Saltar ao contido

Artur

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Pintura do Rei Artur por Charles Ernest Butler.

Artur[1][2][3] é un nome propio masculino galego. De orixe celta, o seu significado é "Gardián da osa", referíndose á constelación, malia poder tamén ser interpretado noutras ocasións coma "oso forte" ou "oso nobre". O Rei Artur é un personaxe moi soado da literatura europea, especialmente na inglesa, mais popular tamén na galega pola influencia céltica; e que tamén pode ser atopado na literatura latina; onde aparece coma o monarca ideal, tanto na guerra como na paz, polos seus valores como estratego da armada inglesa. Conta coa variante galega Artús.

En xaneiro de 2023 existían 137 varóns en Galicia co nome Artur, cunha media de idade de 29 anos.[4]

Orixe

[editar | editar a fonte]

A orixe do nome de Artur segue a ser motivo de debate. Algúns suxiren que deriva dos segundos nomes que empregaban os romanos (Artörius), de etimoloxía escura e controvertida[5][ (mais posibelmente dos mesapios[6][7][8] ou de orixe etrusca[9][10][11]).

Algúns eruditos teñen suxestionado que é relevante para este debate entender que o nome do lendario Rei Artur aparece unicamente coma Arthur, ou Arturus nos textos en latín antigo e nunca como Artörius (aínda que dialectos de latín vulgar converteron Artörius en Arturius). Porén, isto non pode explicar res sobre a orixe do nome Arthur, proveniente de Artörius. En galés, frecuentemente ao mencionar Artörius convértese en Art(h)ur.[12] Outra teoría di que o nome deriva do patronímico bretón «Arto-rīg-ios» que significa fillo do «Rei Oso» e que se atopa no nome persoal do antigo irlandés Art-ri e que pode ser unha adaptación latinizada de Artōrius.[13] Menos probábel é a proposta de derivación común do galés Arth «oso» + (g) wr «home» (antes en bretón Arto-uiros). Hai dificultades fonolóxicas con esta teoría, especialmente cando se relaciona con nomes bretóns compostos. Arto-uiros debe provir do antigo galés e Artgur do galés medio e moderno e non Arthur; Arthwr e non Arthur (na poesía galesa o nome sempre se escribe Arthur e rima exclusivamente con verbas rematadas en ur e nunca con verbas rematadas en wr o que confirma que o segundo elemento non pode ser [g]wr «home»).[14][15]

Unha última teoría, que só conseguiu unha aceptación limitada entre os eruditos,[13][16][17][18][19][20] deriva o nome de Artur do latín Arcturus, a estrela máis brillante na constelación de Boötes, achegada á Osa Maior,[21] que é a romanización do grego Αρκτοῦρος (Arktouros) e significa «gardián da osa»,[22] composta así: ἄρκτος (Arktos): «oso»[23] + οὖρος (Ouros): «vixilante ou gardián».[24] Do latín clásico Arcturus podería terse convertido en Art(h)ur que sucede cando se menciona en galés, e por mor do seu brillo e da súa posición no ceo levou á xente a ver esta estrela coma o «gardián da osa» e o «líder» das outras estrelas de Boötes.[25] Existe un nome en lingua irlandesa antiga que é Artúr, que se cre deriva directamente do dialecto galés antigo ou cúmbrico Artur.[26] A historia presenta este nome no fillo ou neto de Áedán mac Gabráin (ano 609 d.C.).

Santoral

[editar | editar a fonte]

1 de setembro: Santo Artur, presbítero e mártir.

O nome en Galicia

[editar | editar a fonte]

A variante galega do nome é pouco común hoxe en Galicia, as máis das veces sendo substituída pola variante castelá: Arturo. 112 varóns levan o nome de Artur en Galicia. En Cataluña, onde o nome coincide con galego a frecuencia é moito maior. Con todo a variante castelá conta en Galicia con 3032 varón, sendo a zona peninsular de maior frecuencia.[27]

Variantes noutras linguas

[editar | editar a fonte]
Variantes noutras linguas
Lingua alemá Arthur
Lingua aragonesa Arturo
Lingua armenia Արթուր (Artur)
Lingua asturiana Arturu
Lingua bretoa Arzhur
Lingua búlgara Артур (Artur)
Lingua catalá Artur o Artus
Lingua checa Artur
Lingua croata Artur
Lingua dinamarquesa Arthur
Lingua eslovaca Artúr
Lingua eslovena Artur
Lingua española Arturo
Esperanto Arturo
Lingua estoniana Artur
Lingua éuscara Artur
Lingua finesa Arttu, Artturi
Lingua francesa Arthür
Lingua galesa Arthur
Lingua galega Artur
Lingua grega Αρθούρος (Arthoúros)
Lingua hebraica ארתור (Arthur)
Lingua neerlandesa Arthur
Lingua húngara Artúr
Lingua inglesa Arthur
Lingua irlandesa Artúr
Lingua islandesa Arthur, Artúr
Lingua italiana Arturo
Lingua latina Arthurus
Lingua letoa Artūrs
Lingua lituana Artūras
Lingua norueguesa Artur
Lingua polonesa Artur
Lingua portuguesa Arthur, Artur
Lingua romanesa Arthur, Artur
Lingua rusa Артур (Artur)
Lingua serbia Артур (Artur)
Lingua sueca Artur
Lingua xeorxiana ართური (Artur)

Personaxes célebres

[editar | editar a fonte]

Reis

[editar | editar a fonte]
Monarcas e membros de casas reais
Bretaña Artur I, Duque da Bretaña (1201-1203).
Artur II, Duque da Bretaña (1305-1312).
Artur III, Duque da Bretaña (1457-1458).

Outras personalidades

[editar | editar a fonte]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Xunta de Galicia (ed.). "Ímoslle chamar..." (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 04 de marzo de 2018. Consultado o 13 de xuño de 2017. 
  2. ↑ Boullón Agrelo, Ana Isabel (coord.): Guía de nomes galegos A Coruña: Real Academia Galega.
  3. ↑ Diccionario galego-castelán, Leandro Carré Alvarellos (1951), Terceira Edizón, A Coruña, Roel
  4. ↑ Nome Artur na Web do Intituto Galego de Estatística
  5. ↑ Malone 1925
  6. ↑ Marcela Chelotti, Morizio Vincenza, Marina Silvestrini, Le epigrafi romane di Canosa, Volume 1, Edipuglia srl, 1990, páx. 261, 264.
  7. ↑ Ciro Santoro, "Per la nuova iscrizione Messapica di Oria", La Zagaglia, A. VII, n. 27, 1965, p. 271-293.
  8. ↑ Ciro Santoro, La Nuova Epigrafe Messapica "IM 4. 16, I-III", ed Nomi di Ostuni en el arte, Ricerche e Studi, Tomo 12, 1979, p. 45-60
  9. ↑ Wilhelm Schulze, Zur Geschichte lateinischer Eigennamen (Volume 5, Número 2 de Abhandlungen Gesellschaft der der Wissenschaften zu Göttingen, Historische-Klasse Philologisch, Gesellschaft der Wissenschaften Göttingen Philologisch Historische-Klasse), 2 ª edición, Weidmann, 1966, p. 72, pp 333-338
  10. ↑ Olli Salomies: Die Vornamen römischen. Studien zur römischen Namengebung. Helsinki, 1987, p. 68
  11. ↑ Herbig, Gustavo. "Falisca", Glotta, Banda II, Göttingen, 1910, p. 98
  12. ↑ Koch, 1996 , p. 253
  13. ↑ 13,0 13,1 Zimmer, Stefan, "El nombre de Arthur - Una Nueva Etimología", Revista de Lingüística Celta, Volume 13, Número 1, marzo de 2009, da Universidade da Prensa do País de Gales, pp 131-136.
  14. ↑ Ver Higham 2002 , p. 74.
  15. ↑ Ver Higham 2002 , p. 80.
  16. ↑ Bromwich, Rachel, Trioedd Ynys Prydein: las tríadas de Gales, la Universidad de Gales Press, 1978, p. 544
  17. ↑ Zimmer, Stefan, Die keltischen Artussage der Wurzeln: vollständigen einer MIT Übersetzung der ältesten Artuserzählung Culhwch und Olwen, Invierno, 2006, p. 37
  18. ↑ Walter, Philippe, Faccia M. (trad.), Artù. L'Orso e il re, Edizioni Arkeios, 2005, p. 74.
  19. ↑ Johnson, Flint, las fuentes británicas de la abducción y los romances del Grial, University Press of America, 2002, pp 38-39.
  20. ↑ Salas, Kerchever Edmund, Arturo de Bretaña, Historiale Speculum, 1964, p. 170
  21. ↑ arcturus , Charlton T. Lewis, Charles corto, Un diccionario de latín, de Perseo
  22. ↑ Αρκτοῦρος , Henry George Liddell, Robert Scott, un Léxico Griego-Inglés, en Perseo
  23. ↑ ρκτος , Henry George Liddell, Robert Scott, un Léxico Griego-Inglés, en Perseo
  24. ↑ οὖρος , Henry George Liddell, Robert Scott, un Léxico Griego-Inglés, en Perseo
  25. ↑ Anderson, 2004 , pp 28-29; Verde 2007b , pp 191-4.
  26. ↑ Jaski, Bart, los primeros ejemplos de Irlanda del nombre de Arthur, la banda ZCP 56, 2004.
  27. ↑ Instituto Nacional de Estadística

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Yáñez Solana, Manuel (1995). El gran libro de los Nombres. M. E. Editores, Madrid. ISBN 84-495-0232-2. 
  • Montes Vicente, José María (2001). El libro de los Santos. Alianza, Madrid. ISBN 84-206-7203-3. 
  • Barber, Richard (1986). King Arthur: Hero and Legend. Woodbridge, Reino Unido: Boydell Press. ISBN 0851152546. .
  • Higham, N. J. (2002). King Arthur, Myth-Making and History. Londres: Routledge. ISBN 978-0415213059. .
  • Malone, Kemp (Maio, 1925). "Artorius". Modern Philology 22 (4): 367–74. doi:10.1086/387553. .

Outros artigos

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Artur&oldid=6861407»