Crisipo de Soli

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Crisipo de Soli
Nome completoΧρύσιππος
Nacemento281 a. C. e 277 a. C.
Lugar de nacementoSolos
Falecemento208 a. C. e 204 a. C.
Lugar de falecementoAtenas
Causahilaridade fatal
NacionalidadeSolos
Ocupaciónfilósofo, escritor e matemático
PaiApollonius of Tarsus
editar datos en Wikidata ]

Crisipo de Solos (en grego: Χρύσιππος ὁ Σολεύς, Chrysippos ho Soleus) nado en Tarso ou Solis (Cilicia) en 281 ou 278 a.C. e finado en Atenas en 208 ou 205 a.C., foi un filósofo grego, figura máxima da escola estoica. Naceu en Cilicia pero trasladouse a Atenas, onde se converteu en alumno de Cleantes na escola estoica. Cando Cleantes morreu, ao redor do 230 a. C., Crisipo converteuse no terceiro xefe da escola. Máis adiante Crisipo ampliou as doutrinas fundamentais de Zenón de Citio, o fundador da escola, o que o converteu en segundo fundador do estoicismo.

Crisipo destacou na lóxica, a teoría do coñecemento, ética e física. Creou un sistema de lóxica proposicional co fin de comprender mellor o funcionamento do universo e o papel da humanidade no seu interior. Adheríase a unha visión determinista do destino, pero buscou un papel para a liberdade persoal no pensamento e na acción. Ensinaba que a ética dependía da comprensión da natureza do universo e ensinou unha terapia para extirpar as paixóns ingobernables que deprimen e esmagan a alma. Iniciou o éxito do estoicismo como un dos movementos filosóficos máis influíntes durante séculos no mundo grego e romano.

Vida[editar | editar a fonte]

Crisipo foi fillo de Apolonio de Tarso pero crese que naceu en Solis. Era moi pequeno de estatura e pode ser que adestrara como corredor de larga distancia. Sendo mozo perdeu a súa herdanza cando esta foi confiscada pola tesouraría do rei. Trasladouse a Atenas, onde se converteu en discípulo de Cleantes, que era a cabeza da escola estoica. Dise tamén que asistiu ós cursos de Arcesilao e do seu sucesor Lacides, na Academia platónica.

Crisipo lanzouse con entusiasmo no estudo do sistema estoico. Foi coñecido pola súa audacia intelectual e a confianza en si mesmo, a cal se demostrou, entre outras cousas, na frase que se supón que lle fixo a Cleantes: «só preciso saber os dogmas, pois acharei despois as demostracións».

Crisipo foi un escritor prolífico. Dise que rara vez se ía sen escribir 500 liñas ó día; compuxo máis de 705 obras. Os seus opositores acusárono de encher os seus libros con frases doutros. Foi considerado difuso e escuro nas súas declaracións e descoidado no estilo, pero as súas habilidades foron moi ben valoradas, e chegou a ser visto como unha autoridade preeminente para a escola.

Morreu durante a olimpíada 143 (208-204 a. C.), á idade de 73 anos. Dióxenes Laercio dá dúas explicacións diferentes da súa morte. No primeiro relato di que Crisipo foi presa de vertixes ó beber viño sen diluír nunha festa, e morreu pouco despois. No segundo relato di que estaba vendo un burro comer algúns figos e exclamou: "Agora dálle ó burro unha copa de viño puro para regar os figos", e morreu dun ataque de risa. O seu sobriño Aristocreón levantou unha estatua na súa honra en Cerámico. Crisipo foi sucedido como xefe da escola estoica polo seu discípulo Zenón de Tarso.

Dos seus escritos, ningún sobreviviu, excepto algúns fragmentos integrados nas obras de autores posteriores, como Cicerón, Séneca, Galeno, Plutarco de Atenas, entre outros. Ademais fragmentos de dúas obras de Crisipo consérvanse entre os papiros achados na Vila dos Papiros de Herculano.

Filosofía[editar | editar a fonte]

Crisipo esperaba non só defender o estoicismo contra as agresións do pasado senón tamén contra calquera posible ataque no futuro. Tomou as doutrinas de Zenón de Citio e Cleantes e cristalizounas no que se converteu o sistema definitivo do estoicismo. Explicou en detalle as doutrinas físicas dos estoicos e a súa teoría do coñecemento e creou gran parte da súa lóxica formal. En resumo, Crisipo fixo do sistema estoico o que era. Dicíase que "sen Crisipo non tería habido Stoa".

Lóxica[editar | editar a fonte]

Crisipo escribiu moito sobre o tema da lóxica e creou un sistema de lóxica proposicional.

Proposicións[editar | editar a fonte]

Crisipo define unha proposición como "o que é capaz de ser negado ou afirmado como é en si mesmo" e deu exemplos de proposicións como "é día" e "Dión está camiñando". Distinguiu entre proposicións simples e non simples, que na terminoloxía moderna son coñecidas como proposicións atómicas e moleculares. Unha proposición simple é unha afirmación elemental como "é día". As proposicións simples únense para formar proposición non simples mediante o uso de conectivos lóxicos. Segundo o conectivo usado Crisipo enumera cinco tipos de proposicións moleculares.

Conectivos lóxicos
Tipo Exemplo
se se é día, hai luz
e é día e hai luz
ou . . . ou ou é día ou noite
porque porque é día, hai luz
máis/menos probable . . . que máis probable é día que noite

Proposicións condicionais[editar | editar a fonte]

Crisipo adoptou unha visión moito máis rigorosa sobre as proposicións condicionais que os primeiros lóxicos que debateron este tema non dando lugar así a paradoxos. Para el unha condicional é certa se a negación do consecuente e loxicamente incompatible co antecedente. Isto corresponde á condicional estrita actual.

Siloxística[editar | editar a fonte]

Crisipo desenvolveu un sistema de dedución no que fixo uso de cinco tipos de argumentos básicos ou formas argumentais chamadas siloxismos indemostrables, os cales desempeñan o papel de axiomas, e catro regras de inferencia polas cales os siloxismos complexos poderían ser reducidos.

Física[editar | editar a fonte]

Crisipo insistiu na unidade orgánica do universo e na correlación e independencia mutua de todas as súas partes. Dixo "o universo é a súa propia alma e a súa propia mente controladora". Os obxectos están feitos de materia inerte e sen forma e unha alma de información, pneuma, que proporciona a forma á materia indiferenciada. O pneuma mantén o universo como unha unidade e isto constitúe a alma dos seres humanos. Os elementos cambian un noutro por un proceso de condensación. Primeiro o lume convértese en aire,logo o aire en auga e finalmente a auga en terra. O proceso de disolución ten lugar na orde inversa,a terra convértese en auga, a auga en aire e o aire en lume. Cada alma humana é parte da alma universal. A alma humana foi dividida por Crisipo en oito facultades: os cinco sentidos, o poder de reprodución, o poder da fala e da "parte dominante", que está situado no peito e non na cabeza. Segundo el as almas de persoas sabias sobreviven máis tempo despois da súa morte. Ningunha alma individual pode sobrevivir cando o universo é renovado.

Ética[editar | editar a fonte]

Crisipo ensinou que a ética dependía da física. Nas súas teses físicas declarou: " pois non hai outro ou máis axeitado camiño para abordar o tema do ben e do mal sobre as virtudes ou felicidades que proceden da natureza de todas as cousas e da administración do universo". O obxectivo da vida, dicía Crisipo, é vivir de acordo coa propia experiencia do curso real da natureza. A natureza individual dunha persoa é parte da natureza de todo o universo e, polo tanto, a vida debe ser vivida de acordo coa propia natureza humana, así como a do universo. As persoas teñen liberdade, e esa liberdade consiste na emancipación dos desexos irracionais (luxuria, riqueza, posición na vida, dominación...) e de someter a vontade á razón.

Os estoicos admitiron entre o ben e o mal unha terceira clase de cousas, o indiferente. Das cousas moralmente indiferentes no mellor inclúese a saúde, as riquezas e a honra e no peor a enfermidade e a pobreza.

Os estoicos buscaron ser libres das emocións ingobernables, as cales consideraban contrarias á natureza. As paixóns ou emocións son o elemento perturbador no xuízo correcto. Crisipo escribiu todo un libro sobre a terapia das emocións. As paixóns son como enfermidades que deprimen e esmagan a alma, polo que tratou de erradicalas. Mediante a aplicación da razón a emocións como a codicia, o orgullo e a luxuria, un pode entender o dano que causan.

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

  1. Volumen I: (1 - 318). ISBN 978-84-249-2797-4. 
  2. Volumen II: (319 - 606). ISBN 978-84-249-2798-1. 

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]