada de ansiedade, e Alfonso coidou dela. Asunta pasou o mes lonxe dos seus pais, primeiro coa súa madriña, do 30 de xullo ao 22 de agosto, en Vilanova, e despois, o 28 de agosto, marchou ao campo coa súa coidadora, a muller que axudaba a Rosario nas tarefas domésticas. Durante a súa ausencia, os seus pais chamárona a diario, mais non a visitaron. A rapaza semellaba alegre, feliz e despreocupada.

Morte e investigación

O 21 de setembro de 2013, ás 22:17, os pais adoptivos de Asunta denunciaron a súa desaparición. Asunta xantara na casa paterna ese mediodía. Na madrugada do día seguinte, dúas persoas descubriron un cadáver nunha pista forestal da parroquia de San Simón de Ons de Cacheiras, no municipio de Teo (a só 5 km da casa de campo de Rosario Porto en Montouto, tamén en Teo), alertando aos Servizos de Emerxencia, que identificaron o corpo da nena desaparecida. A investigación sobre a morte de Asunta foi chamada Operación Nenúfar polos detectives, que pensaron nunha flor cando ao luar viron o corpo cunha camisa branca.

Asunta foi gravada pola cámara de seguridade dun banco ás 14:00 camiñando cara á casa do seu pai, e apareceu de novo na mesma cámara ás 17:21 volvendo á casa materna. Porto foi vista na mesma cámara camiñando cara á casa ás 17:28. Porto inicialmente dixo aos investigadores que saíra da casa arredor das 19:00, deixando a Asunta facendo os deberes. Dixo que conducira soa á casa familiar de Teo, situada a vinte minutos do centro de Compostela, e que cando volveu ao piso ás 21:30 Asunta desaparecera. Porto dixo que chamou ao pai de Asunta e a moitos dos seus amigos, mais ningún a vira.

Os investigadores posteriormente recuperaron o vídeo doutra cámara de seguridade en que se vía a Porto e Asunta nunha gasolineira de camiño a Teo ás 18:20, contradicindo a cronoloxía e a historia de Porto de que deixara a Asunta na casa pola tarde. Tras saber do vídeo, Porto cambiou a historia, dicindo que Asunta fora con ela á casa de Teo, mais leváraa de volta a Compostela porque a nena quería facer os deberes. Dixo que tras deixar a Asunta na casa foi a unha tenda de deportes para comprar cousas para a clase de ballet da súa filla, mais finalmente non foi ao darse de conta de que deixara a carteira en Teo. Dixo que entón volveu aló para buscala, despois foi a botar gasolina, mais non o fixo porque non levaba a tarxeta de desconto.

A policía examinou os vídeos de 33 cámaras de seguridade nos arredores de Compostela, sen atopar vídeos do coche de Porto en ningunha das estradas polas que dixo que pasou esa tarde. Os investigadores pasaron a pensar que Porto e Asunta chegaran á casa de Teo pouco despois das 18:00 e que Porto deixou a casa arredor das 21:00.

A policía comezou a sospeitar de Porto por un incidente que tivo lugar nas horas seguintes ao descubrimento do corpo de Asunta. Porto e os investigadores foron xuntos á casa de Teo. A policía dixo a Porto que non tocase nada, xa que a casa podía ser o escenario do crime. Porto dixo á policía que precisaba ir ao baño, polo que un oficial a seguiu arriba, onde en lugar de ir ao baño entrou no dormitorio e intentou recuperar o contido dunha papeleira. O policía puido interceptala e coller a papeleira antes ca ela. Contiña unha sección do mesmo tipo de corda laranxa coa que foran atadas as extremidades de Asunta, mais os forenses non foron quen de determinar se procedían ou non do mesmo rolo.

O día 24 de setembro a nai, Rosario Porto, foi detida e investigada por un presunto delito de homicidio. Un día despois tamén o pai, Alfonso Basterra, foi detido e investigado.

De acordo cos datos recollidos durante a investigación, a mesma xirou en torno a unha serie de pistas, entre as que se atopan:

• Unhas cordas atopadas na propiedade da nai semellantes ás empregadas para atar o cadáver da menor;
• A presenza do medicamento ansiolítico lorazepam en cantidades tóxicas no sangue da nena;
• O ordenador portátil e o segundo teléfono móbil do pai desapareceron ao iniciarse a investigación, pero alguén colocounos no seu piso máis tarde, despois de manipular o disco duro.

Reconstrución

Grazas a testemuños, as cámaras de vixilancia e aos rexistros dos teléfonos e dispositivos dixitais, puideron reconstruírse as actividades dos pais nas horas próximas á desaparición e morte da súa filla:

13:55 Asunta deixa a súa casa.

14:00 Pasa diante da cámara dunha sucursal bancaria, camiño do piso de seu pai, con quen xanta;

16:59 O primeiro móbil do pai rexistra unha chamada desde o seu piso;

17:21 Asunta pasa diante da mesma cámara, de volta ao piso da súa nai;

17:28 Pasa camiñando tamén de volta Rosario Porto cara ao seu piso;

17:38 O móbil de Asunta, situado no piso da súa nai en Santiago, rexistra unha conexión;

18:12 Rosario Porto volve a aparecer noutro foco entrando no garaxe da súa vivenda;

18:18 A nena é vista por unha coñecida en compañía de seu pai nas proximidades da vivenda de Porto;

18:22 O coche conducido por Porto rodea unha rotonda camiño de Teo. A bordo vense as figuras dela e da súa filla;

18:35 A alarma da casa de Teo desconéctase;

19:00-20:00 Hora estimada da morte de Asunta segundo os forenses; a estimación é aproximada, xa que non se tomou a temperatura corporal.

20:29 A nai fai unha conexión de datos de Internet;

20:47 O primeiro móbil do pai rexistra unha conexión;

20:53 A alarma da casa de Teo vólvese a conectar. A esa hora (aprox.) un veciño saúda a Porto, no coche, pero non ve a nena;

21:00 O pai aparece nas cámaras pasando unha e outra vez, até en nove ocasións, por diante do obxectivo da sucursal bancaria;

21:05 O móbil de Asunta rexistra unha conexión, á que seguen arredor dunha vintena a varios teléfonos, feitas polo pai;

22:30 Os pais denuncian a desaparición de Asunta na comisaría central de Santiago de Compostela;

00:39 (aprox.) Un veciño pasa cerca do lugar onde máis tarde foi encontrado o cadáver, sen ver nada estraño;

01:30 (aprox.) Unha parella de mozos que se dirixen á parroquia de Santa Baia de Oza atopan o corpo da nena;

01:39 A Garda Civil recibe o aviso de que dúas persoas afirman que encontraron un cadáver;

07:00 Procédese ao levantamento do corpo;

Durante a retirada do cadáver, os forenses non tomaron a temperatura por vía rectal por temor a destruír ou contaminar probas, posto que se sospeitaba de agresión sexual. Tampouco tomaron a temperatura doutro xeito, por exemplo, no oído ou na cavidade nasal, nin a temperatura ambiente, polo que non se puido establecer con rigor o momento da morte. O cadáver estivo tendido no talude da pista forestal durante case catro horas, e doce horas no interior dunha cámara frigorífica, antes de extraerse o humor vítreo do ollo, outro procedemento para calcular a hora da morte, que impedía un cálculo rigoroso. Os dous peritos forenses, catedráticos de medicina xurídica, convocados pola defensa de Rosario Porto, manifestaron que "o intervalo establecido no informe da autopsia non está claramente xustificado".

Nunha primeira versión dos feitos, Rosario Porto declarara que deixou a Asunta sobre as 19:00 horas na súa casa de Santiago de Compostela, e que cando regresou un par de horas despois, a nena xa non estaba. Modificou o seu testemuño cando coñeceu a existencia de imaxes de cámaras de seguridade nas que se vía no coche xunto á menor en dirección a Teo. Segundo a nova versión, Porto regresou a Santiago de Compostela contra as 17:50, deixando a Asunta cerca da casa do pai, e volveu á súa casa de Montouto.

O martes 24 de setembro, tras a incineración do cadáver da súa filla, Rosario foi detida e imputada polas incoherencias, contradicións e cambios de versión nas súas declaracións.

Tamén o testemuño subministrado por Alfonso Basterra espertou sospeitas. Ao día seguinte tamén é detido e imputado Alfonso Basterra. Tras coñecer os resultados do informe de toxicoloxía, os investigadores sospeitan del polas compras de orfidais que fixo para a súa ex-muller.

Durante tres días, os pais permanecen en dúas celas próximas nas celas da Garda Civil, onde se gravan todas as súas conversacións sen o seu consentimento por orde do xuíz instrutor. Posteriormente a Audiencia provincial da Coruña anulará a vixencia destas gravacións e prohibirá o seu uso no xuízo.

Unha análise do cabelo de Asunta revela que consumira altas doses de orfidal tres meses antes da súa morte, o que se asocia cos testemuños de mareos e somnolencia proporcionados polos profesores da academia de música. A acusación pasa de homicidio a asasinato, xa que se trata de agravantes de aleivosía e parentesco.

Unha curmá do pai de Rosario Porto dixo aos xornalistas que había un motivo económico no crime porque a filla era a herdeira universal dos avós e sinalou que Rosario puido matar aos seus pais. A investigación da Garda Civil descartou o motivo económico: Rosario era a única herdeira e os seus pais non fixeran ningunha doazón vital á súa neta. Un ano antes da morte de Asunta, a súa avoa morrera na cama aos 77 anos. O pai, sete meses despois, con 88 anos, tamén na cama, ambos por causas naturais. As actas de defunción asináronse sen problemas e non xurdiu ningunha sospeita sobre estas dúas mortes. A Garda Civil non puido seguir investigando pola incineración dos cadáveres. O xuíz instrutor negou que se investigasen esas dúas mortes.

A principios de outubro, o laboratorio central de criminalidade da Garda Civil identificou en dúas manchas de seme na camiseta de Asunta o perfil xenético dun varón, un mozo colombiano residente en Madrid. O mozo fora acusado de violar a unha menor nunha festa na súa casa, pero posteriormente será absolto. Por iso un preservativo con mostras do seu seme estaba no mesmo laboratorio e na mesma cámara frigorífica onde se analizou a camiseta de Asunta. O mozo tiña unha sólida coartada, desde que ceara esa noite en Madrid, coa súa moza, a súa irmá e unha amiga da súa irmá, colgaran en Facebook as fotos da cea desa mesma noite e o tícket para a cea desa noite. coincidiu Tamén co que se vía nas fotos. Aínda así, as defensas de Rosario Porto e Alfonso Basterra tentarán dirixir as sospeitas cara a ese terceiro home, ao que a prensa alcumou "o home do seme".

O pasado 30 de outubro o programa Espejo Público de Antena 3 filtraba as primeiras gravacións dos pais de Asunta nos calabozos. Dous actores reproducen as palabras dos detidos. Rosario: "Tú y tus jueguecitos... ¿Te ha dado tiempo a deshacerte de eso?" Alfonso: "Calla, que a lo mejor nos escuchan". (-"Ti e os teus pequenos xogos. Tiveches tempo de desfacerte diso? -"Cala, quizais nos escoiten.") Estas frases non aparecen no expediente oficial policial nin se escoitan en ningunha outra parte das conversacións que non foron transcritas, porén foron aceptadas e repetidas durante anos, antes e despois do xuízo, por case todos os medios españois, incluídos os públicos.

"Probably the most serious episode in the whole matter of the conversations in the prison cells is how one television station quite literally invented some sentences; if they had been used in the trial they would have been exceedingly incriminating, although if the conversations had been used in trial it would immedaitly have become obvious that this part was an invention.

The programme in question was broadcast in October 2013; they used actors to recreate the conversations and quite simply added the following dialogue on, wich does not appear in either the oficial transcription or in any other part of the conversations that they did not transcribe. Rosario and Alfonso supposedly said:

R: You and your little games. Did you have time to get rid of that? A: Shut up, they might be listening to us.

The first and last of these three sentences are purely ficticious, while the second one is an adaptation of what Rosario did say: "You didn´t have time to do that, did you?" The problem is tht these sentences were then taken as an accepted truth and repeated ad infinitum in the newspapers and magazines and on the televisión (even on the National News on TVE-1, on 30 October 2013)."

"Probablemente o episodio máis grave de todo o asunto das conversas nas celas do cárcere sexa como unha televisión inventou literalmente algunhas sentenzas; se foran usadas no xuízo serían sumamente incriminatorias, aínda que se as conversacións se utilizaran. no xuízo teríase feito de inmediato obvio que esta parte era un invento.

O programa en cuestión foi emitido en outubro de 2013; utilizaron actores para recrear as conversas e simplemente engadiron o seguinte diálogo, que non aparece nin na transcrición oficial nin en ningunha outra parte das conversas que non transcribisen. Rosario e Alfonso supostamente dixeron:

R: Ti e os teus pequenos xogos. Tiveches tempo de desfacerte diso? A: Cala, quizais nos escoiten.

A primeira e a última destas tres frases son puramente ficticias, mentres que a segunda é unha adaptación do que si dixo Rosario: "Non tiveches tempo para facelo, non?" O problema é que entón estas frases foron tomadas como unha verdade aceptada e repetidas ata o infinito nos xornais e revistas e na televisión (mesmo no Informativo Nacional de TVE-1, o 30 de outubro de 2013)."

A finais de decembro apareceron na súa casa de Santigo o portátil e o móbil de Alfonso Basterra. O avogado de Alfonso comunica por escrito ao xulgado que Basterra vai deixar o alugamento e que "o ordenador do acusado e o seu teléfono sempre estiveron nese piso". De inmediato aparecen os dous obxectos que a policía buscaba, aínda que o pequeno piso xa fora rexistrado exhaustivamente polos axentes tres meses antes, mesmo que non buscaban un ordenador senón probas do crime como tranquilizantes ou drogas.

En xuño de 2014 filtrouse que Alfonso Basterra visitara moitas páxinas pornográficas e destacaban "vídeos e imaxes pornográficos con mulleres con trazos asiáticos". Isto provocou numerosos rumores sobre as tendencias sexuais do pai. Nunca se publicou canta proporción de vídeos ou imaxes pertencían a mulleres asiáticas. O informe dos axentes sobre o contido do portátil concluíu que o acusado consultaba todo tipo de páxinas eróticas e contidos sexuais, non só referidos a mulleres asiáticas.

A páxina de Facebook do investigado tamén foi comentada en diversos medios de comunicación. Entre os 264 engadidos á súa páxina, había amigos relacionados co seu traballo, balnearios e turismo, amigos persoais e traballadores da prensa ou televisión galegas, pero tamén varias mozas asiáticas estranxeiras. Cantas nunca se especificaron. Estas mozas compartiron fotos en poses eróticas en Facebook pero ningunha destas fotos apareceu na páxina de Facebook do acusado.

Tamén en xuño, o Grupo de Delitos contra as Persoas recuperou no móbil de Asunta unhas fotografías borradas, que antes era propiedade da súa nai, que se consideraban comprometedoras. Hai imaxes da nena durmindo, cos ollos pechados, envolta nun edredón. Algunhas fotografías tomadas despois da festa de ballet de fin de curso da rapaza son especialmente comprometedoras. Asunta, de 9 anos, aparece vestida de cabaré, con xustillo e medias de rede. Foi a roupa escollida pola profesora para todo o alumnado. Os pais fixeron varias fotografías e en dúas delas aparece Asunta deitada de lado nunha cadeira de brazos coas pernas espalladas sobre un repousabrazos e con aspecto canso.

En numerosos artigos e programas dos medios españois confúndese a aparición das fotografías da nena no vello móbil da nai con pornografía e imaxes de mulleres asiáticas atopadas no ordenador do pai. Algunhas veces afirmábase que as fotografías estaban no ordenador do pai, outras simplemente publicaban as dúas informacións xuntas sen distinguir claramente que se trataba de dous feitos distintos. Créase así unha opinión xeral de Alfonso Basterra como pederasta ou dos pais como pervertidos ou depravados.

O avogado de Rosario Porto considerou as fotografías "normais e irrelevantes" e denunciou que a Garda Civil levaba nove meses en posesión do móbil de Asunta pero que as deixou filtrar á prensa no momento oportuno para crear un ambiente hostil cos pais e así tentar influír no ditame do xurado.

Xuízo

En xuño de 2014 o xuíz José Antonio Vázquez Taín puxo fin á instrución do caso, dando paso ao proceso de apertura de xuízo oral. Vázquez Taín era coñecido pola súa actuación anterior e recente na recuperación do Códice Calixtino (2012) e no caso do accidente ferroviario de Angrois (2013). O caso motivou grande interese e foi obxecto de numerosas reportaxes nos principais medios televisivos españois.

En outubro de 2014, a Sección Sexta da Audiencia provincial da Coruña con sede en Santiago terminou cos últimos trámites xudiciais. A selección do xurado popular iniciouse en maio de 2015, estando previsto o comezo do xuízo para entre o 23 de xuño e o 17 de xullo do mesmo ano, pero producíronse algúns atrasos.

O xuízo aprazouse debido ás dificultades para seleccionar aos xurados. Dos 36 candidatos elixidos por sorteo para formar o xurado, un falecera, outro non puido ser localizado, tres foron impugnados polos avogados defensores ao detectar erros no cuestionario que tiñan que cubrir previamente, e dezaseis expuxeron diversas escusas que estimou o presidente do tribunal, polo que faltaban 4 para o mínimo de 20 candidatos. O xuízo que ía comezar o 13 de xuño aprázase ata finais de setembro. O pasado 29 de setembro, no primeiro acto da vista oral, elixíronse ao cabo de máis de catro horas os catro candidatos restantes necesarios para formar o xurado. Tres candidatos foron descartados polos avogados defensores e un pola fiscalía.

Foi finalmente a principios de outubro de 2015 cando se iniciou o xuízo na Audiencia Provincial da Coruña, con 84 testemuñas e 60 peritos.

Tras o fallo do xurado e a condena, o avogado de Rosario Porto, José Luis Gutiérrez Aranguren, considerará que o xurado estivo contaminado polos medios de comunicación e así o manifestará nos recursos que presentará ante o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia e o Tribunal Supremo:

"Na causa que nos ocupa, é evidente o impacto dos medios de comunicación na conformación da preferencia pola tese acusatoria na opinión pública. Un exemplo é que o 20 de novembro de 2013 o xornalista don José Manuel Pan publicou na páxina web o seguinte titular do xornal La Voz de Galicia: "Rosario Porto matou a Asunta en Teo e ela soa dispuxo do cadáver" ".

Veredicto

O 30 de outubro de 2015, ao remate do xuízo, que durou máis de catro semanas e polo que se citaron 135 testemuñas, e tras catro días de deliberación, o xurado popular designado polo Xulgado de Santiago de Compostela determinou, por unanimidade, como culpábeis tanto a Alfonso Basterra como a Rosario Porto do asasinato de Asunta Basterra, o que resolveu algunhas das principais cuestións do caso, pero tamén deixou dúbidas.

O xurado considerou (no apartado 9 dos feitos probados) que a hora do falecemento foi entre as 18 e as 20 horas, para o que deu máis peso ao informe de toxicoloxía do proceso de dixestión que á proba realizada na autopsia con análise do humor vítreo. Concretamente entre as 18.33 e as 20.00 horas.

O xurado considerou probado (no apartado 1 de feitos probados) que ambos os dous proxenitores subministraron "de forma reiterada" e "de común acordo" á súa filla o lorazepam, un medicamento vendido como orfidal, que Alfonso Basterra foi o encargado de adquirir. Administrórono polo menos tres meses antes da morte, tres veces en xullo e unha o 18 de setembro.

Así mesmo, considerou probado (no apartado 4 de feitos probados) que o día da súa morte os pais comeron coa filla na casa do pai e que alí lle deron unha cantidade necesariamente tóxica de lorazepam para asfixila máis tarde, cando tardou efecto. O lorazepam fai efecto nos primeiros 45 minutos despois da inxestión oral, pero a cámara dun banco mostra que Asunta camiñaba “dereita, orientada e rápida” cando pasaba da casa do seu pai á casa da súa nai, ás 17.21 horas. A avogada de Alfonso Basterra argumentou na súa alegación final que non era coherente deixar que a moza saíse soa ás cinco da tarde se despois de inxerir lorazepam con alimentos se atopaba en estado de semicomatía e calquera podía vela ou detela no rúa. E a testemuña que asegurou ver a Asunta na rúa co seu pai, sobre as 18.22 horas, non observou nada anormal na súa forma de andar.

O xurado deu credibilidade ao testemuño dunha moza, tres anos maior que Asunta e a súa compañeira nas clases de francés na Alliance Française durante tres anos, que asegurou vela co seu pai na rúa na tarde do 21 de setembro. A moza fora co seu mozo comprar unhas zapatillas deportivas a unha tenda de deportes da rúa Xeneral Pardiñas. Cando saíu viu a Asunta e Alfonso Basterra subindo pola avenida do Salvador e parando nun paso de cebra. Coñecía ben os dous, pero non os saudou. O amigo da testemuña non os coñecía e non lles fixo caso.

Ao día seguinte, ao saber en Twitter que Asunta Basterra fora atopada morta, declarou aos seus familiares que a vira co seu pai a tarde anterior. Despois de dous meses, dado que se falou moito nos medios da implicación do pai no crime e das súas actividades aquela tarde, os pais decidiron que a filla declarase ante o xuíz instrutor. Ata entón preferiran afastala dun trámite tan destacado e evitar que se dea a coñecer o seu nome.

O recibo de compra e unha gravación da cámara do banco de Sabadell na rúa Xeneral Pardiñas demostraban que, de feito, alí estivera ese día. O recibo de compra da testemuña, mostrado no xuízo, indicaba as 18:21 como o momento no que se leu o código de barras, e as 18:22:23 cando se abriu a caixa. A testemuña afirmou que en canto pagaron marcharon inmediatamente e viu pasar por diante dela a Asunta co seu pai.

Isto suporía unha incoherencia temporal coa cámara da gasolineira Galuresa, en cuxas imaxes Rosario e Asunta están no seu coche camiño de Teo ás 18:21:24. Tamén coa cámara do Parlamente Gallego que grava o Mercedes Benz ás 18:20:21. A caixa rexistradora da tenda non foi auditada porque pasaran dous meses, pero o testemuño da testemuña de ter recoñecido a Asunta e o seu pai o día da súa morte foi creído por o Xurado, aínda que non se coñecía a hora con total certeza. Ademais, o xuíz instrutor opinou que o importante non era a hora, que podería estar equivocada na caixa rexistradora, senón que a testemuña recoñeceu claramente a Alfonso e á súa filla na tarde do asasinato, o que indicaría que Alfonso mentira cando declarou que se quedou na casa toda a tarde lendo.

Porén, a cámara do banco Sabadell que se expón no documental Bambú Producciones amosa ese mesmo día ás 18:24:54 á testemuña co seu acompañante. Iso suxire que o tempo da caixa rexistradora pode non estar mal. Pero, xa que era imposible que Asunta estivese en dous lugares ao mesmo tempo, e que a vise no coche da súa nai camiño de Montouto a cámara da gasolineira ás 18:21:24 e lonxe de onde di a testemuña que viu a Asunta co seu pai, o que parece indicar que a testemuña non a viu realmente.

De ser certo o que di a testemuña, Asunta agardou no semáforo, camiñou unha cuadra ata a rúa Doutor Teixero e subiu ao coche, que pasa por unha sala do Parlamento de Galicia ás 18:20:21 e á gasolineira ás 18:21:24 horas, pero a testemuña, sen parar en ningún semáforo, chega ata a ribeira do banco Sabadell, a uns 50 ou 60 metros ás 18.24.54 horas, catro minutos e trinta e tres segundos despois.

No xuízo determinouse que a testemuña puido ver a Asunta e o seu pai na rúa ás 18.23 horas.

No apartado 7 de feitos probados, o xurado sinala que a cámara da estación de servizo de Galuresa sufriu un desfase horario: “na cámara de Galuresa ás 18:21 tendo en conta un desfase horario por non sincronización de cámaras, Rosario e Asunta van no Mercedes Benz". Porén, en ningún momento se falara dun desfase temporal para esa cámara; pola contra, ao reconstruír o trazado de Rosario Porto e Asunta esa tarde, os axentes da policía xudicial comprobaran a exactitude dos tempos:

“Non obstante, nas cámaras que se rexistraron e gravaron e obtiveron fotogramas da ruta que si aparece, do parlamento e da estación de servizo de Galuresa, fíxose unha especificación moi detallada de ‘Esta vez aparece aquí pero comparado co tempo real, hai un diferenza de segundos' e non houbo ningún problema en indicalo".

José Luis Gutiérrez Aranguren, avogado de Rosario Porto

"Desde que Doña Charo sae do garaxe, ás 18.14 horas, ata que chega a Galuresa ás 18.21 horas, se verifica e cotexa todo este itinerario".

Belén Hospido, avogada de Alfonso Basterra

O xuíz instrutor, ao interrogar a Rosario Porto sobre os movementos daquela tarde, díxolle: "Ata o cronometramos".

A cámara do banco Sabadell non foi exposta no xuízo nin polo fiscal nin por ningunha das defensas. Esa mesma cámara gravara a Rosario camiñando dous meses antes cando ía ao garaxe buscar o coche, e a hora daquela. cámara si fora inspeccionada. A caixa registradora, non. O avogado de Rosario Porto: "Esa caixa (a caixa rexistradora para a compra das zapatillas) nunca foi inspeccionada para ver se foi a tempo ou non, algo que se fixo en todos os demais rexistros e gravacións de cámaras".

A defensa de Alfonso Basterra indicou que a testemuña viu a Asunta co seu pai pero outro día, xa que, de feito, Asunta e o seu pai pasaran outro día por esa mesma rúa.

Se Asunta tomou o orfidal na casa do seu pai, a inxestión oral do orfidal tarda unha hora en ter o seu máximo efecto, pero segundo a testemuña, que a ve camiñando arredor das 18:23 horas, Asunta camiñaba con normalidade. A explicación dada polos toxicólogos e o forense que realizou a autopsia é que o lorazepam é unha das benzodiazepinas que menos efecto ten como relaxante muscular. Asunta podía sentir unha forte somnolencia, pero sen falta de coordinación dos movementos nin dificultade para camiñar. Os avogados defensores destacaron que, con tal inxesta de lorazepam, Asunta estaría nese momento en coma e que a cantidade inxerida era, segundo os forenses, "necesariamente tóxica". Preguntada pola defensa, a testemuña confirmou que Asunta camiñaba con normalidade e que se andara estrañamente o notaría.

Outro problema que deixou o testemuño da moza compañeira de Asunta e que só se abordou de pasada no documental de Atresmedia é de onde viña Alfonso con Asunta, por que abandonara a súa casa e a rúa pola que pasa o Mercedes de Rosario para volver despois a esa mesma rúa. Se Alfonso Basterra intentou evitar as cámaras e só acompañou a Asunta para metela no coche da súa nai o máis discretamente posible, non ten sentido.

Na denuncia pola desaparición de Asunta, Rosario afirma que a deixou na casa, pero ás poucas horas da investigación achega un detalle máis: ao saír no seu Mercedes cara á leira, parara en dobre fila diante do portal da súa casa para levar unha bolsa para gardar os bañadores que ía recoller a Teo á casa de campo. Na súa declaración final, uns días despois, recoñece que parou en dobre fila, subiu a buscar un bolso e Asunta saíu con ela. Durante dous meses, antes do testemuño da compañeira de estudos, os axentes de instrución e o xuíz instrutor asumiron que Rosario se detivo en dobre cola para recoller á nena, ademais de que Alfonso Basterra axudara a Rosario Porto a baixar a nena, porque estaba drogada.

"Cando subiu á súa filla baixou ao coche, quen a axudou a subirla ao coche? Porque a súa filla estaba tan drogada que lle foi imposible subir soa". Xuíz instrutor, José Antonio Vázquez Taín.

A formulación da pregunta indica a túa crenza de que a nena non andaba pola rúa. Nas conversas rexistradas durante o seu confinamento nos calabozos, a nai pregúntalle a Alfonso dúas veces se saíu da casa na tarde da desaparición de Asunta, indicando que non se atoparon na rúa porque a pregunta non tería sentido se o houbese visto. Estas conversacións non foron utilizadas no xuízo porque foron consideradas gravacións ilegais.

Rosario: Non saíches da casa en toda a tarde?

Alfonso: Non, de ningún xeito, tranquila.

Rosario: Estás seguro, non, Alfonso?

Alfonso: Douche a miña palabra de honra, bebé. Douche a miña palabra de honra, Charo, de que non saín da casa.

(Gravación da terceira noite nas celas da Comandancia da Garda Civil na Coruña, 26 de setembro de 2013.)

O xurado considerou probado (no apartado 9 de feitos probados), pola declaración da testemuña que colocou a Alfonso con Asunta sobre as 18.22 horas na rúa Xeneral Pardiñas, que Rosario non parou a coller unha bolsa e marchou coa moza, como ela finalmente declarara, senón que Rosario parou a recollelos aos dous porque xa estaban na rúa. Nada indicaba que Alfonso volvese á súa casa e aínda que "as cámaras deixan claro que polo menos Rosario e Asunta están no coche, non obstante, ningunha cámara pode descartar a presenza de Alfonso nel". Dado que ningunha cámara captou a parte traseira do Mercedes Benz de Rosario, non se podía descartar que o pai estivese escondido alí.

O Tribunal Superior de Xustiza de Galicia corrixiu esta afirmación. Na casa de Montouto onde se produciu o asasinatos só se podía localizar a nai, non o pai. O argumento do xurado considerouse "un razoamento pouco racional" e "incompatible cos criterios lóxicos de indución baseados en feitos probados". Aínda así, tanto o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia como o Tribunal Supremo entenderon que o pai era igualmente culpable do mesmo delito e foi condenado á mesma pena porque o planificaran conxuntamente e interviñeran con actos esenciais na execución do plan.

O xurado declarou por unanimidade a Rosario Porto e Alfonso Basterra culpables da morte da súa filla Asunta. Concluíu que a sedaron durante meses e a asfixiaron por sufocación. Tras non encontrar «feitos non probados», mostráronse non favorábeis ao indulto nin á suspensión da pena. O xurado foi, incluso, máis alá que o fiscal, ao non rexeitar a posibilidade de que Basterra fose tamén no coche até Teo coa nena e a nai.

Durante a lectura do veredicto, Alfonso Basterra negou varias veces con movementos da cabeza. Rosario Porto permaneceu inmóbil ata o final e despois comezou a chorar. O fiscal solicitou 18 anos de prisión por asasinato con aleivosía. A acusación popular pediu a «pena máxima» para os pais, de 20 anos de prisión.

No veredicto non se discutiu o posible motivo do asasinato, que tampouco conseguiu esclarecer satisfactoriamente a investigación, o que deu lugar a numerosas hipóteses e conxecturas con pouco fundamento real na prensa e nas redes sociais.

Sentenza e prisión

En novembro de 2015, apenas dúas semanas despois de coñecerse o veredicto, a sección sexta da Audiencia Provincial da Coruña condenou definitivamente aos pais por un delito de asasinato coa concorrencia da agravante de parentesco a 18 anos de prisión con especial prohibición para o exercicio da patria potestade durante este período de tempo e pago das custas.

O 16 de marzo de 2016, o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia desestimou os recursos dos avogados de ambos e confirmou a condena de 18 anos, aínda que recoñeceu que foi Rosario a que asfixiou á súa filla.

O 22 de novembro, o Supremo tamén desestimou os recursos das defensas, recoñecendo que non había constancia da presenza de Alfonso Basterra na casa onde supostamente se produciu o asasinato, pero condenándoo de todos os xeitos “xa que participou en igualdade de condicións con Rosario Porto. e interveu en actos esenciais que conduciron á execución do feito delituoso", "sen a intervención do recorrente [Alfonso Basterra] non se puido levar a cabo o macabro desenlace".

En xuño de 2017, o Constitucional non admitiu a trámite o recurso de amparo interposto pola defensa de Rosario Porto, así como tampouco admitiu a trámite o recurso de Alfonso Basterra, presentado por unha letrada adscrita de oficio, tras a dimisión da súa avogada Belén Hospido.

Desde o seu encarceramento, os pais de Asunta, a pesar de estar no mesmo cárcere, nunca se volveron a atopar, salvo no xulgado. Non mantiveron ningunha relación despois da sentenza.

Rosario Porto intentou suicidarse en prisión en dúas ocasións. O 24 de febreiro de 2017, tras anunciarse que ía ser trasladada ao centro penitenciario da Lama de Pontevedra, atopábase inconsciente por inxerir somníferos que viña acumulando e tivo que ser ingresada nun centro hospitalario. Posteriormente foi trasladada, e o 12 de novembro de 2018, no seu novo cárcere, intentou quitarse a vida aforcándose nas duchas cun cordón do suadoiro no pescozo, pero a aparición repentina doutro interno salvouna. O 12 de novembro, foi ingresada na enfermería da prisión debido a unha profunda depresión.

O 22 de marzo de 2020 foi trasladada ao cárcere de mulleres de Brieva, en Ávila, unha decisión que non aceptou de boa gana. Nun primeiro momento aplicouselle o protocolo antisuicidio, que en total se aplicou seis veces durante a súa condena.

Por ser avogada, Rosario Porto podía axudar aos seus compañeiros de prisión a preparar recursos xudiciais ou a coñecer mellor a súa situación procesual. Enviara cartas a Institucións Penitenciarias e ao Valedor do Pobo.

Rosario Porto, que sempre mantivo firmemente a súa inocencia, quitouse a vida o 18 de novembro de 2020, colgándose dunha fiestra cun cinto feito de tea de folla na súa cela do Centro penitenciario de Brieva (Ávila), onde cumpría a súa condena. Deixoulle toda a súa propiedade, con bens inmobles valiosos, a Marta, unha amiga da familia, que a visitaba con frecuencia, e nada ao seu exmarido.

Publicacións e medios

A desaparición e morte de Asunta Basterra foi un feito criminal de enorme repercusión nos medios na súa época. O Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia e a Facultade de Xornalismo da Universidade de Santiago de Compostela criticaron nun comunicado o tratamento informativo dado ao caso Asunta.O BNG levou esta crítica ao parlamento e pediu á Xunta que promova o cumprimento por parte dos medios, públicos e privados, dos códigos éticos sobre casos de violencia que afecten a menores.

A finais de 2014, a xornalista criminal Cruz Morcillo publicou "El crimen de Asunta", onde recollía unha gran cantidade de datos sobre a investigación e as dilixencias do caso, que cubrira para ABC e El programa de Ana Rosa. .

O 6 de outubro de 2016, ETB publicou un documental titulado El caso Asunta, dentro do programa El lector de huesos, no que o antropólogo forense Paco Etxeberria comentou os detalles da autopsia.

O 24 de maio de 2017, estreouse un programa de televisión en catro partes sobre o caso, denominado Lo que la verdad esconde: Caso Asunta, dirixido por Elías León Siminiani. Pasou a estar dispoñible internacionalmente en Netflix en febreiro de 2019.

En 2018, o tradutor inglés afincado en Santiago de Compostela, Mark Guscin, publicou "The murder of Asunta Yong Fang" para o público angloparlante.

El caso Asunta, unha miniserie de seis capítulos, estreouse o 26 de abril de 2024 en Netflix.

Véxase tamén

Bibliografía

• Guscin, Mark (2018). The murder of Asunta Yong Fang (en inglés). Cambridge: Cambridge Scholars. ISBN 978-1-5275-1150-7. 
• Morcillo, Cruz (2014). El crimen de Asunta (en castelán). Madrid: La Esfera de los Libros. ISBN 9788490602393. 

Outros artigos

• Rosario Porto Ortega