Artur III da Bretaña

Artur III da Bretaña
	;
Nome orixinal	(fr) Arthur III de Bretagne
Biografía
Nacemento	24 de agosto de 1393 ; Château de Suscinio, Francia (pt)
Morte	26 de decembro de 1458 (65 anos); Nantes, Francia
Lugar de sepultura	Catedral de Nantes
Condestável da França (pt)
	7 de marzo de 1425 –
Datos persoais
Relixión	Cristianismo
Actividade
Ocupación	militar
Carreira militar
Conflito	Guerra dos Cen Anos ; Batalla de Agincourt
Outro
Título	Duque
Familia	Montfort of Brittany (en)
Cónxuxe	Margarida de Borgoña (1423 (Gregoriano)–); Joana de Albret ; Catarina de Luxemburgo-Saint-Pol
Pais	Xoán IV da Bretaña e Xoana de Navarra
Irmáns	Maria da Bretanha; Margarida da Bretanha; Branca da Bretanha; Ricardo de Étampes; Xoán V da Bretaña
Descrito pola fonte	Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron; Encyclopædia Britannica

Artur III da Bretaña (en bretón: Arzhur III) coñecido como o Condestábel de Richemont ou Artur III o Xusticieiro, nado no castelo de Suscinio / Sarzeau o 24 de agosto de 1393 e finado en Nantes o 26 de decembro de 1458, fillo de Xoán IV da Bretaña, duque da Bretaña, e da súa terceira esposa, Xoana de Navarra, foi condestábel de Francia a partir de 1425 e duque da Bretaña de 1457 a 1458.

Traxectoria

Recibiu de seu pai o "honor" de Richmond, en Inglaterra, chamado "honor", xa que os reis de Inglaterra rexeitaban que os bretóns levasen o título de conde. Tamén foi duque de Turena, conde de Dreux, de Étampes, de Montfort e de Ivry e barón de Parthenay en 1415, pero a doazón non foi efectiva ata 1427.

Xoán V da Bretaña levaba unha política de tratar ben aos dous partidos, inglés e francés. Cando asinou o tratado de Troyes que desposuía a Carlos VII de Francia, autorizou ao seu irmán Artur a loitar baixo a bandeira francesa.

Artur combateu aos inglese desde moi novo. Ferido e prisioneiro na batalla de Agincourt (Azincourt) en 1415, estivo preso en Inglaterra durante cinco anos. O 7 de marzo de 1425 foi nomeado condestábel de Francia polo rei Carlos VII.

Un compromiso temperán

A principios do século XV, o duque da Bretaña Xoán V o Anglófilo contemporizaba coas influencias francesas e inglesas. As privilexiadas ligazóns económicas da Bretaña con Inglaterra poderían orientalo cara a unha alianza Ultra-Mancha. Con Francia, a desconfianza persistía, consecuencia, entre outras cousas, do fracasado intento de anexionar o ducado polo reino francés en 1378. Artur de Richemont, con todo, foi autorizado por Xoán V, o seu irmán, a recrutar tropas na Bretaña para servir a causa dos Armagnac contra os Borgoñóns, na guerra civil que desgarrou o reino de Francia.

Captividade

Mantido nas súas funcións despois do cerco de Arras, Artur regresou a París en outubro de 1414. Apreciado polo delfín, recibiu as terras de Xoán II de Parthenay-Larchevêque, culpábel a ollos do rei de defender a causa dos Borgoñóns no cerco de Arras. Para recoller as posesións e bens deste señor, xulgado rebelde, Richemont tivo que entrar en campaña en xuño de 1415.

En agosto, o desembarco das tropas inglesas de Henrique V de Inglaterra, en Normandía, transtornou as prioridades. Richemont reúnese entón co delfín Luís de Francia en Azincourt liderando un forte continxente de homes de armas da Bretaña. Incitado na mañá do 25 de outubro, o desastre completouse a última hora da tarde. Os xoves cabaleiros de elite franceses morreron na flor da idade. Richemont non saíu ben parado: ferido, foi levado en catividade en Inglaterra. Comeza un longo período de catividade para o novo príncipe bretón. Preso no castelo de Fotheringay, foi trasladado en 1420 á Torre de Londres, baixo a vixilancia de Roger Ashton. Aínda que detido, Richemont concedeu poderes ao seu irmán, Xoán V da Bretaña, para defender os seus intereses e negociar unha tregua nos asuntos persoais que o opoñían ao señor de Parthenay-Larchevque.

Henrique V pronto autoriza, baixo a presión da diplomacia, ir a Francia ao seu valioso prisioneiro. Richemont abandonou Inglaterra en setembro de 1420, acompañado dalgúns cabaleiros bretóns. En maio de 1422, sempre cativo dos ingleses, asistiu impotente á captura de Meaux . Uns días despois, Richemont foi testemuña da entrada triunfal do rei Henrique V de Inglaterra enParís. Os historiadores franceses da época non lle perdoaron este período pasado xunto aos ingleses, sospeitando que estaba tentado de abrazar a causa do inimigo. Non é finalmente máis que despois da morte do monarca inglés cando Artur recupera a liberdade total, considerando que non debe máis nada aos ingleses. Esta vez foron os historiadores británicos os que non o valoraron moito.

A elección das armas francesas

Libre de toda traba, Richemont afánase a negociar os termos do seu matrimonio con Margarida, duquesa de Guiena, viúva do delfín Luís e irmá do duque de Borgoña Filipe III o Bo. O matrimonio celebrouse en Dijon o 10 de outubro de 1423.

O desastre francés de Verneuil (1424) deixou vacante o posto de condestábel de Francia: unha entrevista preliminar entre Carlos VII e Artur da Bretaña tivo lugar en outubro de 1424, en Angers. Richemont acepta a espada do condestábel que o rei lle enviou, en Chinon, o 7 de marzo de 1425. Non obstante, o entendemento foi de curta duración. O círculo de Carlos VII esfórzase por prexudicar a Richemont ante o rei. A principios de 1426, Richemont reuniuse co seu irmán Xoán V o Anglofilo na Bretaña para lle enviar os recrutadores de novo antes de cercar sen éxito aos ingleses en Saint-James de Beuvron, preto de Avranches. Unha segunda derrota das tropas enviadas por Richemont a Bas-Courtils, sobre as areas do Mont Saint-Michel, volveu a Xoán V máis prudente. Prohibiu ao seu irmán arriscar a nobreza bretoa por tan pequenas empresas.

A prudencia de Xoán V e a calma diplomática anglo-borgoñoa debilitaron a posición de Richemont ante Carlos VII. Dificultou o recrutamento de tropas na Bretaña e xa non vai poder xogar como mediador entre Carlos VII e Borgoña. Privado da súa pensión de condestábel, Richemont tivo que conformarse con librar batallas secundarias preto de Parthenay e Fontenay-le-Comte.

En febreiro de 1427, con Violante de Aragón, capturou e executou a Pierre de Giac, o "favorito" do rei, que exercía as súas rapinas sobre o tesouro da coroa e fomentaba unha guerra cara e desastrosa aconsellando ao rei.

Os ingleses facían preocupantes progresos. Despois de apoderárense de Laval e Le Mans, as tropas do conde de Salisbury avanzaron cara a Orleáns. En outubro de 1428, intentaron cercar o lugar. Carlos VII négase (a pesar da urxencia da situación) a chamar a Richemont. A desgraza do condestábel prolongouse. A transmisión de socorro a Orleans decidiu a Richemont a pasar por riba das directrices reais que intentaban separalo dos asuntos. Despois de reunir finalmente tropas na Bretaña, o condestábel comezou a súa marcha. Foi durante a súa cabalgata que soubo do levantamento do cerco de Orleáns e da conquista de Jargeau polo exército francés. O achegamento de Richemont sementou o trastorno no exército francés. Despois de consultar aos capitáns, Xoana de Arco decidiu aceptar a súa chegada. A unión tivo lugar non moi lonxe de Beaugency. Perseguidos e derrotados en Patay e Beaugency, os ingleses perderon moitos dos seus líderes. O inglés John Talbot foi feito prisioneiro. A pesar da vitoria, Richemont recibiu a orde de volver e fortalezas pecháronlle as portas ao seu paso.

Vinculado á causa francesa, aínda que sempre de desgraza, Richemont foi a loitar en Normandía, obrigando aos ingleses a dividiren as súas forzas. Finalmente, a caída de George de La Trémoille, en 1433, favorito do rei Carlos VII, abriu a Richemont novas perspectivas politicomilitares.

As campañas vitoriosas

De 1429 a 1457, sacou os ingleses de Normandía e unha parte de Guiena. Foi el quen restaurou a disciplina do exército e creou as compañías de ordenanza (agora xendarmes).

En 1432, no momento do cerco de Pouancé polo seu irmán Xoán V o anglófilo, duque da Bretaña, aceptou loitar ao lado dos ingleses, pero logrou negociar un tratado para acabar co cerco antes de que a cidade caese.

A partir de agora, os bretóns do condestábel fixéronse ilustres en Ile de France e en Normandía. A principios de 1434, con forzas impoñentes enfrontáronse aos ingleses, non moi lonxe de Sillé-le-Guillaume. En xullo de 1434, Richemont logrou levantar os cercos de Laon e Beauvais. Despois gañou a Champaña e a Lorena. Consciente do xiro dos acontecementos, o duque de Borgoña, Filipe o Bo, iniciou, pola súa banda, un achegamento a Francia. Na primavera de 1435, capitáns bretóns, baixo a orde do condestábel, sorprenderon a gornición inglesa de Saint-Denis e puideron instalarse aí provisionalmente. Non obstante, para botar fóra aos inglese de París, era preciso manterse alí dun xeito duradeiro.

O 8 de marzo de 1436, Carlos VII nomeou a Richemont tenente xeneral de Ile-de-France, Normandía, Champaña e Brie, coa tarefa de retomar París. Recibido o reforzo de tropas borgoñoas, os ingleses foron rexeitados ás portas da capital. O 13 de abril de 1436, Richemont presentouse baixo as murallas da cidade. A cidade estaba en plena efervescencia. Vítimas do furor popular dos parisienses, os ingleses tiveron que refuxiarse na fortaleza de Saint-Antoine. O 15 de abril, a gornición capitulou. A toma de París reforzou aínda máis a posición de Richemont ante Carlos VII, xa que os bretóns do condestábel se distiguiron na Illa de Francia xunto aos grandes capitáns franceses, Jean de Dunois, Étienne de Vignolles (La Hire) e Jean Poton de Chaintrailles.

Apareceron algúns receos ás veces como no cerco de Montereau en 1437, onde un cronista refírese ao medo dos franceses a ver os bretóns apoderarse da cidade diante deles.

En 1437, en concerto con Pierre de Rieux, apoderouse do Pays de Caux. En xullo de 1439, Richemont e os seus capitáns, Pierre de Rostrenen, Tugdual de Kermoysan e Jean Budes, iniciaron o cerco de Meaux, unha das fortalezas máis sólidas do reino. Meaux caeu o 12 de agosto tras unha irresistíbel ofensiva. Olivier de Coëtivy recibiu a garda do lugar da man do condestábel de Richemont, que volveu a París para atopar ao rei. Nos meses seguintes, Richemont intentou reorganizar o exército inaugurando unha longa serie de regras. En 1441, a conquista de Pontoise puxo fin á reconquista da Ille de France.

En 1440, a revolta chamada da peste tratou de desfacerse del. En 1442, a expedición de Tartas brindoulle ao condestábel a oportunidade dunha verdadeira demostración de forza en Guiena e Gascuña.

No aspecto persoal, Richemont contraeu un segundo matrimonio con Xoana de Albret antes de chegar á Bretaña, en decembro, para ver a Francisco I da Bretaña, o novo duque, o seu sobriño, e facer a súa entrada na cidade de Rennes.

As treguas de Tours, concluídas en 1443, permitiron ao condestábel a afastar aos combatentes perigosos do reino e continuar as súas reformas militares en nome de Carlos VII.

Por este motivo, a reconquista de Guiena, que marca o final das operacións militares da Guerra dos Cen Anos, tivo lugar sen el. En 1453, os bretóns que servían a Castillon, fóra das ordes do condestábel que estaba separado, foron enviados polo xove Francisco II da Bretaña, conde de Étampes.

O caso Gil na Bretaña

O 24 de abril de 1450, Olivier de Méel, antigo escudeiro de Artur en 1442, asasinou a Gil da Bretaña, fillo de Xoán V o Anglófilo e señor de Champtocé, representante do partido proinglés no ducado. Gil era sobriño de Artur e irmán do duque Francisco I da Bretaña. O seu homicidio consagrado, Olivier de Méel fuxiu a Francia onde atopou asilo no castelo de Marcoussis en chan francés. Alí foi levado por dous escudeiros de Artur, para levalo a ser executado en Vannes o 8 de xuño de 1451, o que creou un conflito co rei de Francia.

Artur III, duque da Bretaña

O 22 de setembro de 1457, Artur de Richemont viu morrer á súa vez o seu segundo sobriño, Pedro II da Bretaña, sucesor de Francisco I da Bretaña. Esta desaparición converteuno no novo duque da Bretaña. Despois dun curto principado de trece meses, morreu á súa vez, deixando o ducado a seu sobriño, Francisco II da Bretaña, o fillo máis vello de Ricardo da Bretaña (Richard d'Étampes). Dise que estaba preparando a invasión de Inglaterra.

Artur III e a homenaxe

Fixo unha homenaxe non ligada pola Bretaña. En ocasión dunha invitación do rei a regresar, como par de Francia, a Montargis para o proceso do duque de Alençon, declara por unha carta do 11 de maio de 1458:

Servín sempre a Carlos e o seu reino; son condestábel, e como tal estou obrigado a obedecer as ordes do rei, pero non como duque da Bretaña. Non son par de Francia, posto que o meu ducado nunca formou parte do reino, e non é un desmembramento del; e para non comprometer a independencia dos meus asuntos, non comparecerei nin en Montargis nin noutro lugar^[1]

Matrimonios

Casou tres veces, pero non tivo descendencia:

O 10 de outubro de 1423 en Dijon, con Margarida de Borgoña, filla de Xoán I Sen medo.
O 29 de agosto de 1442 en Nérac, con Xoana II de Albret (1425 - 1444 ), condesa de Dreux, filla de Carlos II de Albret e Ana de Armañac
O 2 de xullo de 1446 con Catalina († 1492, filla de Pedro I de Luxemburgo, conde de Saint-Pol e Brienne, e Marguerite des Baus.

Non tivo máis que unha filla natural: Jaquette da Bretaña, a "bastarda de Richemont", lexitimada por cartas do rei entregadas en Saumur sen finanzas, no mes de setembro de 1443, casou o 15 de xaneiro de 1438 con Artus Brecart, escudeiro. O seu pai Artur III deulle un dote para casar con cen libras de ingresos que rescatou polo don da señoría de Brehat o 9 de xaneiro de 1451. Artus foi convertido en capitán de Mervant, despois de Saint Aubin du Cormier e Coudray-Salbart, mediante cartas do 8 de outubro de 1457 ás que o duque, o seu sogro, uniu unha pensión anual de sesenta escudos. O 1 de novembro, e por outras cartas do 15 de decembro do mesmo ano, confirmouno en posesión e propiedade da terra de Brehat. O seu fillo, François Brecart, señor da illa de Brehat, foi enviado a Inglaterra en xullo de 1491 pola duquesa Ana, para instar ao rei Henrique VII a enviar auxilio^[2]

Recoñecemento

Unha estatua ecuestre do condestábel feita por Arthur-Jacques Leduc (1905) domina o sitio do Concello de Vannes .
En memoria do condestábel despois do duque da Bretaña, os lexitimistas do condado de Rennes chamaron a súa asociación "Cercle Arthur de Richemont". Este círculo está adherido á Federación Lexitimista Bretoa.
A súa biografía é coñecida pola historia que fixo Guillaume Gruel, un dos seus escudeiros: La Chronique d'Arthur III .

Titulatura

Notas

↑ . Alexandre Mazas (books.google.fr Vies des grands capitaines français du Moyen Âge - Arthur de Bretagne, comte de Richemont, connétable de France, volum sisè, 1828, pàg. 356)
↑ P. Anselme, volum 1, pàg. 461

Véxase tamén

Bibliografía

Etcheverry, Jean Paul. Arthur de Richemont le Justicier. Précurseur, Compagnon et Successeur de Jeanne d'Arc ou L'Honneur d'être Français, París, Editions France-Empire, 1983, ISBN 2-7048-0271-8
Guillaume Gruel, Chronique d'Arthur de Richemont, connétable de France, duc de Bretagne (1393-1458), ed. A. Le Vavasseur, Paris, 1890. A edición dixital da crónica é accesíbel no sitio web da "Bibliothèque nationale".
Eric Le Vouedec, Itinéraire d'Arthur de Richemont, connétable de France, duc de Bretagne (1393-1458), d'après la littérature de son temps, Mémoire de maîtrise, dactyl., Brest, 1990.
Eugène Cosneau, Le connétable de Richemont (Arthur de Bretagne) (1393-1458), París, Hachette, 1886.
Jean Kerhervé, Arthur de Richemont, connétable et duc. Entre guerre et politique, dans la France du s. XVe, en 2000 ans d'histoire de Vannes, Archives municipales de Vannes, Vannes, 1993.
Christian Dutot, Arthur de Richemont (1393-1458) et ses Bretons, Mémoire de DEA, dactyl., Brest, 1992.
Jean Kerhervé, Une existence en perpétuel mouvement, Arthur de Richemont, connétable de France et duc de Bretagne, en Viajeros, peregrinos, mercaderes en el Occidente Medieval, XIII Semana de Estudios Medievales, Estella, 22-26 de juliol de 1991, Pamplona, 1992, pàg. 69-74. Esta publicación é froito dunha comunicación en ocasión dun coloquio internacional.

[1] . Alexandre Mazas (books.google.fr Vies des grands capitaines français du Moyen Âge - Arthur de Bretagne, comte de Richemont, connétable de France, volum sisè, 1828, pàg. 356)

[2] P. Anselme, volum 1, pàg. 461

[1]

[2]