Partido Nacionalista Vasco

Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ); Partido Nacionalista Vasco (PNV); Parti Nationaliste Basque (PNB)
	Partido político do País Vasco
Dirixentes e organización
Líder	Andoni Ortuzar; (Presidente do EBB)
Mocidades	Euzko Gaztedi Indarra
Representación
Parlamento vasco	27 / 75
Congreso dos Deputados	5 / 350
Senado	5 / 208
Parlamento Navarro	2 / 50 (dentro de Geroa Bai)
Na rede
	http://www.eaj-pnv.eus
	v; c; e;

O Euzko Alderdi Jeltzalea - Partido Nacionalista Vasco (EAJ-PNV) (en España) ou Euzko Alderdi Jeltzalea - Parti Nationaliste Basque (EAJ-PNB) (en Francia), é un partido político do País Vasco de ideoloxía nacionalista vasca.

Foi fundado en 1895 por Sabino Arana Goiri, influído polo seu irmán Luis Arana. É o terceiro partido político español actual máis antigo (despois do Partido Socialista Obrero Español e o Partido Carlista) e foi o primeiro partido nacionalista vasco.

Seguindo a terminoloxía do seu fundador, os seus membros chámanse jelkides ou jeltzales e as súas sedes batzokis.

"Euzko Alderdi Jeltzalea" significa "Partido Vasco de partidarios do JEL" (sendo "JEL" un acrónimo de Jaungoikoa Eta Lagizarrak (Jaungoikoa Eta Lege Zaharrak en éuscaro normativo actual), que significa en galego: Deus e Leis Vellas en referencia aos foros (ver Jeltzale e jelkide). "Euzko" mantense coa grafía antiga (a moderna é "Eusko") como respecto á tradición, xa que así a escribía Sabino Arana. Polo mesmo motivo, nos batzokis mantense escudos coa grafía "Euzkadi".

Historia

Catro fases na historia do PNV

(1895-1921): O PNV foi fundado por Sabino Arana Goiri, considérase a data da súa fundación o 31 de xullo de 1895 cando se elixiu ao Bizkai Buru Batzar. Nunha primeira etapa, o PNV é un partido limitado ao ámbito territorial de Biscaia. Nesta fase ideolóxica, o fundador chama ao seu movemento bizkaitarrismo. A súa obra clave leva por título Biscaia pola súa independencia. É nas eleccións ás deputacións de 1917 cando o partido acada implantación en Áraba, Guipúscoa e Navarra.
(1921-1937): En 1921 o partido afronta a súa primeira gran división, que se reconduce pouco antes da chegada da Segunda República Española.
(1937-1975): Coa chegada da guerra, o PNV alíase coa Fronte Popular e defende, pese á súa maior afinidade nalgúns puntos da súa ideoloxía co bando sublevado, a República que garante a Euzkadi un estatuto de autonomía. A súa participación militar na guerra remata co Pacto de Santoña, no cal os nacionalistas vascos pactan, ás costas da República, a rendición cos militares italianos que axudaban ao bando nacional trala perda de todo o territorio vasco, considerando que non pagaba a pena xa involucrarse nunha guerra entre españois. Destaca a figura do primeiro lehendakari: José Antonio Aguirre.
(1975-2005): O PNV e o Goberno de Euskadi no exilio. Regreso á democracia (1977), Consello Xeral Vasco. O PNV no Goberno (1980-1986). Gobernos de coalición co Partido Socialista de Euskadi. Pacto de Ajuria-Enea. Pacto de Estella.

O PNV e as súas escisións

A historia do PNV está definida polo feito de manterse fiel a un modelo de partido de comunidade no que tradicionalmente ten existido unha tendencia ortodoxa fiel aos principios do fundador e outra de carácter máis posibilista. Os nomes de ditos sectores foron cambiando co tempo e teñen dado lugar a diversas escisións, sendo as máis destacábeis:

Escisión de 1921, na cal o partido chegou a perder o seu nome e quedou dividido nunha maioría que fundou Comuñón Nacionalista Vasca e a mocidade da Euzko Gaztedija que eran coñecidos pola súa editorial Aberri (en éuscaro: patria). A Comuñón Nacionalista Vasca estaba liderada polo nacionalismo da burguesía vasca, na que se reflectía o seu pensamento no empresario dos estaleiros Euskalduna, Ramón de la Sota. A corrente de Aberri baseábase en xente nova descontenta coa dirección que tomaba o partido, máis liberal e menos nacionalista, renunciando a toda política con fin de obter a emancipación política do pobo vasco. Aberri procuraba volver ás orixes do partido e ás teses independentistas de Sabino Arana. Esta corrente estaba liderada por Eli Gallastegi, que finalmente fixo rexurdir as siglas do PNV, que contou coa anuencia e apoio de Luis Arana. Ambas as dúas correntes rematarían por reunificarse de novo no 1930.
Despois da reunificación das dúas correntes, en 1932 deu lugar a Acción Nacionalista Vasca, un partido independentista de esquerdas, que non estaba de acordo coa refundación do PNV por parte deses outros dous sectores máis conservadores.
Escisión dentro da súa organización xuvenil Euzko Gaztedi Indarra (EGI) que deu lugar á aparición de Euskadi Ta Askatasuna (ETA) nos anos cincuenta. Á súa vez, ETA iríase dividindo en varias organizacións políticas e grupos terroristas.
Escisión de 1986, que deu lugar a un novo partido de carácter máis socialdemócrata e partidario nas súas primeiras fases da autodeterminación e na actualidade de carácter independentista: Eusko Alkartasuna (en galego: Solidariedade Vasca).

O PNV hoxe

O actual presidente do Euzkadi Buru Batzar (órgano executivo do partido) é Iñigo Urkullu, que sucedeu en 2007 ao anterior presidente, Josu Jon Imaz. Logo da dimisión de Juan José Ibarretxe trala perda da lehendakaritza en 2009, ocupa o liderado da oposición política en Euscadi. Gobernou a comunidade autónoma do País Vasco a maior parte do tempo dende 1980, en solitario no período (1980-1986) e a través de diversos pactos dende entón. Na lexislatura 2001-2005, o jelkide Juan José Ibarretxe presidiu un goberno de coalición entre PNV, Eusko Alkartasuna e Ezker Batua-Berdeak. Nas eleccións de 2005 presentouse en coalición con Eusko Alkartasuna, e obtivo unha maioría simple que lle permitiu seguir no goberno.

Goberna as deputacións forais de Guipúscoa e Biscaia, así como o concello de Bilbao e gran parte dos municipios da comunidade autónoma. Posúe grupos parlamentarios no Congreso e no Senado. Tamén ten unha pequena representación en Navarra —sobre todo en concellos da zona limítrofe con Guipúscoa—, no Parlamento Navarro e no Congreso dos Deputados a través das coalicións nacionalistas Nafarroa Bai e Geroa Bai, respectivamente.

Correspóndelle tamén un dos escanos obtidos pola coalición Galeusca no Parlamento Europeo.

Anualmente, o último domingo de setembro celebra o Día do Partido (chamado Alderdi Eguna).

Presidentes do PNV

1895-1903 Sabino Arana Goiri
1903-1906 Ángel Zabala Ozamiz “Kondaño”
1906-1908 Santiago Alda, Alipio Larrauri, Antonio Arroyo, Vicente Larrinaga e Eduardo Arriaga.
1908-1915 Luis Arana Goiri
1915-1917 Ramón Bikuña (Comuñón Nacionalista Vasca)
1917-1920 Gorgonio de Rentería (Comuñón Nacionalista Vasca)
1920-1930 Ignacio de Rotaeche (Comuñón Nacionalista Vasca)
1921-1923 Juan de Eguileor (Aberri)
1922- Luis Arana Goiri (Aberri)
1923-19?? Alipio Larrauri (Aberri)
19??-1930 Ceferino de Jemein (Aberri)
1930-1932 Ramón Bikuña
1932-1933 Luis Arana Goiri
1933-1934 Jesús Doxandabaratz
1934-1935 Isaac López Mendizábal
1935-1951 Doroteo de Ziáurriz
1938-1940 Luis de Álava
1951-1977 Juan Ajuriaguerra
1957-1962 José Aguerre
1975-1977 Ignacio Unceta
1977-1980 Carlos Garaikoetxea
1980-1984 Xabier Arzalluz
1984-1985 Román Sudupe
1985-1987 Jesús Insausti “Uzturre”
1987-2004 Xabier Arzalluz
2004-2007 Josu Jon Imaz
2007-2013 Iñigo Urkullu
Dende 2013 Andoni Ortuzar

Organización interna

O PNV ten unha estrutura que funciona a tres niveis: municipal, rexional ou territorial e nacional, separando a súa representación pública dos seus organismos internos. Existen 233 organizacións municipais, cun total de máis de 25 000 afiliados.

A implantación social do partido refórzase cos batzokis, as sedes sociais do PNV. O primeiro deles inaugurouse o 14 de xullo de 1894 na zona antiga de Bilbao, un ano antes da constitución formal do PNV como partido. Hoxe en día hai case 200 batzokis repartidos por todo o mundo. En febreiro de 2007 inaugurouse o seu "Batzoki Virtual" (e-batzokia) que foi a sede social número 176 do PNV.

O órgano executivo do PNV, o Euzkadi Buru Batzar (EBB), está presidido por Andoni Ortuzar. O EBB componse ademais dos presidentes dos consellos rexionais (Biscaia, Itxaso Atutxa; Guipúscoa, Joseba Egibar; Araba, José Antonio Suso; Nafarroa, Unai Hualde; Iparralde, Pako Arizmendi) e oito burukides (membros do consello) elixidos pola Asemblea Nacional de entre os propostos polas asembleas territoriais. Os consellos rexionais, compostos de entre 10 e 15 membros son o Bizkai Buru Batzar (BBB) en Bizcaya, o Gipuzko Buru Batzar (GBB) en Guipúscoa, o Araba Buru Batzar (ABB) en Álava, o Napar Buru Batzar (NBB) en Navarra e o Ipar Buru Batzar (IBB) do País Vasco francés. Ademais, existen cinco órganos executivos independentes destes en Madrid, Barcelona, Venezuela e Arxentina.

A organización xuvenil do PNV é Euzko Gaztedi Indarra (EGI), fundada no 1904.
O PNV creou en 1911 o seu propio sindicato, "Solidariedade de Traballadores Vascos" (ELA-STV), se ben na actualidade este xa non se encontra ligado organicamente á formación.
No 1988 constituíuse a Fundación Sabino Arana, centrada no coñecemento da historia do nacionalismo vasco, así como a súa preservación e divulgación.

Resultados electorais

Eleccións ao Parlamento Vasco

Ano	Candidato	Representantes	Porcentaxe	Diferenza	Votos	Porcentaxe	Diferenza
2016	Iñigo Urkullu	28 parlamentarios	37,33%	▲ 1	397 664	37,66%	▲ 12 888
2012	Iñigo Urkullu	27 parlamentarios	36%	▼ 3	384 766	34,61%	▼ 11 791
2009	Juan José Ibarretxe	30 parlamentarios	40%	▲ 8	396 557	38,56%	▼71 560 (Respecto á coalición con EA)
2005	Juan José Ibarretxe (Coalición con EA)	22 parlamentarios (Contando aos de EA, 29)	29,3%	▼ 4	468 117	38,67%	▼ 136 105
2001	Juan José Ibarretxe (Coalición con EA)	26 parlamentarios (Contando aos de EA, 33)	34,7%	▲ 5	604 222	42,7%	▲ 145 265 (Respecto a PNV+EA)
1998	Juan José Ibarretxe	21 parlamentarios	28%	▼ 1	350 322	28,01%	▲ 45 976
1994	José Antonio Ardanza	22 parlamentarios	29,3%	▬ 0	304 346	29,84%	▲ 14 645
1990	José Antonio Ardanza	22 parlamentarios	29,3%	▲ 5	289 701	28.49%	▲ 18 493
1986	José Antonio Ardanza	17 parlamentarios	22,7%	▼ 15	271 208	23,71%	▼ 179 970
1984	Carlos Garaikoetxea	32 parlamentarios	42,7%	▲ 7	451 178	42,01%	▲ 102 076
1980	Carlos Garaikoetxea	25 parlamentarios	41,7%	▲ 25	349 102	38,1%	▲ 349 102

Eleccións ao Parlamento Europeo

Ano	Candidatura	Representantes	Porcentaxe	Diferenza	Votos	Porcentaxe	Diferenza
2009	Coalición por Europa	2 eurodeputados	4%	▬ 0	802 225	5,12%	▲ 3 409
2004	Galeusca - Pobos de Europa	2 eurodeputados	3,7%	▬ 0	798 816	5,15%	▲ 184 848
1999	Coalición Nacionalista - Europa dos Pobos	2 eurodeputados	3,13%	▬ 0	613 968	2,9%	▲ 95 436
1994	Coalición Nacionalista	2 eurodeputados	3,13%	▲ 1	518 532	2,7%	▲ 215 494
1989	Coalición Nacionalista	1 eurodeputado	1,67%	▲ 1	303 038	1,91%	▲ 76 468
1987	Unión Europeísta - Europar Batasuna	0 eurodeputados	0%	▼ 2^a	226 570	1,18%	▲ 226 570

a) Antes tiña 2 designados ao integrarse España na UE.

Eleccións ás Cortes Xerais

Comicios	n° de votos	% de votos	Deputados	Senadores	Notas
1931	127 800	1,50	7 / 470	-	Xunto a Comuñón Tradicionalista.
1933	183 000	2,14	11 / 472	-
1936	150 100	1,59	9 / 473	-

1977	296 193	1,62	8 / 350	4 / 248	Frente Autonómico, polo Senado.
1979	296 597	1,65	7 / 350	8 / 264
1982	395 656	1,88	8 / 350	7 / 264
1986	309 610	1,53	6 / 350	7 / 264
1989	254 681	1,24	5 / 350	4 / 264
1993	291 448	1,24	5 / 350	3 / 264
1996	318 951	1,27	5 / 350	4 / 264
2000	353 953	1,53	7 / 350	6 / 264
2004	420 980	1,63	7 / 350	6 / 264
2008	306 128	1,19	6 / 350	2 / 264
2011	324 317	1,33	5 / 350	4 / 264
2015	302 316	1,20	6 / 350	6 / 266
2016	287 014	1,19	5 / 350	5 / 266
abril de 2019	394 627	1,51	6 / 350	9 / 208
novembro de 2019

Eleccións municipais

Eleccións	N° Votos	% votos	Concelleiros	Notas
1979	354 925	37,75	1082
1983	392 406	39,45	1257
1987	240 293	22,45	816
1991	297 816	30,15	984
1995	310 659	28,36	996
1999	397 580	34,69	1135	En coalición con Eusko Alkartasuna (EA).
2003	498 473	44,54	1602	En coalición con Eusko Alkartasuna (EA).
2007	308 877	31,80	1029
2011	327 100	30,74	882
2015	359 920	33,77	1017

Eleccións ao Parlamento de Navarra

Comicios	Candidatura	Candidato principal do PNV	N° Votos	% votos	Escanos	Notas
1979	Nacionalistas Vascos	Manuel de Irujo	12 845	5,06	3 / 70	Coalición con EE, ESEI e PTE, que só se presentou na proximidade de Pamplona e obtivo tres parlamentarios, todos do PNV.
1983	PNV	Iñaki Cabasés	18 169	6,88	3 / 50
1987	PNV	Vicente Arocena^[1]	2 661	0,96	0 / 50
1991	PNV	José Antonio Urbiola^[2]	3 071	1,13	0 / 50
1995	Nacionalistas de Navarra	José Antonio Urbiola^[3]	2 943	1,01	0 / 50
1999	Coalición EA-PNV	José Antonio Urbiola^[4] (número 6)			0 / 50	Coalición con Eusko Alkartasuna (EA), que obtivo 3 parlamentarios.
2003	Coalición EA-PNV	José Luis Echegaray^[5] (número 3)			1 / 50	Coalición con un do PNV).
2007	Nafarroa Bai	José Ángel Aguirrebengoa^[6] (número 8)			1 / 50	Coalición con Aralar, Eusko Alkartasuna (EA), Batzarre e independentes, que obtivo doce parlamentarios (un do PNV).
2011	NaBai-2011	Manuel Ayerdi^[7] (número 4)			1 / 50	Coalición con Aralar e independentes, que obtivo oito escanos (un do PNV).
2015	Geroa Bai	Manuel Ayerdi (número 2)			4 / 50	Coalición con Zabaltzen, que obtivo nove escanos (catro do PNV).

Notas

Véxase tamén

Bibliografía

Anttiroiko, Ari-Veikko; Mälkiä, Matti (2007). Encyclopedia of Digital Government (en inglés) (Idea Group Inc. (IGI) ed.). p. 1916. ISBN 978-1-59140-790-4.
Portero Molina, José Antonio (2004). Conocimiento y realidad: estudios en homenaje a Jorge Riezu Martínez (Editorial San Esteban ed.). p. 600. ISBN 978-84-8260-152-6.
Verney, Susannah (2013). Euroscepticism in Southern Europe: A Diachronic Perspective (en inglés) (Routledge ed.). p. 224. ISBN 9781317996118.
Gibbons, John (1999). Spanish Politics Today (en inglés) (Manchester University Press ed.). p. 174. ISBN 978-0-7190-4946-0.
Hepburn, Eve (2013). New Challenges for Stateless Nationalist and Regionalist Parties (en inglés) (Routledge ed.). p. 186. ISBN 978-1-317-96596-1.
Rubio Pobes, Coro; de la Granja Sainz, José Luis; de Pablo Contreras, Santiago (2011). Breve historia de Euskadi: De los fueros a la autonomía (Editorial Debate ed.). p. 317. ISBN 978-84-8306-770-3.
Ştefuriuc, Irina (2013). Government Formation in Multi-Level Settings: Party Strategy and Institutional Constraints (en inglés) (Palgrave Macmillan ed.). p. 200. ISBN 978-1-137-30074-4.

Outros artigos

Ligazóns externas

Páxina oficial do EAJ-PNV (en castelán ou éuscaro)
Euzko Gaztedi-EGI xuventudes de EAJ-PNV
Fundación Sabino Arana Arquivado 14 de xuño de 2006 en Wayback Machine.

[1] ttp://www.juntaelectoralcentral.es/cs/jec/documentos/NAVARRA_1987_Candidaturas^{[Ligazón morta]}

[2] ttp://www.juntaelectoralcentral.es/cs/jec/documentos/NAVARRA_1991_Candidaturas^{[Ligazón morta]}

[3] ttp://www.juntaelectoralcentral.es/cs/jec/documentos/NAVARRA_1995_Candidaturas^{[Ligazón morta]}

[4] ttp://www.juntaelectoralcentral.es/cs/jec/documentos/NAVARRA_1999_Candidaturas^{[Ligazón morta]}

[5] ttp://www.juntaelectoralcentral.es/cs/jec/documentos/NAVARRA_2003_Candidaturas^{[Ligazón morta]}

[6] ttp://www.eaj-pnv.eus/documentos/jose-angel-agirrebengoa-voz-navarra_6547.html

[7] ttp://gara.naiz.eus/paperezkoa/20110403/257789/es/La-lista-Zabaleta-utiliza-mismo-logo-NaBai

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]