Pintura barroca

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Rembrandt van Rijn, A rolda de noite ou A compañía do Capitán Frans Banning Cocq, 1642, óleo sobre lenzo, 363 × 437 cm., Rijksmuseum, Ámsterdam. A pintura é un exemplo clásico da arte barroca.

A pintura barroca é a pintura relacionada co movemento cultural barroco. Este movemento, a miúdo, é identificado co absolutismo, a Contrarreforma e o renacemento católico, mais a existencia dunha importante arte e arquitectura barroca en países non absolutistas e protestantes por toda Europa Occidental evidencian a súa ampla popularidade.[1][2][3] A pintura adquiriu un papel prioritario dentro das manifestacións artísticas, e chegou a ser a expresión máis característica do peso da relixión nos países católicos e do gusto burgués nos países protestantes.

De xeito xenérico, a arte barroca caracterízase polo realismo superficial, as cores ricas e intensas, e os fortes contrastes de luces e sombras. En oposición á arte renacentista, que normalmente mostraba o momento anterior a ocorrer calquera acontecemento, os artistas barrocos elixían o punto máis dramático, o momento en que a acción estaba a ocorrer: Miguel Anxo, que traballou durante o Alto Renacemento, mostra o seu David composto e quieto antes de loitar contra Goliat; en troques, o David barroco de Bernini foi captado no acto de lanzar a pedra contra o soldado. Como valores principais, a arte barroca pretendía evocar a emoción e a paixón en lugar da tranquila racionalidade que fora apreciada durante o Renacemento.

A pintura barroca abrangue un amplo períodos que comeza ao redor do ano 1600 e continúa ao longo de todo o século XVII, e a principios do século XVIII. Entre os máis grandes pintores do período barroco atópanse Caravaggio,[4] Rembrandt,[5] Rubens,[6] Velázquez, Poussin[7] e Vermeer.[8] Caravaggio foi herdeiro da pintura humanista do Alto Renacemento. O seu enfoque realista da figura humana, pintada directamente do natural e iluminada dramaticamente contra un fondo escuro, sorprendeu aos seus contemporáneos e abriu un novo capítulo na historia da pintura. A pintura barroca a miúdo dramatiza as escenas usando os efectos lumínicos do claroscuro; isto pode verse en obras de Rembrandt, Vermeer, Le Nain e La Tour. O pintor flamengo Anton Van Dyck desenvolveu un estilo de retrato cortesán, con graza, que influíu moito, especialmente en Inglaterra.

A prosperidade da Holanda do século XVII levou a unha enorme produción artística cun gran número de pintores con gran destreza que se especializaron en xéneros determinados: obras de xénero, paisaxes, bodegóns, retratos ou pintura de historia. Os estándares técnicos eran moi altos, e a Idade de Ouro holandesa estableceu un novo repertorio de temas que foron moi influentes até a chegada do Modernismo.

Características xerais[editar | editar a fonte]

<i id="mwPw">Cea en Emaús</i> (1601) obra de Caravaggio.

Ao mesmo tempo que se desenvolveron novos xéneros como os bodegóns, paisaxes, retratos, Vanitas, cadros de xénero ou costumistas, tamén se incrementou a iconografía de temas relixiosos, nos que a tendencia foi procura-lo realismo e, ao mesmo tempo, representalo de xeito teatral e efectista.

A cor, a luz e o movemento, son os elementos que definen a forma pictórica. A cor predomina sobre a liña. Mesmo, os efectos de profundidade, perspectiva e volume conséguense máis cos contrastes de luz e de tonalidades da cor que coas liñas nítidas e definidas do debuxo. A luz convértese nun elemento fundamental na pintura barroca: debuxa ou difumina as contornas dos obxectos e dos personaxes, define tamén o ambiente e a atmosfera do cadro, e matiza as cores. A utilización da técnica do claroscuro chega á perfección grazas a moitos pintores do Barroco.

Preténdese transmitir sensación de movemento. As composicións complícanse, adóptanse perspectivas insólitas e os volumes distribúense de xeito asimétrico. Mentres que a dinámica do espazo, a visión das escenas en profundidade, a estructuración das composicións mediante diagonais e a distribución de manchas de luz e de cor, configuran o espazo como algo dinámico, onde as contornas se dilúen e as figuras perden relevancia fronte á unidade da escena.

Prodúcese nesta época un dominio absoluto da técnica pictórica, tanto na pintura ao óleo sobre lenzo como na pintura ao fresco. Iso permite alcanzar un gran realismo na representación pictórica. Lógrase a imitación da realidade teorizada polo renacentistas pero sen a idealización e concepción propias do século anterior. Este dominio da técnica, que logra representar con gran fidelidade a realidade, fai que se tente en ocasións enganar ao espectador por medio de trampantojos. O pintor barroco gusta de perspectivas ilusionistas, especialmente nas bóvedas e cúpulas que se tentan «romper» visualmente, mediante a representación do ceo e a suxestión do infinito, recurso pictórico que xa utilizara Mantegna na Habitación dos esposos do século XV, ou Correggio nos seus frescos de Parma. Estas decoracións ilusionistas proliferaron en toda a segunda metade do século e prolongáronse máis aló, no Rococó, en grandes palacios de toda Europa, reforzando o engano non xa só con elementos pictóricos senón reforzándoo mediante o uso de estucos e dourados.

Pintura barroca en Italia[editar | editar a fonte]

Véxase tamén: Pintura barroca italiana, Caravaggismo e Escola Boloñesa.

A pintura italiana da época trata de romper coas formas do manierismo, xa mal vistas. Os encargados foron dous bandos ben diferenciados; por unha banda o pintor Caravaggio, e polo outro lado os irmáns Carracci (Ludovico, Agostino e Annibale).

O naturalismo, do que Caravaggio é o mellor representante, trata temas da vida cotiá, con imaxes tétricas usando efectos de luz. Os claroscuros procuran dar intensidade e viveza. Afástase dos ideais de beleza, mostrando a realidade tal como é, sen artificios. Unha boa parte dos pintores da época cultivaron o caravaggismo, un intento de copia do estilo deste autor.

Por outra banda, os Carracci forman o chamado clasicismo. Os temas a plasmar están inspirados da cultura greco-latina, con personaxes mitolóxicos. Nesta tendencia, os autores do século XVI, como Rafael e Miguel Anxo, son fortes influencias. A cor é suave, do mesmo xeito que a luz, e píntanse frescos nos teitos.

Ámbalas dúas tendencias deixaron secuelas e serviron para renovar os escenarios pictóricos. A presenza de Rubens, outro xenio do barroco, en Xénova, vese reflectida nas obras do lugar.

Principais pintores:

Pintura barroca en Francia[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Clasicismo francés.

En Francia, o manierismo vese influído polo barroco. A pintura é clasicista e úsase para decorar palacios, cun estilo sobrio e equilibrado. Píntanse retratos e trátanse temas mitolóxicos.

O seu autor máis destacado é Nicolas Poussin, quen estivo claramente influenciado polas correntes italianas, trala súa visita a Roma, onde se instalou con trinta anos.[9] Buscou a inspiración nas culturas grecorromanas. Pola vertente caravaggista destacaron artistas como Georges de La Tour, Philippe de Champaigne, e os irmáns Le Nain. No entanto, o barroco en Francia foi algo máis que unha influencia, pois acabou transformándose no rococó.

Principais pintores:

Pintura barroca en Flandres e os Países Baixos[editar | editar a fonte]

Véxase tamén: Pintura barroca flamenga e Pintura do Século de ouro nerlandés.

En Flandres domina o panorama a figura de Rubens, desenvolvendo unha pintura aristocrática e relixiosa, tipicamente católica, mentres que nos Países Baixos, a pintura será burguesa, dominando os temas de paisaxe, retratos e vida cotiá, coa figura de Rembrandt como o seu mellor expoñente.

Principais pintores:

  • Peter Paul Rubens (Sansón e Dalila)
    Peter Paul Rubens (Sansón e Dalila)
  • Anton van Dick (Retrato de El-Rei Carlos I de Inglaterra)
    Anton van Dick (Retrato de El-Rei Carlos I de Inglaterra)
  • Jacob Jordaens (Autorretrato)
    Jacob Jordaens (Autorretrato)
  • Rembrandt (O artista no seu estudo)
    Rembrandt (O artista no seu estudo)
  • Johannes Vermeer (A rapaza da perla)
    Johannes Vermeer (A rapaza da perla)

Pintura barroca en España[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Pintura barroca de España.
Detalle de Apolo e Marsias de José de Ribeira, 1637, Museo N. di San Martino, Nápoles.

En España, o barroco supón o momento culmen da actividade pictórica, destacando sobre un magnífico conxunto de pintores, a xenialidade e mestría de Diego Velázquez, Ribera, Bartolomé Esteban Murillo ou Francisco de Zurbarán. O período foi coñecido como Século de Ouro, como mostra da gran cantidade de importantes figuras que traballaron, a pesar da crise económica que sufría o país. As principais escolas da arte barroca serán as de Madrid, Sevilla e Valencia.

Os pintores españois usan como inspiración a artistas italianos como Caravaggio e o seu tenebrismo. Tamén, a pintura flamenga barroca influíu enormemente en España, por mor da presenza militar nesa zona e pola posterior chegada de Rubens ao país como pintor da corte.

A temática en España, católica e monárquica, é claramente relixiosa. A maioría de obras foron encargadas directamente pola Igrexa. Por outra banda, moitas pinturas representa de reis, nobres e as súas guerras, como no famoso cadro As Lanzas, que pintou Velázquez en 1635 para o Palacio do Bo Retiro de Madrid. A mitoloxía e os temas clásicos tamén estarán moi presentes. Pero é a relixión cristiá a que máis se repite, sirva como exemplo O martirio de San Felipe, grande obra de José de Ribera. O realismo das obras usarase para transmitir ao fiel a idea relixiosa, polo que o barroco foi unha arma para espallar as ideas católicas segundo as indicacións do Concilio de Trento.

As cores son vivas, con efectos de múltiples focos de luz que crean outras tantas zonas de sombras. O tenebrismo italiano deixarase sentir en todos os pintores españois e a influencia de Caravaggio será moi marcada nalgunha etapa de Velázquez e tamén en Murillo e Zurbarán. As figuras non adoitan pousar, son captadas cun movemento esaxerado para darlle forza á escena. Os cadros ao óleo son grandes e habitualmente complexos, con varias figuras e con xestos expresivos.

Principais pintores:

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Counter Reformation, en Encyclopædia Britannica Online, última edición, artigo completo.
  2. ↑ Counter Reformation, na The Columbia Encyclopedia, 6.ª edición. 2001-05.
  3. ↑ Gardner & Kleine & Mamiya (2005)
  4. ↑ Getty profile, including variant spellings of the artist's name.
  5. ↑ Gombrich, p. 420.
  6. ↑ Belkin (1998), pp. 11–18.
  7. ↑ Un biógrafo contemporáneo de Poussin foi André Félibien.
  8. ↑ Liedtke (2007), p. 867
  9. ↑ Guitonneau, Mathieu (2014). Nicolas Poussin et le classicisme: Un peintre Français à Rome. col. Artistes. Bruxelas: 50 Minutes Lemaitre Publishing. p. 8. ISBN 978-2806258038. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pintura_barroca&oldid=6470038»