Microplástico

A imaxe mostra microplásticos cun diámetro de 0,5 μm (pequenas esferas verdes) penetrando no citoplasma das células hepáticas MH-22a.

Os microplásticos (MP) son pequenos anacos de plástico que contaminan o medio ambiente. Aínda que aínda hai debate sobre que tamaño se pode considerar microplásticos, a National Oceanic and Atmospheric Administration dos EUA (NOAA) utiliza o parámetro de menos de 5 mm de diámetro para clasificalos. Estes proveñen dunha gran variedade de fontes, incluíndo cosméticos, roupa, artes de pesca, residuos plásticos cotiáns e procesos industriais.

Actualmente existen dúas clasificacións de microplásticos: os microplásticos primarios, que se fabrican especificamente para seren utilizados en produtos; e os microplásticos secundarios, que derivan do proceso de deterioración de restos plásticos máis grandes, como as pezas plásticas macroscópicas que compoñen a illa de lixo (Garbage Patch) do Pacífico. Ambos tipos de microplásticos demostraron permanecer no medio ambiente en altas concentracións, especialmente nos ecosistemas mariños e lacustres.

Debido a que non se biodegrada e só se desintegra en partes máis pequenas, estes microplásticos acaban sendo absorbidos ou inxeridos por moitos organismos que non poden distinguilos dos seus alimentos habituais, aloxándose nos seus corpos e tecidos e, en moitos casos, pode levar á súa morte por intoxicación. Este problema afecta especialmente a aves mariñas, peixes de varios tamaños, quenllas e mamíferos mariños. Aínda non se comprende totalmente o ciclo completo e a dinámica dos microplásticos no medio ambiente, sendo un tema de investigación activa na actualidade.

Tamén se seguen investigando as posibles consecuencias destes microplásticos que acaban aloxados no corpo humano, que se atoparon nalgúns alimentos de orixe mariña, como sal, auga embotellada e auga da billa.

Microesferas de polietileno en pasta de dentes.

Fibras microplásticas identificadas no medio mariño

Clasificación

Microplásticos primarios

Os microplásticos primarios están fabricados especificamente para seren utilizados en produtos. Xeralmente úsanse como produtos de limpeza facial e cosméticos. Nalgúns casos, utilizáronse en medicina como vector farmacolóxico.

Microplásticos en sedimentos fluviais.

Microplásticos secundarios

Os microplásticos secundarios derivan do proceso de deterioración de restos plásticos máis grandes, como as pezas plásticas macroscópicas que forman a illa de lixo do Pacífico. Co paso do tempo, as propiedades físicas e biolóxicas, incluída a fotodegradación causada pola exposición ao sol, poden reducir a integridade estrutural dos residuos plásticos a un tamaño que finalmente é indetectable a simple vista. Este proceso de descomposición de material plástico grande en anacos moito máis pequenos coñécese como fragmentación.

Fontes

A existencia de microplásticos no medio adoita establecerse mediante estudos acuáticos. Estes inclúen a mostraxe de plancto, a análise de sedimentos de area e lama, a observación do consumo de vertebrados e invertebrados e a avaliación da interacción química na contaminación. A través destes métodos, demostrouse que existen microplásticos de múltiples fontes no medio ambiente.

Estacións de tratamento de augas residuais

As depuradoras de augas residuais, tamén coñecidas como depuradoras, eliminan os contaminantes das augas residuais, principalmente as domésticas, mediante diversos procesos físicos, químicos e biolóxicos. Na fase principal de tratamento, utilízanse procesos físicos para eliminar aceite, area e outros sólidos grandes mediante filtros, clarificadores convencionais e decantadores. O tratamento secundario utiliza procesos biolóxicos nos que interveñen bacterias e protozoos para descompoñer a materia orgánica.

Pneumáticos de vehículos con rodas

O desgaste dos pneumáticos contribúe significativamente ao fluxo de plásticos ao medio ambiente. Xa que estes están divididos en partes máis pequenas que viaxan tanto por aire, terra e auga.

Industria cosmética

Algunhas empresas substituíron os ingredientes exfoliantes naturais por microplásticos, xeralmente en forma de "microesferas", "microperlas" ou "microexfoliantes". Estes produtos adoitan estar compostos de polietileno, un compoñente plástico común, pero tamén se poden fabricar a partir de polipropileno, tereftalato de polietileno e nailon.

Esta imaxe, captada por un dos satélites Copernicus Sentinel-2 en setembro de 2021, mostra Longyearbyen, a área habitada máis grande de Svalbard. Longyearbyen é a vila máis ao norte do mundo, cunha poboación residente de aproximadamente 2.400 persoas. Un estudo publicado na revista científica Frontiers Environmental Science atopou que polo menos 18 mil millóns de microfibras son liberadas cada ano desde a cidade norueguesa ao océano Ártico.

Roupa

Tamén en roupa. Tecidos sintéticos como poliamida, nailon, poliéster ou acrílico liberan con cada lavado e estas microfibras non son filtradas por lavadoras ou purificadores de auga. Estes son algúns dos problemas de contaminación que provoca a industria téxtil coa moda rápida (Fast Fashion).

A contaminación por microfibras plásticas producida polo lavado doméstico e comercial de téxtiles sintéticos é a principal fonte (até o 90%) de microplásticos primarios nos océanos, segundo varios investigadores e literatura científica.^{[Cómpre referencia]} Por outra banda, a cantidade de microfibras liberadas depende da composición da peza de roupa, do seu fío e da temperatura da auga de lavado. Outro factor a ter en conta é que segundo un estudo publicado en 2019, a liberación de microfibras diminúe co número de lavados sucesivos, sendo significativamente menor despois do cuarto ou quinto lavado.

Botellas de plástico

Nun estudo, o 93% da auga embotellada de 11 marcas diferentes mostrou contaminación por microplásticos. Os investigadores atoparon unha media de 325 partículas microplásticas por litro. Das marcas probadas, as botellas de Nestlé Pure Life e Gerolsteiner contiñan a maior cantidade de microplásticos con 930 e 807 microplásticos por litro (MPP/L), respectivamente. Os produtos San Pellegrino mostraron a menor cantidade de densidades de microplásticos. En comparación coa auga da billa, a auga das botellas de plástico contiña o dobre de microplástico. Parte da contaminación probabelmente provén do proceso de envasado da auga.

Efectos sobre a saúde

Infografía sobre a contaminación ambiental de microplásticos no Plastic Atlas.

Ao ser inxeridas por seres humanos, as partículas menores de 2,5 μm poden entrar no tracto gastrointestinal a través da endocitose das células M das placas de Peyer. As células M transportan partículas desde a luz intestinal até o tecido linfoide asociado ás mucosas ou a través do transporte paracelular. A toxicidade resultante prodúcese a través da inflamación debido á natureza persistente dos microplásticos, así como ás súas propiedades únicas, como a hidrofobicidade e a composición química e un efecto acumulativo dependente da dose.

Políticas e lexislación

Modelo que predí o peso global dos microplásticos en catro categorías de tamaño. As categorías son: 0.33–1.00 mm, 1.01–4.75 mm, 4.76–200 mm, e >200 mm (até 5mm). A densidade de peso global (en g/km²) de cada categoría é visualizada no mapa de cores. Segundo este modelo, a maioría do peso global dos microplásticos procede da categoría de tamaño máis grande (>200 mm). Estes resultados axudan a comprender a distribución e a concentración de microplásticos de diferentes tamaños en todo o mundo.

En resposta á concienciación sobre os efectos nocivos dos microplásticos no planeta, fomentouse a eliminación e prohibición destes fragmentos de plástico en diversos produtos. Estas iniciativas normativas específicas buscan abordar o impacto dos microplásticos primarios ou secundarios. Hoxe, o uso de microperlas está prohibido en produtos de coidado persoal, como exfoliantes e pasta de dentes. Voluntariamente, a industria cosmética tamén apoiou esta iniciativa co obxectivo de limitar a dispersión de microplásticos no medio ambiente e promover prácticas máis sostibles.

Estados Unidos de América

Nos EUA, algúns Estados tomaron medidas para mitigar os efectos ambientais negativos dos microplásticos, sendo Illinois o primeiro en prohibir os cosméticos que conteñan microplásticos.

Xapón

O 15 de xuño de 2018, o goberno xaponés aprobou un proxecto de lei co obxectivo de reducir a produción e a contaminación de microplásticos, especialmente en ambientes acuáticos.

Presión dos microplásticos (MP) nos solos agrícolas europeos.

Unión Europea

A UE implementou unha lexislación específica sobre os microplásticos. O Regulamento (UE) 2023/2055, que entrou en vigor a partir do 17 de outubro de 2023, establece restricións ás micropartículas de polímeros sintéticos, tanto as que se presentan por si soas como as engadidas intencionadamente a mesturas. Este regulamento foi publicado oficialmente o 25 de setembro e contén prohibicións relativas á fabricación e comercialización de produtos considerados como microplásticos.

Esta lexislación encádrase nun obxectivo máis amplo da Unión, que aspira a reducir nun 30% os residuos de microplásticos para o ano 2030.

'Pellets' de plástico na costa de Aquitanía, similares en forma e tamaño aos chegados á costa galega en 2023.

Vertedura de granulados en Galiza

Artigo principal: Vertedura de granulado de plástico na costa de Galicia.

En decembro de 2023 apareceron grandes cantidades de pequenas bolas de plástico brancas, chamadas "granulados", que, seguindo a definición de partículas plásticas menores de 5 mm, foron clasificados como microplásticos nos medios de comunicación.

Foron localizadas a partir do 13 de decembro de 2023 en praias da comarca de Barbanza, estendéndose nos días seguintes a toda a costa galega e causando unha alerta medioambiental. Grupos ecoloxistas, como Noia Limpa e ADEGA entre outras moitas, denunciaron a contaminación urxindo á Xunta e ao Goberno de España a activar un plan de continxencia por contaminación mariña accidental. Pescadores, protección civil e veciños colaboraron voluntariamente na limpeza das praias.

Véxase tamén

Outros artigos

• Bioacumulación
• Contaminación
• Contaminación por gránulos de plástico
• Plásticos estándar

Ligazóns externas

• Microplastic Pollutants
• NOAA Marine Debris Program
• Algalita Marine Research Foundation
• Capt. Charles Moore on the seas of plastic – video en TED.com