Castela e León
 | Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde xaneiro de 2019.) |
| Castela e León | |||
|---|---|---|---|
| Castilla y León | |||
| |||
| |||
.svg) | |||
| Estado |  España | ||
| Capital | Non declarada | ||
| • Poboación | n/d | ||
| Cidade máis poboada | Valladolid | ||
| Lingua oficial | Castelán1 | ||
| Forma de goberno | Xunta | ||
| Alfonso Fernández Mañueco (PP) | |||
| Estatuto | 30 de novembro de 2007 | ||
| Superficie | Posto 1º | ||
| • Total | 94.223 km² | ||
| Costas | 0 km | ||
| Poboación | Posto 6º | ||
| • Total | 2 553 301 (2008) hab. | ||
| • Densidade | 26,58 hab./km² | ||
| Xentilicio | castelán-leonés / castelá-leonesa | ||
| Fuso horario | UTC+1 | ||
| • Horario de verán | UTC+2 | ||
| Dominio de Internet | .es | ||
| Código ISO | ES-CL | ||
1 O galego e o leonés non son linguas oficiais mais gozan de certa protección. | |||
Castela e León[1] (en castelán: Castilla y León, en leonés: Castiella y Llión) é unha comunidade autónoma constituída en 1983, cuxo territorio se sitúa na parte centro-norte do territorio español. Limita ó oeste con Galicia e Portugal; ó norte con Asturias, Cantabria, País Vasco e A Rioxa; ó leste con Aragón; e ó sur con Estremadura, Comunidade de Madrid e Castela-A Mancha.
Forman esta comunidade nove provincias: Ávila, Burgos, León, Palencia, Salamanca, Segovia, Soria, Valladolid e Zamora; sendo a comunidade autónoma española con máis provincias. É a rexión máis extensa de Europa.[2]
Xeografía[editar | editar a fonte]
A comunidade autónoma esténdese basicamente sobre a meseta norte, sendo asucada polo Douro, o cal forma a conca homónima, a maior de España. Polo tanto, os seus límites veñen configurados por cordilleiras ou outros accidentes xeográficos: ó norte coa Cordilleira Cantábrica, os Montes de León ó noroeste, co Sistema Central ó sur e coa Cordilleira Ibérica ó leste.
A superficie existente entre estes accidentes xeográficos é basicamente unha extensa meseta de moi elevada altura (700-900 metros sobre o nivel do mar). Estas altas chairas mostran na súa degradada vexetación a ocupación humana que contribuíu á perda forestal.
Os maiores ríos que asucan esta comunidade autónoma son o Douro e o Ebro. Os demais veñen sendo afluentes destes ou doutros ríos. Por tanto, o territorio de Castela e León está entre as tres vertentes españolas (cantábrica, mediterránea e atlántica). As maiores concas hidrográficas que hai en Castela e León son:
Clima[editar | editar a fonte]
Castela e León ten un clima mediterráneo continentalizado, con invernos longos e fríos, con temperaturas medias de entre 4 e 7 °C en xaneiro e veráns curtos e calorosos (medias de 19 a 22 °C), pero cos tres ou catro meses de aridez estival característicos do clima mediterráneo. As precipitacións, cunha media de 450–500 mm anuais, son escasas, acentuándose nas terras máis baixas.
Debido á barreira montañosa de Castela e León, os ventos marítimos quedan freados, detendo dese modo as precipitacións. Debido a iso, as choivas caen dun xeito moi desigual no territorio castelán e leonés. Mentres que no centro da conca do Douro rexístrase unha media anual de 450 mm, nas comarcas occidentais dos montes de León e a Cordilleira Cantábrica as precipitacións chegan aos 1.500 mm ao ano.
A elevada altitude da Meseta e as súas montañas acentúa o contraste entre as temperaturas do inverno e o verán, así como as do día e a noite.
Historia[editar | editar a fonte]
- Véxase tamén: Reino de Castela e Reino de León.
Castela e León é teoricamente o resultado da unión do territorio que comprendía os antigos reinos de León e Castela. Porén, as fronteiras non cadran, na súa unión, coas dos ditos reinos. Na práctica, é a unión das antigas rexións de León e de Castela a Vella, sen contar coa Rioxa nin Cantabria.
En 1978, Castela e León obtén un réxime preautonómico, e finalmente, en 1983, obtén a autonomía, por medio do seu Estatuto de autonomía.
Organización territorial[editar | editar a fonte]
Consta de nove provincias: Ávila, Burgos, León, Palencia, Salamanca, Segovia, Soria, Valladolid e Zamora. As capitais provinciais recaen nas cidades homónimas ás súas provincias correspondentes.
Recoñécese a concorrencia dunhas características xeográficas, sociais, históricas e económicas do Bierzo, no oeste da provincia de León, creándose a Comarca do Bierzo,[3] administrada polo Consello Comarcal do Bierzo.
Demografía[editar | editar a fonte]
A poboación de Castela e León é de aproximadamente 2 millóns e medio de habitantes. Tendo en conta a súa extensión (94.224 km²), ten unha moi baixa densidade de poboación (27 habitantes por km²), moi inferior á media nacional (78 hab/km²).
Esta poboación, está, ademais, moi irregularmente distribuída. Existen catro cidades de máis de 100.000 habitantes (Valladolid, Burgos, Salamanca e León, ordenadas segundo a poboación). En 2005, 1 287 607 de persoas vivían en cidades con máis de 20.000 habitantes, nas cidades anteriormente citadas e Palencia, Ponferrada, Zamora, Segovia, Ávila, Miranda de Ebro, Soria, Aranda de Duero, San Andrés del Rabanedo, Laguna de Duero e Medina del Campo. Polo tanto, aproximadamente a metade da poboación vive en cidades maiores a 20.000 habitantes e a outra metade en menores a 20.000 habitantes. Isto dá lugar a un inxente número de vilas pequenas.
A sangría demográfica é moi grande: entre 1950 e 1981 baixou nun 10 %. A esta perda de poboación contribúe o avellentamento xeral da comunidade autónoma, pero especialmente das zonas rurais, enormemente elevado. Tamén baixou a súa poboación se a comparamos con España: mentres que en 1960 o 9,3 % dos españois vivía nas provincias que actualmente forman esta comunidade, en 1981 só era o 7 %, e esta cifra segue baixando.
Cidades máis poboadas[editar | editar a fonte]
| Listaxe | Cidade | Provincia | Pob. | Listaxe | Cidade | Provincia | Pob. |  Valladolid  Burgos  Salamanca |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Valladolid | Valladolid | 298.412 | 11 | Miranda de Ebro | Burgos | 35.522 | |
| 2 | Burgos | Burgos | 175.821 | 12 | Aranda de Duero | Burgos | 32.856 | |
| 3 | Salamanca | Salamanca | 144.228 | 13 | San Andrés del Rabanedo | León | 30.615 | |
| 4 | León | León | 124.303 | 14 | Laguna de Duero | Valladolid | 22.725 | |
| 5 | Palencia | Palencia | 78.412 | 15 | Medina del Campo | Valladolid | 20.510 | |
| 6 | Ponferrada | León | 64.674 | 16 | Arroyo de la Encomienda | Valladolid | 18.638 | |
| 7 | Zamora | Zamora | 61.406 | 17 | Villaquilambre | León | 18.638 | |
| 8 | Ávila | Ávila | 57.744 | 18 | Benavente | Zamora | 17.935 | |
| 9 | Segovia | Segovia | 51.674 | 19 | Santa Marta de Tormes | Salamanca | 14.805 | |
| 10 | Soria | Soria | 39.398 | 20 | Béjar | Salamanca | 12.739 | |
| Censo 2019[4] | ||||||||
Economía[editar | editar a fonte]
Os campos de Castela e León son extremadamente áridos e secos, e polo tanto predomina o cultivo de secaño. Con todo, o regadío foi gañando importancia nas zonas dos vales do Douro, o Pisuerga e o Tormes. Destacan as novas tecnoloxías sobre todo en áreas como a Provincia de Valladolid ou a Provincia de Burgos onde a produción por hectárea é das máis elevadas de España. A área máis fértil castelán-leonesa coincide co val do Esla, en León, nos campos de Valladolid, xa Tierra de Campos, unha comarca que se estende entre Zamora, Valladolid, Palencia e León.
A industria de Castela e León ocupaba o 18% da poboación activa e achegaba o 25% do PIB en 2000. Tanto en Burgos como en Valladolid, onde hai unha importante industria do automóbil, papeleira e química, concéntrase a maioría da actividade industrial do territorio castelán-leonés. Outras industrias son a industria téxtil en Béjar, as industrias de tellas e os ladrillos en Palencia, a industria azucreira en León, Toro e Benavente, a industria farmacéutica en León e a metalúrxica e siderúrxica en Ponferrada.
Ao longo da década de 1990 creceu a afluencia turística en Castela e León, propiciada sobre todo polo valor histórico e cultural das súas cidades, e tamén polo atractivo natural e paisaxístico das súas diferentes comarcas. En 2001, Castela e León recibiu uns 315.000 visitantes, 42.000 dos cales eran estranxeiros.
O comercio interior de Castela e León concéntrase no sector da alimentación, a automoción, o tecido e o calzado. Para o comercio exterior, segundo a rexión, expórtanse principalmente vehículos e chasis de automóbiles en Ávila, Palencia e Valladolid, pneumáticos en Burgos e Valladolid, barras de aceiro e manufacturas de lousa en León, carne de vacún en Salamanca, porcos en Segovia, manufacturas de caucho en Soria e carne de cabra e ovella, xunto con viño, en Zamora. Castela e León tamén exporta moito veu sendo a provincia de Valladolid a que máis botellas vende no estranxeiro. En canto á importación, van á cabeza os vehículos e os seus accesorios, como os motores ou os pneumáticos.
Política[editar | editar a fonte]
 | Este artigo (ou sección) está desactualizado(a). A información fornecida mudou ou é insuficiente. |
O partido que goberna en Castela e León é o Partido Popular, que conseguiu maioría simple nas eleccións autonómicas de 2015. O presidente da Xunta de Castela e León é Juan Vicente Herrera.
| ||||||||||
| Partido | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 |
| Partido Popular (PP) | 39a | 32b | 43 | 50 | 48 | 48 | 48 | 53 | 42 | 29 |
| Partido Socialista Obrero Español (PSOE) | 42 | 32 | 35 | 27 | 30 | 32 | 33 | 29 | 25 | 35 |
| Podemos | 10 | 1 | ||||||||
| Ciudadanos - Partido de la Ciudadanía (C's) | 5 | 13 | ||||||||
| Unión del Pueblo Leonés (UPL) | 2 | 3 | 2 | 2c | 1 | 1 | 1 | |||
| Izquierda Unida (IU) | 1 | 5 | 1 | 1 | 1 | |||||
| Partido Castellano-Tierra Comunera (PCAS-TC) | 1 | |||||||||
| Centro Democrático e Social (CDS) | 2 | 18 | 5 | |||||||
| Partido Demócrata Liberal (PDL) | 1 | |||||||||
| Partido Demócrata Popular (PDP) | a | 1 | ||||||||
| Solución Independente (SI) | 1 | |||||||||
| VOX | 1 | |||||||||
| XAV | 1 | |||||||||
Notas
aAP-PDP-PL; bFederación de Partidos de Alianza Popular (AP); cA mediados de 2008, UPL suspendeu aos seus dous diputados, aínda que non abandonaron o seu escano.
Medios de comunicación[editar | editar a fonte]
Castela e León posúe unha cadea de televisión propia, Castilla y León Televisión, así como unha emisora de radio. En prensa escrita ademais de diarios locais e provinciais destaca o El Norte de Castilla, primeiro xornal de Castela e León.
Transporte[editar | editar a fonte]
Por esta rexión pasan as principais vías de comunicación que unen as rexións do norte de España coa capital, Madrid e o sur peninsular, así como as redes que aseguran unha rápida circulación entre a Europa continental e o continente africano. Doutra banda, a vía de transporte máis curta, rápida e cómoda que enlaza Portugal con Europa é a que atravesa esta rexión. En consecuencia, Castela e León atópase no centro no que se conectan os fluxos comerciais entre o norte e o sur da Península e entre Portugal e o resto de Europa. Ademais, a súa proximidade a Madrid é outro factor adicional que impulsa o tráfico que transcorre polas terras castelás e leonesas.
Os principais eixos viarios do tráfico de mercancías e viaxeiros son as estradas radiais A-1, autovía do Norte e A-6, autovía do Noroeste. Tamén ten importancia destacada a A-62, autovía de Castela, que enlaza as cidades de Salamanca, Valladolid, Palencia e Burgos. Nestas tres vías insérense localidades tan importantes como Medina del Campo, Aranda de Duero e Miranda de Ebro.
Castela e León conta con catro aeroportos abertos ao uso civil: o Aeroporto de Valladolid, na localidade de Villanubla, próxima a Valladolid, que rexistra o maior volume de tráfico aéreo da Comunidade e é de uso mixto civil e militar; o Aeroporto de León, na localidade de La Virgen del Camino, no alfoz leonés, tamén de uso mixto civil-militar; o Aeroporto de Salamanca, en Matacán, anteriormente exclusivo para voos chárter e hoxe xa con voos regulares, e o Aeroporto de Burgos, na localidade de Villafría, o de máis recente apertura (2008).
Ademais a rede de ferrocarril é moi ampla e as súas principais liñas van desde Madrid ata a cornixa cantábrica e Galicia, con paradas en Astorga, Burgos, León, Miranda de Ebro, Palencia, Ponferrada e Valladolid todas elas importantes nós ferroviarios. Tamén está a liña entre Irún e a fronteira portuguesa (Fuentes de Oñoro, en Salamanca) que é parte da liña París-Lisboa.
Gastronomía[editar | editar a fonte]
A Gastronomía de Castela e León é amplamente coñecida pola calidade dos seus viños e carnes. Algunhas das súas marcas de calidade son mundialmente coñecidas: os seus viños, con 9 denominacións, entre as que destacan D.O. Ribera del Duero, D.O. Toro ou D.O. Rueda. Embutidos e carnes curadas ou frescas, con 16 Indicacións Xeográficas Protexidas e marcas de calidade, entre as que destacan Xamón de Guijuelo, Lechazo de Castela e León, Cochinillo de Segovia, Chacina de León ou Chourizo de Cantimpalos.
Algúns dos seus pratos típicos son: o lechazo asado, o cochinillo asado, a sopa de allo, os judeones de segovia, a galiña en pepitoria, ou as variedades da morcilla de Burgos, como a morcilla de Aranda. Tamén son típicos varios doces e sobremesas de repostería, como as Xemas de Santa Teresa.
Galería de imaxes[editar | editar a fonte]
-
-
Catedral de Zamora
-
Catedral de León
-
Catedral de Palencia
-
Igrexa de San Pedro, Soria.
-
Alcázar de Segovia
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Anaír Rodríguez Rodríguez, Montserrat Davila Ventura. Lingua galega: dúbidas lingüísticas (PDF). Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo. p. 101. ISBN 84-8158-266-2.
- ↑ Susana Gutiérrez (21-7-2017). "Herrera reivindica a Castilla y León, una región «europea grande de verdad»". El Norte de Castilla (en castelán). Consultado o 24-3-2018.
- ↑ Lei 1/1991 de 14 de marzo, pola que se crea e regula a comarca do Bierzo. Data do B.O.C.Y.L.: 20-03-1991 Nº Boletín: 55 / 1991
- ↑ INE 2019.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
 |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Castela e León  |
Outros artigos[editar | editar a fonte]
Ligazóns externas[editar | editar a fonte]
- Xunta de Castela e León (en castelán)
- Cortes de Castela e León Arquivado 12 de decembro de 1998 en Wayback Machine. (en castelán)
| ||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
