Saltar ao contido

Targa Florio

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:Competición deportivaTarga Florio
Imaxe
Tipoevento deportivo recorrente Editar o valor en Wikidata
Deportedeportes de motor Editar o valor en Wikidata
Localización  e  Datas
LocalizaciónSicilia (Italia) 37°36′00″N 14°00′55″L / 37.599958, 14.015378 Editar o valor en Wikidata
PaísItalia Editar o valor en Wikidata
Vixencia1906 – Editar o valor en Wikidata
Período de ocorrencia1 ano Editar o valor en Wikidata
Outro
Páxina web oficialtarga-florio.it Editar o valor en Wikidata


Alessandro Cagno (1883 - 1971), gañador da primeira Targa Florio en 1906. Na foto a carreira de 1907.

A Targa Florio foi unha carreira de resistencia de automóbiles por estrada aberta celebrada no cordal de Sicilia preto de Palermo. Fundada en 1906, era a carreira máis antiga de autos deportivos, das que formaban o Campionato Mundial Sportscar entre 1955 e 1973. Aínda que as primeiras carreiras consistían en todo un percorrido pola illa, a lonxitude da pista nas últimas décadas da carreira limitouse aos 72 km do Circuíto Piccolo delle Madonie, que foi usado en 11 ocasións.

Logo de 1973, converteuse nun evento nacional de autos deportivos ata que se interrompeu en 1977 debido a problemas coa seguridade. Desde entón dispútase como unha carreira de rally, e forma parte do Campionato Italiano Rally.

Vincenzo Trucco, gañador da Targa Florio de 1908 pilotando un Isotta Fraschini.
Vincenzo Lancia pilotando un Fiat 50 hp na Targa Florio de 1908, terminou segundo.

A carreira foi creada en 1906 polo multimillonario pioneiro piloto de carreiras e entusiasta dos automóbiles, Vincenzo Florio, que creou a carreira Coppa Florio en Brescia, na Lombardía en 1900.

Unha das competicións máis duras de Europa, a primeira Targa Florio cubría 3 voltas que equivalían a 446 km a través de múltiples curvas pechadas nas traizoeiras estradas de montaña, nas alturas, onde con frecuencia producíanse severos cambios no clima. Alessandro Cagno gañou a carreira inaugural de 1906 en nove horas, cunha media de 50 km/h.

A mediados da década de 1920, a Targa Florio converteuse nunha das carreiras máis importantes de Europa, xa que aínda non existían as 24 Horas de Le Mans nin a Mille Miglia. As carreiras de Gran Premio eran eventos illados, non unha serie como na F1 de hoxe.

As vitorias de Mercedes (aínda non se fusionaran con Benz) na década de 1920 causou unha gran impresión en Alemaña, sobre todo a do alemán Christian Werner en 1924, xa que foi o primeiro gañador non italiano desde 1912. Rudolf Caracciola repetiu unha sorprendente vitoria similar na Mille Miglia un par de anos máis tarde. En 1926, Eliska Junková, un dos grandes pilotos femininos na historia dos Grandes Premios, converteuse na primeira muller en competir na carreira.

En 1953, creouse o Campionato Mundial Sportscar da FIA. A Targa converteuse en parte da mesma en 1955, cando Mercedes tiña que lograr as dúas primeiras posición co Mercedes-Benz 300 SLR co fin de vencer a Ferrari polo título. No participaron nos dous primeiros dos 6 eventos, Buenos Aires e as 12 Horas de Sebring, onde puntuaran Ferrari, Jaguar, Maserati e Porsche. Mercedes apareceu e gañou na Mille Miglia, e logo retirouse de Le Mans como sinal de respecto ás vítimas da Traxedia de Le Mans de 1955, pero gañou o Tourist Trophy en Dundrod. Stirling Moss/Peter Collins e Juan Manuel Fangio / Karl Kling terminaron minutos por diante dos mellores Ferrari e aseguraron o título.

Variantes do circuíto

[editar | editar a fonte]

Utilizáronse varias versións da pista. Comezou cunha soa volta ao circuíto de 148 km desde 1906 a 1.911 e 1931. De 1912 a 1914 utilizouse un percorrido polo perímetro de Sicilia, cunha soa volta de 975 km, alargado a 1080 km a partir de 1948 ata 1950. O 148 km do circuíto "Grande" foron acurtados dúas veces, a primeira vez a 108 km, a versión utilizada de 1919 a 1930, e logo á un circuíto de 72 km utilizado de 1932 a 1936 e de 1951 a 1977. A partir de 1951 e ata 1958, a variante longa polo perímetro costeiro da illa utilizouse para un evento separado chamado o Giro di Sicilia (volta a Sicilia).

A saída e a chegada tiñan lugar en Cerda. A volta facíase en sentido anti horario, cara á esquerda, a partir de Caltavuturo e Collesano desde unha altitude de máis de 600 m sobre o nivel do mar, onde os coches aceleraban a partir de Campofelice di Roccella na recta de Buonfornello ao longo da costa, unha recta de máis de 6 km, máis longa que a recta Mulsanne no Circuíto de Sarthe de Le Mans. A versión máis longa do circuíto seguía ao sur a través de Caltavuturo (mentres que a versión máis curta do circuíto de estrada marchaba cara ao leste xusto antes da entrada en Caltavuturo, a través dunha sección montañosa directamente a Collesano) nunha ruta estendida con cambios de altitude, e pasando polas vilas de Castellana e Sottana, virando ao redor das montañas ata a cidade de Castelbuono e reincorporándose á versión máis recente da pista en Collesano. A segunda versión da pista tamén foi ao sur a través de Caltavuturo e tomaba un atallo xusto antes de Castellana a Collesano a través da cidade de Polizzi Generosa. Houbo un circuíto pechado chamado Parque da Favorita usado de 1937 a 1940.

O reto da Targa non tiña precedentes na súa dificultade e a experiencia de condución de calquera das variantes do circuíto era diferente a calquera outro circuíto do mundo agás quizais o de Nürburgring en Alemaña. O orixinal circuíto Grande de 148 km tiña 2.000 curva por volta, o medio de 108 km sobre 1300 - 1.400 curvas por volta e o trazado final, o circuíto Piccolo de 72 km tiña unhas 800-900 curvas por volta. Para poñer isto en perspectiva, a maioría dos circuítos permanentes teñen entre 12 e 18 curvas, e o circuíto máis longo construído no mundo, o circuíto de Nurburgring de 21 km, ten preto de 180 curvas. Así que aprender calquera dos trazados da Targa Florio era extremadamente difícil e requiría, como a maioría dos circuítos longos, polo menos 60 voltas para aprender o trazado, e a diferenza de Nurburgring un circuíto permanente especialmente deseñado e pechado, o trazado da Targa tiña que aprenderse co tráfico aberto ao público e unha volta tardaba en facerse ao redor dunha hora, se había pouco ou ningún tráfico.

Velocidades por volta

[editar | editar a fonte]

Como un evento de rally (e o Illa de Man TT), os coches de carreiras saían un por un cada 15 segundos, como punto de partida unha grella completa non era posible nas estreitas e sinuosas estradas.

O circuíto de vía pública utilizado para a Targa era extremadamente desafiante, un tipo moi diferente a calquera outro circuíto e carreira no calendario deportivo. Todas as variacións de circuítos da Targa tiñan tantas curvas que as voltas rápidas da Targa nunca foron superiores a 128 km/h. Helmut Marko estableceu a marca de volta rápida en 1972 nun Alfa Romeo 33TT3 en 33 min 41 sg. cunha media de 128,253 km/h durante un ataque épico onde rebaixou ata en 2 minutos o tempo de Arturo Merzario e o seu Ferrari 312PB.[1] O máis rápido da historia foi Leo Kinnunen en 1970, rodando no Porsche 908 / 3 a 128,571 km/h ou 33 min 36 segundos..[2]

Debido á lonxitude da pista, os pilotos practicaban a semana anterior á carreira co tráfico aberto, a miúdo cos seus autos de carreira equipados con placas de matrícula. Os pilotos oficiais de Porsche ata visionaban vídeos, unha experiencia noxenta para algúns. a marca de volta rápida para os 146 km do circuíto "Grande" foi de 2 horas 3 minutos 54.8 segundos establecido por Achille Varzi nun Bugatti Type 51 na carreira de 1931 a unha velocidade media de 70.7 km/h.[3] A marca de volta para os 108 quilómetros do circuíto "Medio" foi de 1 hora 21 minutos 21.6 segundos establecido por Varzi nun Alfa Romeo P2 a unha velocidade media de 79,642 km/h na carreira de 1930.[4] A volta máis rápida ao redor da versión curta da volta á illa fíxoa Giovanni "Ernesto" Ceirano nun SCAT na carreira de 1914, completándoa en 16 horas, 51 minutos e 31,6 segundos os días 24-25 de maio de 1914.[5] A finalización máis rápida da versión longa da illa foi para Mario e Franco Bornigia nun Alfa Romeo 8C 2500, terminado en 12 horas, 26 minutos e 33 segundos na carreira de 1950 a unha velocidade media de 86,794 km/h.[6]

Década de 1970, seguridade e desaparición

[editar | editar a fonte]

A finais da década de 1960 e principios da de 1970, coches de carreiras con ata 600 cabalos de forza (450 kW) como o Ferrari 512 S de Nino Vaccarella corrían a través dos pequenos pobos de montaña, mentres que os espectadores estaban sentados ou de pé xusto á beira en ou ata na estrada. Doutra banda, Porsche, non participaba co seu gran Porsche 917, senón co áxil Porsche 908/03 Spyders.

Debido a problemas de seguridade, especialmente Helmut Marko, quen chamouna á carreira "completamente tola", a última Targa Florio como carreira do Campionato do Mundo Sportscar disputouse en 1973, durante este evento fíxose imposible manter o seu status internacional logo dunha serie de 2 horrendos accidentes mortais no evento. Un piloto privado Charles Blyth estrelou o seu Lancia Fulvia HF contra un remolque ao final da recta Buonfornello e morreu, outro piloto italiano estrelouse co seu Alpine-Renault contra un grupo de espectadores, matando a un. Houbo varios outros accidentes durante a práctica para o evento de 1973 no que un total de sete espectadores sufriron feridas. Nese ano, incluso un Porsche 911 gañou aos prototipos como o Ferrari de Jacky Ickx que sufriron accidentes ou outros problemas. Outra razón para a desaparición internacional da Targa foi porque o organismo de goberno internacional do automóbil, a FIA, ordenou instalar muros de seguridade obrigatorios en todos os circuítos nos que se ían a realizar eventos con mandato da FIA; e a lonxitude de 72 quilómetros na vía pública facíano simplemente imposible e totalmente impracticable, sobre todo desde un punto de vista financeiro. A Targa continuou como un evento nacional algúns anos, antes de que un accidente en 1977 no que morreron 2 espectadores e outros 5 quedaron gravemente feridos (incluído o piloto) selou o seu destino. A carreira de 1977 foi tomada pola forza pola policía local e detívose na cuarta volta, tamén outros 2 pilotos sufriron accidentes graves, un deles resultou gravemente ferido, pero sobreviviu.

Aínda que a Targa Florio foi unha carreira tipo rally que disputouse nas estradas da montaña siciliana sen practicamente elementos de seguridade, (con fardos de palla e débiles varandas nalgunhas curvas, estas últimas instaladas polo goberno da illa) só 9 persoas, incluíndo espectadores, morreron no evento nos 71 anos e 61 carreiras da súa historia, utilizando un total de 6 trazados de circuíto. Esta cantidade é relativamente pequena en comparación con outras carreiras en estrada aberta, como a Mille Miglia, onde durante un período de 30 anos e 24 carreiras, 56 persoas perderon a vida e da Carreira Panamericana, onde durante un período de 5 anos e 5 carreiras, 25 persoas morreron. Isto débese probablemente ao feito de que as velocidades nas reviradas estradas da montaña eran menores e a media nunca chegou ata os 128 quilómetros hora incluso nos últimos anos da historia da carreira, a pesar da longa recta no extremo norte da pista.

Logo de gañar a carreira varias veces, Porsche nomeou a versión convertible do 911 logo da Targa. O nome targa significa placa ou matrícula, ver Targa top.

O Leyland P76 feito en Australia tivo unha versión especial chamado Targa Florio nomeado para conmemorar a vitoria do xornalista-piloto Evan Green nunha etapa especial da London-Sahara-Munich World Cup Rally de 1974 que se celebrou no trazado da Targa Florio.[7]

Desde 1992, o evento prestou o seu nome a unha recreación moderna, posta en escena a medio mundo de distancia, na forma do famoso rally de estrada Targa Tasmania celebrado no estado insular de Tasmania, na costa sur de Australia. Existe tamén a Targa Nova Zelandia desde 1995, e o Targa Newfoundland desde 2002.

Gañadores

[editar | editar a fonte]

[8]

Ano Gañador Coche Tempo Distancia
(km)
Velocidade
(km/h)
Voltas Variante da pista
1906 Reino de Italia Alessandro Cagno Itala 35/40 HP 9:32:22 446.469 46.80 3 Circuíto Grande (146 km)
1907 Reino de Italia Felice Nazzaro Fiat 28/40 HP 8:17:36 446.469 53.83 3
1908 Reino de Italia Vincenzo Trucco Isotta Fraschini 50 HP 7:49:26 446.469 57.06 3
1909 Reino de Italia Francesco Ciuppa S.P.A. 28/40 HP 2:43:19 148.823 54.67 1
1910 Reino de Italia Franco Tullio Cariolato Franco Automobili[1] 35/50 HP 6:20:47 297.646 46.90 2
1911 Reino de Italia Giovanni "Ernesto" Ceirano SCAT 22/32 HP 9:32:22 [Cómpre referencia] 446.469 46.80 3
1912 Cyril Snipe SCAT 25/35 HP 24:37:19 979.000 41.44 1 Volta a illa (curto) (979 km)
1913 Reino de Italia Felice Nazzaro Nazzaro Tipo 2 19:18:40 979.000 50.70 1
1914 Reino de Italia Giovanni "Ernesto" Ceirano SCAT 22/32 16:51:31 979.000 58.07 1
1919 Francia André Boillot Peugeot EXS 7:51:01.8 432 55 4 Circuíto medio (108 km)
1920 Reino de Italia Guido Meregalli Nazzaro GP 8:27:23.8 432 50.924 4
1921 Reino de Italia Giulio Masetti Fiat 451 7:25:05.2 432 58.236 4
1922 Reino de Italia Giulio Masetti Mercedes GP/14 6:50:50.2 432 63.091 4
1923 Reino de Italia Ugo Sivocci Alfa Romeo RL Targa Florio 7:18:00.2 432 59.177 4
1924 Alemaña Christian Werner Mercedes Tipo Indy 2,0 6:32:37.4 432 66.010 4
1925 Reino de Italia Bartolomeo Costantini Bugatti T35 7:32:27.2 540 71.609 5
1926 Reino de Italia Bartolomeo Costantini Bugatti T35T 7:20:45.0 540 73.507 5
1927 Reino de Italia Emilio Materassi Bugatti T35C 7:35:55.4 540 71.065 5
1928 Francia Albert Divo Bugatti T35B 7:20:56.6 540 73.478 5
1929 Francia Albert Divo Bugatti T35C 7:15:41.7 540 74.366 5
1930 Reino de Italia Achille Varzi Alfa Romeo P2 6:55:16.6 540 78.010 5
1931 Reino de Italia Tazio Nuvolari Alfa Romeo 8C-2300 Monza 9:00:27.0 584 64.834 4 Circuíto Grande (146 km)
1932 Reino de Italia Tazio Nuvolari Alfa Romeo 8C-2300 Monza 7:15:50.6 574 79.296 8 Circuíto curto (72 km)
1933 Reino de Italia Antonio Brivio Alfa Romeo 8C-2300 Monza 6:35:03.0 504 76.729 7
1934 Reino de Italia Achille Varzi Alfa Romeo Tipo-B P3 6:14:26.8 432 69.222 6
1935 Reino de Italia Antonio Brivio Alfa Romeo Tipo-B P3 5:27:29.0 432 80.010 6
1936 Reino de Italia Constantino Magistri Lancia Augusta 2:08:47.2 144 67.088 2
1937 Reino de Italia Giulio Severi Maserati 6CM 2:55'49.0 315.6 107.704 60 Parque da Favorita (5.26 km)
1938 Reino de Italia Giovanni Rocco Maserati 6CM 1:30'04.6 171.6 114.303 30
1939 Reino de Italia Luigi Villoresi Maserati 6CM 1:40.15.4 228 136.445 40
1940 Reino de Italia Luigi Villoresi Maserati 4CL 1:36.08.6 228 142.288 40
1948 Italia Clemente Biondetti
Italia Igor Troubetzkoy
Ferrari 166 12:12'00.0 1080 88.866 1 Volta a illa (longo) (1080 km)
1949 Italia Clemente Biondetti
Italia Aldo Benedetti
Ferrari 166 SC 13:15.09.4 1080 81.494 1
1950 Italia Mario Bornigia
Italia Giancarlo Bornigia
Alfa Romeo -
6C 2500 Competizione
12:26.33.0 1080 86.794 1
1951 Italia Franco Cortese Frazer Nash 7:31.04.8 576 76.631 8 Circuíto curto (72 km)
1952 Italia Felice Bonetto Lancia Aurelia B20 7:11.58.0 576 76.631 8
1953 Italia Umberto Maglioli Lancia D20 3000 7:08.35.8 576 80.635 8
1954 Italia Piero Taruffi Lancia D 24 6:24.18.0 576 89.930 8
1955 Stirling Moss
Peter Collins
Mercedes-Benz 300 SLR 9:43.14.0 936 96.290 13 Circuíto curto (72 km)
1956 Italia Umberto Maglioli
Alemaña Huschke von Hanstein
Porsche 550 7:54.52.6 720 90.770 10
1957 Italia Fabio Colona Fiat 600 - 359 - 5
1958 Italia Luigi Musso
Bélxica Olivier Gendebien
Ferrari 250 TR 58 10:37.58.1 1008 94.801 14
1959 Alemaña Edgar Barth
Alemaña Wolfgang Seidel
Porsche RSK 11:02.21.8 1008 91.309 14
1960 Jo Bonnier
Alemaña Hans Herrmann
Graham Hill
Porsche RS60 7:33.08.2 720 95.320 10
1961 Alemaña Wolfgang von Trips
Bélxica Olivier Gendebien
Ferrari Dino 246 SP 6:57.39.4 720 103.433 10
1962 Bélxica Willy Mairesse
Ricardo Rodríguez
Bélxica Olivier Gendebien
Ferrari Dino 246 SP 7:02'56.3 720 102.143 10
1963 Jo Bonnier
Italia Carlo Maria Abate
Porsche 718 GTR 6:55.45.1 720 109.908 10
1964 Colin Davis
Italia Antonio Pucci
Porsche 904 GTS 7:10.53.3 720 100.258 10
1965 Italia Nino Vaccarella
Italia Lorenzo Bandini
Ferrari 275 P2 7:01:12.4 720 102.563 10
1966 Bélxica Willy Mairesse
Suíza Herbert Müller
Porsche Carrera 6[9] 7:16:32.6 720 98.910 10
1967 Australia Paul Hawkins
Alemaña Rolf Stommelen
Porsche 910 [10] 6:37.01.0 720 108.812 10
1968 Vic Elford
Italia Umberto Maglioli
Porsche 907 6:28:47.9 720 111.112 10
1969 Alemaña Gerhard Mitter
Alemaña Udo Schütz
Porsche 908/2 6:07:45.3 720 117.469 10
1970 Suíza Jo Siffert
Brian Redman
Porsche 908/3[11] 6:35.30.0 792 120.152 11
1971 Italia Nino Vaccarella
Países Baixos Toine Hezemans
Alfa Romeo 33/3 6:35:46.2 792 120.070 11
1972 Italia Arturo Merzario
Italia Sandro Munari
Ferrari 312PB 6:27:48.0 792 122.537 11
1973 Suíza Herbert Müller
Países Baixos Gijs van Lennep
Porsche 911 Carrera RSR [12] 6:54:20.1 792 114.691 11
1974 Francia Gérard Larrousse
Italia Amilcare Ballestrieri
Lancia Stratos [13] 4:35:02.6 576 114.883 8 Circuíto curto (72 km)
1975 Italia Nino Vaccarella
Italia Arturo Merzario
Alfa Romeo 33TT12 [14] 4:59:16.7 576 120.895 8
1976 Italia "Amphicar"*
Italia Armando Floridia
Osella PA4-BMW [15] 5:43:46.0 576 99.090 8
1977 Italia Raffaele Restivo
Italia Alfonso Merendino
Chevron B36-BMW [15] 2:41:17.0 288 107.140 4
  • "Amphicar" o nome real era Eugenio Renna.

As carreiras entre 1955 e 1973 formaron parte do Campionato do Mundo, aínda que a carreira de 1957 non foi unha carreira senón unha proba de regularidade, a raiz do accidente da Mille Miglia.

Gañadores por marca

[editar | editar a fonte]
Porsche 910 2.0 cupé pilotado por Umberto Maglioli e Udo Schütz en 1967.
Alfa Romeo RL Targa Florio
Ferrari 275 P2
1927-Bugatti T35c pilotado por Materassi
Maserati 26MM pilotado por Luigi Fagioli en 1928

A seguinte lista inclúe todos os fabricantes de automóbiles que alcanzaron un podio. A táboa non inclúe os resultados da edición de 1957, que se celebrou como unha carreira de regularidade.

Pos. Marca
lugar

lugar

lugar
Volta
rápida
1 Alemaña Porsche 11 9 12 8
2 Italia Alfa Romeo 10 13 7 10
3 Italia Ferrari 7 6 4 7
4 Italia Lancia 5 7 5 4
5 Francia Bugatti 5 4 5 6
6 Italia Maserati 4 6 9 4
7 Alemaña Mercedes-Benz 3 2 1 4
8 Italia SCAT 3 0 0 0
9 Italia Fiat 2 3 3 2
10 Italia Nazzaro 2 0 0 0
11 Italia Itala 1 2 1 1
12 Italia Osella 1 1 1 2
13 Francia Peugeot 1 1 1 1
14 Chevron 1 1 0 0
15 Italia Società Piemontese Automobili S.P.A. 1 0 1 1
16 Italia Franco 1 0 0 1
17 Italia Isotta Fraschini 1 0 0 0
17 Frazer-Nash 1 0 0 0
19 Francia Ballot 0 1 1 0
19 Italia Cisitalia 0 1 1 0
19 Italia De Vecchi 0 1 1 0
22 Italia Osca 0 1 0 1
23 Italia Aquila Italiana 0 1 0 0
23 Suíza Sigma 0 1 0 0
25 Lola 0 0 1 1
26 Italia Abarth 0 0 1 0
26 Italia Alfa-Maserati-Prete 0 0 1 0
26 Francia Berliet 0 0 1 0
26 Francia Darracq 0 0 1 0
26 Italia Diatto 0 0 1 0
26 Austria Steyr 0 0 1 0
32 Aston Martin 0 0 0 1
  1. "56th Targa Florio 1972". formula2.net. Consultado o 2008-07-13. 
  2. "Leo Kinnunen". forix.autosport.com. Consultado o 2008-07-13. 
  3. "Targa Florio 1931". Formula2.net. 2001-08-26. Consultado o 2011-10-18. 
  4. "Targa Florio 1930". Formula2.net. Consultado o 2011-10-18. 
  5. "1914 Targa Florio - The AUTOSPORT Bulletin Board". Forums.autosport.com. Consultado o 2011-10-18. 
  6. "Targa Florio 1950". Formula2.net. Consultado o 2011-10-18. 
  7. "The Leyland P76 a brief history". Themotorreport.com.au. 2008-06-09. Arquivado dende o orixinal o 04 de marzo de 2016. Consultado o 2011-05-12. 
  8. "F2 Register - Index". Formula2.net. Consultado o 2011-10-18. 
  9. "Race report". Imca-slotracing.com. Consultado o 2011-05-12. 
  10. "Race report". Imca-slotracing.com. Consultado o 2011-05-12. 
  11. Race report 54th TARGA FLORIO
  12. Race report TARGA FLORIO (ROUND #6)
  13. "World Sports Racing Prototypes - Non Championship Races 1974". Wsrp.ic.cz. Consultado o 2013-01-05. 
  14. "World Sports Racing Prototypes - Non Championship Races 1975". Wsrp.ic.cz. Consultado o 2013-01-05. 
  15. 15,0 15,1 "World Sports Racing Prototypes - Non Championship Races 1976". Wsrp.ic.cz. Consultado o 2013-01-05. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Clarke, R M, ed. (1999). Targa Florio: The Ferrari & Lancia Years, 1948-1954. Cobham, Surrey, UK: Brooklands Books. ISBN 1855204983. 
  • Clarke, R M, ed. (1999). Targa Florio: The Porsche & Ferrari Years, 1955-1964. Cobham, Surrey, UK: Brooklands Books. ISBN 1855204878. 
  • Clarke, R M, ed. (1999). Targa Florio: The Porsche Years, 1965-1973. Cobham, Surrey, UK: Brooklands Books. ISBN 1855204886. 
  • Valenza, Giuseppe (2007). Targa Florio Il Mito: Legenda Editore (Italy). ISBN 978-88-88165-17-2.

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]